Antonii Vaccae a capite Silicis, iurisconsulti Imolensis Expositiones locorum obscuriorum et paratitulorum in Pandectas, volumen primum

141쪽

bus. Abb.in c. cum a nobis. eo. tit. Hodie Romae iudices a Pontifice delegati etiam leuiore aliqua de causa saepe iuditatu se Bluunt, quod caulam ad cancellariam remittere vulgo dicunt. neque enim aequum cile videtur, eum cogi iudicare, qui in talem aliquam perplexitatem incidisse se praetori, aut Principi suadere possit quod ex dignitate,atque autoritate hominis non dissicile acci piendum puto.arg.l licet autem .cum duabus it.sequen. infra.de arb.hoc etiam Corrasio placet.lib. iii l.Miseeli cap. X X. Quod si superior potestas, aut Princeps huic iudici parum fidei habeat,ideoque excusatione eius non accepta,iudicare eum cogere omnino pergat,ancipiti loco in quo varie laboratum est,inio c. pastoralis. 9 .quia vero. de ossi.dcleg.ubi Panonnec appellari posse arbitror, si quidem iudicium iam receperit,quia praetor ex edicto suo perpetuo iudicare eum cogit.d. l. licet.& per tot.tit.insta de arb.quo casu certi iuris est,appellationem non dari,quamuis doctores nostri hactenus haud satis hoc vel intellexerint,vel animaduerterint. l. fi.infra de appella recip.vel non.Si vero non receperit, appellationis auxilium utique indulgendum esse. Quod si in prosequenda

appellationis causa, per iniuriam succubuerit,ut omnino iudicare necesse habeat:tunc quando ex philosophorum praeceptis potius omnia mala perpeti quam iniustum, aut indignu facere admonemur magis secundum ea,quorum ipse certam scientiam habeat,iudicare ac poenam aequo animo persolucre&io liistinere,quam secundum ea quae perteram acta sint, decernere oportere,Panormitano,& quibusdam aliis placuiste video in d. .quia vero.Sed ego a Publij Affricani exemplo dis edendum non arbitror,quod refert Cicero,& pr bat in oratione pro Cluentio.Nam is,inquit,cum esset censor & in Equitum censu CLiciniuς cerdos prodiisset clara voce,ut omnis concio audire possit, diesit se scire illum verbis conceptis peierasse,si quis contradicere vellet usii

rum esse eum suo testimonio. Deinde cum contra nemo dicere iussi equum traducere. Itaque is cuius arbitrio & pop.Romanus & exterae gentes contentae esse consueuerant, ipse sua conseientia ad ignominiam alterius contentus non fuit. Hactenus Cicero.Exemplum autem Aisticani etiam Pontificiis decreso tis approbatum videtur. ij. q. j. .quando autem crimen. Huc subiungi posset

illa quςsbo, an Iudex apud quem causa agitur, supplere debeat etiam in facto,siquid omitti animaduerterit ab alterutra partium. nain iure supplere eum posse admittunt omnes, sed in facto distingunt,an ut iudici notum sit,an ut priuato,

vi sub priuati persona non possit, sub persona iudicis possit. Nos indifferenter& posse & debere iudicem etiam in fusto sibi priuatim noto supplere exist

inamus, si quidem boni viri ossicio fungi velit,ne aliter contra resigionem &constientiam si iam iudicare necesse habeat, nec ullo iure hoc prohiberi, quinimo expresse preceptum esse.l j.QVt quae decad. par.ubi dixi. t eum quem. 5.j. infra de iud.hoc etiam Affricani exemplo superius recitato conuenit,modo ut o cum ingenio & dignitate hoc faciat: & tam quod ipse admonuerit, quam quod partes dixerint, aequo animo & sine ulla differentia affectuve apud se diseuti patiatur: nam aliter aduocati potius quam iudicis partes ten re videretur, quod tuti publico non conuenit. l. quisquis dici de in stulationibus.

142쪽

1 Anto. Vaccae Exposit.locorum obscur.

ILLici TA ministeriasub praetextu adiuuantia militares miros procedetia, c. Militares viros puto hic appellari,cohoriem exequutorum, quos vulgo bitros vocamus,& ministeria illicita intelligi,quos illi secum ducerent,quasi pauciores exequutionem facere non possent: item exploratores M sicophantas, quibus ad concussiones faciendas quandoque uterentur,non inussitata etiam no- die in quibusdam Italiae urbibus corruptela. Si c v T i medico imputari euentus mortalitatis non deberi ita quod per imp ritiam commisit, imputari ei debet. c. Sed qua poena punietur Respon.olim puniebatur:ut scribit nul lib. v. sentire p.his verbis,si cx eo medicamine, quod

ad salutem hominis,vel ad remedium datum erat,homo perierit, is qui dede- iorit,si honestior fuerit,in insulam relegatur, humilior capite punitur.Hodie arbitrio Praesidis hoc relictum est,ut sequentia verba significant,quod iustius est ut varie ex persenis causisque & morborum generibus ac circunstantiis si tuai Hoc etiam in omnibus delictis obtinet,ubicunque specialis poena legibus non est imposita, ut arbitrio praesidis poena statuatur.l prima. ubi Bartolus, de effract. I. primo. g. Qv I niuersas prouincias regunt,ius gladij habent, in metallum dandi eis potentas permisa est. Lege Valeria a Valerio Publicola primum lata. Haec non lege Portia & Semproniri rogationibus antiquitus prohibitum suit, ciues in Romanos vinciri,verberari,necari,aut quocunque supplicio assici iniussu populi. Soli consuli permissum erat,vi coercere & in vincula publica duci iubere possetmon tamen ut in caput ciuis iniussu populi liceret ci animaduertere l. ij. S. exactis deinde regibusaupra de orig. ivnvbitastis.praesertim si ad populum prouocaretur.Nam de prouocantibus loquebatur lex publicolae,ut Dionisius

eam resecilib. v. Roma. Antiq.Centuriatis autem comitiis de capite ciuis apud populum agi oportuisse,& quis ordo iudicis eius este consueueri scribit Cicero in oratione ad Pontifices,pro domo suae&Plutarchus in vita Gracchorum.

Hinc actio illa nobilissima eiusdem Ciceroni hin C. Verrem, quae inscribitur, de supplicii quae scilicet ille in Siciliam Praeturam gerens contra ius fasque de ,o Ciuibus Romanis sumpsisset. Denique ipse Cicero non alio magis obiecto crimine in exilium pulsus est,quam quod ciues Romanos consul necari iussisse quamquam decreto &consulto senatus id fecerat, sed indennatos necasse arguebatur,quod videlicet populus de his non iudicasset. Durauit hoc priuilegium Ciuium Rom.etiam in tempora Imperatorum.Nam in actis Apostolorum te tur, diuum Paulum tormenta,quae sibi a Tribuno intentabantur,vitasse cum Civem Romanum se esse dixisset, Tribunum etia sibi timuisse,

quod eum vinxisset. Tacitus lib. xim.Cum quidam more maiorum necan

dum reum censuisset,contradictum scribit arnificem & laqueum pride abolita,& esse poenas legibus constitutas,quibus sine iudicia saeuitia & temporum o infamias applicia decernerentur. Haec sunt frequentissima illa poenaria genera potissimum sub primoribus illis Imperatoribus usurpata, aquae & ignis interdictio,in insula deportatio in mettallu vel in opus metalli damnatio,& ut qui-issim bestiis obiicerentur,quasi in fraude legum recepta atq; introducta. Nam his poe

143쪽

De Officio praesidis. Tit. X VIII. i s

itis poenis damnati vitae discrimen utique adibant, carnifex tamen & gladius ac tormenta ab eorum corporibus abitinebantur ea videlicet reueretia, quod Cives Rom.essent. Sed quemadmodum libera ciuitate nimium multis interdugrassantibus, ubi vel exemplo opus esse, vel trepidis rebus summo ac terrifico imperio contineri oportere animos videbatur, Dictatores creari moris suit. Isq; mos ut induceretur, praecipuam causam suisse eandem legem Valeriam, Dionilius lib. v. stribit, ut essent qui sentes & citra populi autoritatem, etiamsi tribuni appellaretur,aut ad populum prouocaretu necare, & supplicium de his sumere possent, prout ex usu Reipub.esse existimarent,id quod & iuris no-io stri autores tradiderunt. l. ij. 9. itaque dictatores de orig.tur.l.j. de ostic. praesect. prael. Alex.ab Alexan lib. Hii. n. lierum. p. xxH1.sic Imperatores posteaquam uniuersi populi partes ac potestatem suscipere, hoc ipsem ius animaduertendi in caput ciuis, aduersus praescripta legum, quibusdam specialiter tribuere instituerunt,praesecti urbi,praefectis praetorio,legatis suis praesidibus pro

uinciarum. Quia vero dictatores uti gladio consueuerant, glacitumque ab his defferri,vel praeserri cis moris fuit,praecipuum insigne corum potestatis atque imperis,quod Cicero in oratione pro Cluentio significat,illis verbis. Non cen setium stylum, cuius mucronem maiores nostri multis remedijs retuderunt, aeque posthac atque illum gladium dictatorium pertimescamus. Quanquam& fastibus uterentur,ut Oisendit idem Dionislib. v.prope finem.& Liuius, lib. V vir i. Non enim idem erant gladius de secures,quae fascibus inserebantur. l. aut damus. 5.j.de poenis nec his assentior, qui non cie gladio materiali, sed de intellectuali,ut vocant iceronis verba accipienda existimant. Nam hoc modo vitiosa comp ratio,seu translatio sine dubio facta esset. Quia gladio inquam, dictatores uti consueueran ideo per antiquae consuetudinis vestigia obserti, tum est,ut quibus principes tantam hanc potestatem darent gladio eos praecipuo eius instrumento adcingerent. Inde cingulum dignitatis dictum videtur, qua voce nihil frequentius in iure nostro. Hunc cingendi gladii morem filisse ad stolam seu cingulum militare alligati, in signum conferendae potestatis, vim de capite militis iudicare quis posset,& in damnatum animaduertere, nec alij praeterea id facere licuisse, Dionisquoque lib. Lin. scribit. Sinnificatur etiam duobus capitibus in iust nostro sub titu. de mil. test l.Titius.& l. penul quae pridem Viglius agnouit insti.de milita.testamento.in Rub.Idem ostendit, scitum illud Traiani verbum a Plin.in Panygirico relatum. Ego quidem in me si omnium utilitas ita posteret, etiam praefecti manum armavi,&c. Et quod Dion scribit,in vita eiusdem Traiani,cum Tribunatum militum Surae traderet, para-Zonium quo pro dignitate accingendus erat,nudum ei porrexisse, dixisseque, Hunc ensem accipe,quem pro me ita demum strinxeris, si iuste imperauero, sin contra,co in perniciem meam utitor. Nam & tribunis militum ac praese- 6 ctis classium & aliarum ius piadi j dabatur ut militaria delicta coercere possent,& quidem hoc intererat,quod ab his prouocatio non erat, ab alijserat: ut significat Paulus lib.v.sentent. recept titu. xxviii.& Cicero de legibus, tabula it. post princi. Hodie quicunque uexercitum acceperunt,eosdem & ius animaduertendi in milites caligatos habere voluit. Iustinianus ex response Venulei,

144쪽

1 6 Ant. Vaccae Exposi. locorum obscv.

solent. in fin.altius de militibus decust.&exhib. reor. nec appellatio aduersius horia sentetias interdicta videtur,nisi seditionem secerint. l. si quis filio. f. quod

tamen de iniust. rvp.l.costitutiones. de apes. Extat apud Calliodorum.lib. vii. vatiarum formula comitiuae prouinciae, hoc est,ut ego interpreto regiminis, aut administrationis prouinciae,qua ipsos quoque quibus ea comitiua daretur, gladio armari atque instrui memorat. Hinc etiam nunc mos antiquus durat,vi

maioribus his magistratibus ensis pr feratur,velut Romς Sc toti Capitolino. Is & morem & nomen hoc a praefecto praetoris duxisse videtur.Praesectu enim praetorio,qui Romae erat Senatorem populo,Gotticis illis temporibus dictum fuisse sepra annotauimus. in Praefertur gladius etiam praetoribus,quos Potestates iovocant,in omnibus sere illustrioribus Italiae ciuitatibus. Hinc ergo factum,utius gladij dicatur,potestas animaduertendi h c. & lib. ix.Coiud neodosiani. ti- tu. x xx i .consti j.Et honores iuris gladij,quibus haec potestas accederet,L - . pridio in Seuero. Hactenus de verbi ratione. Nuc de re ipsa dicamus. Gladij potestatem ego sic accipiendam puto: ut Magistratus aliquem necare possit ictoris,aut Carnificis manu adhibita Si hoc facere non possi,nec merit Imperium, nec ius gladij habere hunc interpretonhuic autem potestati,corporales poenas quae vitam non adimunt,sic inesse,ut species suo generi.qua de re suo loco plenius differa, in. l. imperiit.infra de iuriona tu. Haec potestas praesidibus prouinciarum datur. Inseriotibus aute magistratibus non copetit,sed superioribus quoq; 2o concessa est,ueluti prauectis arga. si quis serte. I fin. de poeni saccularii. s.sunt Iraeterea.de extraord.crim t.iij.de crim.stelu.si qtuderit.supra de ossic.proconsj.de ossic praefurb. Nam sere aut de praeside,seu proconsule,aut de prαsecto agi animaduertas,ubicunque de intelligenda poena corporali tractatur. Non

seta autem traditione gladi j materialis, haec potestas conserebatur, sed & scripta principum mandata praesidibus dabantur,quibus hoc ius stadij specialiter

traord .crim. Haec mandata postea Trpetua esse coeperunt,& pro lesibus recepta sitiatarg.l. diuus. vers sed &. infra de cust. & exhib.reor.Idcb pastina apud Iureconsillios veteres sic referuntur,ut habentia vim principalium constitutio 3onum. Hodie etiam nouella Iustiniani costitutione, quani Haloander inscribit: in praesidiam, olim De mandatis principum. titiatis crat. 5.deinde vero.

ter hoc exprimitur,ut praesides supplicia secundum leges inserant. Nam legibus compluribus suppliciorum poenas delinquetibus proponi necesse se it,

antiquissimarum legum tenore neglecto,ne aliter nunquam contra facinoroses exemplum ederetur,cum omnes imperio subiecti ciues se Romanos esse dicere possient. Quibus autem casibus certa poena crimini a lege non imponitur ipserum magistratuum arbitrio,causa cognita statui poste descriptum cst.l. 3. I. idcirco.de citracto. ubi Bart. Antiquitus quoq; dum Respub. vigui imperium nominatim plerunque decernebatur Inde stequentissima illa loquendi gene- 4 ora imperium,aut prouinciam cum imperio decernere,aut obtinere. Proconsulem cum imperio proficisti,sine imperio rem militarem administrari non pos se. eciali enim Senatu onsulto,aut lege imperium dabatur. Ea propter dixisse videtur Papinianus,imperium quod lege datur,&c.l.j.f.verius,insta tit. I Il.

Cassio

145쪽

De Officio praesidis. Tit. XVIII. 147

Cassiodorus quoq; loco superius citato.Vide quo iudicio fueris euectus, quando alijs vigorem fascium,videamus esse creditum, tibi autem ab ipsis legibus serrum constet esse porrectium.tum lib. l. istola altera ad Senatum, qua praesecturam urbis Arthemidoro datam stribitur. Quanquam,inquit, praefecturae urbanae hanc potestatem dederint leges,nos talis specialiter delegauimus &c. Loquitur de potestate animaduertedi. Nam leges quae de singulis proconsul bus antiquitus fieret, postea de omnibus praesidibus perpetuo sincitae sunt principalibus mandatis,aut constitutionibus. Ex his constare arbitror,quod dicitur, praesides habere ius gla j,exaudiendum esse specialiter madatum legibus, autio principalibus constitutionibus,vel senatusconsultis, quod ad illos attinet, qui a

Senatu mitti consueuerat,qui proprie proconsules dicebantur.Specialiter mandatum intelligo praesidibus omnibus perpetuo atque in uniuersum,ad differentiam inferiorum magistratuum,ut puta,municipalium Item aliorum qui praesidibus sorte in prouincijs dignitate, aut administratione pares essent, veluti procurator Caeseris. Nostra interpretatio antiquorum omnium sententiae conuenit,qui in l.j.insta de ossi eius.specialiter mandari consueuisse merum imperium tacito quodanae consensu admiserunt,& verbum specialiter, sic accipiendum esse dixerunt,tanquam in priuilegium & signum cuiusdam praeeminentiae ac iuris praecellenti. Quanquam non satis certa ration ut sic dicerem,mo ti fuerint. Illud quoque his consequens,ut Lothari j opinionem quam Alciatus lib. II .parad. c. vj. probat,dum merum imperium soli principi competere existimat,veram non esse dicamus. Quinimo secundum Allonis sententiam quam communiter sere omnes hactenus sequuti sunt, etiam quibusdam magistratibus merum imperiurri competere & eorum proprium esse credamus.arg.lcognitio. s.cum propriam.de ossi eius.l .more.de ivr.om. iud.specialiter tamen tributum. Enimuero quatenus magistratuum creandorum cura ad principem spectat,hactenus ab eo magistratum accipiendo etiam imperium & illius exercitationem accipere videntur. Hoc uno intuitu Lotharis opinio defendi potest. Aliter haud quaquam eam esse veram arbitror.

X o M N i 3 v s &c. Annotat hic Accursius quod & supra admonuit, in i illicitas. 3.qui uniuersas.quantiis generaliter tradatur,

praesidem in prouincia sua agere omniaquet omnes Romae magistratus pollunt mon tamen permitti ei in insulam deportare, quod tame praefecto urbis secere licet,ex speciali indulto,quod epistola diui Seueri ad Fabium Silonem continebatur.l inter poenas.de interd.& releg. Huius rei rationem illam esse putat, quod in generali concessione Atranslatione facultatum, non veniat speciale priuilegium, quod quis habuit. o Ego an verisimiliter yrinceps & tale priuilegium concessurus fuerit, dis iciendum censeo arg.l. obligatione. m ibi nota de pign. Quod autem ad hunc locum attinet,nec lege ulla hoc cautum suisse ut ex ςquatis priuilegijs ac potestate praesides haberent tantam facultatem in prouincijs, quantam in urbe magi

Latus,nec responsis de hac materia loquentibus Ela& Isi aliquam. 9.fiua ocs ii

146쪽

i 8 Ant. Vaccae Exposi. locorum obscv.

Iseq. supra de ossis. procons& d.I.qui uniuersas. hoc expressum puto,sed illud duntaxat nihil esse in prouincia quod non perir side expediatur. Quare cum praefectus praetorio legem condere possitat .sermam. C. de ossic praefecti praeto. nec a sententijs eius appelletur. Cum conssiles X i i .fastibus utentur,alii alia insignia habeant,nemo captatis terbis haec eadem praesidibus competere recte dixerit. Quippe sine his administrare & regere prouincias recte possunt. Sontes quoque meritis poenis & citra deportationis miseriam posse assici nemo dubia

liceat. Ide fere statuerunt Arcadius & Honorarius. l. nullus.C.de ossi. reapro. Sed videbatur his aduersari costitutio lib. X D. C. sub tit. de dignitatibus,qua clarissimis & spectabilibus uniuersis etia sine comeatu ad genitale Blu proficiscendi,& ubi voluerint comorandi facultas permittitur. Nam spectabiles & clarissimos etia praesectos de pr sides prouinsiarii bis temporibus appellari ostendimus,propterea nos eam constitutione de his spectabilibus,&clarissimis interpretanda cluximus, qui no gerunt administratione Iclarissimis. α l. sn.C.de dig.vel certe clarissimorum appellatione ibi significari Senatores, i, quos Augustus Italia excedere prohibuerat.ut Dion scribit, lib. Lit .in fi.Idque etia suo tempore obseruatum aflirmat. Per spectabiles aute designari Equires Rom.de quibus eadem ratione fortasse dubitatu erat. Haec de his qui discedulanimo redeundi .Quodsi praeses,aut proconsul de prouincia excederet,non reuersurus principe inconsulto lege Iul.maiestatis sine dubio teneretur. Videtur enim decreuisse imperium pop. Ro.l ii ad leg. Iul. ma. Conuenit cu hoc resposo& quod apud Aulum Gellium legitur.Tribunis plebis urbe egredi no licuisse. Sane quoa Accia r.subdit, videri hodie praesidem voti soluendi causa etia ab noctare posse,qubd generaliter in sacris literis scriptu sit. Vovete & reddite domino Deo vestro. Sacras aute literas in his quae aci religionem pertinent,leges nostrae sequi no dedignantur.aut ut clerici apud prop.episcop. I f. Equide non arbitror admittedum esse,prisertim si votum postea susceptum est, quam prouinciam regendam acceperit. Non enim posse anterius susceptae obligationi nec per votum quidem praeiudicare.arg. not. per Host. in summa,tit. de voto. ρ quis vovere ponit.vers.sed nunquid. Ac ne id quidem arbitror & si antea vovisse se dicat, tali comento recte eum se excusaturum:cum non ideo minus principem consulere potuerit,uel solutionis voti dilationem a pontisce impetrare.c.non est voti,extra de voto. Nam Seruator noster ea quae sunt Caesaris, Caesari reddi

vult nec ad seluendam venisse se, sed ad imple iam legem professus est. Quare nihil exemplo perniciosum sub praetextu religionis permitti debet. 4

iENA Tusco usu Leto, M. Aut sisti exhiber ve satisdato promittatur. Sisti accipe eum,qui iniuriam,vel furtu fecerit,exhiberi rena quael ablata esse dicetur.

L XVII.

147쪽

De Officio praefidis. Tit. X VIII. rq

L XVII CELsus Lip. III. Dic EsTOR v M. I F o RTE,&c.Probatur hic proconsulem postquaei successum est in prouincia,non habere voluntaria iurisdictione, quamuis insignia imperi j retinea quicquid Accuncontradica in l.s . suprati tu . it.

XIX. CALLisTRA Tvs Lill. I. DE COGNITIONI Bus. BsERVANDvM,&c. I D ENiM non est contiantis ,resti iudicis,l tutus animi motum multus detegit. Quaestionis antiquae sui an iudice cognostendo indicia, quaedam motus & sensus sui facere co uenia an cotra nunqua significare quid sentiat,ne si aliter faciat, i, quanuoq; fluctuare videatur,& saepius mutare sententia necesse habeat. quod indecorum putantivi se ibit Aulus Gell. lib. X ini .c ij. Videtur eam quaestione temperameto quota Calistratus hoc loco decidere.Hodie Romae & sere vita que per Italiam iudices liactenus consueuerunt exprimere sensus silio ut litigatores dissicultatibus iis,quae corii animos suspensos tenent, currant,& certiorem iuris dispositionem suggerat atque aperiant quod probabile esse videtur. g.l. iudices C de iudi . si non modo leuibus de causis saepius quam par est haesitarent,dum vel imperitia turbantur,vel studioru laborem vitant Ia litigatoribus dispendium, causidicis & aduocatis emolumentum praestat.

uincia abdicando se no amittit imperia.Olim legebatur legatus Caesaris, idest,praeses,vel corrector &c. nec hoc loco solum sed & si ibiit. de accusatio. Ilios accusare.in prin. Id an recte mutatum sit,exorentinis iudicandu est. horrectoru aute nactio etia ex Hermogeniano paulo ante facta est .de omnibus.supra eo. ti. Et Correctores eos proprie

dici, qui habet id ossicium in Italia quod praesides in prouincijs Accursius admonet. Alij singularum Italiae ciuitatu proprie Correctores dici exaudiunt,sed

hoc loco correctore prouinciae dici vides Nec sane ullo loco legi, Correctores Italiae ciuitatibus ab Imperatoribus datos:quavis Exarchas & Duces in Italiabo olim missos legamus,sea hi velut praesides regionii erant.Hodie tame singulas . ciuitates quae proprium regimen & territorium habent,pro singulis prouincijs accipi, no dubium est. glo.in l. f.C.de praes long.temp. Rario huius responsi ex Vlpiano relata esse videtur, sub tit.de ossic.consi meminisse .Quod scilicet usq; in aduentum successoris omnia debet proconsul agere: qui nimb lege Iulia maiestatis tenetur,qui inconsulto principe se abdicans imperium popu .Rom .deserit.l.iij. prope fin. insta ad leg. Iul.ma. Sed an Magistratus Romae abdicandose,amittant imperium, quaeri potest. Et cum ratio huius rei cesset, quia scilicet Senatus,vel Imperator alium statim sit brogare possunt, nec periculum est, ut Respublica interim detrimentum capiat,puto hunc amittere imperium,sic ub

Odeor legisse in multis locis, quosdam Romae, dum libera fuit Ciuitas, semper simul cuique libitum fuit magistratu se abdicasse. Liuius libro quinto, V

eritis curia egressus dictatura se abdicauit. Cicero de diuinatio. At Tiberij Gracchi literis, Scipio & Figulus, quod Augures eas indicassent vitio creatos esse,magistratu se abdicauerunt. Nam certe eo est ingenio Papinianus,ut non s iii Pandectis Fl

148쪽

iso Anto. Vaccae Exposit. locorum obscuri

sine causi de legato Caesaris,aut praeside prouinciae loquutus si non in uniuersem de omnibus magistratibus. Quod si principem, aut Senatum ab urbe ab filisse proponeretur,si modo Senatus unquam abesse dici potest,ut puta, cum

utinarum causa creato praesecto, omnςs in montem Albanum concedebant, contrarium respondendumexistit natum./runtamen siue resignatio imperij

in manu principis, aut Senatus fieri debeat, siue alio quocunque modo lacta

valeat,ut imperium admittat is qui se abdicat, non recte videtur lacobus Butrig. hoc responsum inducere aduersiis donationem urbis Romae Pontifici in ximo a Contantino factam. Non enim Constantinus donando urbem Romam abdicabat a se imperium, sed unius urbis dictionem dumtaxat,quae par- laicularis alienatio,saluo in caeteris urbibus & prouincijs Romano imperio, rfieri non potuerit 3 non secus ac si quaelibet alia urbs ab Imperatore donata decederet.Nam & ratio suprascripta in hac donatione cessat,cum imperiit in suspenso non remanserit, sed in Rom. n illico transsatum fuerit. Enimuero cita quaeritur an Imperator res ad Rom.imperium pertinetes,alienam pos tyde rebus seli expedita quaestio est l. cum multa .ubi notant omnes C.de bon. quae liber.posse scilicet Imperatorem eas in quem velit conserre: sic denique

Imperator Iustinianus Constantinopolitanae & alijs ecclesijs permultas posseCsones & praedia donauit. Sic post eum & ante eum alij fecerui.Sed & si regno aliquo iure belli potitus sit,non videtur prohiberi id alienare,antequam in prouinciae formam redactum sit. Nam Augustum Caelarem hoc interdum secisse

legimus,apud Suet.in Augu .cap. x L vrii.Caeterum si ditionis antiquae populi Rom. prouincias,aut ciuitates alteri subiicere velit,ut Imperator Constantinus urbem ipsam Sylvestro Papae donasse dicitur,cuius donationis exemplum, verum an falsum Albericus refer in Ij.ssde ossi praefurb.non putat Iacobus Bu tris.Imperatori hoc facere licuisse,arg.huius responsi,debuiste enim si imperis, vel partis alicuius administrandae eum poeniteba populo Romano,a quo acceperat, id restituere,non aut alteri tradere, aut illius quasi vacuam & desertam possessionem relinquere.Nam & Cicero ad Quin. fratrem Caesarem,vel mo tuum reprehendit,ob talem causam: Minuebat,inqui vectigalia,donabat ciuitates ex commetario S c Egi, ad ea quae siuera dixi,illud quoq; cosiderandum arbitror,non ex toto similem hac in re praesidis & Imperatoris causam csse.Praesidem enim praefinitam & quasi praecariam potestatem habere,prouinciam Ut regat atque administret:res verbprincipis,aut fisci, quarum ad procuratorem Caesaris administratio & cura pertinet, ne attingat quidem.l. nec quicquam in

princip supra de ossiciproconLAt Imperator propriam & perpetuam atque,Vt videtur,infinitam potestatem habet, quantam scilicet uniuersus populusxum enim lese Regia omnis potestas populi in ipsum translata esse intelligatur legerrima voi dixi supra de constitutio princip. consequens est, ut omnia facere possit, quaecunque uniuersus popum s unquam potuit. Non dubium autem est,quin populus tale aliquid facere potuerit. Praeterea siue populus Romanus, lege illa psestate omnem perpetuo ab se abdicasse intelligitur certe nihil posthac eius intersuit, siue Blam duntaxat procurationem & administrationem, quod verius est,cur quemadmodum nationes & gentes ciuitate Romana donando

149쪽

Deom. procon. Caesaris vel ration. Tit.XI X. in

nando participes imperi j facere superioribus imperatoribus licuit Lin orbe supra de statu hominum. non sic urbem, aut prouinciam unam alienare potuit Constantinusi Quid enim interest rem meam alteri communicem,an pro concurrenti quantitate donem, aut alio quouis titulo tradam l. j.& h. infra pro soci Quod si ita plane res est,ut post legem regiam imperi j ius penes populum ii hilominus remanserit,nulla iam relinquitur dubitario i quis id quoque quus iudex inspiciat, quod eam urbis Romae donationem diuturnus quoque non istum populi Roma.consensus,hoc est, totius Italiae x Occidentalium populorum,qui tam sub In erio Romano erant, verum etiam Imperatorum om- is nium qui poli Constantinum fuerunt,tacitus consensus atque expressa 'u rundam approbatio confirmauerit: ut ex historijs recte memorat Idem Alber. in rub ante procem Digest. Illud potius dubitari conuenit,num creandi Imperatoris ius Romanus Pontifex ad Germanos transferre,seu certe corum principibu delegare potuerit. Sed hoc quoque ratione illa defendi potest, quia viii uersus populus,& quod reliquum erat Romani orbis Pontificum arbitrio ac fidei& potestati tuc se commiserant,atque etiam decretum & legem illam diuturno ac tacito consensu postea approbauerunt. Ex his apparet, non solum diuino iure,quo maxime Pontifices nituntur, rum etiam humanis constitutionibus & legum nostrarum placitis, Romanorum Pontificum causam defendi, abo ut etiam ab eorum nutu pendeant Imperatores. Haec de alienationibus quas antiqui Imperatores secerunt,in uniuersum dicta sint. Hodie non viderentur Imperatores citra periurii reatum, quicquam ex pertinentibus ad imperium

alienare posse, cum id nunquam te iacturos, clecti statim iurare dc conceptis verbis obligare se soleant. Reliqua ad hunc locum pertinentia, quae nobli in mentem venire potuerint,superius sci simus,lii l. non ambiguitur.de legibus.&ini. . de const princip. DE OFFICIO PROCONSULIS CE E S

ris mel rationalis. Ti Tu Lus XIX.

Caesaris P eo comprobantur, atque si a Caesare gesta essent. Primus Imperator Claudius tantam hanc potestatem procurat ribus suis dedit, ut scribit Tacitus, lib. xii .ania. Eodem anno saepius audita vox Principis,parem vim rerum habedam a procuratoribus suis iudicaturum, ac si ipse statuisset, ac ne sortuito prolapsus videretur, Senatus quoque consulto cautam plenius quam antea, &vberius.

Et paulo post, praeualida nomina referre, nihil attinuerit,cum Claudius liber 46tos quos rei familiari praefecerat, sibique & legibus adaequatit. Quae verba ideo referre placuit, quoniam originem ac potestatem procuratorum Caesaris mite indicant. Videntur autent Imperatores,non in singulis modo prouinciis, sed Romae quoque complures in&rdum habuiste diuersarum veluti negotiationum procuratores. Qui de Curatores simpliciter appellabantur:

150쪽

i32 Anto.Vaccae Exposit. locorum obscuri

vi curatores haereditatum, Curatores ad bona damnatorum,quorum menti

nem in antiquis inscriptionibus vidimus. Dicitur procurator Caesaris etiam rationalis,& Comes rerum priuatarum, lacri palati j sectique patrimonij. rub hic& C de ossic. com.rerum pres.sac.pat sic. patr. per totum sit. Appellatur & fiscus & dispetitor,& Actor rerum Caeseris,l.j C.si aduer.ssc.l. si fiseus.de iure fisPraesides vero prouinciarum non solum admonentur, in l.nec quicquam. 9.j si pra titu. H.sed videntur etiam tam ipsi quam urbani magistratus interminatione grauis poena .l.iij.C.eod.ti tu .de ossici mre. ptiti. abstinere cognitionem ac

nec tuitionem quidem adhibere causis fiscalibus. Nam threr siscum &priuatos cognostir procurator Caeseris adiuncto ut putant praeside prouinciae, ac io praesente aduocato fisci .l.j.ubi not.C. si aduenfisc.sed ego praesidem interuenire Oportere non existimo,nisi certo casia, cum scilicet in integrum restitutio aduersus fiscum postulatur.d. l. ij. argv.l. fin.C.ubi & apud quem. Cuius rei specialis illa est ratio,quod in integrum restituere magis imperij quam iurisd i nis est, dicta l. fina. Non enim imperium habet procurator Caesarissed iurisdictionem tantum. Quare nec mulcta irrogare potest,t ij.C.de modo mult. Ideo eam rem apud praesidem tractari oportuit. Cura & tractatio pecuniae publicae, antiquitus ad Quaestores pertinebat, quos magistratus secum in prouincias ducebant. Horum in locum procuratores postea ab Imperatoribus mitti obtinuit. Hi praesidibus & rectoribus prouinciarum lataria ab Imperatoribus coim iostituta soluebant. Ea cuiusmodi esse cosueuerint,indicant Epistolae frequentes in vita quorundam Imperatorum. Ipsi tamen erocuratores Caesaris, quandoque etiam prouinciam regendam accipiebant Atque hi procuratores, vicep sidum agentes,in iure appellantur. l. j C.de ped.iud.l .iij.ubi causae fiscales.

UOD si EA BONA,&c. Vide Augustinum qui eximie hoc caput ex Thussis libris corrigit &declarat. lib. m.cmend. p. v I.

bent: iuia huius pinnae con tituendae ius non habent. Poenae constituendae ius accipere oportet, pro facultate insulae allignandae. Id enim hoc loco significat poenam constituere.ais. l.j.in princip. insta quando appellandum sit. Alioquin idem frustra r petere videretur. Accur.enim propterea interpretatus est, quia poenae constituendae ius non habent,id significar quia denegatum hoc eis est.Sed violenta est haec interpretatio,& melius conuenit quod nos existimamus. Nam insulam assignare, nec praesectus quidem urbis potest, quantiis deportandi ius ei concessum sit. Sed via principe assignetur,expectare debet. l.j. . legandi .supra de ossi c. praesect. urb. Quare apparet generalissimam esse hanc rationem,

atque Omnino latiorem quam si dixisset, quia ius deportandi non habet. Dedisse hunc iuridicum Alexandrinis Caium Caeserem, significat Spartianus in Seuero hi s verbis. Deinde Alexandrini ius Buleutarum dedit,qui sine

publico