Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

111쪽

Haec Aristoteles, Idum vi a. div m. libro adeo accurate: disserere incipit de maris & foeminae conjunctione, ut tade educatione librorum, ut quid ejus tandum Oeconomici maneat argumenti se vix appareat. Certe meliocpars eorum, quae in libro Occonomico leguntur, rectius in Politicis & accuratius pertractatur. Et vero si domus talis est par; civitatis, qualem esse vult Aristoteles , ta quae tota natura sua ad civitatem laxatur, nihiI utique . ad salutem& conservationem ejus pertinet, quod non omnino Politicae debeatur, adeoq; ex praescripto Politices

Quaecunque vero suerat Aristotelis sententia, iasene est filium, ea quae ad domus salutem pertinent prim & per sese ad civitatem facere. Interesse civitatis ut reci z& pro usu rei publ. domus sese habeat, partem item civis talis esse domum, adeoque in Politices ossieto esse, definire quemadmodum non in beata tantum reputa. sed in alijs quoque rerumpubi. speciebus domestica omnia habere sese debeant, praeclare ab Aristotele est observatusn& monitum. At vero partes'uoque civitatis sunt omnis generis artifices, nec minus refert publice plurimum, re cie an perperam illorum opera exerceantur ; non tamen

quae ad arte; pertinent omnia Politici est praescribere Scilicet quum partium alia atque alia sit natura, non ita domus est civitatis pars, ut tota ad civitatem spectet: nequidem verum est, domesticae societati, aut in universum homini , extra civilem vitam felicitatem obtingere non posse. Et tamen haec adversae sententiae sunt fundamentarquibus subrutis etiam ipsa jam ovcrsa est. Igitur id qui- .dem est Politices definire, num omnia quae ad domesticae societatis salutem requirit Occonomice, sint in beatae aut

112쪽

aut alia qua republ. observanda, nec ne ; & si sint, num praeter haec etiam alia veniant in vita ista domostica commodi publici ergo agenda, an non; praetercanum in alijs omnibus rebus pubi. illa beatae dormis praecepta locum inveniant, nec ne: & quae alia sunt hujusmodi ad reipublitisum spectantia. Simpliciter tamen de selicidomus statu, quis ille sit, quibusque medrjs comparetur, tractare non Politica sed oeconomicae est disciplinae Hinc in Politicis non etiam cst cur operose agas de ratione feliciter instituendae domus qua est talis; ne quidem est, quare vel ad Aristotelis exemplum in istis te diffundas ; sed suffcit, si in solis ijs occuperis, quae a domo in usum reipubl.pOs-vit conferri. Et vero multa simplliciter domui prosunt,

quae inomni reipublica locum non inveniunt. Ita tyrannidis interest γυνακοα 2οι τι - τάς οικίας, vi δουλων ανεως et Arist. l. 1. quae nequaquam in bene constituta domo merentur dem. Educatio quoque juventutis pro di versitate reipu-sdem G.

cap. m

eu candi rationem non exigi t. Multi quoque de matrimonio sciscit Politice,quae nihil per sese ad domus facit RG citatem. Ita puellae nubant contribulibus juris fuit civilis apud Ebraeos, & quidem Optime statutum, quod non curatoeconomicus. Par ratio cit de ser

vis, de mercenariis & omni re domestica: quod infinitis exemplis ostendi potest. CCeterum &XpHMAHΣTIxio non esse partem politi, 'ces, in promtu est colligere ijs rationibus, quibus Aristo ist. I. i. teries probat n esse campartem Oeconomices. Primo

blicae alia atque aliaessedebet. Qua in rotantum est

menti sitia . ut Aristotele quidem iudice nihil perinde ad

reipubl.conservationem pertineat quam πωλιερα προέτας πιλι- . Domus autem qua talis illam divuriam G

113쪽

enim ηυψαn cum pro scopo habeat opes, quaelibet autem ars quasi in infinitum quaerat finem suum, opes quoque haec sine fine & modo studet acquirere e respublica vero non in alium usum opes desiderat, quam ut sint instrumenta agendarum rerum , atque ita neutiquam proscopo eas habet, sed expetit eas ut instrumenta : id quod autem toto fine abit a fine Politices, & reipubl. desideriis, id Politices esse pars nequit. Deinde quamcunque a

tem acquirendarum opum respexeris, sunt enim multae species τῆς aliae naturales magis, ut rusticae demetallicre: aliae magis artificiales, ut omnis generis me catoriae&usurariae: aliae mercenariae in quibus operae Io. cantur,quarum aliae iterum sunt liberaliores,aliae sordibus

dehonestantur ubi corporis labores pro mercede prostant habet illarum quaeq; locum suum etiam extra civitatem; adeoque nulla etiam species primo ac per sese reipublicae est domestica. Hinc sanest quare multi quo expeditius rem faciant nolint ulli civitati nomendare: quasi lucro obstet civilis societatis vinculum. Ad hoc, nonnullae artes Μημαππικαὶ vel optimae reipubl. vel aliquibus reipubl. alijs speciebus potius obesse videntur quam prodeste: itaque saltem hae non fuerint partes Politicae,& per consequens ii in universum pars ejus censeri non debet. Fieri tamen non potest, ut respubI. sit salva sine opibus, eoque nec sine artibus opum quaerendarum. Omnino igitur Politices etiam est scire, quantum quaeque illarum artium reipubl. vel omni vel alicui possit in servire, ac proinde praescribere,qnaenam illarum cum publice tum privatim sit usurpanda: ipsas artes uti teneat Politicus, necessum non est, & si teneat, fit illud

per accidens. Et vero ut Aristotelis verba faciam mea

114쪽

dati . Gro 3μῶς, or ara quidem rei quarenda pars It Politicae, ars vero meaerari non pars s a qui eos qui in civitate detura .

Morter valere non minus quam vivere, certe magis ex re est ivt sani sint cives quam in re lauta. Tuia vero aliquo msis quidem in Politici au/ reipub praefecti Odere quos de haritate, aliquo aurem modo non sed medici: sis opes curare ect quidem quadamunus Politicae, eis etiam quadamrenus non ined artis a ministrae. Administra igitur Politices est ἡ χρηματε κi Quum vero non sit una natura ministrantium artium, uti recte monet Aristoteles nam arti textoriae ex. gr. mini--ι strat & illa quae instrumenta textoria conficit,&quae prae 'Dparat lanam unde pannum artifex texat haod dissicile Porro intellectu est, Hre 1ματ ιη omnis cujus generis ad ministra sit: nempe non ejus, quae circa ipsam materiem civitatis homines enim ipsi materiae sunt loco sed quae in comparandis vitae civilis instrumentis occupantur. ETHIcEN postremo sive moralem doctrinam ab Arbstotele esse aecensitam Politicae, clarius videtur quam ut i . possit vocari in dubium. Primum enim disertis verbis , non semel id ab illo est pronunciatum. Primi Ethicorum libri cap. i ἡ μ εν ῆν μιθοδρον του-ν ἐφίεται πολιτκὴ Nς ου Statim Magnor. Morac initio: Pars igitur eis uti videtur se principium Politices Ega quae de moribus ect tractatio, ct in

um jure mihi vi rar omnis laee disuratio non Ethica seu sitica appelianda Similiter ν. Rhetor. cap. . Ethica nun- -

rem moralis doctrinae appellet άκειατίαν πολιm ς. Non tantum vero ita loquitur Aristoteles, sed hanc ipsam sententiam conatus est rationibus ostendere. Ex professo enim I. Nicom. cap. I. quaestionem hanc in medium proponit, cui ulnam sit scientiae ac facultatis de summo homi-

115쪽

nis bono agerc, respo adetque: ridetur edim esse, quae maxι- me principalis maximegeis architectonica, c uinoi manifeso in Politica. Similiter in limine Magnor. Moral. propositamiaestione, cuius sit de moribus agere, quum addidisset D summatim dicam , videtur non alterius quam Politicae pars esse ; mox subjungit rationem, qua id credit effici posse. Non alia de caussa, jam absoluta omni de virtutibus ciselicitate humana disputatione, negat tamen lib. X. EM. cap. IO. finem adhuc operi esse impositum, eoq; Politica cum Ethicis plane connectit. Ea porro de felicitate humana ab Aristotele sunt assirmata, unde necessario consequitur, omnem ejus doctrinam unice ad Politicen pertinere. Sane si homini non obtingit felicitas sua nisi in civitate & per civilia instituta, id quod passim ille docet. utique primo & per sese omne istud ad civitatem facit,

adeoque& tractatio isthaec Politicae prorsus est domesticta 'Aver.' Fatemur igitur omnino, rectius longe ab Averr perce--πως' - ptam esse Aristotelis sententiam, quam ab interpretibus M p ρι Graecis&Latinis plerisque ; ac proinde clarissimos viros Franciscum Piccolominium Intro M. in emit philos . ea

Iacobum Magonium Praeluaeor. Aristotel. o Platon philosoph.

Iect. vI. cap. a. , Michaelem Piccarium Delinear. Aristorei.

philos cap. xlix., Conradum Horneium nostrum lib.I. Ethic. cap. a. & alios, qui Ethicen faciunt Politices partem, abis Aristotelis quidem placitis non discedere: aMonte lino autem inique hoc nomine Averroem perfringi. Nec orbi . iamen convenires alis Aristotelicae menti videtur,id quod Averroesi e docuit initio Paraphrastibb. Platon. de repulia, quasi in Ethicis tradantur Fimbis tanto , in Politicis ea quae ακ κώυρα sunt, ac respondeta Ethicen doctrinae dec sani-

116쪽

ianitate &2gritudine illi quam medici instituunt, Politicen .vero isti quae docet modum sanitatis vel tuendarvςs restituendae in integrum. Etenim illa sanitate cimorbis doctrina non est proprie medi ae artis, sed naturalis philosophiae, ceu aIras ostenditur, medico acceptaim tet in usum suum quae a Philosopho sunt demonstrata. Nec apparui quei illa quae adomne genus virtutum pertinent fini ijs quae ad regimen faciunt civitatis, cuni beatitudo hominis non in habitu aut possessione multo minus in scientia virtutum sed in Gram exercitio

tota consistat. Rectius sane & propius ad Aristotelis mentem dixeris, in Ethicis agi de lumina hominis felicitate simpliciter, in Politicis de adminiculis quae ad obtinendum- summum illud bonum ex civitatis administra' tione & possunt & necessario debent proficisci. Quamvis autem ea sit Aristotelis sententia, non possumus tamen non cum plexisque ejus interpretibus alijsque viris maximis, Moralem philosophiam tanquam specie diversam disciplinam a Civili sejungere, nixi eo argumento, nec enim nunc urgebo quod intelligi mo-valia isthaec possint citra ciuilium rerum notitiam) quo felicitas humatini civili societate non nisi p.r accidςnsdςpondeat, utpote quam detur adsequi non quidem eo

vinnςm societatem neque enim homini commodum enis litarium vivere a citra tamen societatem civilem: taquod exemplo vitae ab ipso Deo prima humani generis

aetate in stitutae jam tum ostendimus. Et vero quibus Probare nititur Aristotele , hominem natura Politicum animax esse, illas rationes non tam hoc quam natum estis hominem societati & benevolentiae mutuae, evincere, si

in vim carum inquisiveris, itidem iam monuimus. Cotti p

autem

117쪽

autem primum homines in civilem coetum, sive per potentiam aliis in ferendae sive arcendae aliorum potentium injuriae ergo. & historiae nos docent, & dudum jam omis piat. lim observatum est Platoni: sed & usus docet, iis maxime ι 3. Glei de caussis homines hodiem in civili societate. contineri.

Igitur quae primo per se adeoq; simpliciter faciunt ad felicitatem humanae vitae, illa proprie non sunt Politica sed unius Ethices: sola autem quae per accidens beneficio coetus civilis eodem pertinent, Politici sunt argumenti. . Est nimirum ouadam tenus quidem unus idemque finis propositus & simpliciter humanae vitae & civitati, qu damtenus tamen diversus. Quo simul fit ut civis honialia sit virtus seu perfectio, alia viri boni, quod & Arist

teles praeclare docuit ιιι. Polit. e. . Et vero est ubi vir

bonus non sit bonus civis: imo in nulla republica nisi quae veram beatitudinem affectat vir bonus praestiterithonum civem: in aberrantibusa recto rebvspublicis longe est utriusque diversa ratio. Ad hoc etsi quid vere sit honestum &naturaeconsentaneum accipiat Politicus a Morali philosopho,proprie tamen ejus est scire tantum,que admodum honesta quae sunt civitati prosint, inque ea

debeant & possit cum poenis tum praemijs propositis

exerceri, & num interdum & quando ad vitia oporteat connivere. Similiter rectam colendi numinis divini rationem inquantum illa naturaliter nota est Ethic quia dem praescribit, atque ab eo mutuatur Politicus; hic t men porro inquirit num interdum ab isthac vera religione liceat nonnihil abire, num una religio tantum toleranda, num & haereticae sententiae queant admitti, num Multam medana aut Pagana sacra omnia snt removenda simpliciter, idq; omne respiciens usum aut xam civitatis

Vt pro

118쪽

tur argumentum alia tamen atque alia agant. Vno Verbo scilicet. Quid juris sit naturalis univetii humani generis delinit Ethicus idque partem juris civilis quidem

Politicus facit, attendens tamen non nisi unius civilis si cietatis usum & noxam. Quo fit ut saepenumero ad mul- ra juris naturae illius praecepta nullis piaem ijs civ invitentur, aut ab ijsquar illi sunt adversa poenis arceantur: qum niam rigidam illius observantiam sola quae ex voto optima est respublica admittat: in alijs autem omnibus ' plus minusve peccatis civium sit indulgendum. De omni igitur virtute & vitio videt quidem etiam Politicus, at non perinde uti Ethicus e sed examinat omnia ad amus

sim diversam hic&ille. Hic scilicet, ad felicitatem quae homini qua est homo convenit, ille ad felicitatem societatis civis. Qua de re latius disputare, non est hujus loci. NON sunt porro solutu dissicilia argumenta quibus Aristoteles Ethicen Politicae conjunxit Nam in Magnis quidem Moralibus non alia quam haec collectio reperitur: In civili societate opus est virtute, ergo quae de virtute .git doctrina Politicae pars est. Atqui in civili societatem iam sanitas, etiam opes necessaria sunt; fuerint igitur di medica ars &-partes Politices, si firma est consequentia. Revera autem nihil prohat aliud syal gismus ille, quam Politicae incumbere aliquam virtutis curam. Et sane incumbit illi, ut in bona quidem re pubi curet per leges di instituta civilia cum roborare quod in

Ethicis est traditum, tum vitiorum occasiones quas civilis vita suggerit magno numero, quoad fieri licet e m dio tollere; quas virtutes alia admittat respubl. nec ue,

itidem ipsi videndum est, neque enim ubivis sar virtuti N locus

119쪽

s3 , DE CIVILI PRUDENTIA locus conceditur. In Nicomach ijs Politicae adscribitur doctrina de summo hominis bono, praetextu sumto quoniam Politice est architectonica aliarum artium, ad maxi- me architectonicam autem spectet agere de supremo omnium fine. Ast vero PoIitice est quidem architectonica artium omnium, attamen non nisi respectu ususcivilis: simpliciter autem dignitatem hanc potius ad Ethi- cen pertinere, infra probabimus. NON tantum vero in facili est ab AristoteIe adductas illas rationes ita dissoIvere: videtur etiam ipsim et magno

Aristor. illi viro cons Iouem vis veritatis nonnunquam expreGy. Pol. c. a. sisse. Sic septimo Politicorum libro, cum duo propolatusci quae in conrroversiam venirent, alterum utra sit vita magis expetenda, ea ne quae in societate regendae civitatis occupatur, an vero ξενικη illa a civilibus negotijs remota: alterum quaenam sit optima reipublicae constitutior . priorem quidem quaestionem a Politico foro removens solam posteriorem admittir, idque ratione quadam eaq; insigni addita. Verba ejus sunt: πιλιπκῆς διαριας γ λαγας τῆτ ειον, αλά ς το A. εκα- αιρετον, ημεις n

ὼ εργον της μεθοδου ταυτης. Quod Iiquet, ipso Aristoteles, tente non esse mλ κηπ Θεωρίας το - εγια ν αιρετον : indubie autem illud ad Ethicen pertinet. Vt proinde etiam ita Aradi d.G utriusque discrimen appareat. Similiter Ethicorum sexto th libro affirmat quidem mmu Ο - νέων eundem esu

j r. δ' xςm illa quam heic innuit ipsa Ethice, ceu

' ' i' re e observavit doctissimus i Ile Graecus Paraphrastes qui vulgo Andronicus Rhodius audit: eodemque significatu cum alibi tum etiam. LAOν cmior. cap. ult. accipi

120쪽

politicen non esse ritiam aliquam mere εμπροικo: neque suam hora i , si 'e adscientiam sive ad inum rorum ciPilium satis esse.

PRoxime limites definivimus Politicae, ultra quos citra ve quicq uid est,id ab li ac methodo est alienum con sequens est uti investigemus, quae & qualis cognitio eo rum quae Politicae diximus este propria, queat comparari. Multiplex videlicet est humanae cognitionis varietas ; ecquidem alia non nisi sensu& experientia, alia beneficio ratiocinationis acquiritur, cujus iterum alia certa est o Itynem erroris metum excludens, alia incertior constans duntaxat quadam verisimilitudine; porro alia tantum quid sit res, alia simul&propter quid perspectum haberi Est vero haud leve sententiarum dissidium, cu jus generis sit civilium rerum peritia. Multum quoq; refert accurate isthaec cognoscereme vel frustra adspires ad subtilem quandam doctrinae acrimoniam, vel inutiliter haereas in crasso rudimento. Et vero illud ad domitara Politices facit unice. Qui enim ves naturam Politices vel quae ad eam ducit viam doceas, nisi ijs probe cognitis ξ Vtrumq; ve ro ad προπιιδώ pertinet. Eoque ab instituto nostro haea sane tractatio nequaquam aliena est. Principio igitur videndum, an omnis peritia civilis sola experientia comparetur, sitqi adeo nonnisi ἐμ mi&κὸN a quaedam