장음표시 사용
31쪽
j4 Anto accae Exposit. locorum ob cur.
sensione semper inter se egerunt,& ius fasque esse serpetuo existimarunt.Nam ouod Accuri ius & Bart.luc, licitum id dcmum bcitum este tradunt, quod populus aut princeps decreuerit, quodque ad propuliandam iniuriam insertur,
non omnino fatis est,ut totam rem plane intelligas cum non distincte & clare ut oportuit quid a iure gentium,quid a iure ciuili sit, Ostendant. Suetonius in Auetusto, Nec ulli,inquit, genti sine iustis & necessariis causis bellu intulit, tantumque abfuit cupiditate imperium, vel bellicam gloriam quoquo modo augendi ut quorundam Barbarorum principes in aede Martis vltoris iurare
co ritis sutas se in fide ac pace, quam peterent Iustas simul & necessarias
causas voluisse habere Augustum significat,non iustas tantum, ut bella infer- ioret Ideo pro imperio & belli gloria augenda non certasse, quasi suo iure id hcere potuerit, ut Romano imperio Barbaros parere cogeret. Sane cum inter duos populos bellum geritur,ut inter Parthos & Romanos: non posse utrun- ue eorum iustam causam fouere, sed alterum iure, alterum iniuria facere, &tamen verum utrinque iure gentium bellu esse,quamquam ab una parte ini-uue susceptum: ideoque & capta hincinde seri capientium, fatis inter omnes constat.Addit Alciatus lib. m. parad.c. XXI. ctiam iustum interim utrinque esse bellum,propter ambiguitatem scilicet,quae oritur ex mutua contentione. Sed hocem υ mim arbitror quantum ad consensionem tu gentium duntaxat & erius belli Nam non solum quod natura rectum est, sied etiam quod in legitimum,hoc est,tegibus de iuri cognitum,iustum dicitur. Tale autem bellum sine dubio iure gentium geritu ergo & legitimum est. Sed quamquam
legitimum sit,hoces'iure gentium approbatum 1atura tamen ut iustum sit ex parte illius qui iniquam causam fouet, nullo modo ossici potest.nam quod idem Alciatus ad extremum,quasi reticens quae in cam sententiam disserue rataure nostro illicita omnia bella esse adscripsit, propterea quod apud Paulum legerat, Ab hostibus captosfer iniuriamiam eri Tostliminium. in pnia. de capti. probare equidem non possum,quando huic sententiς consequens Bret,ut nec de nobis capta efficerentur hostium,nec quae nos de hostibus ceperimus,nostra fierent,cum claudicare iuris dispositio non debeat. Pauli autem ueci verba alio intuitu prolata, non tanti esse arbitror,ut uniuersium ius belli egre- pie his libris perscriptu destruant atq; euertant. Quod ergo Paulus ait,captos per iniuria ab exteris detineri, no alio pertine quam ut lignificet quibus cum nos bella gerimus,malam causam cos fouere usquequaque prius umendum esse in propterea iniustum ex parte eorum bellum esse, non quod ad legem, sed quod ad recti naturam attinet,ut praediximus. Ideo qui tali bello ex nobis c pii ab hostibus per vim detinebantur,eos ubi ad nos redierint, merito pristinum statum recipere.
DISCRETAE sientes. Gens a gerue discreta est Ergo hominum genera, &nationes, atque in his familiae inter si discretae sunt.Sed & prouinciae: dum tamen Prouincias intelligamus,non eas terras,quas bello partas Romani in se mana Prouinci ruri, redegerunt, quae proprio vocabulo prouinciae a nobis appellant uni notionem. I. continitates.de verb. signiscati. Nam diuisiones hina Mimanti magis ad ius cuile pertinent,sed accipiamus omnes omnino
32쪽
De iustitia & iure. Tit. I. 23
terrarum partes & regiones, quae inter se initio distinctae & separatae fiunt.
REGMA Ondita. An ergo etiam urbes ac ciuitates hoc iure constitutas di cimus,an suo quamque iure, hoc est, ciuilii Et sanc coitio ciuium uniuscuiuoque ciuitatis inter se suo quςque iure magis censeri Videtur. Caeterum in uniuersium omnes iure gentium constant. surorum quoque & aedificiorum in tio in uniuersium ad ius gentium refertur. Nam domos & tecta sibi condere homines tuitio coeperunt,& hoc est quod mox didit ei uia oblucata.Nam collocata line dubio legendum videtur, ut Haloander emendauit, non collata,ut erat in vulgatis codicibus. Ex quo insertu iure gentium licere unicuique
io domum,castrum,uillam,praetorium in suo sibi aedificare,nisi quatenus iure ciuili postea prohibitum est i per prouincias. de aedifici pri. l. quicunque castellorum. C de sun dis limi trophis.lib. Xi.quod ad publicam securitatem pertinet. Do Mi v i A Di m. Ergo iure naturali antiquissimo omnia communia, vel certe nullius in bonis erant. Et hoc sane intelligunt doctores, tam de mobilibus rebus.quam de his quae soli sunt. Quod si verum est, quaeritur, furtum quamobrem lege naturali prohibitum este admittere Paulus & Vlpianus scripserint.l j in fin. infra de stitit. probrum. de verb. signific. videtur enim potius iure gentium prohibitum dici oportuisse, cum furtum nihil aliud sit, quam contreetatio rei alienae.d. l. i. Respondeo, vel de iure naturali hominum proprio quod nihil aliud est,quam ius gentium Paulus loquitur,vel certe etiam iure naturali communi ac primaeuo furtum admitti nefas est. Hoc enim ipse quod aliquis rem occupauerat,ac penes se habebat,utique plus iuris ei esse debebat in retinendo,quam alij in surripiendo atque auferendo. Nam occupatio antiquitus idem propemodum praestabat,quod nunc dominium. Quod vero Alciatus censivit,in .s.l probrum nec iure quidem gentium prohiberi suctum,sed iure ciuili tantum recte ut opinor ab Augustino consulatum est, lib. i Hi .emend. Diuus quoque Augustinus in libris de ciuitate Dei, complura ad hanc quaestionem pertinentia explica quibus additur Aristoteles in Problem.
sectione X o. problem.vltimo capi. Nos eorum loca indicasse sat habemus. COMMERCiv M. Haloander corrigit, Commercia. Sed veterem scripturam magis probo. Nam commercia plurali numero aut nusquam apud bonos auatores inuenire est,aut raro. Scmel quidem apud Lucanum lib. v i. Et mihi sunt tacitae commercia linguae. Commercium autem accipe negotiationem de conuentum,atque congressiim hominum inter sc,mercaturae aliarumque reiarum contrahendarum & gerendarum causa. Cicero, Voluptas nullum habet
cum virtute commercium.Frequentius tamen ad merces, & res ipsas refertur.
Idem Cicero, minercium in eo agro nemini est & alibi,locum illum senatorium illi vendidit, cui ne commercium quidem esse oportebat. dicitur, & ius commercij,quod specialiter ad redemptionem captiuorum attinet, cuius fim o quens metio sub titulo de Piuis,& postl .reuer.in Codi.& in his libris. Nam quod Accursius, generale nomen ad solas rerum permutationes restringe dum putat, haud quaquam placet,nec ita iurisconsultum sensisse arbitror. OaLiGATION Es Institu unt, exceptis risu amf a iure ciuili intria cla sunt. Adnotaui stipra l. j. g. fina. ius naturale dici, proprium de commune.
33쪽
16 Anto. Vaccae Exposit .locorum obscur.
Proprium,quod hominibus solis conuenit. Commune quod tam reliquis animalibus,quam humano generi natura inditum est. Et proprium quidem illud usitatiore nomine,ius gentium appellari vidimus Igitur ut persecte intelligamus,qu* obligationes simpliciter naturales sint, quae iuris gentium, in huius
capitis interpretatione, eadem relatione utendum est. Sed hoc amplius sciendum, veteres iurisconsultos non ut ius naturale in quibusdam appellationibus distinxere: sic obligationes quoque, quae ex naturali communi iure discedunt, alio nomine, quam quae ex iure gentium proueniunt, appellasse .non enim hoc fecerunt, sed utrasque uno nomine naturales, scilicet appellauere L Stichum. 5.naturalis. de solui. Quinimo ausim dicere, ad propria dumtaxat io
humani generis naturae rationem,atque aequitatem eos respexisse, cum naturales obi gationes dixerunt,non ad communem illum nobis cum caeteris animalibus naturae instinctui nam hoc sensu legisse, nusquam in iure memini. Credo quod ius illud naturale, commune abusive dicitur, pro naturali quo
dam instinctu omnium animalium, ut supra dixit.j. f. ius naturale. cod. titu. cum ius ad rationem pertineat,qua bruta carent.Quare multo magis abusive diceretur etiam obligatio eodem sensu,argu . not.in. l.j.C de do. promisi. Animalia enim rationis expertia, ad aliquid dandum,vel iaciendum, obligata esse, qui possis dicere, cum traditum sit, nihil ea poste committere, propter quod obligentur,quia sensu carent.l j. 9.ait praetor si quad. paud se.di.Sed nec quod χο
est,iure gentium,obligationes institutas este, protinus sic accipiendum est, ut doctores communiter accipere videntur:quali quodcunque dari,fieri debere, naturalis haec animi nostri ratio suadet,eius rei etiam iure gentium obligationem constitutam, aut inductam fuisse, continuo credamus. Nam ratio a iure multum dissert,argu .l.cum ratio .in prin. de bo.dam. Ratio enim ad animum. α naturam pertinet,ius ad actionem, atque exercitationem, ut supra docutimus,eo. titul j. scholio secundo.Quamobrem an aliouid iuris gentium sit non ex natura & rationes scrutari conuenit jed ex facto,hoc est,ex eo, an communiber id inter homines obseruandum receptum sucrit: alioquin nimio plura, &minutiora, quam par sit, iuris gentium elle dicendum fuerit. Contra autem, Dquodcunque iuris gentium est,id etiam naturali rationi conuenire arbitror, praeterquam in paucis: quae utilitatis causa, per necessariam quandam consequentiam,contra naturalem hanc rationem, atque aequitatem recepi oportuit, ut mox docebo.Nam communis illa omnium gentium,& nationum consensio non niti in his quae maxime rationabilia sunt, videtur existere potuisse, α hoc sensu accipienda sunt verba Pauli,in l. cum amplius. 5.is natura.de regu tur. Dum eum natura debere ait,quem iure gentium dare oportet,cuius fidem sequuti sumus. Dicit enim,qui iure gentium debet, eum etiam natura debere, non autem e conuerso. ut omnes videntur credidisse. Eadem interpretatio aliis quoque locis facienda est,ubi similiter eadem sententia resertur. Inside iv. nat. . . . s. quod verb.Enimuero cum inter ciues Romanos certo iure agi, semel decre- tum esset:primum de obligationibus ita definitum est,inst de actio. in prin.n
minem ex his,qui quoquomodo obligati sunt ad selutionem urgeri posse,nisis cundum nostret ciuitatis iura, quod & illa ratione essici necesse erat quia sine
34쪽
De iustitia &iure. Tit. I. a T
actione neminoin experiri voluerunt, actiones autem ex iure ciuili compositae lunt.l.j.. . deinde.lnfra de orig. iur. Igitur imprimis naturalium obli attonum hoc est,earum quas naturalis ratio generaliter siladebat,quaedam iure ciuili a gnitae sunt atque approbatae,& consequenter illarum nomine actiones compositae:quaedam in suo statu simpliciter relictae. Imprimis obligationes omnes quae iuregentium receptς, aut introductς fuerant,indistincte approbatae sunt arg. l. iuris gentium.in princ.insta de pactis nusquam enim in iure nostro quicquam quod iuri entium sit, no acceptum videas & legibus, aut moribus nostris comprobatum.Quaedam autem praeterea arbitratu principum aut populo li,vel magistratuum introductae sunt,liae quidem etiam rationabiliter ut put runt sed propria tamen quadam ratione Romae duntaxat, vel certe n6 omnibus locis,&nationibus in uniuersium cognita. Quae ratione quadam & naturali aequitate subnixae cum essent agnitae tamen non sunt, hae in sicio' nomine remanserunt,Jocantsirq; obligationes naturales, quarum nullus effectus m 'iosiquam ut si eo nomine a siciente aliquid solutum sit, repetitio non detur,toto tit.infra de cond.in1Quascumque autem Romanis legibus introductas diximus, aut comprobatas comprobatς autem Omnes fiere sunt,quarum idonea
causa visa est ut praeteriri eas non oporteret hae ciuiles generaliter dictae Inaede oblig. .j.vbi glo.in verbo ure ciuili. quae tamen & ipsis propriis nominiaio bus inter se distinguuntur. ut aliae quidem iuris entium dicatur alic autem legitimae,arg.l.conuentionum.& Iseq. insta de pactis.Ciuiles autem ideo dicunturiri intelligamus,lure ciuili essicaces eas esse sectas, quibus debitores vinere possimus ad solutionem.Sunt tamen e dem & naturales, hoc est, natural rationi, atque aequitati cognitae, eaque subnixae Nam si quidem a iure en tiuinsunt, iusgentium cum naturali ratione congruits a certa lege, & lex ipse utique rationabilis est,nec sine idonea causa rogari selediceritiivi.distin His costituti interdum euenit,ut qui ciuili obligatione alium obstrictum tenet puta ex stipulatu,nonnunquam aequitate sista deficiatur,ut si nuda pactione conue' mi se nihil eo nomine petiturum. Et hoc casu dicimus natura obligationemo tolli. l. si unus. factus ne peteret. de paci ciuilem remanere. Quod & ab initio contingere posse existimant, videlicet, ut sola ciuilis obligatio sine fundamento naturalis aequitatis inducatur:vtputa, Si quis alteri per iniuriam conde-j mnatus titillem ex literarum obligatione,post biennium,pecunia interim non numerata.Nonnunquam solo iuris ciuilis auxilio destituitur quis naturalis aequitatis vinculo remanente, elut si peregrinus factus sit, qui initio contractae
stipulationis in ciuitate erat.l.j.Cde haer.inst.vel si contra eum iudicatum sit non deberi et,quod re vera debebatur. l. Iulianus. de condiud. Et hoc cassi, ciuilem obligationem, remanente naturali,intercedere dicimus. Suppriore specie,
cum scilicet quitate deficiete,naturalis obligatio intercidit, per exceptionem o aduersius rigorem iuris succurri solet. At si naturalis obligatio ab initio non assuit, dumodb ciuiliter quis obligatus fuerit,ea obligatio ciuilis perinde essicax est ad pariendam actione,ac si cum naturali coniuncta esse Posteriore autem specie, cum sublata obligatioe ciuili,remaneat naturalis, creditori nihil auxilio esse potest, nisi debitor sciens ei soluat, tunc enim repetere non potest quod
35쪽
omnium naturalium obligationum comune est ut prςdiximus.Qribd si quanao ex naturali obligatione actionem oriri legas,tunc sinc dubio naturale hanc obligationem etiam ciuilem appellari polle, praesumendum est.l. fidei ultor. I. si deiussor.infra de fideiussi naturalis. de act&ob. l. i. g.debitu de confli .pec. Nam lex eam agnoscendo, atque approbando quod iacit cum ex ea actionem dari mandat etiam ciuile eam cile iacit.His cognitis,facile intellectu es , quod Tri
phonius stribit, in Isi id quod.de cond. ind. Si dominus,id quod seruo debuit,
manti misto soluerit,repetere no posse: quia naturale agnouit debitu. ut enim libertas, inquit, naturali iure continetur,& dominatio ex gentiu iure introduina est ita debiti, vel indebiti ratione in condictione naturaliter intelligenda esse. io Quod ait, naturaliter,nec secundum ius naturale omnium animaliti commune intelligendum est,utpote cum illo iure obligationes introductet nullς sint, rursus nec secundum ius gentiu,quo quidem id potissimum inductum est, . claruus & dominus quod attinet ad acquisitione) una atq; eadem persona inici ligantur:sed secundum naturalem rationem, homini J naturς propria accipi debet,quq batius multo patet, quam tu gentium: utpote, a qua ivsgentiu manauit. Ceterum hoc iusgetiu cum seruitutes collituit, atque introduxit,quauis in uno cotra hac naturale ratione facere visum sit, tu libertate homini natura indita, violeter aufert:in altero tamen haud sine leuioris monacti naturale ipsam rationem,atq; aequitatem sequutu cit,ut scilicet infirmiores melioribus subiicerentur, atq; pareret,quod etia ipsis utile suturu ellet, secundu ea quς supra dixi, in prin.huius capitis. Quod & si deteriores sint qui bello vicerint,aut corti in iusta causa fuerit,nihilominus tame adhuc ratio quςdam superest,cum naturali quitate cogrues, qua recte costitui visum,ut bello capti victoribus suis seruire potius videlicet,qua vi ab his occiderentur.Igitur ψ naturali iuri cotraria mille struitute Imperator scribit.Inst de tu. na gen.& ciui . f.is. exaudiendu magis esse apparet,de naturali instinctu,atq; impulsu,nobis cum c teris animalibus comuni,quo omnia animalia libera elle cupitat, qua de naturali ac propria hominum
ratione,quς sine dubio potius id essicit, quod modo diximus. Nec mouet merod Paul. Cinnita l.manumisitiones. infra eo.& in Il.si id quod .de cod.ind vi ueo etur assirmare,accipi eda esse illa verba Imperatoris, de iure naturali hominu proprio,hoc est,de iure getita: quia,inqui in brutis no est dare libertate. Respo- deo enim,hoc veru no esse,& facile deprςhendi, si natura ipsam cosideremus. Docet hoc etia AEliseicς fabellς cxcplu, quo equum cu cc O pugnatum, hominem sibi in dorso collocasse scribiti exinde equum homini seruire coactu este, quavis victor,illo certamine discessisset,certium aute, libertatem sua retinuisie, quavis detrimetu in yr sentia acceperit.Enimuero semel introducta seruitute, postea per necessaria quandam consequentia, aliquid contra naturalem hanc nominu propriam rationem tantisper recipi necesse fluit, veluti quod dominus seruo promiserit,ut hoc iure nodebeatur.Sed naturali tame ratione deberi ap- oparet,qUam ius gentiti no se stulit,sed pro tepore depressiam tenet. Ide quoque contingi in Vsucapione, quς iuris ciuilis est,respectu iuris gentium,quod in seruitute quα luxi gQuxium est ontingere diximus, respectu rationis naturalis.
Nam cuna sempsciuitat s M dominia distingui iuregentiu inductu esset, bono
36쪽
publico ciuitatis nostrς hoc est, Romai K,introductii est usucapio ne dominia diu in suspenso essent.l. 3.de usuc. Caeterum si rem tuam usuccperim, eaque mox ad te peruenerit,naturalis ratio illa,quae a iuregentium coepit,tunc cum dominia distincta sunt,essicit ut tu quod tuum est, recepisse videare, ego eam rem a te petere nullo iure possim l .si quis cmptiones C. de praeseri. xxx. vel x L .an nor ina. In proposito autem ii tu seruo meo sic promiseris, ut vel naturalis duntaxat obligatio,vci naturalis simul dcciuilis ex tua promissione orta sit, quia iuregentium inductum,ac postea etiam iure ciuili comprobatum est.in l. frater a fratre.de cond.ind.ubi Bar.& in d. l. Si id quod .ut ea obligatio qualis io cunque sit,inihi non seruo ipsi acquiratur, additum etiam eodem iure ciuili
prout nos interpretamur.l placet,infra de acquinhaer. ut nec momento quidem temporis nenes seruit obligatio consistere censeatur Ideo seruo ipsi hostea manumisso nulla te nec ciuili,nec naturali ratione teneri constat, quia scilicet initio mihi statim quaesita est obligatio.Caeterum potius contra naturale aequitatem esset, si unica promissione viai facta,duobus te in solidii obligatum esse vellemus dicere.Igitur si manumisso solueris, usquequaque repetere posse te non est dubium .Ego autem, qui dominus serui fui,ctiam ad Blutionem te vrstere possum,si ciuilis fuit ea obligatio. Sin naturalis,illud inspiciendum erit,an stiens mihi solueris,ut repetere non possis. Haec de obligationibus, quomodoxo iure naturali,gentium,aut ciuili introductae,aut agnitae sint, in uniuersum di-2isse sitis est,ad huius capitis interpretationem.Rursius autem de actionibus,an iure gentium institutae sint,an iure ciuili quaeriturZEt si quidem actiones intelligimus formulas & conceptiones verborum,quae compositae sunt,ut inter se ciues Romani experirenturinon videtur dubium, quin hae iuris ciuilis sinta ij. s. deinde infra de orig. ivr.sin ius persequendi iudicio quod sibi debetur,accipiamus,idque ex contractu iurisgentium destendat,& inter ciues Romanos agi proponatur:sine dubio & hae ad ius ciuile pertinent,ut praediximus. quia ciues non nisi iure ciuili agere inter se possunt tuta autem ciuili comprobatur,& confirmatur ius entium,addito agendi modo. Quod si inter exteros agi,o proponatur, sine dubio iuri gentium esse puto,nec Praeter eas,quae ex obligationibus iuris gentium descendunt,vllas eis ces esse arbitror. Denique Praetorem peregrinum Romae non nisi ex iuregentium ius dicere consueuisse arbitror,cum apud eum inter exteros disteptaretur. Idque etiam hodie,si res incidat fieri oportere,veluti si Indus forte,aut Persi mercaturae,vel alia de causa, apud nos moram trahens,iudicio quid petat. Q a in re ab interpretibusnostris sedistingui solere,non me latet:vt quae ad iudicij ordinationem pertinent , ex iure ciuitatis in qua iudicium agitur, etiam exteri observent: decisio cauis ex communi Romanorum iuro constituatur.l. cunctos populos C de sum. tri.& s.catho.sed haec dicere videntur,quia Praetores pere
o grinos non habemus, vel quod harum rerum vim haud omnino latis intelligunt.
Ratio autem essicere videtur ea quae nos assimamus
37쪽
3o Anto.Vaccae Exposit.Iocorum obscuri
Hoc ita ait, Quia quod in ciuitate cCnstituitur,li in totum a iurei gdi naturali. vel Ecntium Iccedat, hoc cst,ei repugnet atque aduers
tus, ii Oia lub, ted iniuria ciuilis appellanda esse videtur.c. erit autem lex ubi glo. iiii. dist. Non enim aduersus ius naturale,vel gentium constitui licet,nisii ex magna caula: tua rem Bar.& recentiores longissimis tractatibus persequuntur,inli. de const prin. nos ctiam inferius attingemus,in l.lex naturae.de statu hom. Io
Ex hoc loco sumi potest argumenru aduersus leges municipales, quae quibusdam locis contra naturalem rationem sub praetextu boni publici constitutae sunt. Qualia sunt,consanguineus obligetur pro consanguineo, Destruantur aedificia eorum qui crimen aliquod admisisse dicuntur quanquam vetustis limum morem hunc futile appareat ex historiis Rom.) qu.busdam temporibus impunitas siit delictorum, Damnetur & necetur quis,deinde accusetur,vel aduersus eum quaeratur,ac defensiones eius tum demu audiantur,& siqua simi lia,quorum nimio plura quam usis ubique reperias. Essicit huius capitis ratio, ut non valeant,ac primo quoque tempore abolenda sint. arg.etia i ta priuatus.
infra qui & a quiba quoties de pollicit. Arguit quippe iniquitas & durities testu Lolegum dolo malo versatos esse,qui eas costituerunt,quod & ipsum facit, ut valere non debeant .l.j. in fi.de except.doli .c.cum omnes.de c5st. Paul. st. late in Ii. nu .iij.insta de legib. Nec mouet me quod Accia r.existimat, usucapione iurigentium prorsus cotraria esse,atque ob id no partim laborat.Respondeo enimvsucapionem cum iuresentium aliquomodo conuenire,quo qui in vacua veniebant occupatione ipsa, dominium nanciscebantur,ut ait Cic.lib.oss.s. Nam non alia ratione iure ciuili deinde introducta est usucapio,quam ne rem dominia diu in incerto essent. Quomodo autem comune bonum initio causa suit, vi dominia distingueretur,quo scilicet,solertius homines colerent unusquis φquod suu essetatic & bono publico ciuitatis nostrae postea inducta est usuca. l. j. de Huc quare & ius gentiu quodamodo in hoc ipse imitatur.Sed cu iussentium
contra ius naturale videatur induxisse seruitute, cur non & ius ciuile cotra ius
gentiu aliquid poste dicamus Rcspondeo,Seruitus non omnino cotra ius natuturale est secundu ea quae proxime diximus & si tamen sit,ex causa receptam esse negari no potest,ut etiam admonuimus. quo exopto & ius ciuile contra iussus a rtus est,quia si ius ciuile iurigctium per omnia serviret,iam non propriuius ciuile,sed purum, merum & germanum iussentium appellandum esset,ut o Triphonius vocat,int.bona fides. depos Quo sit,ut silex municipij idem sinxerit, quod ius ciuile, de tali lege perinde ac de iure ciuili iudicandum sit: quod &Paul Castrin. putat.l.primae 5 .si quae vero pragmaticae. Cod. de Iust. cod
38쪽
Cod cons r. ubi tex.quamuis Barto. dc plerique alij contra senserint. Ij. infra adleg Falc non sat firmis rationibus.nam cas Alcia. recte Onfuta lib. v.παρ γγων. xxiri. Illud recte videtur Accur. admonere,uniuertum ius nostru quod his atque aliis libris perscriptu est,quamuis iuris naturalis & gentiu crebram mentationem faciant,& praecepta complexum sit. nihilominus tamen proprium ius ciuile censendum este, quia scilicet iuri naturali,vel gentiu semper aliquid addit, aut detrahitsi non in materia,at ultem in obseruatione atque in forma. L. IX. C A i v s. L I s. I I N s T i T v.
us res tureartim Do proprio partim communi omnium hominum iure ituntur Q. Non dici potest, quam perniciose erratum sit,in huius caeliis interpretatione, tum haec verba sic vulgo accipiunt,quali per ea relatum sit,unius cuiusque oppidi urbis,aut vici, incolis & municipibus,quas velint sibi leges & iura conuere licere: quin & collegiorum consortibus ac sodalibus idem concellum elle auiatoritate huius responsi voluerunt. qua in re longissime omnium a vero errasse videtur mihi Paulus Cistren . qui nullum prorsus in ea re delectum habet , neque modum tener, quin omnibus quicunque sint, indiffcrenter permit sum dicat. Nam Barto. & quidam alij verecundius secerunt, cum distincti nibus quibusdam rem temperarunt, quam tamen in uniuersum restringere& cohibere oportebit. Not breuissime sic definiri posse arbitramur ut siquidem de exteris populis quaeramus,expedita res sit, poste eos quas velint sibi leges statuere. Exteros autem populos multos esse,qui vel amicitiam, vel bellum, aut pacem , vel foedus cum populo Romano habeant: vel neque pacem,neque amicitiam, neque foedus habeant, neque bellum nobiscum gerant, ignotum non est l. postliminij iusinfra de capi. l. non dubito. eod. titu. Hi seu liberi sint,seu sub Regibus suis agant, suo sibi more statutam faciant: hoc proprium illorum ius ciuile, ac populare appellabitur. Leges nostrae nihil ad ipsos attinent:nam quod scribit Proculus d.l.non dubito. in
s. Si apud nos rei fiant,ex civitatibus foederatis,& in eos damnatos animaduertere nos posse:sic videtur accipiendum , ut rei fiant ex delictis apud nos commistis.qua de re magna inter Barto. & Bald. contentio. Barto. s.l. non dubito. Bald. in l.exequutorc.C.de exeq.re.iu. & vide Budaeum,in da. non dubito, Quae vero gentes & nationes ac populi sub imperio Roma agunt, quoniam Antonini constitutione , omnes ciuitate Roma. donati sunt, &quasi unum corpus atque unus populus effectus est.l. in orbe. infra de stati homi quod & pridem quodammodo fuerat Italis & Latinis omnibus, ac o municipiis plurimis ciuitate Ro. donatis. Vnde Cicero in lib.de petit. consula, tus,Roma,inquit,est Ciuitas ex nationii conuentu constituta. Hi pro uno p pulo simul omnes accipiuntur, quod &Albe. hic animaduertit.co .ij. De his cuquaeritur, an uniuersi aliquid constituere possint, ad principem reserti oportet,in quem omne ius &potestas lege Regia purpetuo translata eadu. intra de
39쪽
const. princ.Lj. de offpraef.prael.Princeps vero ita decreuit leges condere,deinceps ad solum ipsum Imperatore pertinere. l. fi. de legibili quod extraordinatium.C.de legation. lib. X.ut etiam in dilarimen ventum sit,an Senatus ius iscere possit qua de re inserius tractabimus.l. non ambigitur.de legib. Sed vacante sede impetij, si omnes cocant & consentiant,ut per Tribus xxx v. olim iacere solebant,antequam Imperatores crearentur circumstripta illa dissicultate quae ingeritur,ex eo quod electio Imperatoris ad principes Germanos hodie perpetuo translata esse dicitur existamarim legem lacere posse,quae deinceps in uniuersum populum atque imperium Rom. valeat. Si quaerimus de singulis nationibus & ciuitatibus, sciendum est,quaedam initio sic venisse in potestatem ac ditionem Pop. Rom. ut suis legibus deinceps nihilosecius uterentur: quod latuis legibus dedere se dicebant, quo iure omnia fere municipia erant,
literatam fuisse dicat,ac Romanis legibus & iure omnes vivere coepisse,idque sibi etiam honorificentius existimalle De his si constare posset,quae quibus legibus siluis inditionem Pop. Rom.venerint,vi de Siculis, apud quos non Romano tantum iure,sed & suae cuiusque ciuitatis legibus agi consueuis te, stribit Aston. Paediantis: haec suis legibus uti posse non dubitauerim. Novum autem ius sibi constituere non poste,nisi ut caeteri,de quibus mox dicam.Nam & verbum illud, Saluis legibus,de iis quae tunc habuerunt, accipiendum videtur,& zogeneralis prohibitio postea subsequuta,ne cui praeterquam principi leges secere liceat.d.l. fin.facultatem si qua eis relicta es let,omnino abstulit. His declaratis,nulli ciuitati aut genti,quae subsit imperio Romano contra formam iuris
publici quicquam constituere licere arbitror. Quod si iuri publico non aduersentur,quatilibet legem sibi serre posse,inagis in vim cuiusdam pacti quam le- iis valitura,vi de sedalibus ac collegiis dicimus,idque multis locis in iure pro-ari puto Ifin de colleg. ill .d. l. sn.C.de legib.l.ij. 5. hoc autem. C.de vete.iutaenu. nam ciuitates Romano imperio subiectae, priuatorum loco habenturd. bona ciuitatis de verb.sign. at priuatorum Pactionibus, ius publicum mutari non posse,certum est.l.contra iuris. l.ius publicum.l.iuris gentium. .si pacistar. 3o depasti .nec ex praetorio de resudur cui sententiae conuenit, quod & Bald l. humanum.Cde legib.&Pontineij iuris interpretes,c.ctim accessiissent.de consului.kequentius tradiderunt,subditorum statuta, principis confirmatione voquequaque indigeri: quia talicet plerunque ultra quam eis licet , progrediuntur,dum inter se quaedam statuunt, quae pactionibus efiicere haudquaquam postum: utpote iuri publico aduertintia. Quomodo autem ius publicum laedi intelligatur,& quatenus progredi pacistendo licea ad alium tractatum pertinet,in quo & ipsi veterum iuristonsultorum sententia non obseure cognosti potest d. g.si pacistar Nos eam rem suo loco , quo ad eius fieri poterit, in uniuersum explicare conabimur.l. legis virtus. insta de legib. d. I ius publi- occim l si quis pro reo post Barto. & seribentes infra de fideiussoribus. Secundo in hanc sententiam constituendum videtur,ubicunque legis municipi jod formam iuris publici pertinentis in iure mentio est Isn.de decLab ord.sec. th. C. de emancipit r.LAnthiochensiure Me priuil creta j. versi nisi sorte.ad Munici P
40쪽
nici p. lege,Lucius. .fina.code titu ege,semper. I.legem quoque de iure immuni .iuncia lege prima. C de decre decur libro X.l. iii. I plane.quod vi aut clam. qua lege diuersum, aut contrarium aliquid iuri communi in municipio stati tum, aut obseruatum futile significatur, ut de ea lege accipiamus,qua salua
municipium in ditionem populi Romani initio venerit, vel quam Princeps postea specialiter approbauerit,aut Municipio indulserit. id licuiusnodi multa Pompeium magnum, Syllam,CCaesarem & Augustum quibusdam ciuita-tatibus Asiae & Bityniae induit ille tum alis tum Plinius Caecilius in epistolis ad Traianum memorat, quae quide magis proprio vocabulo priuilegia,quam l ib ges nuncupantur.dicta lege,prima, dicta l. Antiochinum. Est tamen etiamstequens in iure mentio carum legum municipalium, quae ad ius publicum non pertinerent.Sed de ijs rebus latae essent,de quibus vel inter priuatos pacissei licet.lege,nulli. quod cuiusque uniuer nomi .lege,item eorum. infra eodem titu.lege, inali. g.sed ea de muner. dc hon. lege, prima de albo scriben.quibus priuilegij nomen non recte addideris. Alia vero usitatissima appellatione,lex municipalis dici videtur, generalis forma & lex Romae lata, qua de omnibus municipi j s&corum iure in uniuersum coprehensum erat,ad quam Paulus librum singularem scripsisse memoratur indice ante digesta. Accipitur hoc sensu titulus primus libro ultimo Digestorum, e d municipalem , de incolis. utio subaudiamus legem,ut & Politianus & Budaeus admonuerunt. Bud usi lege
municeps. eodem titu.quamuis quaenam ea esset lex,non satis perspectum nabuisse videantur. Eius legis mentio Vlpiano, lege,tertia. de decret. ab ordin.sec. cum at lege municipali caueri,ut Ordo non aliter habeatur,quam duabus partibus adhibitis:& in constitutione Cod. lege,prima de serti .ret .manum. Si ita,
inquit, ut lege municipali, constitutionibusque principum comprehenditur&c. Ego talem quandam legem fuisse arbitror, qualis olim Licinia & Mutiade ciuibus regundis in sua quibusque ciuitate, cuius Cicero & Asconius Pedianus meminerunt in oratione pro Cornelio.Apparet enim legem suisse generalem de omnibus municipijs in uniuetium loquentem, quod & resiponsa ,6 fere omnia sub illo titui. ad Municip. oc deinceps subsequentibus quoque titulis congesta indicant. Quamuis autem citra Principis autoritatem non possint Municipes quicquam contra Brinam iuris publici constituere, tamen ii qua inueterata consuetudo sit in Municipio,qua aliquo respectu rationabilis,aut aliqua necessitate suadente inducta esse videatur: Hanc quoque licet iuri sicripto quadam tenus aduersari videatur obseruari debere existimo, idq;
iuri consentaneum esse. lege finali. C.de testa.lege prima, 3c vltima quae sit lon. cons lege,obseruare.vbi glo. in verbo consuetudinem.ins a de ossi c. procon . lege,non tantum .de dec.lege secunda.C.eodem titulo. l.venditor. I si constat.
com. praed.lege,si sine. g. Lucius.de administ. tuto quasi Municipium ab initio 4 6 salua ea lege & consuetudine in ditionem populi Roman. venitie praesumatur: cum quidem perpetuo obseruata eam esse appareat,quod si postea inualuisse talem consuetuatnem constare possit, nihilominus adhuc idem dicendum arbitror ad principem tamen interim reserendum, qui perpensis rati
nibus,an ea sequenda sit statueti Nam alioqui iure satis definitum est, non