장음표시 사용
81쪽
- . DE CIVILI PRUDENTIAnis nostrae aetatis scriptoribus hujus quΤdem erroris Iucu-Ienta vestigia. Intex Germanos nostros itidem non nisi paucos deprehendere est, nec alios quam qui pubIicum Imperii jus a patrum usq; memoria excolendum sibi sumpserunt. Huius duntaxat ordinis nonnullos poIiticae scientiae artem prolatas, videas occupari in Germanicae reipubI.rebus, nec omnibus quidem sed paucis de exiguis, exponendis, atque ilIam suam doctrinam politices scien tiae titulo quasi venumdare. Primum vero merito utique ab iIlis doctoribus ratu nem exigas,quamobrem Germanicarum rerum peritia praeaIiarum rerum publicarum veterum ac recentium , notitia
Politices nomen mereatur φ no quare huc pertineane potius res nostri aevi quam majorum , quum ad illis saxfuerit respublica,& sorte rectius constituta quam est haec nostra. Inter omnes porro pauIo eruditiores constat,
adeoque 'on debuissent hoc EItim ignorare etiam scriptores illi, nullam scientiam nusamque artem cita recte dictamὶ circ' materiam singuIarem versari, sed circa
genera ac species, veI objectum universali, mentis agi, latione a singuIarum rerum conditione abstractum. Nee vero necessum est ut ad singula quaeque individua sese ars aut scientia dimittar i quandoquidem cognitio universalium etsi non actu; virtuasiter tamen, ut ita la-quar , singuIarium quoque notitiam ambitu suo quasi complectatur ac proinde singuIarium illa notitia ipsi quidem scientiae veI arti sit superflua. Infinitae praeterea numero sunt res quidem singulares individuae, infinitum autem quod est iduci humani intellectus viribus comprehendi non potest : adeoque nulla scientia nullaque ars reperiretur , si quaelibet quidem earum
82쪽
singularia otii ma sui objecti circa quod versatur, indivi, dua deberet assequi. Nullam autem scientiam reperiri, dictu est absurdum. Nec vero est quod dicas, non omnium individuorum , aliquorum tamen notitiam artibus aut scientijs inesse. Nulla quippe est ratio quamobrem tanto in numero alterum prae altero locunt in scientia vel arte occupet. Si non in universum omnium ergo singularium cognitio isthuc pertinet, non pertinere autem modo demon avimus) manifestum eu nullum non individuum artis aut scientiae alicujus similibus e cludi. Longe alia videlicet ratio est ipsarum mel artium , alia artificum artibus instructorum. Hi enim iam versantur de occupati sunt circa singularia, iis artium suarum praecepta adhibentes t eoque ipsi quidem ad id ut pus aliquod exerceant necessum est uti sint instructi non arte tantum sed notitia etiam singularis sui obiecti. sic ex. gr. ars quidem, medica simpliciter agit de febricitantibus aut epilepticis, quemadmodum illi re cte dignosci aut curari possint I medicus vero Petrum s Paulum, soannem febricitantem aut episepticum curandum suscipit idque uti praestet, ab arte medica quidem accipit, qua atio id febricitans aliquis sive epilepticussit sananius, aliunde autem intelligit Petrum, paulum,
Ioannem febre aut caduco morbo laborare. . Non alia vero est natura verae Politice, atque artium scientiarumq, aliarum omnium di eoque nec illa singulares quasque respublicas , murto minus sigillatim Germanicam , sumit sibi illustrandas , sed in eommuni circa civitatem ejusque species omnes tota est occupata. Politicus igitur scie tia isthae civili imbutus singulatibus rebus ibi eis manum admovet, ab ipsa tamen illa scientia isthaec curatio
83쪽
aliena est. Vidisse ex parte dixeris hoc ipsum novos illos , sed valde rudes, clivilis doctrinae magistros, quoniam universalia quaedam scientiae huius praecepta reliquae suae doctripae adipiscent. Vere tamen illos ne faciem quidem istius icieritiae perspexisse i ex iis quae attulimus , est perspicuum, Ut nunc taceam ne quidem scivisse illos , quid requiratur ad singularis ei publicae
adeoque Germanicae accuratam notitiam. Nam ne hoc
quidem nolum fuisse illis , indicat pio secto id quod ea quae momenti sunt maximi ne attin re quidem sole
Evellendus iam est ac error tertius, is quem diximus non tam in Germania quam alibi animos hominum o cupasse. Existimant nimirum haud pauci , quamvis prudentiam Poli licen esse remerito ita appellandam. Qua opinione ducti praeclari quidam scriptores sententias. politicas nuncupant eas omnes quae nonnihil ejus con-otinent quod homini in vita utile est, ut proinde hoc nomine ipsam quoque militarem scientiam comprehendant. Nec alia de caussa libris politicis videas accenseret cum Vulgo tum etiam a doctissimis bibliothecarum politicarum conditoribus omne librorum genus, quod aliquem in republica usum potest adferre. Videtur vero non destit ii hic error suo sic satis valido fundamento. Quoniam scilicet ad artem medicam pertinet illud omne quod ad sanitatem humani eorporis sivς conservandam sive restituendam sacit, quidni pari ratione & civi lis scientiae fuerit omnia illa novisse quae emolumenti aliquid queunt parere' iCaeterum hoc quidem argumenti genus qua in reprapcipue fallat , quaeve illa sint demum quae verae Po- .' , liticae
84쪽
nticae scientiae sunt domestica, iterum infra erit aetura tius excutiendum, eoque nunc quidem non tentabimus illud solvete. Vnum illud jam urgebimus , quod admista illa quidem ratiocinatione dicendum veniat, o. 'mnes omnino artes & scientias Politices partes esse auod nescio an ilii ipsi qui ita ratiocinantur velint con- edere. Est autem plana nostra haec argumentatio. iussa scilicet non artium &Tcientiarum aliquid commoti largitur civili vitae. Quod si omnia ergo quae utilia uni civitati ad materiam Politices pertinent, necessum rosecto fuerit omnes scientias omnesque in universum utes Politica doctrina comprehendi. Sed, ut diximus auoniam iterum hac de re erit nobis differendum, hic auidem nolumus amplius errori huic convellendo immorari.
ybliticon proprie ita , di Iam Persari cirra , omneFomnino ci,itates restublicas , . quie ad eas primo ac persesepertinent. Posi ea quam exposuimus varias α Politicae & Politici
vocum significationes, in vulgo quidem usitatas, ab eo tam ς' quod nobis describere est propos tum abeuntes 3 consequens est , ut subjungamus tandem', quid nosmet ipsi vocabulis illis intellectum velimus, adeoque
quid sit Politice illa, qua is nobis sermo est; quis Politicus , quem no isthoc titulo honoramus, Hoc ipsum' autem ordine set, si initio circa quod subjectum, deinde quas 'circa subj ccti sui affectiones, versetur Politice isthac doccamur, Ompu quippe doctrina materiam aliquam
85쪽
quam certam certasque affectiones babet, in quibus o cupetur, quandoquidem hoc ipso maxime altera ab altexa
Ae subjectum quidem quod attinet, id quidem videtur ipsa vi vocum statim indicari, Politicen scilicet' sive civilem dominam circa civitatem seu rempubl. versari. Est autem proprie quidem ςivitas ut rudi.eam stilo nunc describamus o libςr aliquis & sui juris multo.
xum hominum coetus bene vivendi caussa coalitus minus proprie , similis aliquis coetus , sed qui non tam ςommune spectat bonumquam eorum qui praesunt. Eo dem sensu licet accipere nunc reipubL sive π1λιγας vocem e licet vero illam accipe e etiam pro resimine αconstitutione civitatis cujusque , sero ut vulgo accipi suevit, Hactenus itaque extra controversiam ςst , politicae seu civilis doctrinae quodnam sit subjectum, nempe civitas sive civilis societas. Observandum autem porro est, civitatis vocem modo Imiversalius accipi, modo
magis singulatim. Nunc scilicet civitas dicitur ἐς uno aliquo individuo eiusmodi hominum caetu' interdum vexo civitas ut & respublica genus quoddam sisnjficat v rias diversesque species ambitu sto comprehendens, Eo fit ut Politice dicatur Et illa quae in communi circa
omnem omnino rempublicam civitatemque occupatur,
quae particulatim magis agit de negoujs certae alicu-- ius ac lingularis, Germanicae exempli causa aut Gallicae aut Anglicae. Et quidem si popularem usum spectes. Vocis , videtur olim apud Grcecos quidem Nime audivisse eam quae circa singularem rempublicam M.Lb. Vers tur, Quod ipsum olim ab Aristotele quoque est Dh. c. t. proditum illam enim prudentiam quae circa sinsularia negotia
86쪽
negotia aut, ut ipse ait, in κας λα- laborat alicujus civistatis, adeoque actu ipso πωκὼκη magis est, commune initaης nomen si hi adsciscere: dc id qui agunt solossxedi in republica versari. δο c ait ipse Dθους μονωλιγουσι πινοιμ προπυρον ληι ἔση ω Min χνα . Caeterum nos quidem non invidebimus p illaes men illi sinsulari, ut ita loquar, civili prudentiae , que hactenus cum vulgo litigabimus. Quod Autem politices vocem non ulteitu extenderint, 'Vero imperiti, eorum est adscribendum: ut qui animo non co ceperint prudentiae it ius veram naturam. v o cerium utique est, magis diffuse dc uberius posse aliquid de civitate dc republica cognosci, quam licet accipere de singulari aliqua civitat vi Adhoc nec singulari Mibcui civitati recte p'teris consulere, nisi innitaris uni, etialiori cuipiam civilium rerum Mentur.' Perinde atque non curaverit recte agrotum medicus, nisi adjunxerit ad singularium notiti m aliquid j xis . 'ersanoris. ud quod cum alias squet, tum insta ubi de si sui ri isthac prudentia paulo prolixius dissere us, reddetur longe clarissimum. Non tantum Fero litices nomen non seu illi singulari prudentiae eo enit, scaminori etiam jure convenit quam illi alteri universaliori. Magis enim utique meretur hoc nomen quae M
persectius Gognita habet sivitatis ρmnia, & reatus illi hominum c tui potest consulere. Indubie avero pers ctior est notitia omnis generis sivitatqm, 6c reddit illaxe aptiorem regendae reipublicis, uspme quum priore illa instructus non nisi uni loco prospicere sis isoneus,altera autem has es illi loco praete hi aliis complurivus, modo pauo adiunxeris eorum suae sunt κατ' ἔκα .vis ergo vera dem Mi politice aut civilis stientia est
87쪽
quae non in fingulari aliqua detinetur republica, sed in universum bccupatur circa pliarcs. Certe singularis illi indigna est scientiae quidem aut artis nomine. Querri ad modum enim jam tum superiore capite 1 nobis est di--, omnes scientiae omnesque artes circa universalem aliquam materiam laborant, & res considerant ρειτ αφM- ρέαως - ν καθ ἔκια . - imo Vero illa demum persecta est
Politice, & nominis sui mensuram plene ad implet, quae omne civitatum genus, & sub eo genere comprehensus species, intra limites suae scientiae continet. Artium ni- amrum ac scientiarum aliae integrum aliquod genus complectuntur , aliae non nisi particulam quassi abscindunt. Perfectae vero Sc numeris suis omnibus absolntae sunt illae demum, hae non item sed quasi laciniae tantum sunt integrarum. Nec vero demonstrationes recte seὰ habent nisi de adaequato subjecto instituantur: demonstrandarum autem affectionum aliae de toto genere aliae de speciebus demonstrandae veniunt. Perinde igitur atque integra & perfecta naturalis philosophia est demum
illa quae circa omne Omnino naturale corpus versatur,
doctrina autem de metallis de plantis aut animalibus non nisi ejus sunt partes: Sc quemadmodum ita optime procedit illa philosophia, si separatim quae toti generi na turalium corporum, deinde seorsim quae singulis specie-hus conveniunt, speculeris': ad eundem modum per fecta civilis ars omne civitatum genus omnesque earum
species, nulla exclusa, habet cognitas, & tum demum omni ex parte sibi constat , quando quid omnibus sit commune huid singulis speciebus proprium, accurate perspicit. Quapropter haec etiam maxime est digna
quae Politice audiat: utpote cui uni nihil desit quod ad melitudinem tanti nominis queat desiderari. t
88쪽
Verum haec quae diximus fortast shaud sine caussa quis e in dubium vocaverit. Vt enim largiaris scientiam poli. L ileam non in singulari republica occupari, tamen dixeris
non esse politicae omnium omnino rerum publicarucqn-- templationem aggredi: nec enim tam diffusam cognitionem unius scientiae videri, quoniam respublicae omnes non sonveniunt in uno quodam communi genere ovis inmo sid nomen quidem participant reapse tamen toto genere ita sunt inter se diversae, ut communis nat urae nihil ha- . beant. planum vero est eorum quae ομώνυμα sunt non esse . unam scientiam. Eam vero esse differentiam rerum-
publicarum , videtur patere primum ex diversio2fine, . quoniam in alijs spectatur utilitas perinde omnium, ita alijs vero quaeritur duntaxat emolumentum eorum qui imperant; ex mediis deinde ad finem propositum facientibus, quandoquidem in alijs ea adhibentur quae justitiae&honestati sunt consentanea in alijs iniqua omnia &scelerata. Inter has vero quaedam civitatis indignae sunt nomine civitatum,ipso mel Aristotele judice ; cui Arist. l. 3. audiunt: civitas quippe societas est hominum libero-- - 4.' i ii ni,h erilςs a u te m q u aeda m h a rii na su n i, & i m pera n t ser vis. Quod usq; adeo a verae civitatis ratione abhorret, ut apud Graecos quidem olim δήλων πόλις in proverbium de re quae fieri nequeat tract a sit, & Anaxandrides dixerit:
Omnium porro rerum publicarum notitiam tab unam scientiam cogere, dixe iis cum injuria civilis prudentiae 3
conjunctu es esse. Vtpote quum nonnullarum rerum- publicarum ea sit prava natura, ut bonis artibus tenerino' possint. 'Politicae ergo non videriis earum quidem cura incumbere : sicut a medendi arte veneficia alienal p sunt.
89쪽
a sunto prussia denique videtur exigi omnium rerum.. publicarum notitia , quum ad usum satis sit novisse unius optimae naturam atque instituta, Quod ipsum p Iartiloue Politicae tei scriptoribus esic creditum, argumento sunt veterum & recentium scripta. Nam & Plato &huius vestigia secutus Tullius unius optimae euram suae perunt. Et in Pythagoricorum fragmentis pene haud ' aliud hodie legas. Par ratio est nostrae aetatis scriptorum complurium eorumq; haud ε vuIgo. Vt proinde saltim
non careat applausu isthaec sententia. Haec speciosa haud immerito videri non equidem ν a-α negaverim : Vero tamen nequaquam sunt congrua.
V. ' Plinei pio enim observandum, non ea tantum ad unam scientiam pertinere quae genere conveniunt pro is φωνυμως, sed etiam illa quae Aristoteli olim ἔ, si e α, ὲνος, nunc vulgo in scholis minus tamen proprie ἀνάλογα secundum attributionem nuncupantur. Igitur haud negamus quidem heriles illas ti liberas respublicastinum genus Vere σομνυμον non participare , nec herilibus illis primario civitatis aut reipublicae nomen competere; sed solis illis ubi commune omnium emolu- mentum ex pari quaeritur. . Attamen voces illae dehisce societatum generibus non prorsus -- Ioquuntur, sed ad ordinem pertinent se voco: ita ut primo qui dem & maxime proprie Iiberae illa foetetates civiles M' sint & mereantur dici civitates ac respublicae, quadam tenus tamen oc secundario, quoniam haud leviter primurum istarum naturam aemulantur, iure haec nomina ctiam ali liis sint tribuendae. Nec vero in alium senium
accipienda est Aristoteliea civitatis desinitio, aut Graec rum vexua illud proverbium, aut dictum Anaxandridae. Nec
90쪽
Nee omnis παρέκριτας universam recti naturam perdit: perinde atque nasus sie satis deformis eo ipso tamen nasus omnino esse nori desinit. Ad eundem modum
abelint quidem , recto heriles illae; ita tamen ut non
omnem Maiant Duilis societatis conditionem . . Et vero inter eos qui non ex aequo participant societatis bona. societas tamen quaedam est, modo ex parte eorum fiant participe Et natura cet nitri us quaedam ita inter sese communicare, ut alterum praestet alteri, atque id quod ita praestat alterius qtrasi ministerio utatur , uti tamen simul etiam haec communio cedat vilioris commodo. sic animae pro servitio corpus est, & ex uitiusque unione plus quidem accipit boni anima, iamen & corpori inde usque adeo est bene, ut illud anima privatum computrescat. Par ratio est hominis erga multa animalia ; eu-jusmodi ex. gr. sunt oves , quae tueri sese & commodiuscule nequeunt vivere sine opilionis cuta, etsi inde utilitatem maximam is potius capiat. sunt autem integri populi interdum nati ea ingenij ruditate , ut sibimetipsis nequeant consulere, de habeant sese erga rectores perinde ut corpus erga animam. Alii vetantestinis disto dijs vel vi histoli eo rediguntur, ut salutis eorum uni te intersit aliorum imperio contineri, etsi impetantium eo ditio multo hinc fiat melior , & in illorum commodum Cum maxime hisce veniat laborandnm. Nec enim qui
herili dominatui paret populus infimam omnis servitutem serviti multi hujus sunt gradus , & vix usquam videas omnem subjectum populum mancipiorum ritu
haberi. Ipsemet persectissima omnium subjecto suo