Institutiones philosophicae Salvatoris Tongiorgi e Societate Jesu Philosophiae professoris in Collegio Romano ejusdem societatis Psycologia Theologia

31쪽

ex theoriis typorum unimembrium et substitutionum, quas recentiores chimici illustrarunt i J. 4' Si quando materia aliqua organica arte chimiae constatur. conditiones et processus qui in hunc sinem adhibentur. plane disserunt ab iis quas in corporibus organicis adhibet

natura ad eamdem substantiam componendam. 45. Necesse non est ut plura addamus, nec ut singillatim ostendamus contra exaggeratos anti vitalistas. vii se phaen mena nec sola electricitate, nec solis affinitatibus . nec aliis hujusmodi causis explicari posse. Haec enim quae dΘ libavimus, satis esse videntur ut concludamus, existere in vegetalibus vires quasdam ipsis peculiares, et a viribus quae in minerali regno vigent, essentialiter diversas i2j. Hasce virestitales dicimuS. 44. Probatur 2' pars e Advertendum in primis, quanquam vires vitales in solis materiae brutae viribus reponi non possint, certum tamen esse apud omnes, has vires non excludi a viribus vitalibus, imo earum sin minus elementa, at certe instrumenta esse. Hujusmodi enim vires sunt a materia inseparabiles, licet quandoque occultari possint et ab agendo impediri: constat insuper experientia, multas urgetnnum functiones, magna Sallem ex parte. juxta communes leges mechanicas aut chimicas confici. Igitur materiae brutae vires ad materiam quoquo organicam pertinent, sed non Solae. Quaeritur jam, quid sit

quod viribus materiae brutae additum, una cum iis vim vitalem ellicit. Nostra vero Sententia est, non esse opus ut admittamus in vegetalibus realitates aliquas materiae supμraduitas, sed satis esse vires in organicas sub quibusdam conditionibus operantes : has vero conuitiones artisiciosa organismi confluuiatione contineri.

45. Primum suaderi facile potest ex doctrina alibi tradita de resultantia unius vis ex altera, posita acti an Q quae certas aliquas circumstantias determinet i C. 2l0, 2'j. Hoc pacto vi

32쪽

LIBER PRIMUS, CAPUT II. 23 res omnes mechanicae et chimicae a resistendi vi rgsullant: V. gr. materia ponderabili consociata cum imponderabili, resultant ex vi resistendi attractio molecularis, assinitates chimicae, attractio universalis; itemque motus translatilius, diversimode receptus in moleculis, fit lux, calor, electricitas, magnetismus.

Hoc porro resultantiae genus in artesactis luculentius apparet. In hac enim machina v. gr. est ingens vis loco- motiva, quae quidem est ab aqueo vapore, sed artificiose coacto et compresso in antliliis; in hac alia est virtus esticiendi paucis momentis ex liquenti pulte siccam chartam : virtus haec resultat et ex aliqua vi gignente motum localem, et ex calorico, et ex attractione moleculari; sed nulla ex his viribus, nΗc omnes simul, ejusmodi effectum producere possunt, nisi multis artificiis earum actiones modis centur, et harmonice consocientur. Idem dicito de caeteris hujusmodi. Igitur eodem pacto fieri potest ut ex viribus mechanicis et chimicis, sub influxu quarumdam conditionum, quas Crsatoris sapientia posuerit, vires vitales resultent. 46. Ad probandum alterum, machinarum exemplum opportunissimum accidit. Vere enim Organum quod Vis, cum ad finem aliquem assequendum divina summi opificis arte

aptatum sit, machina clici meretur: Imo unam quamque sub stati tiarum organicarum in Oleculam ingeniosissimo artificio compositam existimare necesse est ; id quod patet vεl ex complexa hujusmodi molecularum constructione. inter humanas autem machinas, et hasce divinas hoc inter caetera discrimen est, quod machinae humanae massas solum majores minoresve mater se movent ac mouificant, dividunt et componunt hae autem non massas, sed moleculas singillatim et atomos. Facile itaque concipitur, quomodo in hujusmodi machinis, actions nunc mechanica, nunc chimica, ac modo vi caloris, modo electricitatis, vitae vegetalis phaenomena perfici possint, quae tandem aliquando ad molecularum varios motus, et con Sociationes, et collocationes reclucuntur. Sic v. gr. cum videam ex fuso metallo virgam vel

filum per machinam promi, non difficulter concipiam, sal-

33쪽

tem in genere, qua ratione ex germine radices et plumula

prodire, atque ex trunco gemmae rnmique SuccreScere possint.

Illustriora exempla dabunt machinae aliae multae, quae quanto exquisitiore artificio apparatae sunt, tanto mirabiliora excudunt opera ς quae machinae adeo intuentes primo percellunt, ut vere anima quadam insormari videantur. 4I. Concludendum itaque, vires vitales vegetalium posse concipi ut resultantes ex viribus mechanicis et chimicis, prout i hae sub Organismi conditionibus operantur. Sed quomodo suadebitur ita rem se habere Τ Ad hoc suadendum duo nobis susticiunt. argumentum exclusionis : Ex caeteris enim hypothesibus quas expendimus, prima certis explora- ltisque doctrinis opponitur 55j; altera 54ὶ quanquam plus

exigat quam sententia modo expOS ita, revera tamen vegetalium vitam explicat minus, saltem minus intelligibilitAr: terita demum l43ὶ insufficiens. est, nisi in nostram hanc recidat. 2' principium illud certissimum: non sunι multipli- lplieanda entia sine necessitate. Si hoc ergo quod dicimus, ad vitam vegetalium explicandam sussicit, aliquid ulterius exigere prohibemur.

48. Notanda. 1' Formale in plantis vitae principium est ipso organismus. Per hoc enim principium functiones plantarum propriae peraguntur. 2' Motus in quo vita est planiae, non est motus laticis si v ascendentis sive descendentis: hic enim motus per transeuntem organismi actionem eis citur. Vita igitur planiae sita est in mutationibus illis quas planta in se inducit; videlicet innutritione et augmento. Buju Smodi enim mutationes vero sunt plani se actiones immanentes: tota namque planta per suum organismum earum principium est, totaque eas in se recipit. 5' organismus autem ad hasce lanctiones operatur tripliciter: a) sua ipsa structura; huic enim debentur phaen mena quae ad endos mosin et capillaritatem revocantur : Mintestino motu; ad laticis snim ascensum ac discensum explicandum requiri uiuetur contractio aliqua vasorum, quae con- by Corale

34쪽

, UBER PRIMUS, LAPUT II. trarios hosce motus determinet, ad eum fere modum quo in animalibus cordis contractiones cient sanguinis circulationem: demum ej vi quadam quae chimicas elementorum actiones in diversis plantae partibus diversi modo modificat, ita ut eadem elementa in uno organo unum compositum V. gr. Saccharum efforment, in aliis vero compositum alterum, V. gr. Substantiam cellularem si . 49. Dices 1' duxta hanc explicationem vires vitales non sunt vires vegetalium propriae. Ergo nomine lenus vires vitales asseruntur.

Doctrina proposita organismum supponit, et per Organismum omnia explicat. Sed praesens controversia est de ipsa organismi Origine. 0rganismus enum gignitur et augetur per sunctiones vitales. Videmur ergo in circulum vitiosum incidere. δ' Concludi posset ex dictis, artem chimiae, quemadmodum ex elementis mineralibus quasdam organicas substantias compOSuit, V. gr. uream, Saccharum, Sebum, alcool aliaque hujusmodi, ita sorte in posterum organis ac plantis producendis parem suturam. 4' Imo inferri posset, plantas a machinis non differre. Sunt enim quaedam machinae quae seipsaS movent. 5' lguis quoque vivere dicendus esset: nam ignis se nutrit et auget. Resp. Ad 1 Nego anι. eteons. certe si vires diversorum corporum propriae eae Solae vocari deberent, quae ad nullas alias generaliores reduci possunt, fateor, non modo in corporibus organicis, sed etiam in in organicis, nullas esse vires proprias, excepta resistendi vi; ex hac enim, positis conditionibus quibusdam, Omnes resultant. Sed non ita virium diversitatem aestimare licet, nec ita de ea loqui solemus. Quemadmodum igitur in corporibus inorganicis vires diversae merito distinguuntur ex effectuum diversitate, ita quo- sue in organicis vires quaedam peculiares agnoscendae sunt. Ad 2 Trans. maj. Dist. min.: Praesens controversia est de

35쪽

origine ipsa organismi, nempe de origine prima, neg.; de

Origine per vires corporum organicorum, cons. Solutio tradita supponit, unum organismum neceSsarium esse, ut perfunctiones vitales organismus alter producatur: adeoque supponit, primum organismum non fuisse virium vitalium

effectum: id quod nemo negat 52 .

Ad 5 η Reg. Tunc enim poterunt chimici organica corpora con Struere, quum typographi, effusis simul pluribus litterarum sacculis, litterisque temere commixtis. Aeneida component. Chimici enim hoc unum possunt, ut unius substantis massam in alterius massae contactum adducant, ut ex indoastini lutum vi analysis aliqua aut sFnthesis consequatur. Idcirco mirum non est, si substantias quasdam organicas, quariam constitutio simplicior est, produxerunt. Multo erit disti cilius, ac sortasse impossibile est, ut substantias produ- eant magis complexas, ac secretiori naturae artificio digestas j. 0rgana vero et organica corpora construi posse chimicorum artificiis, hoc enimvero ridiculum dictu est, ne dicam insanum: perinde enim foret ac si diceres, ea casu fieri posse. Certe si homo oculos haberet satis aculos ad atomos materiae tam ponderabilis quam imponderabilis singillatim discernendas, manu Sque aptas ad atomos easdem prensandas, ac disponendas juxta typum primum a Deo exstructum, tunc, credo, POSSet homo plantas efficero.

Videant igitur qui tanta sibi pollicentur, an possibile sit, duplici hac sagultate hominem aliquando potiri.

Ad 4m Nego omnia. Machinae se ipsas proprie non movent. sed potius moventur vi aliqua mechanica ipsis conlinenter applicita. Plantae autem intrinsecum ac naturale sui motus principium sibi insitum habent, illudque actione sua explicant per gradus atque conservant f48 . Ad haec: motus plantae proprius est, ut diximus, nutritio et augmentum, ac praeterea generatio : nulla autem est machina quae se nutriat et augeat, quaeque machinulas sibi similes generet. Haec sussiciunt ut plantae ab omnibus machinis immenso distent intervallo. Ad 5- Aego. Nam in flamma nullus est organismus, ae

36쪽

nulla actio quae immanens sit. Flamma enim nihil est aliud

quam volumen incandescentis materiae, quae perpetuo mutatur, et cum aeris Oxygenio combinatur. Idcirco nihil in fiamma est quod se nutriat. Nihil quoque est quod se augeat: solummodo majus minusus volumen incandescentis materiae in flammam exsurgit, pro uti magis vel minus asiluit materia combustibilis. Hinc statim ac materiae hujusmodiam uxus cessat, flamma exstinguitur; at planiae, etiamsi nutrimento careant, aliquo saltem tempore vitam protrahunt.

De animalium a vegetalibus essentiali diserimine. 30. Sequitur ut accedentes propius ad hujus tractationis subjectum, post Vegetalem vitam, de animali dispulemus. 0usemadmodum porro illam in plantis consideravimus, in quibus sola est, ita hanc in brutis praesertim animalibus considerabimus, in quibus a principio intellectivae vitae non dependet : plura tamen, quae ue animali vita dicenda hoc loco sorent, in eum locum rejiciemus, in quo disserendum erit de iis

hominis facultatibus, quae sunt ipsi cum brutis communes. 5l. Animalis vita vegutlitivam supponit eique suberstruitur; pi imo quidem quia subjectum animalis vilae nec oritur, nec animales sunctiones exercet, nisi dependenter a sunctionibus vegetati vis; deinde etiam quia vegetalia ad se nutrianda et augenda elementis in organicis utuntur; animantes vero organica solummodo elementa in suos usus adhibere possunt. Hoc jam ostendit. animantes in Superiori quodam ordine prae vegetalibus esse collocatas. DiiIerentiae vero unius rogni ab altero aliae externae Sunt et secundariae, aliae in t Ernae et essentiales. Illae respiciunt 1' structuram partium et chimicam compositionem; T sunctiones vitas vege tali vae, quas animalia et plantae diversimode exerceni: de quibus lata physiologi. Essentiale vero discrimen situm

est in functionibus animalium propriis, quas phrsiolosi vo-

37쪽

cant relationis: quia per has animal ad objecta quae ipsum .

circumstant, intenditur. Quae sunctiones ad binas facultates reducuntur, ad facultatem nempe sentiendi, et ad Ioeo-motia

Nam seu eontractilitatem.

52. uuid sit seu tiendi lacultas notum cuique supponimus propria experientia; aliquid insuper de lacultato hac in logica delibavimus L. 457 seq. . Ad contracti Iitatem vero

quod attinet, nota, tria esse in animalibus motuum genora. Primum genus est eorum motuum, qui generalibus materia viribus debentur, ut quum animal v. gr. ex alto decidit. Hi motus mechamei appellantur. Alterum complectitur eos intestinos motus, quI a viribus Organicis ex necessitate procedunt, ut sunt v. gr. circulatio sanguinis, assimilationes, secretiones etc. Hi dicuntur motus organici, plastici, automatici. Denique ad tertium genus pertinent motus illi qui animalis appetitui subditi sunt, ab eoque determinantur. Ili dicuntur motus animales, dynamici, autonomici. Atque hi sunt motus qui ad specialem contrachititatis facultatem ro

vocantur.

55. Ex binarum facultatum hujusmodi actibus animalia a plantis distinguimus, quia in plantis hujusmodi actus non

apparent: esto aliquam oscillationis motum aut excitabilitatem quamdam in nonnullis planiis observari; certe enim nec ii m tus spontanei Sunt, aut ab appetitu dimanant, nee excitabilitas illa cum sentiendi Iacultate quidquam commune habet. Fuera tamen inter antiquos philosophos qui sentiendi vim etiam plantis tribuerent, quae opinatio valde placuit physiologis e sensistarum schola. Quidam enim, ut Robinet, Bichat, Richeran d, sentiendi vini plantis aperte largiuntur: quidam vero alii, ut Τracy, in ancipiti hoc relinquunt. Quae opinio si vera esset, nullum jam inter plantas et animantρs essentiale discrimen, saltem certum, intercederet. Sed non dissiculier opinio isthaec erroris convincitur.54. Notandum aulὐm 1' aliam quaestionem esse utrum sentiendi facultas sit solummodo animantium propria. an vero etiam eorum viventium quae solo immobiliter defixa,

38쪽

MBER PRIMΓS, CAPUT IlI. 29 hauriunt radicibus succum quo se nutriant; aliam vero illam: utrum certa aliqua familia viventium sensu praedita sit, an socus. Hoc si dubium fuerit, dubium quoque erit, an familia illa sit inter plantas, an vero inter animantes collo incanda: hujus autem dubii solutio ad rerum naturalium sollertes indagatores pertinebit: at prima quaestio metaphysica

est, nec ancipitem solutionem habet. 2' Sensalionem non esse meram impressionem organicam, sed impressionem organicam receptam in vivento. quod et se et sua organa praesentia sibi habeat, rerumque externarum impressiones non excipiat solum sed percipiat. Hoc homines intelligunt sensationis nomine. Similiter non omnis motus, sive accessus ad alterum, Sive receSSus, Sensitivam perceptionem aut appetitum proprie dictum supponit.

55. Pnopost Tio I. Plantae sentiendi saeuuale non gaudent. Probatur Plantae nullum praeserunt sensationis indicium. Non solum enim nulla sunt in ipSis organa, quae sensationibus excipiendis destinata esse videantur, Sed praeterea nulla sunctio est in iis, quae sensationes expostulet, nullus motus qui a sensatione determinatum se prodat. Igitur sicut ex hisce indiciis inserimus sentire animantes, ita ex omnium indiciorum hujusmodi absentia inserendum est, plantas non

sentire.

2' Repugnat divinae providentiae, aliquam enti saeuitatem tribui, quae nulli sint subserviat, inutilesque cruciatus ei in dem enti asserat. Αiqui sic se haberet in plantis sentiendi

facultas.

Nam plantarum finis immediatus est, ut per vilae vegetativae .sunctiones se conservent atque explicent, speciemque propagent; finis mediatus ut animalium usibus praesto sint. Atqui ad vitae vegρtativae Iunctiones, cujusmodi eae a plantis exercentur, nullatenus requiruntur sensationes. Non enim plantas alimenta sibi conquirere, neque utilia a noxiis secern Hre debent; quae enim ipsis necessaria sunt, humus et aer ultro offerunt: neque aliquid appetere aut sugere, aut quocunque modo sibi consulere possunt, cum loco moviva

39쪽

saeuitate priventur. Mullo minus necessaria ipsis est sensatio, ut animalium utilitatibus inserviant. Igitur sentiendi lacullas esset planiis prorsus inutilis. Imo molestissima foret, perpetuique supplicii causa. Cum

enim aut se loco movere, aut variis sui partibus ad defensionem uti concessum ipsis non sit, mala Omnia experiri deberent, quin ea ullo modo seu declinare seu repellere possent. Non est enim in earum potestate, aut aeris intemperies declinare, aut morbis remedia quaerere, aut bestiarum dentes, hominumve secures effugΘre. δ' Corpus organi dum sensationum sedes esse nequit, nisi

anima simplici, indivisibili, quaeque singulis organismi partibus tota praesens sit, insormetur; ut ex dicρndis patebit. Itaque si ad vitam vρgetalem explicandam, aliquam hujusmodi animum in plantis agnoscere cogeremur, posset quis forte contendere, hujusmodi animam sentiendi facultato

carPre non pOSSe. At si nulla tqnus necesse est talem animam plantis inesse, quemadmodum supra demonstratum est,

nulla jam superi si ratio, cur sentiendi principio plantas

instructas eSSe opinemur.5sa. Anima sui rsiones suprapositae omnes praeoccupant di ficultates, easque nominatim quae e ZOOphytorum quorumdam, aut e Spongiariorum consideratione oriri possunt. Videlicet quaestio erit, utrum haec viventia sint sen Su prae .dita an noti, utrum Sint Solo tactu, an praeterea aliquo alio sensu instructa; utrum animalis vita sit in iis aliquando sopita aut suspensa, et de aliis similibus. Sed quomodocunque quaestiones hujusmodi resolvantur, nulla adversus metaphysicae dogmata existet difficultus. Si enim aliquo sensu illa pollere probabuntur, inter animalia collocanda erunt; secus, inter plantas. Igitur hoc uuum incertum eSSe poterit, ut supra diximus 54, 1' , utrum quaedam viventia ad animale regnum, an ad vegetal H Pertineant. 57. Piisposia io II. Bruιa animalia sentiendi facultate proprio dicta me praediιa, ambigendum non rat. Quemadmodum ii, quos modo refutavimus, distinctionem 'inter plantas et animantia Subverterunt, nimium plantis con-

40쪽

LIBER PRIMUS, CAPUT IlI.

eedendo, ita quidam alii animalem ipsam vitam brutis ademerunt, sentiendi lacultate eisdem negata. Primus hanc opinionem evulgavit saeculo XVI hispanus quidam medicus, nomine GOmeg Peroira 1ὶ, eamdemque propugnarunt deinde Cartes ius, ualebranchius, aliique ex ea disciplina non pauci. Horum spntentia bruta machinae quaedam sunt, ex earum genere quas automata Vocamus, quia cum occultis artificiis mechanicis moveantur. so tamen ipsas movere videntur. Sic bruta omni motus intrinseco principio destituta sunt, sed omnia in ipsis fiunt, vel ex mechanicis quibusdam impulsibus, ut Pere ira sensit, vel quia a Deo moventur eadem ratione qua ipsa se moverent, Si sensu donata sui,sent, ut opinatus est Cartesius. Contra singulares hasce opiniones probatur. statuta propositio. 58. Prob. 1' Sunt in brutis organa simillima iis, quibus homo instructus est ad sensationes excipiendas : est in iis cerebrum, est Systema nerveum, saltem in persectioribus. Ergo bruta sentiendi vi gaudent. consequentia probatur 1' analogiae argu monto: quae enim

similia sunt, similos fines lia boni sta 325, 324 . 2' ex Dei

sapientia. Si enim bruta non sentiunt, miranda illa tot orga- nomina artificia inutilia plane forent. 2' id ipsum ostendunt brutorum voces, membrorumque in diversis adjunctis, ac totius adeo corporis tam varii motus. Ex his enim nemo est qui concludore non debeat vel invitus, bruta disserentias colorum, saporum. Odorum, Sonorum percipere, calida a frigidis, dura a mollibus, aspera a laevibus discernere ; quaedam ipsis molesta, quaedam grata acciders; eaque famem, sitim, dolorem, voluptatemque experiri. Eurum enim effectuum hujusmodi tantummodo sensationes ratio stsse possunt; nisi dicere velimus, Deum haec omnia simulare ad inutilem lusum nostramque deceptionem. 5' Animalia, ut patet, ita comparata sunt, ut alimentum non sibi ultro delatum recipiant, sed quaerere debeant et . seligere. Atque in hunc finem facultas se movendi ipsis collata est comparataque aptissima instrumenta, quibus escam