장음표시 사용
41쪽
sibi convenientem arriperent, ac deglutitioni aptam emeerent. Sed media haec insumetentia essent, nisi animal ins per idoneum soret ad convenientia alimenta percipienda, nisi alimentorum necessitatem experiretur, et ad utilia sibi exstimularetur voluptate, et a noxiis dolore retraheretur; quae quidem omnia sentiendi lacultatem important. Itaque animalia bruta immediatum finem suum assequi non poterant, nisi sentiendi acultate donarentur. Dpus autem nulli deest, in iis quae ad finem necessaria sunt: imo si quod est medium, quo res a se conditae finem suum per se assequi possint, quin ipse immediate eas ad finem urgeat, medium hoc semperiis confert, ut eo utantur IC. 410 . Ergo. 4' Id ipsum probatur argumento validissimo, quod Suppe- dilat communis hominum sensus, i Squo adeo communis, ac firmis adeo defixus radicibus ut difficile valde creditu sit, adversarios ipsos de animalium sensationibus, serio, Saltem
constanter, dubitasse. 59. Deduces ex dictis.1. Esse in brutis non sensitivae solum perceptionis, sed etiam sensitioi appetitus facultatem. Est autem sensitivus appetitus potentia, quae ab Objecto apprehen SO movetur, secundum quod hoc animali conveniens est. Hunc autem appetitum in brutis esse patet 1'ὶ observatione : nam passionum diversarum indicia, quae in suis motibus ut operationibus bruta praeferunt, non Sunt Profecto nec pauciora, nec minus evidentia quam indicia sensationum. 2'ὶ ex fine sensitivas
facultatis 58, 5'j. Nihil enim prodesset ad finem objectorum
perceptio, nisi perceptionem consequeretur motio, qua animal ad objecta sibi convenientia ferretur et a noxiis retraheretur, ac varias quas possidet vires ad necessarias Operationes pro OppGrtunitate admoveret. 2' Deduces quoque, eontractilitatem Saltem aliquam sensitivae facultatis sequelam necessariam in naturae intentione suisse. Nam sine sacultate hac, sentiendi facultas animantibus ad finom satis non suisset, imo irremediabilium dolorum perpetua causa exstitisset 55, 2' .
δ' Majorem proinde minoremve contractilitatis facultatem
42쪽
brutig attribui dμbuisse, prouti magis minusve in iis sentiendi facultas vitaeque necessitates paterent. Inde est, quod quibusdam animalibus loco se movere concessum est. et quibusdam quidem celerrime, quibusdam tardius, quibusdam tardissime; quibusdam vero aliis, ut mollibus acephalis, hoc solum datum est, ut in loco cui inhaerent, expandere se aut constringere possint. Contractilitatem esse animalis proprietatom ab essentiadi manantem, proinde in animalis definitione ejus mentionem
necessariam non esse. ARTICULUS II.
De eoeteris brutorum saeuuatibus. 60. Neque ad animalis vitae finem assequendum, lacultates, quas memoravimus, Sullicere poterant, animalibus saltem persectis, neque eae Satis Sunt philosopho ad facta explicanda. Idcirco nemo est, qui persectioribus brutis, praeiersentiendi vim, appetitum et contractilitatem, memoriam insuper quamdam et instinctum, ut aiunt, non concedat: veleres autem aristotelici, qui de brutorum operationibus multo distinctius ac plenius disserebant, quatuor in iis facultates, praeter tres illas principales, cum Averroe distinguebant,
quas sensus interiores Vocabant; nempe sensum communem, phantasiam, oestimativam, memorativam.
Utrum porro haec sint quatuor distinctae potentiae, ut plerique existimabant, an vero ad pauciores reduci possint, parum hoc in praesenti resert: ad certum est, esse in brutis, vim exerendi eos actus, qui ad quatuor hasce vires, tanquam ad proxima principia distincta, a plerisqu8 veterum referri solebant. IIoc sensu dου his potentiis nunc loqui
61. PR0posivio lII. Animalis vita internum sensum in primis, tum, si perfecta sint, eus qu0que facultates requirit, quas
veteres phantasiam, aestimati, ain, memorativam appellabant.1' Internum sensum. Veteres, ut dixi, tensum communem
43쪽
Vocabant, quem nos, eo quod denominatio haec ad rem prorsus aliam significandam apud recentiores translata est fL. 62l , sensum internum appellare malumus. De quo jam nonnulla
dicta sunt in logica L. 445 :447, 4' , aliaque dicenda erunt,
quum agemus de hominis facultatibus. Veteres cum Avicenna ita hunc sensum describebant: virιutem eui redduntur omnia sensata: videlicet : vim a qua Omnes sensus, tanquam a radico derivantur: ad quam omnis impressio sensilis terminatur; et in qua sensus omnes conjunguntur. 62. Bruta autem sensu hoc interno pollere, ut a caeteris modo abstineam . manifestum est maxime ex duobus. ' uuia non solum percipiunt varias qualitates sensibiles, quae Sunt propria cujusque sensus objecta, sed etiam discrimen unius ab altera, V. gr, Sonum quem aures excipi uut, non essa sapidum illud quod Ore gustant. Praeterea Dorunt, objectum v. gr. talis coloris ac figurae esse sibi sapidum, vel Secus. Haec autem percipere non possent, nisi in ipsis una eademque vis simul perciperet quae diversi sensus singillatim attingunt. 2' uuia non solum sentiunt varia sensuum objecta, sed etiam suos sentiendi actus. Cur enim quasdam sensationes excipere appetunt, et quasdam alias aversantur. nisi quia in illis excipiendis voluptatem, in his vero molestiam doloremus experiunturi Videmus insuper animantes, quandoque v. gr. aures arrigere ut audiant, naresque admovere objectis, ut
odorem molius percipiant, et linguam porrigere ad aliquid
gustandum. Ergo norunt, se per haee organa sentire. Sensus autem particulares sensationes suas percipRre nequeunt, non enim visio videtur, aut gustus gustatur: sensus insuper se in se reflectere non possunt, cum sint iacultates organis allixae, et ad suum proprium objectum deteriri in alae. Est igitur tu animantibus, praeter sensus exterii OS, SenSus internus tolo corpore diffusus,
65. 2' Est in brutis phantasia, nempe vis conservandi
species tam sensibus externis, quam Sen Su interno receptas.
Etenim indiciis evidentibus constat, bruta sensibilium absentium speciebus moveri. Nam K et per loca nota sine
44쪽
, errore lumenta pergunt, ita graphice S. Augustinus. et
is cubilia sua bestiae repetunt, Et canes dominorum suorum v corpora recognoscunt, et dormientes plerumque immuris murant, et in latratum aliquando erumpunt si . o Sensus autem externi, ac sensus ipse internus sensibilia absentia altingere nequeunt. Concludendum ergo, esse in brutis aliam quamdam vim, quae rerum olim Sensu perceptarum
64. δ' Est si iam in brutis aestimatius. Haec definitur ah
Algazele : Mirtus apprehendens de sensato quod non esι sensatum,
et ab aliis, virtus apprehensiva intentionum, quae Per sensum non accipiuntur s2 . Quod autem hanc facultatem in animantibus ponere oporteat, ita breviter s. Thomas demonstrat. α Si animal move-n retur solum propter delectabile et contristabile, non essetn necessarium ponere in animali, nisi apprehensionem sor-n marum quas percipit sensus, in quibus delectatur autis horret. Sed necessarium est animali, ut quaerat aliqua vela fugiat. non solum quia sunt convenientia vel non conve-n nientia ad sentiendum, sed etiam propter aliquas alias a commoditates et utilitates, sive nocumenta : sicut ovis x videns lupum venientem fugit, non propter indecentiam v coloris vel figurae, sed quasi inimicum naturae. Et simi, liter avis colligit paleam, non quia delectet sensum, sed, quia est utilis ad nidificandum sal. v Alia exempla pens infinita congeri possent: huc enim pertinent ea sere omnia, quae in brutis miramur maxime, per quae aliquam cum entibus intelligentibus similitudinem ipsa praeserunt. Concludit aquinas: α Necessarium est ergo animali, quod is percipiat hujusmodi intentiones, quas non percipit sens sus exterior. Et hujus perceptionis oportet esse aliquod x aliud principium. cum perceptio formarum sensibiliumn sit ex immutatione sensibili, non autem perceptio intens tionum praedictarum 4 . n
ill contra Ep. Fundam. c. XVII. I in Auetur opusculi. De mentiis animae, quod est XLIII inter opuscula S. Thomas c. IV. - δὶ Summ. ιh. p. l,q. LXXVIII, ari. IV. - Ibid.
45쪽
63. Solent quidem recentiores philosophi eas operationes
quas modo memoravimus, ad instinctum naturae referre. At si rem attente scrutemur, ipse naturae instinctus ad aliquid appetendum et operandum, sine hac aestimativa virtute explicari nequit. Natura enim non mechanico quodam impulsu pecudes urget, sed Secundum earum naturam. Nempe . movet eas ad operandum, movendo in iis appetitum; appetitum autem apprehensione aliqua moveat necesse est. Quae quidem apprehensio, quoad multa, est apprehensio rei, ut delectabilis sensui vel secus; Sed non semper, ut modo ex s. Thoma notatum est. Superest igitur, ut ad quaedam appetenda, et hinc ad quaedam operanda, bruta moveantur mediante aliqua alia apprehensione, quae praesente objecto adeo iis sit naturalis, ut naturalis est visio per oculos, et auditus per aures. Non enim possunt ad haec apprehendenda devenire bruta nisi naturae determinatione : ratione enim carent atque discursu. Delerminatio autem naturalis ad aliquem actum nihil est aliud, quam potentia seu Iacultas a natura indita, ac necessario prodiens in actum. Igitur hoc ipso quod instinctu naturae bruta moveri dicimus, dicere oportet, eam Iacultatem quam aestimativam appellamus, iis naturalem esse; ac naturae instinctum in hac ipsa lacullais exordiri, quum haec praesente Objecto ad actum determina
66. Dices fortasse, haec omnia posse experientiae ac memoriae tribui. Sed in primis bruta ostendunt, ea quae diximus se percipere, etiam quum nulla experientia praecessit, et statim ac prima se offert OezaSio. Ita V. gr. equus, quum primum audit leonis rugitum, quanquam leonem nunquam viderit, neque actu videat, tamen contremi Scit tolus, ac sudore manat, sugitque praeceps si potest, aut saltem fugere conatur. Deinde, si memoriae nomine intelligas perceptionem rei ut praeteritae et ante cognitae, haec ipsa perceptio, ut acule notat S. Thoinas i), ad ae, timativam virtutem referenda
li, Ipsa ratio praeteriti, quam altendit memoria, inter hujusmodi tulentiones
46쪽
est: eum intentio praeteriti temporis sensibus externis attingi non possit.
67. 4' Demum agnoscenda est in brutis memorativa vis, nempe vis conservatrix earum intentionum, quas apprehendit aestimativa. Nam non solum bruta conservant species quas gensu externo perceperunt, sed etiam praedictas intentiones quae sensibus non attinguntur. a cujus signum est, inquit s. Thο-s mas, quod principium memorandi fit in animalibus ex, aliqua hujusmodi intentione, puta quod est nocivum velo conveniens . n68. Haec satis sint ad demonstrandum quod propositum est. Notandum interim, has omnes facultates ab intelligendi vi Iongissimo disserre. Intellectus enim proprium est . ut
rationes rerum universales percipiat, facultatum autem hujusmodi proprium objectum non sunt rationes univorqales, sed solummodo qualitates individuae et concretae. Quemadmodum enim visus in objecto corporeo non universales colorum rationes apprehendit, sed solum individuos colores quibus assicitur, ita v. gr. aestimativa lacultas non communem rationem rei utilis aut convenientis, sed duntaxat objecium aliquod particulare, ut utile sibi aut conveniens percipit. Proinde lacultates omnes hujusmodi intra sensitivum
Utrum anima brutorum sit intelligens. 69. Mirabiles operationes quas instinctu ductuque naturas bruta exsequuntur, quoSdam philosophos adeo perculere, ut iis tandem sibi persuaderent, etiam pecudes intellectus ac rationis participes esse. Da opinati sunt inter antiquos Empedocles, Democritus, Anaxagoras, maxime vero Pythagoras, qui easdem esse hominum brutorum quo animas docuit: deinde vero Plutarchus, Sextus Empiricus, Philo, Porpii yrius. aliique, quos inter Celsus a bestias hominibus a non solum Sapientiores, Sed etiam Deo chariores esse, n
47쪽
impio asserers non dubitavit l . Inter recentiores vero ut alios omitiam. ultro in hanc SentPni iam descend Θrunt, post Lockium et Condit lachium, sensistae; quod mirum escte non debet: sublato enim inter sensum et intellectum omni discrimine, necesse iis erat concludere, pecudes si sensu non carent. intellectus experies non esse. Nihil dico de ma-tρrialistis, quorum haec potissima cura est, ut hominem ad belluarum conditionem despr ant. 0. E sensistarum schola in plurium quoque physiologorum scripta error iste dimanavit; quanquam ex his non pauci, quoad loquendi modum potius, quam quoad rem errare videantur. duomodocunque sit, hi brutorum operationes, in quibus ordo ad finem apparet, alias instinetinas appellant, alias intesiectivas, seu rationales; operation lis quae semper et ab Omnibus eodem modo fiunt, ad primum genus reserunt; quae vero experientiam con Sequuntur, aut eximitatione procedunt, ad alterum; easque in superioribus solummodo speciebus, homini,que quoad organi sationem simillimis, reperiri latentur. Erroneas hasce opiniones, quibus essentiale inter hominem ei pecudes discrimen tollitur, resutabit. 1. PROpusITIO IV. Bruta animantia inιelleetu et ratione
Prob. 1' Sane nullus est intellectus, nulla ratio in eo subjρcto, in quo nullae Sunt ideae univerSalρs, quodque primitivis ipsis et communissimis conceptibus caret. Atqui sic se habent bruta animantia. Id quod, vel ex his duobus, est prorsus manifestum :αὶ quod naturalibus tantummodo signis proprias affectiones manifestent, nunquam autem addiscant uti vocabulis
aui aliis arbitrariis signis, ad res quas percipiunt aut inmemoria habent, signissicandas; licet quaedam animantes organa possideant, ad ea ipsa vocabula quae ab hominibus adhibentur, pro serenda, ut Sunt V. gr. pi eae ac psittaci,cc cum nihilominus, ut recte animadvertit Cariosius, homin nes a nativitate surdi et muti, Sicque non minus, sed po
48쪽
x tius magis quam bruta destituti organis quibus alii ins loquendo utuntur, sol Hant propria industria quaedamn signa invenire, quibus mentem suam aperiant iis quis buscum versantur, et quibus vacat ipsorum linguas ad- , discere l1 . . bὶ quod neque intelligant vocabulorum, quibus homines utuntur, significationem, etsi inter homines perpetuo versentur, eosque invicem colloquentes audiant. Hoc unum ab , ipsis extundere homines possunt, ut ad quaeilam verba vel
nutus imperanti obediant; id quod nihil aliud requirit, quam
quamdam phantasmatum associationem. Ilaec autem plane ostendunt, bruta animantia conceptuum
universalium incapacia esse ; ac nihil aliud percipere quam particularia quae sensus afliciunt. Quod si universale nullum percipere queunt, prosecto et ad judicia proprie dicta formanda, et ad ratiocinandum sub quacunque sorma sunt prorsus imparia. Ergo. 72 2' Si iniselli eiu et ratione bestiae fruerentur, in se suosque actu est ectere POSSent, ac proinde Operationes suas in dies perficerent, resque plurimas quae ipsorum usibus opportunissimae forent, adhibere addiscerent, et instrumenta aliqua queis uterentur, saltem aliquando excogitas
Atque nihil horum in iis perspicimus. Quae primis suae
vilae temporibus, sine ulla experientia, sine ulla disciplina statim operari aggrediuntur, haec deinde semper, eademque cum persectione uni sormiter Operantur; et iam tum quum, mutatis per accideras adjunctis, operatio est ad finem inepta: nullum sibi ex rerum natura adjumentum conquirunt. Disi eas solummodo res quas natura duce adhibero incipiunt etiam antequam earum utilitatem experientia cognoverint: nec hominum inventa in Suos usus convertunt, nec aries hominum imitantur, nec instrumenta ulla ad opus adhibent; eaedemque, quae primis mundi aetatibus, uniuscujusque speciei industriae, artificia ac tota agendi ratio praesenti tempore
perseverant. 1ὶ Disseriatio De Methodo, 3 V. Diuitigoo by Cooste
49쪽
5. D Bruta luculenter ostendunt, nullum se bonum percipere aut utcunquε cognoscere, quod sensibile non sit. Hinc nullum in iis causarum investigandarum desiderium, nulla indagandae veritatis cupiditas, nullus ordinis ac symmetriae amor deprehenditur. Praeterea notionibus honestatis et justitiae, virtutis et vitii prorsus carent, moralemque imputabilitatem aut obligationem non agnoscunt. Sensibilia solummodo bima et ad animalem vitam pertinentia inquirunt, et corporeae solum voluptatis desiderio aut doloris
Quis autem inducpro in animum poterit, ens intelligens esse, quod bonis solummodo sensibilibus assiciatur, quod qua
nec veritatem. nec Ordinem, nec necessarias entium relationes ullo modo intelligail 4. 4' Intelligentiae comes individua est libortas arbitrii, qua sub iisdem adjunctis possit voluntas ad contradictoria aut disparata, aut etiam contraria se convertere. Atqui nulla plane libertas hujusmodi in brutis. Omnia enim cujusque speeiei individua in iisdem adjunctis eadem operantur; seminper enim bonum sensibile praesens, eaque ad quae natura inclinantur, appetunt, et quantum P SSunt Prosequuntur. Ergo non arbitrio se regunt, Sed suapte natura uniformiter moventur ac determinantur. 5. 5' Demum nullae sunt. brutorum operationes, quae ini silli genitam ac ratiocinium neceSsario requirant.
Non operationes Specierum inferiorum, quas ipsi physiologi ad instinctum reserunt s69j. Et re quidem vera, 1' si
hujusmodi operationes ad intelligentiam ac ratiocinium reserendae essent, concludere Oporteret, insecta multa imperse-etissima intellectus persectione hominem longe superare. Nam si brutorum industriae atque artes ad cibos Seligendos atque servandos, ad venandum ac praedandum, ad medicamina adhibenda, ad mansiones sibi ac proli aedificandas, ad prolem alendam, nutriendam, defendendam, ad cognoscenda transmigrationum tempora, ad societatem quamdam in te se ineundam, si haec inquam omnia aliaque multa consilio
ac rationi tribuenda essent, saιeri jam deberemus, πι bruta
50쪽
LIBER PRIMUS, LApur III. 41 animantia cognoscere naturae corporeae leges, geometriam, mechanicas aequilibrii leges. virtutes herbarum, proprium organismum; praevidere futuras et sui et prolis, quam quaedam animantes nunquam videbunt, necessitates; imo et ventos et tempestates prospicere, tum bl sine experientia, sine magistro. Sine praeviis tentaminibus aut erroribus, summa prudentia ac sagacitate, deducere ex his omnibus cognitionibus. quae sibi agenda sint, quae cavenda, quae vitae ratio instituenda, quibus operibus vacandum. Id quod proculdubio humanam omnem lacultatem longo superat. 2' Homo qui intellectu ac ratione pollet, plurima agit ex
naturae instinctu, quae mullam et finium et mediorum cognitionem supponere videntur; cum lam ρn nesciat prorsus humana ratio, quomodo aut cur illa agantur. V. gr. ex mero instinctu homo exercet ea quae pertinent ad respirationem variosque musculos contrahit ad varias sui corporis partes movendas, et aequilibrii leges servat, similiaque multa optime facit, sola duce natura. quae quomodo fiant vix aliquo modo, multarum scientiarum accersilis subsidiis, cognoscere paucissimi possunt. Si haec igitur ab homine fiunt sine rationali cognitione, quanto magis existimandum erit, inferiora animantia in suis operationibus naturae solummodo instinctum sequi 376. Quod attinet ad superiorum Specierum operationes. prosecto ad eas explicandas necessario facultates omnes ordinis sensitivi, quas supra descripsimus 61, Seq. , Supponendae sunt, at nihil est in iis quod nos cogat, ad intellectivam cognitionem ideasque universales brutis tribuendas. Susticit enim ad eas explicandas, sive voluptas operat loni insita, Sive dolor quem operatio avertit, sive alia quaevis Sen Satio, sive aestimativus sensus, quo aliqua ut sibi utilia percipiunt aut noxia, sive phantasia aut memoria, quae rebus in praesenti perceptis applicat phantasmata, quae rei ejusdem vel rerum similium, alio tempore perceptarum,
speciebus associata sunt. 77. Haec, quam memoravimus, phantasmatum associatio