Pastor sive pastoris optimvs vivendi agendique modvs, per Nicolaum Hemmingium

111쪽

DE PASTOR z. 87nimam partem in fornaa, vilitate . du-r1tie vestis collocarunt. sequuntur, de quibus admonebo breuiter. Syracides cap. 9 in hanc sententiam ait Abaspectu quis p cognoscitur,4 ex vultus obiectu intelligitur cordatus. Sutis cuiusq; habitus, ac rictum diducens risus, incestiisq; hominis qualis sit indicant. Hac sententia significat sapiens, quod ut quisq3 animo est affectus, ita externa corporis conformatione maxime ostendit. Hinc multa indicia prudentiae, stultitiae, grauitatis, leuitatis, caeterorum p Ο- rumin motuum animi. Quare oportet pastorem, gestuum corporis singularem rationem habere Gestus enim externi xvicia animi produnt, xvirtutes indicant. Vt autem gestus eo rectius a pastore formenturi, duo tradam praecepta , quae sit seruentur, gestus videbuntur ad virtutem compositi. - 1 praeceptum sit Singula membra corporis suum teneant ossicium, nec usurpent alienum S E ' - vi Singula membra suum opus decentes modeste perficiant. Nam si membra actiones suas & officia confundunt, aut etiam id quod iuste agere debent non e

plent, viciosus reddituris culpabilis gestus Hinc est qiuod Salomon inquit Homo

112쪽

apostata , vir inutilis, graditur ore e uerso,annuit oculis, terit pedibus, loquitur digito pravo corde machinatur malum. Oculorum ergo sit in I in disciplina, ut illi modestiam singularem prae se ferant Condit enim sunt oculi ut eis videamus

hoc munere fungantur decenter. SECUNDA, sit faciei seu vultus. Nam

cum facies disciplinae sit speculum, temperanda est moderanda in gestu suo, ut nec proterue exasperetur, nec molliter dists hiatur, sed habeat semper rigidam dulcedinem, & dulcem rigorem.

TERT 1 sit caeterorum membrorum,

videlicet ut singula suis fungantur officijs, nec munera confundant. Vt autem quid velim melius intelligatur, exempla subiiciam, quib peccatur contra nostram regula. Sunt quidam, qui nisi buccis patentibus auscultare nesciunt, , quasi per os sensus verborum ad cor descendere debeat, palatum ad verba loquentis aperiunt. Nonnulli in agendo vel audiendo , quasi canes sitientes linguam protendunt, Dad singulas actiones velut molam labia torquendo circumducunt. Ali inter loquendum digitos scalpunt, supercilia erigunt, oculos in orbem rotantes ineptiunt. Sunt qui rem aggressuri caput iactant, comam

113쪽

tilla in E PASTORE. 89mam excutiunt , vestimenta expandunt. Haud pauci quasi ambae aures ad audiendum factae non sint, alteram tantum collo detorto, voci venienti exponunt. InueniaSquosdam qui inter loquendum 'no oculo clauso alterum apertum habent. Nec desunt qui dum fari incipiunt, corrugant a res Multi adeo inepti sunt, ut incedentes nauigent brachiis volent corpore, ac triforme monstrum uno eodem tempore exprina ant. Pedibus enim deorsum dum uaterra ambulant, lacertis remigant, Orpore in aere volant. An non hoc monitrissimile, fingere in se simul & hominis uacessum nauis remigium, ovis Volatum. Quid referam illos qui scapulas intereundum erigunt ad aures fere si . Quid dicam mille sint laruae hominum vanorum, qui foede inter loquendum, audiendum, incedendum, cubandum, 'ulduis acendo leuitatem animorum produnt.

Ab his turpibus gestibus, quorum ab lasciuiam, alij negligentiam, alij pigritiam, alii inconstantiam ali superbiam, ali tracundiam, alii leuitatem declarant, cupio tabstineat pastor, ac in omnibus actionibuS naturam ducem, exelnpla bonorun VI-rorum,quorum mores striat laudab1les, mai-tetur. Iam ad disciplinam verboru venia

114쪽

De sermone Paulus in hunc modum praecipit Ephes . . Nullus sermo putris ex ore vestro egrediatur, sed si quis est commodus ad ae dificationem quando opus est , ut gratiam auditoribus afferat. Et ad Colos. q. Sermo vester semper cum gratia sit sale conditus, ut sciatis quomodo oportet cuic respondere. Ex his Pauli verbis quinque licebit colligere sermonis praecepta. Quorum primum continet qualis sermo sit Vitandus. Secundum, qualis sermo deligendus. Tertium , quale condimentuna sermonis sit adhibendum. Quartum quibus accommodandus sit sermo. Quintum, quis sit sermonis finis. De quibus ordine dicam. Qualis , quaeso sermo si vitandus p Putris, hoc est, talis, a quo aut nullus fructus, aut malus certe expectandus est. Ex scurrili sermonet insulso nullus fructus prouenit Scurrilitas impudentiam, Λanitatem habet coniunctam. Insulsitas vero, si upor est nimius, Mindignus homine. Inter haec duo vicia Philosophi collocant medium, quod est lepos, qui cti in sermone hilaritatis, asperitatis moderatio. Ex sermone obscoeno , iactabundo, virulento, sycophantico, falso, pessimus nasci

teal

115쪽

Dc p AsTORE. Iin'tiotidiano congressu hominum, fugiat huiusmodi sermonem. Qualis sermo est deligendus' onus 3 commodus ad aedificationem, quando est opus. Vt enim putris sermo dicitur, a quo aut nullus aut malus fructus prouenit, tidictum est ita commodus seu bonus is dicitur , a quo fructus aedificationis sperari potest. Alludit apostolus ad arbores, quarum aliae sunt putres , aliae bonaei integrae. Ab illis aut nullus aut malus, ab his semper bonus fructus expectatur . Cogitet ergo pastor, tum demum loquendum esse, quando quod dicat facit ad aedificationem. Quidam cum interrogaretur m conubuio, cur non loqueretur alii omnibus loquentibus: Quia, inquit, nihil habeo silentio melius. Et apud Euripidem extat hic

hoc est, aut loquere quicquam stilentio in

litis, aut tace.

Quale debet esse sermonis condimen- tun Respondit Paulum Sermo vester semper cum gratia sit sale conditus. Quare sic Ne corruptionis odor ad alios veniat. Veteribus sal amicitiae symbolum fuit, durationis gratia. Corpora enim solidiora facit, diutissime conseruatiunde

hospitii, ante alios cibos apponi solitu, quo

116쪽

amicitiae firmitas ac perseuerantia significarettrr. Quare plaeris omino sitim habent, si sal in mensam profundi contigerit contra vero faustum, si vinum atq; id merum csfusum sit. Hinc intelligi potest condimentum salis eo spectare, ut sermo sit solidus, non leuis aut inconstans it sapidus, non insulsus aut ineptus sit custodia ac conseruatione dignus, non dignus ut unam aurem ingressiis abeat per aliam. Breuiter sermo sale conditus , significat sermonem a recto iudicio profectum, tempestiue enunciatum, commode rebus de quibus agitur applicatum. Est x lignum memoria, qudii vetustas discernat salem candidum a nigro,&candidum dicit se Mercurij, ut sunt dicta, qua beneuolentiam augent. Vt Alexandri dictum inegium est benefacientem ferre maledieta Nigrum autem salem dixerunt esse momi, ut sunt venenatae reprehensiones. Hunc salem Mona vult Paulus abesse, cum dicit Cum gratia sit sale conditus sermo. Alludit enim ad cibos, qui tum demum grati sunt, quando nec insulsi sunt, nec salsissimi. Huc illud Pythagoricum pertinet: Salem ne transgrediaris. Quibus accommodandus est sermo Auditoribus, inquit Paulus. In ciuile enim est ver-

117쪽

est verba proseindere, ubi nullus est qui auscultat. In ciuilius adhuc loqui, ubi onania perstrepunt clamoribus. Quare pastor tum demum loquatur, ubi auditoreS aure benignas S patentes praebent. Sed quis huius sermonis conditi finis Duplex sanis in Paulo proponitur, Scientia, de Gratia. De scientia ait Ut sciatis quomodo oporteat cui l respondere . Haec ergo scientia duo continet commoda , unum eius qui loquitur, alterum eorum cum quibus loquitur. Quantum autem ad illum qui loquitur, hoc percipitur commodum. Qui se assuefacit circumspectis sermonibus, non incidit facile in multas absurditates , in quas sub indelabuntur homines loquaces garruli. Quantum autem ad auditores attinet, ex continuo usu acquiret sibi recte δ apposite respondendi peritiam Aliter enim potentibus mundi est respondendum , aliter mediocribus , aliter humilibus aliter rursus mansuetis, aliter iracundis Nathan aliter agit curn Davide adultero, quan C-gisset cum stabulario , eiusdem sceleri reo. Haec non adulationis sunt indicia, sed prudentiae signat modestiae, quae praecipue in oratione pastorum requiruntur. Gratti

118쪽

Gratiam praeterea requirit Paulus in sermone, ne dicacitates scurrilitate auditoribus stimus molesti, sed potius ut innostrum dirigamus sermo nem, ut pium fauorem kbeneuolentiam nobis conciliemus,acea quibus gratia nobis pie accedit, cum omni modest ia dicamus cita tamen ne huius gratiae praetextu officium quod saepe requirit asperiorem sermonem , negligamus. Dixi ex Pauli sententia quid sit in sera mone vitandum , quid sectandum , quale condimentum adhibendum, quibus accommodandus sermo, qui sim sermonis fines. Nunc autem quo plenior sit sermonis discis Ilina distinctionem eorum , quae ad sermonem requiruntur, cum breui declaratione, subijciam. In sermone itaque haec sunt obseruanda. Quid, cui, ubi, quando,& quomodo

dicatur.

Quid autem dicendum siti, primum hac generali distinctione discernatur . Noxia, inhonesta, inutilia, nunquam dicantur a pastore Contra quae prosunt, quae sunt honesta, Mutilia prudenter dicantur.

Noxia voco, quae animo auditorum,

vel in errorem, vel in prauitatem perducunt,uel etiam quae aliorum famam laedunt.

Inhonesta appello, quae vel illius qui loquitur,

119쪽

quitur, vel illorum , quibus sit sermo, vel absentis dignitati non conueniunt. Inutilia sunt, quae nec loquentibus, nec audientibus prosunt. Contra prosunt , quae vel ab errore liberant, vel a prauitate abducunt, vel alienae famae parcunt.

Hone ita sunt , quae dicentis , audientis, absentis dignitati congruunt. Vtilia, quae prosunt, de aliquid commodi afferunt auditoribuS. Deinde , Cui dicatur obseruandum. Nam qui narrat verbum non audienti, quasi excitat dormientem de graui somno. Ideo prudentia singularis etiam hic adhibenda est, iuxta hanc distinctionem. Qui cum alio loquitur, primiam consideret, an propter se, vel propter illum loquatur. Si propter se, hoc est, stiam utilitatem Vtpote doctrinae, aut consilii causa, videat an ille cum quo loquitur talis sit, qui vel odiri na, vel consilio sibi utilis esse possit. Nihil enim stultius est, quam rudi doctrinam consilium a stulto petere. Si propter illum, qui audit, loquitur quis, dispiciat an talis sit ille, qui vel suo sermone non indigeat, vel ita malignus, toratione melior reddi non possit. Salomota enim dicit: Qui arguit impim generat malum

120쪽

yam sibi. Noli argiuere derisorem, te Argue sapientem, diliget te. Item: Doce iustum, Festinabit accipere. Deinde petiturus conssilium ab alio, regulam sequatur , quam praescribit Syracides cap. 37. Ne consilium capias cum muliere de ipsitus pelliceo de bello, cum meticuloso de permutatione, cum mercatore: de venditione, cum emtore de gratitudine, cum homine malignes de humanitate, cum inhumano de quouis opere, cum pigro de perfectione instituti operis , cum annuo mercenario de opera multa nauanda, cum ignavo seruo ne attendas his in

vlla deliberatione suscepta. Hic proponit sapiens certa hominum genera, cum quibus non est deliberandum, consiliumq3 capiendum. Ex quibus regula generalis colligitur Neminem qui alicuius priuati commodi studii ue rationem propositam habet, ea in re de qua deliberandum est, esse in consilium adhibendum. Animum enim omni ira, amore, inuidia, cupiditatet vacuum , consiliarius ad deliberationem asterre debet. Quareri pastor meus dili: genter caueat, ne ab ijs consillium petat, qui affectibus indulgent potius, quam ratione&prudentia

t ti

es il