장음표시 사용
121쪽
LIBER II. Mer bissimilia prostrat. Rem innocentium ua ex praesentia, conficientia, rebusq; contrarijs commprobat. Approbatio est, qua fusticionem iniecta lacu tum proprijs, tum communibu3 uel conframamus,uel infirmamus. Loci proprij fiunt, qgos secum causa quaeq; adducit, de quibus priuatim praecipi nihil potest. communes sunt, a testibus:
ut cum rem nostram iuratis testibus comprobaismus,seeorums Me,dutoritate,constantis,uit plura dicimus.contra testes,cum eos ab his omnibus partibu3 conlutamus: eosq; uel scire id non posse uel cupide id dicere,vel corruptos, uel ps. rum idoneos esse demonstrumvisus icionesq; ad eum idoneas ex supradicta diuisione afrimus contra quaestiones locus essicum labefabari atq; infringi tormentis ingenuorum corpor ex leuis icione,iniquum ais impium esse dicimus: dolari alium alio magis mininue resistere demo stramus,multos dolore uictos fateri quae nunquacommiserint, fulicione parum idoneum ad toris menta. Ab argumentis, signis,er coniecturis hacus communis est, quum dicimus rem misignis atq; argumentis patefactum,perlicuum, non fusticiosam uideri debere: haec plus quam ullos teristes ualere. stes enim mentiri,corrumpi,ac falli posse, o non posse. contra haec omnia comomans larus eλqugm fusticiones attenuamus,
122쪽
DE RATIONE SCRIB. non mintu in alios, quam in nos conuenire ostendimM: quum iniquum esse dicimus,ex tenui
susticione quems iudicari:si sic facere liceat, numquens in ius rupi, atq, in fusticionem murutorum criminum trahi. A rumoribus locus comae. munis, quum esse id de reo uulgatum, er in Omanium iam ore uersari, nes temere uulgaritumpem de aliquo rumorem silere: nes causam bouminibvi cur id fingant, esse dictam. contra rumores Iocus est,quum uulgo et fimae dicimus cre . di non oportere: rumores ut plurimum fisos es scius exemplo alicuim falsi rumoris ostedimus: item quum fictum aut uerum aduersari fruamorem proferimus, quem in ore omnium esse dicamus, eis tamen nos fidem ostendimus non Mobere. Atque haec in coniecturali eausa confideo runturiquae quonia in epistolam cadere freque ter olentiquum rem velfactam,uel facienda consectura inuestigamus, quod cicero ad Lentulum in causa regia plane ostendit: propterea fiunt a me pluribus uerbis explicata. ne ad legitimam constitutionem transtumM.
De Iegitima constitutione. Cap. IIII.
Legitima constitutio est,quu ex lege,aut cripto,aut nomine fucti controuersia nascitur: ut Dum leges samenta, voces ipse alio modo ab accus
123쪽
accusatore,alio ab reo accipiuntur. Ed quoniam tota Iuriscon ultorum est,nes cadere non modo in epistolum, sed ne in orationem quidem nostra .etate unquam potest, ad susceptam institutione non pertinet: sed ne uideamur eum aut neglexisse,aut ignorasse,quoniam in ordine Ausonis uenit, eam paucis explicabimus. Habet igitur parates sex: Scriptum, sententiam, contrarius leges, ambiguum,definitionem, translationem, ratiocinationem. Ex scripto er sententia controuersia nascitur, quum volantas scriptoris cum scripto dissentire uidetur, hoc modo: Sit lex, quae iubeat eos qui nauem ob tempestatem deseruerint,peridere nauem:β feruetur,eorum esse qui in naui remanserint. Igitur quum tempestate periclitareutur nauis,omnes eam metu deseruere, praeter uonum aegrotum,qui fugere non potuit. nauis casia seruatur, eam aegrotus lege possedet:repetit is cuius fuerat, quod aegrotum dicat nec itate, non
uoluntate in ea remansisse,nes hoc sensissesicris
plorem.Nascitur controuersia ex scripto Crsententia. Ex contrarijs legibus cotrouersia co stat, quum alia lex quippiam iubet aut permittit, a.
lia ueta hoc modo:Lex uetat hominem repetundarum damnatum in concione orationem habeare. Alia lex iubet, augurem eum qui defuncti Bocum petat , in concione nominare. Augur repera ,2 4 tundarum
124쪽
M DE RAΤIONE SCRIB. tundurum damnatus, eum qui defuncti locum
ti in concione nominat . petitur ex eo multa exi, priore lege: isse posteriore defindit. nascitur. quaestio ex contrari s legibus. Ex ambiguo conra trouersia nascitur,quum criptum duas aut plaη res inter sesiententius uidetur habere, hoc modo: cicero in testamento siescribit: Tutilius haeres meus dato Terentiae uxori meae triginta pondo aragenti,quae uolet. Illa post uiri mortem optimumer precis imum petit: hic deterrimum uult dare.uters testamenti uerba pro fe interpretatur. quaestio nascitur ex ambiguo. Ex definitione cotti uersia oritur, quum de nomine facti dissensio
est,hoc modo: QMdam sacra uasa in loco proseo no relicta casu reperi domum detulit: quaerun*tur sacerdotibus,apud hunc inueniuntur:accua
satur sacrilegij: defendit sie uocabuli definitione: nessacrilegum,nes furem esse:er quid sacrileogium i quid furtum, definit. nascitur ex definiatione controuersia. Ex translatione causa conosta quum aut tempus differendum,aut accusatores,aut iudices mutandos reus dicit. haec apud ueteres quoque perraro in iudicium ueniebat. Ex ratiocinatione causa constat, quum res sine pro*pria lege uenit in iudicium, si similitudine aucupatur ex legibus,hoc modo: Lex est,si quis furiosia erit,in eo. er bonis eius cognatorum potestis
125쪽
LIBER IL ssesto. Et lex,qui patrem necauerit nouium deis mergatur. Et lex, paterfamiliis uti super umiolia, pecunias sua legauerit, ita in esto. Et lex, si
paterfamilias intestatus moritur,pecunia eius araguatorum esto.Malleolus per furore matrem necatan carcerem truditur: ibi testamentum sertabitimox in fluuium mergitur haeredes adeunt Hereditatemfater minor Malleoli, qui eum pumcidij accusauera suam haereditatem uocat, quod is ob furorem testari non potuerit. hic certa lex in hanc causam nulla, multae tamen per similituo dinem afferunturinascitur ex ratiocinatione controuersia. Ac de legitima constitutione hactenus. nunc ad iuridicialem transtumus.
De iuridiciali constitutione ab
Iuridicialis constitutio est, in qua de facto conuenit: iure, an iniuria factumst, quaeritur: ut quum Orestes se matrem fatetur occidissesed i re id abefactu es P defindit .Eius partes sunt duae, absoluta er absumptiva. Absoluta est, in qua μαctum ita definditur,ut nulla ad id extranea definso petatur:u mimus qui Accium poetam in sicena nominaui in ius ab eo uocatus,idsolum de di licere nominari poetam,cutis cripta dentur agenda. Ea constitutio tractabitur, quum idipo
126쪽
so DE RAT 1ONE SCRIB. um,quodfactum esse constat icere ostendemus.
Probatur autem aliquid licere iure naturae, lige, consuetudine,iudicato,aequo π bono pacto.Nam . tune na est,quod nulla institutione ab ipsia nutuora noba insitum est quale est, ut liberi a parenti hus amentur, eoss ipsi mutuo ament, ac colant.
Lex est constitutio, quam populus, uel maturi uel princeps sanxit:quale est ius ciuile,im pontia
scium,quod ius canonicum appellamus. confiue tudo est usu diu inter homines nulla segesera res: quale est, ut mortui in monuments maiorsi sepeliantur.Iudicatum est, quod sententia unius. aut multorum iudicum aliqua de re pullice deis
cretum est:quales fiunt sententiae, quae quotidie a iudicibus in omni ciuitate de edusis feruntur. Ea quoniam eadem de re saepe diuersae fiunt, uidendum est, ct quando eas in nostra causa prohorius, ut er plurimas er approbat imas Herdomusquo loco tum iudices,tum res ipsas iudicatu
interst comparare poterimus.Quod autem de iudicatis in eo a iudiciali accidit, id in epistola de rebus ab alio dictis de factis decidere poterit.in empistola enim omnis generis causae saepe incidunt. Sed hoc ab oratione differt epistola, quod oratio iudices habet,epistola non habet, nisi illum ipsium ad quem scribimus,nostrarum rerum iudicem ue M. Arquum σ bonum est, quod boni uiri oα
127쪽
LIBER ILmisso iuris rigore, ad communem utilitatem iudicauere: ut si pater filium exheredauerit, s qui haeredes constituti sunt, ei dare aliquam partem bonorum puternorum iudicentur.Pactum est id, quod duo pluresue seruandum pepigere: fies ad id uel solo uerbo, vel iureiurando, uel scripto ain strinxerunt. bis partibus iuridicialem absolutum
Jumptiua iuridicialis est,quae factum accer sita extrinsicus ratione defindit: ut quum ore pes dici Occidi matrem,qui illa patre meum occiderat. Haec partes habet quatuor: concessenE, τ otionem criminis, translationem criminis, comparationem. concesse est, per quam nobis
ignosci postulamus. Ea diuiditur in purgatione, ,er deprecationem. Purgatio est, quum consulto nobis factu negamus. Ea diuiditur in nec ituis te fortunam, er imprudentiam. Nec stas estris,cui a nobis occurri non potest: ut, ille qui ad diem statum in iudicium no ueni quod eum morbus, uel uis aquarum impedisset. In ea uidendum primum, utrum ea nec stas sit satis idonea ad impediendum causa:deinde, num nostra causit acciderit, num gitaripasserit, num consulto it
128쪽
sa DE RATIONE sc RIB. eam incidisse existimari pogimus. Postremὁ,nu obeam necesitatem excusari aut absolui debedamus. rtuna est cases inopinatus,dis improuissus:ut qui quum ferum sagittis petere hominem casu praetereuntem interemit. Imprudentia est. inconsiderata dictorum ,fuctorums emisio: ut qui criminis culpam in amorem, aetatem, ignorantiam confert. Ac fortunae quidem er impruo dentiae ijdem pene loci,qui nec itatis siunt. conis '. sderare enim oporte num id praeuidere,aut scire,aut callere potuerimus num causam ei rei dulipsipraebuerimus,aut praebuisse existimari posimus: num satis ea res, quam alberimus, praesidij
aut momenti habeatinum ob id nobis ignosti conveniat.Sed haec omnia erunt pro eius apud quem agemusqualitate tractati. aliter enim nos apud amicum,aliter apud uperiorem aut principe excusamus. Deprecatio est,declinandae poenae grautia facta supplicatio. Ea est,quum reus furetur sienon ca*,aut imprudetis,aut necesitate, sed consulto peccasse,s tamen postulat ignosci sibi. Igono cendi ratio ex personis er rebu3 maxime fumi ruri persona eius quipeccauit, quum eius non bilitatem,uirtutem, meritus in patriam, in alio os,uel in eos inos qui fiunt ignoturcostendimus:
quum eius merita cum peccatis comparamus,
CrmAlto plura ac maiora haec quam ina esse pro
129쪽
LIBER II fgbamus: quum optimam de eo stem in posterum demonstramus: quum eum non dolo, aut odio, aut malo animo peccasse dicimim. A persona tuis dicum ueniam captabimus , si de eorum humani tale, clementia, consuetudine ignoscendi quam
plurima prostremus: si eos, quibus ipsi ignoueorint, in exemplum adducemus, er homines hoamini, causam cause comparabimus: si ex ea re . non modo nullum infamiam ,sed maximum etiaum clementie er mansiuetudinis laudem eos di ignouerint,consecuturos esse ostendemus.A re is
a captabimus ueniam ,si rem ipsam,quantum licebi omni ex parte attenuabimm: si in re mi' li alijs ignosci solere,aut ignotu esse ostendemus. Haec quidem causa in iudiciu nunquam venit in priuatum uitae u um, dis in epistolam saepe ueonit:proptereas est a nobis pluribus uerbis explicata.Remotio criminis est, per quam a nobis nocrimen , sed culpam remouebimus, eam4 aut tu hominem quempiam, aut in rem transierimus. In hominem ut qui hominem occidit, id se magis
stratus, aut principis iussu 'cisse destndit. Inrem:ut qui noctu armatus contra edictum inuentus,id se uel inimicitiarum, uel grassatorum cauissastrisse afrmat. Si culpam in hominem constaremu'primum ostendere oportebit,quam ille iubendi potestatem habeat. Deinde utrum nos boa
130쪽
ineste recusare quod iubebatur, poteramus. po stremo, num ea de nobH ignosci conuenisationum in rem culpam conferemus, Cr haec eadem, er ea quae de nec state praecepta sunt, runt struanda. Translatio criminis est,per quanos aliora peccatis coactos peccasse confitemur: ut Orestes, qui crimen siuum in matrem confert, quae patrem ante interemerit. Hac in parte cona, siderandum erit, primum , num vere crimen in
alium transferatur: deinde,num aequali sit huiude quo agitur. deinde,an iudicium de illo factum sit: tum,an debuerit reus alio crimine crimen ita
lud uel iudicare,uel uicisti: postreiho,quid futuurumsit, si caeteri idem faciunt, er sibi ivi armis dicant.Quid si idem accusatornunc fecisseis Aseque hi sunt accusatoris loci. Reus atrocitatem alieni criminis ponet ante oculasse, id coactum fecisse ostende neque utile aut tutum fuisse iactucium expectare. comparatio est, quum de duorubus malis minus nos elegisse ostendimus: ut qui
obsessus ab hostibus, quum de salute desperaret,
exercitum incolumem eduxit, impedimenta horuptibus tradidit. In eu primum accusator quaeret,
utrum utilius, honestius, laudabilius fuerit, id quod reius fecerit,an aliud quippiam. Deinde hacthuerit neu statuendi potestatem, an ab alio pe-