장음표시 사용
21쪽
Iuris enucleati ex omni veteri iurei collecti Digestorum, seu Pandectarum,liber . primus. Hi, libri, ideo Digestorum,seu Pandectarum nomen imposuisse scribit is perator,quod omnes disputationes, ac decisiones in se habcant legitimas, de antiquum ius omne undique collectum, in sinus suos receperint.l. ij. c. sed cum omnia.Cde vet.iur.enuci Reliqua ad Pandectarum nomen pertinentia, Budaeus praeclare docet. is videndus paulo post principium suarum annotatio num.videndus & Aldobrandinus in procem Institutionum,in verbo Tost si bros quini ginta Digestorum, & Alciatus lib. ta l.Dispunct. c. xi i. 'DE I υ STITIA ET IURE TIT. I.
Satis constat Imperatorem initio mandaste,hos libros tam secundum Coia iodicis sui quam edicti perpetui ordinationcm,atque imitationem disponi ac dia seri,prout Triboniano commodius Videretur th. g. cumque haec. C. se vel iurienucl.Sed id quidem non usiqueauaque factum esse apparet stupra in proce. g. α post eundem.nam nec similis huic titulus in Codice est,nec in edicto perpetuo sui se arbitror.Caeterum compilatores excogitasse,sub quo iuris & iustitiae definitionem,naturamque & omnino totam Originem, quoad res pateretur, atque instituto operi conueniret,exprimerent, laudabili prorsus oeconomia,ut cum toto opere de iure ac iustitia in summa disputaturi essent, illius vim & nem ante omnia cognoscendum proponerent.Sunt pleraque ex libris institutionum,definitionum ac regularum excerpta non inconcinne illa quidem, sed vonimis sertasse breuiter,ut in tanta copia.
L. I. VLPIANV s. LIBRO I. INSTITU T.
Legebatur in Codicibus communibus, Ulpianus lex j. lex ij. & sic deineeps hodie permultum utilitatis afferre poterit, quod plerisq; locis restitutum est quo libro Vςxcrum Iuris consul quis'; quid scripserat.multa enim per hoc fui-lius intelligctur Uxuxeptis plurimis Augu.docet lib. i .emen.c. iiii.& seq.siectione aute M pQnsum quodlibet siue leg siuς caput appellare libeat, facile cdcedendu conscV Oput latine recte dicas,& numeroru ordine citari couenit.nam capita
22쪽
capita iuris proprie dicuntur, ut annotat Astonius Paedianus. Legem tamen etiam hoc sensu appellari voluisse videtur Imperator. l. ij. 9.tanta. C de vete. iunenuse.cum ait,unusquisque eorum, qui author legis fuit, nostris Digestis in scriptus est,&c.Sed nec a veterum instituto abhorret, quod ab Irneno ad no stra usque tempora factum est, tractandis legibus prima quaeque singulorum
capitum verba citare ut Alciatus docet lib. Ii . γ .cvltimo. Et sane adiumenti non parum conseri,initium cuiusque capitis memoria tenere,ac prompte & memoriter, ubi res exegerit, pronuntiare: quandoquidem dimidium facti ut in prouerbio est qui coepit,habet. Hoc & Imerii & AZonis qtas respe-1o xisse videntur,cum usum nunc induxere.
atque ethymus nominis ad concipiendam definitionem multum consert. At definitio ex Dialecticorum doctrina, initio tradi debet, vi intelligatur, quid sit id, de quo disputatio instituitur.Ideo cum uniueris opere de iure disputaturus sit,definitionem iuris statim ubiici quod similiter et aliis locis fecitd j.infra de inst. l.j. de fur. I.j de re iud. l.iij.de usura. l.j. de supel.leg Insti de leg. in princ. oportere autem accipiendum est,instituto consentaneum atq; opatianum esse. Quod
quidem non mastis proprie dici potui quamuis Accursitas btinet linguae ignoratione improprie dicham putet,dum prςcisam quandam & ineluctabilem necessitatem importare hoc verbum falso existimat.Cicero pro Cornelio, oportere consentaneum esse ossicio: licere legibus & iuri. conuenire temporibus &petionis Paulus quoque l. penul infra ad exhib.Respondi non oportere ius ci te calumniari. Esr AUTEM Ius a iustitia appellatum. Atqui Grammatici iustitiam potius a iure,quam a iustitia ius dictum volunt.Ius porro quasi ius dictum esse, per unius literae immutationem,eam scilicet vim boni,quam animis nostris natura ingenuit, quod respiciens Cicero non uno loco, Naturae ius esse, scripserit, quod nobis innata quςdam vis indidit,atq; inseruit alij aute a iubendo dictum voluere, quasi quod populus,aut lex iussisset.Fuit cum existimarem ex Germanis & Genuinis, siue Celsi, siue Vlpiani verbis,aliquid immutatum esse per tot translationes,aut certe satis habuisse Iurisconsultum, si vel allusionem quandam sequeretur,dum cocinnius hoc modo doceri putat, A quas nobiliore lor o co ius ortum este suadere vult. Veniebat in mentem,no alia ferme ratione Sertauium Sulpitium, quem Imperatori noster postea sequutus est, Insti. de testinprin.testamentum scripsisse a mentis contestatione dictiim: Trebatium vero Sacellum a sacra & cella,cum re vera & illud a simplici testatione, & hoc a se ulcro perdiminutionem ductum conste quanquam errorem eis obrepsisse ab
23쪽
aliquibus existimatum suerit Valla & Aulo Gell. lib. v I .nΟc.att.c. XI I.Nunc&Celsum sic scripsisse,ut modo legimus, & vcre ius a iustitia dictum puto, non iustitiam a iure. Ius, inquit Alaonius Pedianus, ad artcm pertinet, officium ad virtutem. Quod de oscio dicit,idem sine dubio & de iustitia dicturus foret:
eam enim ad animi virtutes referri constat. Igitur consentaneum est,ut quemadmodum virtus prius fuit, quam ars, sic N Virtutis nomen prius, quam artis fuerit,& consequenter iustitiae quoque nomen prius, quam iuris cognitum. Quamobrem Alciato allentior, qui lib. I. - 'γω. c. X. X v. & X X I X. ita stitiam
non a iure,sed a vi, quod vim sistat, dictam arbitratur, aut iustitiae certe et hvmum amplius quaerendum esse:Cum fallax ea res sit ac lubrica, & in qua ipse ioetiam Varro Latinorum & Graecorum omnium docti stimus,multos saepe luserit de lusus fuerit,a iustitia vero ius & dictum & profectum este no dubie arbitrosicum etiam iustitiam unicuiqtie ius suum tribuere dicamus. Nec mouet
me quod ius interdum etiam id dicatur, quod per se semper quum & bonum
est l.penui .infra co. quasi hoc utique non ad artem,seducluti ad rudem materiam, ac solam animorum notionem pertineat, ut de ipsa iustitia. Respondeo enim hoc sensu non fere accipi,nisi cum illa adiectione, gentium aut naturae: sine tali vero adiectione,masis proprie iustum quam ius dixeris: iusium enim N iniustum ad naturam & legematis & iniuria ad actionem reseruntur: ut Aristot.docet,lib. v.Ethycorum.c. v II.& mox dicemus. At Romae initio inam zoea vox Romae nata est cum simpliciter ius dicebant, non de iure gentium,aut naturae,sed de iure ciuitatis suae intelligebant. Hoc tamen cum eo, quod semper aequum & bonum est, conuenire existimabant. Ideo quandoque pro eo, quod semper *quum & bonia est,accipitur, sed re vera ciuistium institutorum urbis propriam ac perpetuam rationem significat.Propterea recte ab Asconio dictum,ius ad artem pertinere. Nec alio sensu accipi debet, quod initio dixit, Iuti operam daturum.Sed & quod mox subdi eodem pertinet, ait enim. NAM vT Eleganter Celsus desinit Ius est ars boni tν aequi. Definit Celsus, ut dixi,ius,quod ad artem & ciuilem doctrinam pertinet,hoc est,ius ciuile, prout quidem trifariam collectum & constitutum cst,ex praecertis,scilicet naturali- 3obus, gentium & ciuilibus Nam de iure naturali animis insito,ac velut rudi adhuc materia contento,non potest intelligi haec Celli definitio, in qua ars velut pro substantia rei definitae pronunciatur, quicquid Accursius commentetur. Conuenit huic Celsi definitioni ea quoque quam tradit Cicero in Topicis. Ius ciuile est aequitas constituta his,qui in eadem ciuitate sunt,ad res sitas obtinendas.Sane artem recte Accursus,ut opinor icientiam interpretatur,eamque ex
Porphirij sententia recte admonet finitam doctrinam esse de infinitis. Eadem ratione Rhethoricem quoque multi definierunt, artem este, vel scientiam benedicendi vel persuadendi, quam tamen qui magis proprie atque acute i quuti sunt, minusque ad praecepta doctrinae respexere,vim & facultatem per- o suadendi dixerunt ut Quintilianus lib. H.orat.Ins .c. X v i. resert deiuru ciuili accipiendam esse hanc definitionem. Alciatus quoque lib. I. v γ .c. XXX. consentit,nihil aliud in summa ius esse colligens, quam aequitatis bonitatisque collectionem,a Iureconsultis nostris in artem redactam. Equi & boni verbum
24쪽
in hac definitione quomodo accipiendum sit,abunde disserunt Budaeus hic.
Alciatu saec. xxx.& Corasius lib. II. Milless.luris. xvi M.qui &ipse ius ciuile a Celso definiri sentit. Ego aequi & boni verba pinguiore quada minerua accipi velim,vitantundem prope significent,ac si dicat,aequitatis &iustitiae.nam bonum aeque milium idem propemodona esse,quod iustum censeo. Horatius, Atque ipsa utilitas iusti prope mater x aequi Iusti videtur dixisse pro boni. Sed an haec ars,quae & ciuilis sapientia,& iuris prudentia,& iuris scientia, ac nonnunquam etiam iurisperitia dicitur,vna sit de septam artibus liberalibus,quirit Paulus Callae n. hic:& non esse existimat.Credo quod in vulgari artium libeio ratium Cathalogo, specialem iuris prudentiae mentionem fieri non inuenerat.
Vcrum cum praecipua pars philosophiae,quae de moribus appellatur,huic arti subiecta sit,consentaneum sine videtur,ut & iuris prudentia liberalibus artibus non secus ac philosophia ipsa connumeretur. Videtur hoc & Vlpianus praesumere, qui cum liberalium studiorum magistris, de salariis eorum extra ordinem ius dici docuisset,Iurisconsultis dici negat:non quia,inquit,non sinistissima res sit ciuilis sepientia,sed quia pretio numario aestimari non potest Non dixit, quia no liberalis ars est quin sacratissimam,comparatione aliarum artium, de quibus supra loquutus erat,appellauit.l.j. infra de vari& extra. g. Merito ergo & ipsa liberalibus artibus annumeretur. Cuius . Merito quis nos sacerdotes V siet. Meritὁ,id est,iure.Nam hoc ait, Iure nos appellari lacerdotes huius arti S subdit rationem.Iustitiam namque colimus,&c. Alibi antistites iuris appellari videas.l.j.C de decreti Decur.lib. X. Nam quemadmodum sicerdotes atque antistites lacrorum & oraculorum,sic
iurisconsulti aequitatis & iustitiae custodes,atque interpretes sunt,& legit mysteriis praesunt,atque operantur Mire delirat hoc loco Accursus,dum poenia tentiae,quae a sacerdotibus hodie iniungi let costentibus,exempla inculcat.
Bosos Non solum metu poenarum erum praemiorum quoque exhortationesti cere cupientes. Sententia antiquissimi philosophi notissima, abus potissimum rebus, praemio & poena, ciuitates contineri.
io VERAM, Nisi fallor, philosophia non simulatam adfectantes. Increbrueratiam inde ab Augusti temporibus ignauum genus hominum,qui se magnops re philosophos videri vel lint,cum tamen praeter supercilium & barbam ac pallium,eorum quae ad philosophos attinen haberent nihil. Hos pseudophilos phos insectantur passim atque irrident scriptores horum temporum: ut Aulus Gellius Lucianus & alij Eos hoc loco latenter & quasi aliud agens perstringit Iurisconsultus.odio quippe digni erant,qui simulatam philosophiam ad alendam ignauiam,& ciuilium onerum immunitatem,philos his pridem coως
sim. l. sed &reprobari .de excus tuticaptandam affectabant hos Imperator Valentianus retro trahi,& ciuitatibus suis reddi iussit,ut munera cum caeteris fa- o cerent.l.reddatur.C.de proscis.& med lib. xi. secerant quippe ut insemis iam &simulata esse videretur omnis Philosophia. Caeterum quod Vlpianus hic, nisi fallor, in re sibi sine peripecta atque explorata dici ectissime videtur Paulus Castren.inducere ad dictum testis,cum hac,vel simili verborum modestia pro testimonio quid dicentis : ut fides ei nihilominus habeatur. Ego amplius
25쪽
si Anto. Vaccae Exposit .locorum obscur.
existimo etsi dicat se ita sentire,aut arbitrari,vel ita videri stibi dummodo caetera conueniant testimonium eius aeque valitu rurcum nec aliter antiqui sententias, aut testimonium iurati dicere soliti essent,etiam de his quae cosnouerant, ne si quid eis quam humanam esse imbecillitatem putabiit obrepsisset,aut falso apparuisse iurisiuradi religionibus obstringerenturivi Cicero in Academi cis,prope finem docet.Manent hodie eius consuetudinis in iure ciuili vestigia non pauca,quamuis ab Accursianis non sit intellecta.l.quid tamen. I. si arbiteris ira de arb.l .cum quidam de iure fisQuamobrem arbitrio iudicis penitus
hoc totum committi existimo,quantam fidem cuiusque testimonio adhibeat. l. iij infra de testibus.nec vulgarem opinionem utique Veram arbitror,quae a te ioste exigittin ut ita rem se habere,atque ita prorsus esse dicat, ac se penitus per unum alique ex quinque corporis sensibus cognouisse assirmet,quicquid pro testimonio attulit. multa enim etiam intelligentiae relinquenta,quin & commendandum eum,qui ne periurio se obstringat,cum aliqua dicendi modestia testimonium sertiqua de re etia alio loco plenius disputabo l.solam.C. de testi.
PugLicvM ET PRIvATVM. Publicum &priuatum ius ratione subiectae materiae hic distinguit.Sed sciendum est, autoritate atque usu aeque utrunque publicum appellari,iam quod ad priuatas res pertinet,quam quod ad publicas. io Sic testandi factionem,sic edictum praetoris, publici iuris esse dictum est.Itestandi. C.de testamen.l. cerdonem.infra de op. lib.sic & aliis locis accipitur ius
publicum.l.ius publicum. insta de pactis.l.fi de collepillic. Nam & leges ipsae in uniuersum publicae sunt,& ad statum ciuitatis pertinent,cum sine his ciuitas diu esse non possit.Terde lege nuptiali. An ne hoc quidem adipisear,quod ius publicum esti Sane & si quid se aut templo ex priuata causa debeatur, puta,ex testamento,uel quouis contractu circumseripta causa priuilegij, si quod in ea re habeant, priuatum nihilominus ius utrique eorum competere dicet
dum arbitronam. l. istus cum in priuati .infra de iure fis Quamvis Aecursius N plerique alii aliter videantur existimasse. Nam id solum agit Iuristonsultus in hoc loco,ut leges loquentes de publicis de communibus quibusdam rebus,sine quibus ciuitas stare non potest,qualia sunt sacra,cerimoniae Magistratus,tu ra belli&scederum quod ius forciale vocant publica vectigalia & similia, ab his distingunt,quae ad priuatorum controuersias disceptandas ac finiendas statuta sunt his vero etiam princeps in contractibus & negotiis suis priuatis teneri vult.l.digna vox. Cde leg.ergo de priuatum ius dicendum est,quod ino,aut Principi ex talibus causis comitetit. Su NT Enim quaedam publice milia, pM priuatim. Subauditu principaliter,secundarid autem de quasi per cognationem quandam, quod publice utile est in ciuitate, id & priuatim aliquo modo semper prodest:& e conueris, o quod priuatim utile est,etiam publice prodesse solet cum reipublic* quidem .
intersi habere locupletes & bonos ciues, ciuium autem habere amplam de bene constituta rempublicam.Inst.de his qui sunt sui,vel alte. tu. 3.pen.& insta pop.act. per totu ut nec longiore huius rei distinctione quaerenda arbitror.
26쪽
De iustitia & iure. Titi I. 19
Pva LicvM Ius,insacris jacerdoti W ymagina ibin con it. Horum pleraque antiquissimo iure Pontilicio tractabantur,cuius hodie ne vestigia quidem extant.Consistebat ius publicum ciuitatis Romanae etiam in foederibus paceque & bello.l.conuentionum.infra de pactis.necnon in auspiciis & augurum atque aruspicum disciplina. Sed haec pride ante haec tempora collabi coeperant egreque Custentari, ut Cornelius Tacitus lib. xi .scribit. Postea per religionem christianam ex toto sublata suntii nullus.& l.nemo.C.de Malef& Mathema. ideo nec verbum quidem de his relatum extat, praeterquam ad improbationem. io Piciu ArvM Ius tripartitum ea. Colle Ilum in enim ex naturalibus praeceptis
auigentium, aut ciuitibus. Ratio suadet,ut & publicum ex eisdem praeceptis collectum esse dicamus Sed quia de illo nihil,aut non multum dicturus eratiquod pleraque ad ius Pontificum,ut dixi,pertinebant,ided quasi summato illo,diuisionem & praecepta huius tradere incipit. Agricola in Dialecticis existimauit vitiosam esse hanc totam diuisionem, propterea quod sacra quoque & ccrimoniae iure gentium constitutae esse videantur: & idcirco publica aliarum quoque gentium fuerint & ad statum aliarum ciuitatum pertinuerint. Quae autem ad statum rei Ro. pertinen ea quoque collecta esse ex naturalibus praeceptis,aut gentium,aut ciuilibus.Sed non intellexit Agricola Vlpianum hoc lo-1o co de iure ciuitatis Ro. loqui, cum dixit, huius studi, duae sunt 'mones tae.
non de iure aliarum ciuitatum,aut gentium,ut Alciatus monet, lib. Parad. I I. c. xxxv. Deinde cum priuatum ius ex illis praeceptis collectum esse scribit, non negat, quin & publicum ex eisdem fluxerit:vt & Aldobrandinus interpretatur,Insi de Iust.& iur. 5. i. No enim placet quod ide Alciatus lib. - αίργων i. c. xxxi. noua ratione in hoc defendi Iurisconsultum putat, quod naturalia iuris aliarum gentium praecepta nihil ad statum rei Romanae spectarent cum ex eis,inqui non magis Imperiti Romanis concederetur in alias gentes,quam aliis gentibus in Romanos,ut scilicet idcirco verum app'rea ius publicum ciuitatis Romanae non ex omnibus his praeceptis collectum esse,nec omnino,o colligi oportuisse,sed ex Civilibus tantum. Non enim publicum ius urbis Romae ad proferendum in alios imperium,sed ad conseruationem ciuitatis proprie ac principaliter pertinebat:& negari non potest,quin Romani in hoc constituencio a naturali ratione, & ab aliarum sentium constretudine multa acceperint.
I v s 2 aturale est,quod natura omnia animalia docuit. Nam ius i Tud, missosium humani generis proprium est ed omnium animalium, quae in terra,quae in mari nascuntur. e uium quoque commune est. Hinc descendit maris atque femmae coniuncitis,quam nos matrimonium Vpellamus, hinc liberorum procreatis, Me
educatio. An ergo dc illicitae coniunctiones iuris naturalis sin quaerit hic post o Accursium Bart.& putat esse. Idem, ut significa de caeteris quoque Omnibus, quibus naturae impulsu homines delinquunt, responsimis. ω primi, inquit, animorum motus in potestate nostra non sint, α natura impellimur ad pe candum. Ego ab exemplis hic positis,ius naturale de iis duntaxat dici intelli-so,quae se vel natura,vel opinione ad tectam & bonum habent, quaeque ea-
27쪽
dio Anto.Vaccae Exposit .locorum ob scur.
dem homini cum caeteris animantibus sunt communia. Quare & si natura ad irascendum impellimur,non continuo tamen iuris naturalis cisse dicas,per iracundiam hominem occidere,aut verberare. Cum id recto ac bono cotrarium S sit,& habeatur quin iuris naturalis potius fuerit,a caedibus & violentia abstinere, quod etia videtur paulo Isest clare expressum, hominem homini insidi ria nefas esse. l. vi vim infra co.Nunc in proposito cum maris & foeminae coniunctio,ad bonum se se habere videretur,credibile est homines inter se initio absque delectu quomodo &caetera animalia comisceri solitos fuisse. Ideo iuris naturalis omnes indisserenter etiam inter ascendentes & descendiaetes liabitas esse colunctiones. Sed hae iure gentium postea prohibitae ac distinctae sunt, iovi ostendit Paulus,l si infra de ritu nup.quo autore quaestio haec dilucide explanatur. Aliae iure ciuili & moribus, prout 'uaeque gentes & ciuitates postea sibi constituerunt,interdictae sunt.Addit Oidendorpius lib. i. Variarum lectionum,in prin.iuris nomine,inspectu animalium brutarii,hoc & aliis locis abusos esse iurisconsultos, pro affectu scilicet & naturae instinctu, atque impulsu.
nam iuris nomen,ad rationem pertinere existimat,qua bruta carent:quod verum arbitrosidum non ideo minus de affectibus atque instinctu qui speciem boni prae se ferat,sensiste iurisconsultos intelligamus.
V I D E M v s Etenim Glera suomue animalia, feras quoque bessias Itius iuris peritia censeri. Supra etiam dixit, ius istud, latine tamen usitatius crat, hoc, & 2 huius.Sed compilatoribus una vox pro altera sortasse obrepserit, dum exacta omnia in hos libros transferunt.Censeri hoc loco egregia translatione dictum, quasi in numerum huiusce iurisperitorum reserti,a conscribendi census more,arg.Lj.versi. qui ex duobus infra ad Municip. Nain alij facultatibus,alij capite
duntaxat,quod facultates non haberent,ccnsebantur,& in siuos quique ordines ac tabulas & numeros referebantur. Vnde &census pro substantia cuiusque dictus,& capite censi:& recensere,pro eo 'uod est,relegere atque euoluere. sed haec iam omnia notiora sunt,quam ut a me referantur. I v s Gentium es,quogentes huma tuntur.2uod a naturali recedere inde
facile intelligere licet,quia omnibus illud animalibus, hoc solis hominibus inter se socommune est. Hoc ius naturali ratione inter homines constitutum esse scribit Imperator, Inst.de tu nat. g .quod verb.quare & ius naturale interdum appellari videas iasi de re diuis f. singulorum. Id cum audis, recte feceris,si subintelligas hominu proprium. Est enim ius naturale commune de quo stupra diximus)quod naturae simpliciter appellatu r,pertinetque no sbium ad homines,veruetiam ad alia animalia Est ius naturale proprium humani generis,& hoc diciturius gentium. In fluo duo requiruntur,ut mox docebimus, in l.ex hoc iure. ut scilicet & ratio illud siuaserit.d. 9.quod vero.& postea pro iure receptum sit generali omnium gentium consensione.Non enim satis est naturali rationi quid conuenire, ut id continuo iuris entium esse dicas. Nec commodiore appella- otionem,aut notam veterum Iurisconsultorii sententiae magis congruentem his
adscribi posse arbitror quam hanc ipsam proprij & communis discretionem. Nam quod recentiores interpretes vulgo ius naturale distinxeriit,& illud quidem quod nos ius naturale comune appellari maluimus,ipsi ius naturale pri
28쪽
matium,seu primaevum vocarunt.hoc vero quod nos proprium humani generis, ipsi secundarium ius naturae nuncuparunt, &lii sane ius gentium uici consentientes Rursus tamen in primarium & secundarium diuiserunt. Ac primarium quidem ius gentium dixere, quod initio creatis hominibus diuina quadam vi statim indictum est secundarium vero quod homines ipsi sibi posta ea constituerunt,qualia sunt dominiorum acquisitio, regnorum institutio, bellorum ustis,seruitutes.Hςc inqua ab eis tradita, tanqua nimia subtilitate excogitata,obscura etia docessi ratione per in comoda,nequaquam recipienda arbia tror:cum revera no nisi unicii esse ius naturale hominis propriis appareat,quod ius gentiu appellatund. g. singuloru.a quo hςc omnia gradatim procellere. Hac sentetia & Corrasius probat lib. v i. Miscell.c.vltimo.& nos inferius etia attingemus ac plenius declarabimus, in l.ex hoc iure. in verbo,obligationes institutae.
trias pareamus. Horum vero si lepus incidat, viri magis ob i diendum ac seruiendum sit,quaeritur. rte inpari causa praesi enda esste patriς necessitas,atq; etia utilitas videtur: ut pleriquel philosophoru tradiderunt, & Romanorum historiis docemur.
dem a superioribus continenter ductit,ad ius gentium referri, sed nihilominus etia ad ius naturale pertinet. l. iiij infra adleg. Aqui Lia1 j. 3.vim vi devi&viar. na cum aliis animalibus comune hoc nobis est.Credibile est aute Florentinu in libro suo de iure naturali loquutu esse. Nam etia paulo post subdit,Et c um inter nos cognationem fuanta natura constituerit, me. Sed frequetes copi latoria sectiones multis locis obscuritate induxere. NAM Ice iure euenit is quod qui ue ob tutelam corpori ui Iecerit,iures esse Mistimetur. Idem respondendum est,Si ob tutelam rerum,aut propinquorum suorum,uel alterius cuiuilibet quamuis extranei,in periculum tamen ad se ducti faciant. Quinetiam ad id iaciendum oppressisque subueniedum eodem iure homines inter se obstrictos esse pleriq; consentiunt in tantu, ut cade poena delinquentem,& eum qui cum potuit, iniuriae obuiam non ivit, punienduesse traditum sit.c.quantae. in s.de sentiexcom. Opprellis aute subueniendum esse,ad idque homines naturali ratione obstrictos esse occi & Cicero lib. i ofin prin .dum tame usquequaque cum moderatione inculpatet tutelae liciamus; quod iure ciuili postea definitum esta j .Qunde vi Cum autem hoc iure regna& ciuitates conclitae suerint.l.ex hoc.infra eo.consequens sane est, ut regibus ac magistratibus licito iure animaduertentibus, pr textu illo quod corpus tuum, aut tuorum tueri velis,ui obsistere non postis mc nec priuato quidem, quibus
Q casibus priuato permissum est vindicta sumere:ut si fure, aut latrone deprehenderit. l. iiij. ad leg. Aquil. l.furem .ad leg. r.de si . quanqua b c permissio vindictet non iure gentium,sed iure ciuili introducta est ex legibus duodecim tabularum. Caeterum si per iniuriam, aut contra leges, vel contra bonos mores animaduertere in quenquam magistiatus velint, an obsisti eis possit, quaesi
29쪽
tum est, Sed animaduertendum id non esse plerisque visum, ne seditiones &turbae fiant, praesertim si alij sint superiores magistratus, vel princeps ad quos
confugias quosve appellas.l. non est singulis infra de reg. iur. & hoc iuri gentium conuenire arbitrosiquo suae quisque gentis regibus & magistratibus p rere ac subesse iubetur. Iure ciuili autem si ad superiorem potestatem prouo-eatum sit,& iudex nihilominus exequi sententiam inique pergat, nec in proximo sit quem prouocaueris, siquidem reparabilis iniuria non est, resisti poLse existimo. argum insta appell. pen nil. noth. & l.ij. F. initium successionis. de origi .iur. Et hoc plerique probant. Abb. c. super eo.col j. ubi plena additio. de appellatio. Alexan. consit c XL i . lib. ii. Sed si reparabilis iniuria est,nequaquam iores isti debeti L IIII. VLpi AN vs LIB. I. sTIT.
l men & ritus ac praecepta manumittedi,quom tractatus suis locisi cognoscemus,luris ciuilis fiant,&.a iure ciuili proditi ac cosmati.
EsΤ emtem manumisito de manu datis,hoc est e manu dimisso. In vulgatis codicibus legebatur,*i autem manum siridatio libertatis.Proptem ea qu situ ab Accursio,iuamne,an aliena,hoces heius qui manumittitur libertatem dare manumissor intelligatur: ut neutru facere posse videatur: cum nec
eius qui adhuc seruus cst, libertas ulla esse intelligetur: nec dominus suam ioipsius libertatem alteri dare intendat, aut omnino possit. Sed hoc illud est
quod Paulus ait, Ius ciuile carumnia . quod quidem corruptela temporum ni mis iam usitatum est nos semel eam rem, in uniuersum admonuisse contentierimus, Quare nec huiusmodi loca posthac attingam.
L. V. HERMOGENI A. LIB. I. IvRIs Epi To. X HOC Iv REGENTI UM INTRODUCTA BELL A. Intellige, iusta & rationabilia, ne alioquin ex iure iniuriam ortam esse dicas, quod absurdum foret. l. mcminerint. Q unde vi. nam ut Aristo.
lib. X. Ethicorum, capi. scptimo, scribit. Nemo bellum ob bellum parat sanguinolentus quippe, inquit, ne dum iniuriosus vi- io dctatur, qui pugnas duntaxat, & caedes quaereret. Causa ergo haec distinguitur, ut sciamus, an iure gentium bellum facere liceat. Et imprimis iu- ita & rationabilia bella esse conflat , quae ad propulsandam iniuriam neruntur.l. ut vim. supra eo. Nec desensionis tantum, sed & ulciscendae iniuriae recuperandarum & recipiendarum rerum,corrigendi ac resarciendi damni tuendi quos in fidem receperis eosdem si iniuria assecti fuerint, vindicandi: ut Aristoteles in Rhetoricis ad Alexandrum c. ira .significat, proferendae quoque religionis, denique etiam gloriae & impcrij super exteras atque ignotas gentes comparandi i ullas bellorum inserendorum causis,hoc iure gentium, de quo agimus,semper habitas esse existimo.Postremum hoc,de quo maxime dubita ori potuit, videtur mihi idem Aristotcles probare. lib.polit. primo, p. II M. & v. prope sinem. nec sol im iuregentium, sed & natura iustum esse bellum dic re, quo eos homine , qui ad parendum nati fiunt, nec parere volunt, armis tubisunus, S mcliori imperio obedire cogimus. id etiam ipsis utile esse: quare
30쪽
seeundum Aristotelis sententiam hoc intelligendum erit,de iis gentibus de nationibus, quae sut ait Cicero de Iudaeis de Syris seruituti natae sent, nec seipsas
regere satis norunt.Nam quamuis ita definiatur, seruitutem est e constitutio, nem iuris gentium, qua quis dominio alieno contra naturam subiicitur Institide iure natu. gent. dc ciui. g.ius autem. dc de iure personarum. 9.ij. tamen hos tales, qui rationem quidem sentiunt, sed ea perfecte non utuntur, natura se uos esse, idem Arist cod.lib. c. i ii. recte docet. Quo facili is admittendum ut sub ditionem atque imperium ciuile, citra durioris seruitutis necessitatem, reuocari polluit.Caeterum sub hoc quidem praetextu de velamento saepenume- . io m per iniuriam illata esse bella quietis & innocuis gentibus non negauerim, sed in ea re ius gentium nihilominus certum manet, quamuis rei veritas sinistra fusti interpretatione nonnunquam peruertatur Nec alius praetextus Alexandro fuit vexanda: Aliae,nec Caesiar quem ob id in senatu quidam hostibus dedendum censuere, quod feras de ignotas gentes bello ultro adpetisset alia ratione causam sitiam defendi potuisse, videtur existimasse, quam quod impeiussu populi secis let,lum recte iustumne an iniustum d cotra ius gentium beli, tum quod populus iussisset quςreretur,de Caesiri ex ea re nihil apud filios vitio verti posset. Illud enim proprio ac ciuili Romanorii iure pridem additu, dc ab ipsius fere urbis Romae incunabilis obseruatum est, ut ita demum iustum bellum censeatur,quod talibus scilicet ex causis suscipitur,si de publice decretumst l. hostes. infra de capsi& postlim. de aut repetitis rebus, hoc est, expostulata iniuria de causa quae ad bellum inserendum mouet, geratur, aut denunti tum ante sit 8c indictum, quod feciali populi Romani iure comprehensum fuisse scribit Cicero. lib. i ossi. Sed id ius quale fuerit,pauci, opinor, intelligunt, nec quisquam praeter Dionisium Halicarnacensem,quem viderim, satis explicat lib. t i. Romanorum antiqui Sed quoniam Graeci,inquit carent magistratu ,6 faecialium de potestine illius dicendu est,& c tera quς hoc loco referre nimis longum esset. Ided apud autorem ipsum legi poterunt.Qugdam tamen ex his etiam iure gentium obseruata videntur,neque hqc ad causam sed ad solemnia instituendi belli pertinent:ut si interim sat stichum sit, ab armis quiescamus de
desistamus.Patrum nostrorum memoria Hispaniarum Reges aduersus Indos
atque Antipodas pro gloria dc propagando imperio, ut scilicet eos subigerent ac parere cogerent, selicissime pugnate coeperunt, quod hodieque siciunt.
Aduersus Mauros tunc eorum finitimos, qui magnam Hispaniarum partem, vel Romanis, vel aliis ademptam occupauerant,pro religione certarunt Corinthii, Romani Blius vindictae cause,qudo legatos suos contra ius gentium pul- o Ment,bellum intulerunt,dc eorum urbem deleverunt. Iam reliquis de causis earum quas memorauimus, quoties bella gessierint, notiora sunt exempla, quam ut a me reserantur. Deniq; plena horti historia est,non Romana sol im,
verum etia Graeca dc Barbara atq; omni u omaino nationum, ut no immerito
iuris gentiu id esse existimemus,quod humani gentes communi quada con-