장음표시 사용
71쪽
tur. Nos prius de argumentis pauca dicemus:deita de locos, e quibus argumenta eliciuntur, qua tum res postulabilibreuiter attingemus.
Argumentum est igitur ut omnes definiunt ratio rei dubiis faciens Adem. uel ut apertius discam est ratio, quae incerta er incognita per ea quae certiora Cr notiora nobis fiunt,probat. Id in duo genera omnino distribuitur, probabile, Crnecessarium.Probabili ut Boetius definit est id quod omnes,aut quamplurimi, σsapientes, Crisi ea re de sagitur,perstifc es constituunt. quali est illud: Si mater est iberos diligit: item, Siliteris opera dedit, aliquid scit. Est enim apud omnes probabile,eam quae mater est, filios diliis gere:Creum qui literis operum dederit, aliquid scire. non tamen ita necessarium est,ut aliter fisi non posit. Atq; hoc genus oratorum σ dialemcticorum est proprium. Necessarium est id, quod etiam si apud omnes non probetur liter θ habere non potest.quale est illud: Quum terra inter Iunum er solem posita fuerit, luna deficiet: item, Quum lana μli ac terraest interposuerit Ol deficiet.lunam enim terrae interpositisne, solem ueraro interpositione lunae deficercitametsi non onibus probabile uideatur,itu tamen necesse est
aliter ρ habere non posset. Atq; hoc genus philom
72쪽
sophoru matbematicorgins propria est.Vtrunaque autem hoc genus si intersie coniungatur, pi. rit ex siest genim tertium,quod probablla, Cr neruressarium nuncupatur. quale est: Si dies est,ia,eest:item, Si curri movetur. Vtrunq; enim Cr ampud omnes probatur,Crsic esse necessarium est. quod quidem genus ut est ex genere utros coma positxm,ita etiam omnibus,qura memoraui,di ciplinis conueni Cr commune est. Ac de argumeritorum quidem generibus fatis,nunc de eorunt βρmispauca dicam . Deformis argumentor uim
Argumentorum 'mae duae praecipue unc ductιo,quae a Graecis ἐπαγωγο π ratiocinatio, quae συλλογισμου ab illis appellatur: a quibus a liae duae ducunt originem:exemplum,quod G ce παρα γ diciturriet ἐνήν quod Quintilianus commentum, strue commentationem inmterpretatur: quibus omnibus non oratio modo, ueruetia epistola, er omne scripti genus steque tisime utitur.No inconuenies mihi uidetur,ut de
his singillatim,quam brevisime possumu3, praeucipiamusab inductione potifimum incipaentes. De inductione, re exemplo.
73쪽
νs DE RATIONE sc RIB. Inductio igitur est oratis,quae per similitudines particulares,non dubia rei dubiae, siue issiparticularis,sive uniuersalis sit, assensionem eliscit. Eam plerans Cicero per interrogationes μαcit,ut plurimis,de quibus nulla dubitatio esepos.st,similibus collectis rebus, his, omnibus nobis
per interrogationem concessis,de re, quam uolumus, mum interrogemus: ut quum ille similitudιne uictus,nenire non posset,ueI tacere, quod assensionis genus est,uel aperte,quod uolumus uteτi compellatur. Ea utemur hoc modo. Sit asiquis, quem ad literarum studia competitere cupiamus, eum nos perinductionesitu compellem M. Si ciuis tum pigue opum habeat,quam tu,tuus ne,an illius
opes mala illlius procto,restondebit quid si cisus tuus plas potenti aut auctoritatis, quam tu, in ciuitate habed tuam ne,an istiG, cedo, pote tum, dis autoritatem malis illius vero,dicet.
tunc nos instremus.ut si quis ciuis tum plus Disctrinae, atq; eloquentiae habeat, quam tu bases, tuam ne, an illius malis s illius pro ficto malle
se,cogetur restondere,aut certe convictus tacetabit.tunc nos siue taceat , e fateatur, quod uolumus concludemG. Atque haec inductisper interrorigationes sitim particularia concludit. Potest eruniuersa af udo concludere,boc modo si superare alios ciues opib. uolamin honoribus,si diravitatibus,
74쪽
LIBERI. 37gnitatibus si potentias autoritate gratia cupimuε eos anteire,propterea quod haec honesti ianra, er practuro cive digni ina existimamus: princto omnibus quos rebus , quae honesto erpraeclaro ciue dignae habentur, praestare ali ,σantecellere uelle debentu3. Atq; hoc in genere tria esse praecepit cicero: primum, ut res ine, quuper similitudine inducimus,sta certa uis indubitata sint, ut eas omnino concedi nobis necessesit:
deinde,ut id cuius causa iet inductio,ita similesie his rebusque ante allata concessessunt,ut refugi,aut negari similitudo non posti:postremo,ut similitudines tales inductae int,ne intelligi positquo spectent ut quem ad exitu pereenturae sint. na qui uidet ex primis interrogantibus,si assenserit ibi postea cofirmandu esse quod noli aut norestondedo aut male restondedo,longius proceradere interrogationes no sinet. Atq; hoc postremurn ea inductione, quae per asseverationem fit,non
ita struari necesse est. Potest aute inductio fusunt
etiam aliquando cocludere,hoc modo. Qui ficit canere,cantor est luctari, Iuctator est quiscit litor si literatus est ita etia, qui sicit mala, malus est. quae quidem fuga conclusio e .uirtutes enim cis re ne contrariora,hoc est uitiorum scientia nopobbumus. qsso quidem modo si quis contra nos argumentetur acile confutari ac restili poteriti
75쪽
M DE RATIONE se RIB. xx inductione autem exemplum nascitur , quoa ex inductisine particulari particularem conclumsionem facit,hoc modo:Vt Graeci Homerum summmopere uenerantur, ita nos Virgiliu summoperare venerari debemu3. Ac de inductione quidem,et exemplo satis, diximusinunc ad ratiocinationem
De syllogismo, siue ratiocinatione dc enthymemate. Cap. X UII.
Syllogismus, qui ratiocinatio interpretari potest ut Cicero desinita est oratio ex ipsa reprobabile aliquid eliciens, quod expositum, Crperbe cognitum, uastui ac ratione consemet. Boetius ollogi muni definit: vllogismus est or tio,in qua quibusdam positis,er concssis, per ea qui posita ex concessa sunt,necesse est aliud euenire. One definitio tames uerbis a Ciceronis definitione discrepet,eodem tamens recte constideretur,tendit. Quod enim ait Boetius,Quibusadam positis,er concess: Cicero ait, Expositum, Cr per se cognitum. Tum quod ille ait, Necesse est aliud euenire per ea quae posita Cr conce a sunt:hic ait , Ex ipsa re probabile aliquid elicia ens. Et ut o tenderet, feri per ea qui posita Crtur
cessa fiunt, neque aliunde trahi, quod probau, ubiunxi se sua vi ac ratione confirmet. n
76쪽
stat autem hilo fimus tribus ad minimum partiabus propositione,quam dialectici maiorem apis pellunt: assumptione, quam illi minorem uocant: er complexione,quae ab illis consequetia dicitur eius tuis exemplum eλut si probare uelis homirinem esse substantiam,sic probes: Omnis homo est animuLomne animal est substantia, ergo omnis homo est ubstantia. Hic pecies habet plures,sed
quoniam his orator nunquam,aut rar ιme utiltur,explicandi eas in praesentia tempus non uidetur. Oratorius autem stilogi'M,que Cicero raotiocinationem appella quinq; adsummum partibus efficitur: propositione,probatione que uelun uel pluribus rationibus ejici potest usumptione,alia item probatione quae pluribus etiam
rationibus atq; argumentis exornari atq; amplificari potest)er complexione quam eandem conclusionem licet appellare. Ea tractatur hoc morudo.ut si uelim ostendere ciuitatem melim ab uno, quam a multu gubernari,sic ostendam: Quae ad publicum commodum gubernanda sunt, ea mea limabuno,quam a pluribu6 gubernantur. Haec
est propositis,quae probatur hoc modo:Multi ea nim er inter sesepe dissentiunt, ex omnia ad sese
rapiat unus belli dux exercitui proponitur,unus rei tornauem moderatur: denis apes ipse unu, qu citeri P sit, regem creant.Sequitur assum
77쪽
4: DE RATIONE ScRIB.ptio ge minor propositio.Quid tutent, quod multorum commodum ita resticiat,ita sibipro positum habeat, ut ciuitas, quae ad omnium 4ξ salute cr commodi; instituta s Sequitur quos huius aspumptionis probatio. nam quid aliud Mut, qui uniuersos cingunt, ac si iunt, nisi ut omnes qui intracturi tueantur quid aliud templa, sora, theatra,caeteras urbis tum publican in priuata aedificia, nisi ut omnibus seruiunt, omnibus u uiuis ornamento sint leges porro,iura,magi brum
usq; qua de causa instituti sunt, nisi ut quae sua
funt rut' posidere unicuis liceat' Post emb tot artes,tosudia,tot discipline,quid sibi uolunt aliud,msi ut omnes in terris commode uiuere, ais habitare posint f sequitur complexio, quasi bre est argumentum, simplex potest esse,hoc moαdo : Q vae quu ita sint,longe melius ab uno, quam a pluribus,ciuitas gubernatur. Si vero longior ratiocinatio fuerit, complexio breuem epilogum habeat necesse est, hoc modo: Quod si omnia quae publicum commodum lectant, melius abutio ,quam a pluribus,gubernantur: nihil autem est,quod aeque alutem omnium commodumst resticiat,atqipsa resticit ciuitas: eam prost ib ab
liuo,quam a pluribus,satias est gubernari. Potest ratiocinatio carere uel utras probatione,uelata
tera, qugia id quod dicimus, ita per se patet,ut probaq
78쪽
probatione no egeut,hoc modo: si quo die uirgo Rodiae uitiata est,ego eo die in Sicilia D: prom M tranfrri in me hoc crinem non potest. haec propositio ita per sie manina est,ut probatione non egeat. Sequitur absumptio:*i autem in Sicialia.hoc quia inter omnes non constat, probetur necesse est. Quod AEutem dixi de altςra probatioruneae astera quos intelligi uolo. Potest enim incidere cause,in qua assumptionis probatio non sit necessaria:ut dicam, caecus amore mulierucaαpi non potest:amor enim strinae non nisi a re uissa proficiscitur. ego autem,ut uidetI,caecus sum. ais haec assumptio probatione non eget. Potest Cr tribus tantum partibus constare fine ulla probatione, hoc modo: Si lux est, dies est: sex autem
est igitur dies es, Potest er duabus, quuproposistio tacetur,hoc modo: Lux est, igitur dies est. AD haec a Graecis appellatur entisinemu:id ut dixisinus Mintilianus commentum ue commentastionem appellat. Atq; haec praecipue argumenta sunt oratori necessaria.Et prioribus quidem illis Socrates,σ Socratici omnes:posterioribus uero his Aristoteles,er Theophrastus,er Peripatetisci omnes maxime ufi fiunt. Sunt er aliae argumentorum 'rmae quamplurimae: sed quoniam ad noastram institutionem non pertinent,hoc loco exoponendi non sunt. Haec quoq, quae attigi ulti
79쪽
., DE RATIONE SCRIB. yrtasse reprehendent, er ad cribendi rationem minus necessaria iudicabunt: βdβ diligentemdo
verterint,apud unum ciceronem cui Senecam. Hieron inum, Cr alios omittamu3 haec omnia frequenter inuenient. Sed de argumentis hacterimos. Si quis plura desiderabi Ciceronem Cr Boeotium legat.nunc de locis,4 quibus argumenta duacuntur,disseramu3. tDe locis per narum
Locus est quasi argumenti sides, ex qua Arium argumetum ducitur.DI-uuntur autem loci duas in partes: in personu er res. Personis haec're attributa esse scribit cicero,nomen, naaturam,uictum,fortunam,habitum, allectionem, studia,consilia acta,casus,orationes.Nomen est, uniuscuiusis proprium uocabulum. Ducitur auatem ab eo argumentum,si quempiam aut laudeornus,aut uituperemus,dicamus, nomen esse person e uel accommodatum,uel contrarium.Natuarum uel omnibus communem,uel propriam unia
cuiuss definire difficile est. In ea consideratur
genus,uirile, an muliebre, t. Alia enim d uiris, alia a mulieribus argumenta ducuntur. Num in
uiro facilius furtum, in muliere facilius uenefaciani creditgr. con deratur item natio, ualus, Gallui
80쪽
BER I. . Gallus,an Histanus sit: patria, Romanus, Horarentinus,an Uenetus. Nam π vationum, Cr ci
uitatum ingularum proprij mores, opiniones, consuetudines, T instituta sunt: 4-arguηmenta ducunturi consideratur praeterea cogna*tis,clum,an obscuris maioribus ortus sit, ψ quiabus sepe argumenta ducumr :ut 'it Salustius in
Ciceroncias in eum cicero.Item etMoasia enim de puero,alia de udosescente, aut de sine ducuno tur. Item commoti, er incommoda nimo, uel corpori a nurura data: u acutus, an hebes, mea morian obliuiosiussit, longus ,'rmosus, an conatra. Inuictu siue educatione confideratur, quo
modo educatus sit, quos praeceptores, aut fouetos uitae habuerit, quibus cum habeat consecitudinem,quo studio aut artificio teneatur, quoin modo rem familiarem administret. In 'rtuona confideratur, diues, an pauper sit : struus, an liber: priuatus, an cum potestate:faelix, ct rus,an contra:quales liberos habeat. Quod si demortuo loquemur, nus etiam mortis in arguumentum ducemus.In habitu corporis considera;
bimus,si quid commodi studio erarte consecu. tussit,quo uel*mosior,uel agilior fit lectus. In habitu animi,qua uirtute,qua doctrina praeditus sit.In asectione quaeretur utilia, tristitia,me