장음표시 사용
131쪽
LIBER II. Hiere debuerit.Deinde,suerit ne aliud remedium, ne id fieri necesse esset. Tum instretur ab accusistore per coniecturam fusticis auariciae, doli, metas, aliarums rerum, quae a gere crimen pψα sunt. Donforerfusticionem cupiditatis dedom li omnem tollet, er magnitudinem periculi poa. net ante oculos: tum ab iudicibus, ab accusatorisbm quaeret, quid ipsi βcillent ,s eo in diserimine
constituti fuissent. Postremo per comparatisanem malorum ostendet nihil aliud utilius feri putuise. Ac de iudicialis quidem cause generibus, satis pro suscepta institutione dictum puto. Nec dubito fore, qui superauuam hanc partem exta stiment, quum epistola ad amicum, non adludiscem scribatur. Sed primum ita cause tractanda sunt,ut amicos quoque de illis iudicaturos existi,
memus . Deinde adsuperiores nonnunquam, iauem ad invidos er inimicos Aribtam: apud quos non aliter quam apud iudices obiectiones rem lare,nostrum factum excusare,ac fure alios eripe compellimur. Postremo, nulla de re scribere possumus, in quam non aliquis ex in quos dixi. mus,locis incidat. Sed haec hactenus. Nunc ad deliberativum gesnM trusamiss
132쪽
In omni autem deliberatione tria poti Rimum
notare debem . personas, res, causus. Person qduae fiunt, nostra, Cr eorum apud quos agimus aliter enim ciuis agere debet, aliter peregrinus: item aliter magistratus, uel princeps, uel domianus:aliter priuatus,vel subditus, uel struus. Sunt
praeterea dignitatis, laci, aetatis, temporis difforentiae ut aliter sacerdos, aliter popularis: aliter iuuenis,alitersenex: aliter in teplo,aliter in senatu, uel in foro: aliter in bello uis apud exercitu, aliter domi,cum pax est, verba faciat. Permagni quos restri apud quos dicamus,vel ad quos sirisbamusaliter enim apud senatum, aliter apud populum,aliter apud principem, aliter apud amiscum loquimur. Quarum quidem pers)narum
habere rationem prudentia atque usim vitae po*tius,quam ars ulla docere nos potest. Uerum ta men nos quoque ea qgae praecipi hac de reposese uidebuntur , uo loco dicemus. Res omnis quae in consultationem uenit,aut postilis, quod Graeci δυνατὸν vocant, aut utilis, aut horresti ratioαnem habet. Neque uero utile ab honesto separo,
quod aliud utile, aliud honestum esse censeam: Ied quia cum imperitis, ut plurimum, agimus,
133쪽
qui utri rei rationem in uita communi si
rauere,nobis etiam in dicendo ac cribendo separanda est ut nuncfolum honestatem,nunc*lunt utilitarein propositum habeamus.Ovum deliberuramus,utrum aliquid fieri posit, id ex tempore aut praesenti,aut situm consideramus. Ex praea senteut quum pontilex delibera utrum fieri hoastis portus posit. Ex sutura: ut idem consultat, si Ferdinando regi bellum instrui, utrum eum posset ex Italia expellere. Quae quidem deliberi ratio quoniam in coniectura tota posita est, inde loci omnes nobis petendi sunt.illud tamen uidenadum,ut quaesuperius de re facta praecepta sunt,
ea nunc ad rem faciendam accommodemus. Illa praeterea magnopere consideranda sunt, locus, tempum,modus,occasio ucustates,et caetera qua aut gerendum negotium praecedere, aut gestum subsiequisolent. Quae quidem omnia quoniam hi priori uolamine,quum de confirmatione agererimus,satis, abundes tractauimus, inde repereamus.Utilis autem consultatio distribuitur in bo, horum,malorums rationem. Bona in uita comminuni aut corporasdutyrtunae,aut unimi appetilamus.Botia corporis unt,uires,valetudo,forma, celeritas,agilitaue, ct cxtera eius generis. Forti hae bona fiunt,nobilitas,opes,honores,dignitatis,
potentia oboles amisia, quae bis milia sunt. G Animi
134쪽
s3 DE RATIONE SCRIB. Animi bona fiunt,ingenium nemoria,uirtutes gisciplinae, mores, ex quaesunt em generis. Mulla horum omnium contraria fiunt, ut imbecillitas, aegritudo,turditas, fortunae obscuritas pauper tas,ubiectio. Animι uitia, ignorantia , mora perm uersias. Atq, in bonis quidem adeptione, conse nationem,incrementum, confiderabimuε. In malis,imminutionem, fugam,masionem inmunitam tem.Honesti consultatio in recti er laudabilis raritionem diuiditur non quod laudabile aliquid esse posit,quod rectum non sit:aut rectum,quod non sit laudabile: sed quia rectum nonnunquam sine
laude est,idussine recto nuquam est. Nonnulli uero sine ulla stie,aut cupiditate gloriae rectum e petunt:alij solam rerum gestarum tanquam p acium expetunt glorium. Ideo mihi utriusq; locos tractandos seorsum existimaui. Rectum igitur quatuor ex partibus maxime sumitur, prudens tia , iustitia, fortitudine,modestia. Prudentia esst,
rerum omnium ad usum uitae pertinentium cum delectuscientia.UM partes fiunt,memoria, intelnsigentia, prouidentia. Memoria est, per quam ad usum nostrum praeterita recordamur. Intelliis
gentia est, per quam praesentia recte perliciumus.Prouidentia est, per quam futuris occurriamus. Prudentiae partibus utemur,si praeteritis rebus praesentes,iuturaues comparabimus: I como
135쪽
hioda cum incommodis costremus: ' fationibu uis exemplis quae sequenda 1int,et fugienda,dea monstrabimus i alicuius scientiae aut urtis rufi nes ad rem,de qua agimlis,a eremus i si quo paricto eorum apud quos agimus, dignitati ac saluti confusi in posterum posit, ostendemus. Iustiti iaequitas,ius suum vnicuis pro dignitate tria buens. Eius partessen pietas de meficentia,Cr quae proprie appellatur iustitia. Pietatis partibus utemur in Deum,patria,parentes, propinquos struanda esse officia suadebimus.Fidei partibus utemuris pacta,couentiones, promissi omnibus iustiolabiliter feruiau ese ostendemus. Brascentiae partis. utemur, si opes er copias no ad luxumsed liberalitate confrendas: i foci', amicis, propinquis,bonis viris,indigentibus subuenienduesse dicemus. Iusticiae partibus utemur, si natur gentium,ciuium iura,leges,consuetudinem,instia tuta feruari oportere demonstrabimuη: si nemini
tauriam instrendam illatam,quantu liceat,prodpulsandam:item fisocietates σ amicitias cole iudasf iuue suum amota omni clipiditate, perturbatione animi,tribuendus omnia de in ad conitnune utilitate referenda ebbe censebimus. Fortitudo est,animi in rebus gerendis,tolaridus cu perieularu contemptione costantia. Eius partes siunt, iccta,patientiale egerantia.Ηis partib. xtra
136쪽
etoo DE RATIONE sc RIB. mur,si magno animo pericula omnia subeunti esse suadebimus1i mortem,exilium,uincula,crum
ciatus,tormenta,uiro forti nequaquam timendasse demonstrabimus,ut patri.'parentum,et eorarum inorum salus,incolumitas,dignitus siem turs nihil turpe,nihil humiis,aut indigna moratis,aut doloris,aut periculi metu faciendum dis dicendum esse ostendemusti res aduersa fortiter, patiente' tolerandias summam in dictis ac fuisctis constantiam feruandum esse hortabimur. Modestia est,continens in omni re, ordine adhibito,
inoderatio.Eius partes fiunt,continentia, modus, ordo,decorum.His utimur, si cupiditates opum, honorum,libidinis,gula, similiums rerum uit perabimus: si omnibus in rebus terminam , moratamq;statuemus: sicquid in singulis rebus dec a videndum ecferuandum esse videbimus.Atqhis potifimum locis recti ratio tractabitur. Laus dabile id dicitur, quod famam er gloriam cpud omnes bonestam dis optabilem ex sesie parit. Id
sumstur uel a maioribus nostris,quu ostendimus, quantum illi ex ea re gloriam consecuti sint: uel apraefientibus,quum ostendimus,quanto in prescio ea res apud omnes sit: uel a posteris,quusoria uel immortalitat auel beatitudinem tum a Deo,tum ab hominibus ex ea re consecuturos itlas esse promittimus. cause autem confuderanu
137쪽
LIBER II. rottur in deliberatione tum ex ipsa re quae uenit in consultationem,tum ex fine, ques equi oporteat. Res autem omnis aut per se deliberationem fuis, ei ut si quis deliberat,det ne opera philosiophiae, an non.aut propter extraneam causam:us Pontifix deliberet, an instrat Ferdinando regi bellu, ut isse id quod Pontifri debet, per obdi. Quibus in causis lacus, tempus, moduli ponitur: ut siquis delibere utrum hoc tempore bellium instrendum,aut hoc loco incipiendum, aut hoc modo gerendum sit. Qua res ipsa fuciet deliberationem,
omnibus eam modis aut augere, qui extenuare oportebit.Qnum autem propter extraneum causam ueniet in confisium, primum causam ipsam uel augebimu uel minuemus. Deinde quantum momenti ad rem illam, de qua deliberamus, barabere debeat,ostendemus,er rem cum causa cori feremus.u fatis ne idonea causa sit - pro magnitudine rei appareatitum rei finem lectabimus, ad eums nostras argumentationes omnes dirigeamus.Finis erit, ut utilius,aut honestas. Sed quoaniam,ut Quintili nus ait,nihil aliud est deltheratis,quam quaedam comparatio rationum di quando res utras in dubium Cr comparationem Meaniet,qui utilit tem praeponet, iis locis gietur.Ina columitatem,er flutem omnibus rebus praemrendum esse:uinatibus neminem recte uti posse, G 3 qui
138쪽
eto DE RATIONE sc RIB. qui ι periculis tutus nonsimion uirtutem edteis meritatem esse eius,qui,quum sine periculo posa
sit uiuere,pericula hontes cipiatinet illi Deuadiutorem esse,qui se ultro periculis Hierat honestum nihil existimari conuenire,quod salutem no pariat. Qui rationem honestatis prore bis laucis utetur. Virtutem nunquam deferendam os
rem, mortems turpitudine dis infamia leui rem 4bermortem honestatis causa ultro esse suboeunda. Quo loco eoru exemplis utetur,qui prora patria Cr honestate ultro mortem oppetiere: neminem exploratum habere, illo uitato pericula,
incolumem se perpetuo er immortalem fore: qui honeste uiuat,eum satis abundes tutum esse: qui turpiter,diu incolumem esse no posse: fortunam quoque uirtuti adiumento esse solere: postremo, quae laus apud posteros er immortalitas ex recte Iactu cosecutura fit,quae contra ex turpibus ignominia. Potest autem deliberatio duplex, aut tria plex esse:ut si quis delibere det ne opera iuri cinuit an medicinae,an philosophis: quae quum inciderint nis omnium lectandus eri uidendums
quid siquatur is qui deliberet. Q uonia aut deliberatio duplex officium habet,=uadendi, er risu
dendi:ex quibus lacu fluasione comparabimus, ex cotrari' dissuasione constituemum contrariora enim eas est disciplina. Sed de hoc hacten . Nucri demonstratinum genvi transeamM. De
139쪽
De causis demonstia tulis,dijs Iaudandis.Cap. VIII.
Demonstrativum genus consumitur in laude, rituperatione. Sed quonia Cr potior laudandi pars est,er ex laudis contrarijs lociis uituperatio costat,de ea poti*mu dicemus. Laus igitur aut a personis,aut a rebu3 fumitur. Persione in deos σhomines distribuutur.Deu ipsum laudare ob eius magnitudine uox humana no potest: ed singulos eius actuε laudamus, ut potentia, apientia,prouidenti ,mansuetudinem,ordine, caetera cim generis,qua ex eius operib.consideramus.Ea praeteres,quae ab homine satis intelligi no pogunt, adomisatione et ueneratione prosequimur,ut creationem mundi, coniunctione humanae diuinaes naturae,iri personaru in eade essentia sic enim Iosqui necesse distinctione,et quae sunt eius generis: quib. de rebus dicere qui uolet,eus,quas dixi, partes amplificabi homines in eum admiratione. cotemplationemq; adducet. Hoc loco mihi error
eoru indicandu3 es qui qua diuinu aliquid in consione laudaturi fiunt, ea de re partim dilutant, partim praecipiu ac docent,quasi in schola apud discipulos,non in templo apud populu uerba faci ni: quae ratio tum a loco,tum a tempore, tum a personu maxime aliena est. In quod quidem uiutium plerique eorum incιdunt, qui Romae apud r G Pontis
140쪽
3ο4 DE RATIONE sc RIB Pontificem vis diebus cocionuntur. Quod quis deni mihi dicendum putaui,non ut eos reprehenderem,qui in caeteris disciplinis docti sunt, hane fucultatem omnino non attigerunt :sed ut hi qui oratores haberi uolant d uitium et plane crinqscerentiet quantu possent euitarent.sed ut ad inistitutu redeamus, ita diuinae res tractandae sunt,si publice dicamus,ut oratis,non lectis,aut dilutatio uideatur.Epistola quia ius docendi habet, liberior est in uero quos diuos,vel recepto iam uocabulo Sanctos appellamus,tum ab humanis,tum a diuinis partibus laudandi sunt. Humanae partes,
natura,*rtuna, T animo continentur. Naturae,
siue corporis partes furi forin robur,ualetlid uelocita agilitas,procerit Adignitus,eτ qui bis
similia sunt.Ηas illi partes si habuerint,aut exteranu eieiunijs,aut in solitudine abscondilbe, aut squalore situs obduxit e, aut ad diuinarum rorum usium eontulisse,dicendi sunt: si non habu
rint,non quaesisse,imo etiam contempsisse.Fortuαnx partes fiunt,genus,educatis,patria, honores, dignitates,inopia,clientelae,amicitiae, affinitates, biberi,nepotes,σcaetera eius generis: quaesi fuerint,ab Aijs partim relicta,partim egentibus erogata, partim ad diuinum cultum costata esse, discendum erit: si non affuerint, non esset qui sit , imo etiam omni studio eastuta. Animi partes a i suo