Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

131쪽

lo ante ex parte ostendimus, & imposterum pliuibus ostendetur. Quicquid vero sit, empiricam illam ne uni quidem alicui civitati regendae suilacere, manifestum est. Verum haec possit videri ipsemet Aristoteles nonnihil turbare. Nos enim ad res agendas civilium praeceptorum communium notitiam, quam artem vel scientiam appellaveris , experientiae praetulimus. Ex adverso L,. Aristoteles : πζος μὲ, ουν τὸ σπατὶμ εμπωργα τεχνας ουῖν δοκas taph. ο- γ' ἀή ἀ-μἀλλον λ υγχάνοντας ορωμεν τῆς ἐμπύρους O. των ἀνευ τῆς ἐμ ειωας λογον εχον ν. t Ad agendum nil videor inferre experientia ab arte ; quin imo cernimus eos qui expertihut magis etiam id quod in redura consequi, quam idos qui rariovem aliaque experientia tenent. Nec pronunciar duntaxat ita Aristoteles sed idem demonstrat: αί ον δ., inquit, cui μὲ, ἐμπειροα τί καθ εκα m. γοῶσ1ς, ἡ δι--ν καθολου α' εἰή δε σπάξεις αἱ γενεσεις πασα ηαμ τὸ καθεκαον εαπν. ου αν- ἔρωπιν ι γάω ο ιατριιων πλ- άλ' ἡ κοιτα Ουμβεβηκος , αμα, ἡ Σωκά ν, ὴ τῶν αδλων πινά ουπου λεγομενων ω συμβέ

κεν άνθρωπω iam. Causa esse quod experientias gularium ,

ars autem universalium cognitio ea, actiones autem ac generationes omnes ci a singulare sunt. non enim hominem nisi per accidens sanat qui meritur sed GEIam aut Socratem , aut altam quempiam eorum qui sic vicorur, cui accidis homini ulta Quamvis autem queant larte videri haec ab ijs quae nox diximus dissentire , non dissentium tamen. Nec enim in universium Aristoteles artem cum experientia contendidi quod nos facimus, si1d unam aliquam singularem experi entiam. Hac ratione etiam nos fatemur, qui experiunmt do didicit quid expediat ex. gr. regi Gallorum , si sua velit auctoritatem tueri, etsi in universum quid regim administrationis intersit ignoret, posse tamen illum regi. isti

132쪽

it, cu

e APUT VII. iuilli bonum consilium dare: imo praevalere illum hac quidem parte ei qui in universum duntaxat tenet servandae regiae dignitatis praecepta .r quoniam ad consilium dan/um non satis est istas communes nosse prudentiae regulas , scd Hipsius illius singularis Gallici regni status quoque perspiciendus est. Nec vero id voluimus, quasi ad opera civilia praestanda satis sit scientia: omnino enim porro opus est experientia ad cognoscendum objectum singulare ci ea quod ἡ πωξις πολι - occupatur, quod infra uberius docebimus. Manet nihilominus verissimum , ad regeri dam aliquam rempublicam non sumcere etiam experien tiam . aut omnino proliXam aliquan quiri y sed arte aut scientia omnino opus esse, quod de omnibus agendis experientia haberi nequeati Vt brevibus omnia complectamur. Fatemur actionem omnem in singulari ope re versari, coque necessarium esse , ut, quisquis opus aliquod studet essicere, sensu atque experientia omnia illa singularia quae ad opus efficiendum requiruntur habeat cognita , ac proinde qui tantum in communi tenet quid agendum sit, particulatim autem ignorat singularet illud obiectum circa quod versatur & media singularia quae adhibenda sunt, eum ad rem istant quidem agendam minime esse idoneum , adeoque hactenus quidem experientiam axti ac scientiae praeserendam esse. Revera i men is qui sola est experientia instructus, nihil aliud potest quam quod est expertus : itaque non nisi paucissimis agendis est aptus, & nihil valet si quid novi agendum veniat. Iam vero in vita civili plurima occurrunt & perva xia , saepe & inopinato accidunt quae antehac nunquam contigerant, quaedam antehac usitata praestat mutare. Itaque etsi ad quaedam opera peragenda is qui experiem tri

133쪽

tia instructus est susticiat, simpliciter tamen toti reipubr. curandae non est par; neque licet illi rempubl. omnem tuto committere. Vt proinde ad res agendas multum intersit inter experientiam & artem, etsi aliqua ratione inte r- sit nihil, & experientia ipsi arti sit praeserenda. Hi se E site expositis facile jam est quae initio pro empirica civilium rerum peritia producta sunt, ordine confutare. Igitur quae primo loco producebatur in veris, militudinis argumentum , multitudo eorum qui a nobis videntur dissenti e , illa si recte rem intuemur potius no- discum facit.Nec enim vulgo id solum ,quod vere debetur experientiae, acceptum huic refertur, sed id etiam omne quod experimentis superstruitur aut ex ijs deducitur. Errore nato inde, quod omnibus ijs qui ab ingenio non destituuntur in proclive sit communia quaedam praecepta ex singularibus eventisusu perceptis condere ; quae autem vicina sunt a quam multis, praesertim quibus curae non est minutias Veri attendere, confusione quadam existiman- tur eadem. Non temere igitur reperias, qui in commorium civilium praeceptorum notitia non collocet prudentiam, aut sine ijs posse rempublicam geri per sola proprie dicta experimenta arbitretur. Ipsi illi, Empirici qui

creduntur , quo prudentiores sunt eo monitis ejusmodi atque scitis politicis magis abundant erum quoniam haec saepe nullo magistro inter ipsum usum rerum discuntur, aut si aliunde fortassis sint accepta ab usu certam apud quam multos fidem inveniunt; creduntur ad experimen- ta pertinere, quum tamen sint aliquid ex ijs nova ratio- rinatione enatum, atque ad artem sue scientiam civilem vertinens. In hac sententia sane omnino fuisse Iustum

Ipsium ex libris ipsius clarissimum est. Nec aliud voluerea qui

134쪽

qui ex historiis petendam prudentiam, qua tuae etiam

possis consulere rei publicae, cen fuerunt. Qui enim alias in . rem tuam possis transferre qua Romanis quondam ex gr.

profuere, nisi praecepto quodam communi ex historijs lingularum rerum condito P Certe id qui non potest frustra etiam in historia lagenda perdit tempus. Qua de re infra denuo disseremus. Fluit hinc quid respondendum sit ad secundum objectionem. Etenim quires praeclare gerunt in republ.illi

tametsi usu tantum valere credantur, non tamen revera

usu solo & experientia sunt instructi, sed quidam eorum

ingenisi beneticio ex usu compertis, aut historiarum monumentis diligenterrectisci expensis, etsi non artem civi lem integram aliquid tamen ejus, quantum ad res quasdam agendassatis est,didicere. Hinc Aristoteles ipsemet eos qui rempublicam probe administrant mon dixit sola ἐμιπε α valere sed etiam δυνάμει, quaevis est selicis ingenij. Enimvero quotquot taliaaudeprae adiis commendantur, celeritate ingenii forent eminere: qua qui pollent, artes ac scientias proprio, quod ajunt, Marte condere idonei sunt. Sane Graecae Romanaeque gentis illissim lumina quam praeciaris animi dotibus uerint praediti, loquuntur monumenta. Non a solo usu sane proficisci eam quae in viris magnis, nulla tamen doctrina imbutis, civilium est rerum peritia, argumento est, quod illi subinde ii ita agant & quidem prudenter agant, quarum eAperientiam ante sibi non comparassent. Talibus igitur si quando respubl. concreditur, non meris empiricis illa committitur, sed artificibus,imperfectioribus tamen, propriaq; industria artis partem edoctis. Nec vero etsi magistris usi non sint & docere alios nequeant, destituuntur illi omni

tat . P arte.

135쪽

u in

arte. Vt enim doceas, necessum est& artem integram ii 5n eas&ipsam docendi viam: hos vero neque nos dixerimus scientiam civilem integram sibi paralle aut docendi, rationcm callere. Ipsi tamen illi longo rerum usu edo cti, etsi non integram hanc prudentiam, plurima tamen' ejus scita docere idonei unt: olent quoque illa alijsiden-ltidem invita inculcare. Non etiam id est verum: eorum qui in republiea versantur neminem regendi rationcmilia nus docuisse, aut docere potuisse. Talium . enim utique monumenta varia sunt in manibus. Ncc qui alios; Mnon docent illi omnes arte nulla sunt praediti. Alijs non vacat; alij non lubet: alijs desunt quos doceant. Perin de quemadmodum omnis generis artificibus solet venire usu. . Vt in liberos non derivetur a parentibus prudentia, . ipsorum saepe obstat ingenij ruditas aut perversitas m- rum. Fatemur praeterea etiam hoc r solo usu civilium re , in qui sunt inst iacti, recte praefici posse nonnullis nego iijs, in quibus scilicet industi iam suam exercuerunt . Minitari tamen hinc sequitur , omni civili prudentia eosdem . . instructos elle, aut rempubl. universam rcae ijs commio ti. Obiter obervari hic meretur, non fortassis omnes iblos Veleribus a prudentia laudatos viros, nulla fuisse -

Σὸ,res 1. cti ina institutos De Themistocle sane id regat Socrates

Xenophontem, addens: Stiatam esse ex fra3are exigui Socrat. qui em m menti arras alsis magistris lineis percipi a suci sis uis posse, cum imperio autem cociitati praeesse formi offera

ία Sed sola sic non quod ita lentiret id. ι

136쪽

c AprT VII ris lictum est a socrate, sed quo excitaret Eythi demum, ceu annuit i ple Xenophon : licetq;. proinde Thucydidi secure Thu d. fiderii habere, viri illius cingularem prudentiam ingenij h M:nativis viribus potissimum attribuenti. Hum enimfuisse

- τοκελαξειν τά δὲ - ἐγεινητο. Haec Thucydides. Quicquid vero sit de Themistocle, alijsquam multis iamprimi Syericli,&Epaminondae,&Scipioni Africam, iamque. Cice. roni,& Pompejo, & Caesari, non defuissean agistro , & no- aissi inutia est, dc infra ostendetur clarius. Quod in Tertio argumento obiiciebatur, nihilo pra Mare empiricis eos qui creduntur scientiam Politicam di. dicisse, id profecto a vero alienum est. Nec enim nisii in paucis ijsque usitatis, in aetate item iam senili quicquam, i possunt: e coimrario alteri illi ad quaevis promiscue reipubl. negotia sunt apti, idque aetate adhuc integra.

Quod aliorum nonnulli itidem aliquid ultra usitata po Laint praestate, non id usui & experientiae sed ingeni j d Iibus &p consequens arti acceptum est serendum, supplente doctrinae desectum nativa indole. Eorum qui instituti sunt si qui minus idonei sint ge- rendis rebus, non id ipsiusmet doctrinae Politicae vitio .sQmingiI.: Emim ro ρυmνm .mulus didicisse credant tu

137쪽

ia 6 DE CIVIM PRUDENTIA id quod nequaquam didicere,in longe alienis aut iis quae

ei speciem q uide PoIiticae mentiuntur versati, ipsam mei vero hanc arte plane ignorantes. Nec enim doctus omnisPoliticen aut veram reipubl. gerendae scientiam edoctus est. Et vero alienis illis ita saepe multi assiciuntur, ut ad rempublicain appellere animum nequeant, alij stulto alij prudente consilio ea in re usi .Non enim negotiosa illa vitae digendae ratio simpliciterest optima: imo est quando illam qui . . . - tam in cognitione & contemplatione rerum, aut pietatis exercitio positam, huic merito multum praeseras. Aliena igitur eruditio fateor avocat saepeanimum a re publica;

nec temere & huic ea qua par est industria & aIteri illi Gmul vacaveris, nisi divino quodam pol Ieas ingenio: sed si

reipublI veIis curam dignam gerere, aliena illa, uiuisuaviae& elegantia, oportet vel non discas vel ubi didicisti aucplane negligas aut raro exerceas. Quicquid ultra est intem perantia est literarum : non quidem simpliciter, istiust Dan. in men civilis vitae degendae habito respectu. Et vero H Hauri . driano Caesari Gramniatices ac Sophistices peritia, & GaI- Treter m lieno Graecorum Latinorumq; carminum pangendorum; si ς'ρ facultas impedimento potius ibit quam commodo. ipsi- Plutarch. met Pericli & Iphicrati declamationum certamina dona i P .stica aliquam maculam inusi ere,& teste pariter & judicer ι seipsomet Plutarcho. Eoque socerum Agricolam, operam

reipubl. aliquando navaturum,recte laudat Tacitus,quod ,.

8' prudentia matris, studio philosophiae ac juris ultra quam

concellum Romano ac Senator incenso adolescentis ac flagrante animo coercito, retinueris quia ea dissici imum, επὶ ex modum. Hactenus etiam probaveris illud uri L . Neoptolemi Enniani : Philosophandum eis pisaeis , nisis G M. i. o oo ud placet. Illo autem doctrina alienae temperati-

138쪽

CAPUT VII. ΟΥ ter observato modo , etiam accuratissima Politices cogni. tio neminem nisi qui nomine magnifico , ut ille ait, segra cita vi orium velaveris, aut cui L negotijs abhorret animus ad res V Agerendas inidoneum fecerita Nec vero hactenus repertus quisquam, cui illa quidem ars impedimento fuerit quo minus reipublicae inserviret. Quin nemo isthac qui omnino caret exdignitate rempublicam administraverit. Viuq; jam compertum est plurimum illam ad civilia opera adjumenti conferre. Nec vero est quod moremur sive Atheniensium silveRomanorum veterui autMarij de ph, Iosophia ac Graecorum literatura judicium. Vt enim Salomonem taceam, in quo nullam philosophiae partem de- . siderasses:sanei IIor sietiam qui ampIissima eruditione apud Graecos philosopliorum nomen impetravere,&rempubl. tamen felicissime rexerint, compIures numerare est in re iam tum prolixe numeravit olim CI. Elianus Nee vero numveI Plato vel Aristoteles a republica omnino fuit alienus. . i, Imum sane constatDioniSiculo inunc&Philippo&Alexam dro&olympiadi & Antidatro atque alijs Macedonum a consilijs fuisse,&Stagiram patriam urbem collapsam le- Dgibus optimis praescriptis erexisse. Qias eorum a republica abstin uerunt manum, non idipsum fecere pleriq; ex inepti

tudine quadam aut imperitia ,sed quod tempora sua rectius impendi Posse arbitrarentur. De illis tamen et tiam Tullius. Iala, ait, quorum quis uuas omnis in rerum cogn= Ge. I. r. tione versara eta, ramen ab augenaeis hominum a iurati s O O . commodis non recesserunt. Nam erad erunt multos, quo meliores cives utitistris rebus es suis c=pubocis essent, urnisanum Epaminondam Lysis Mago uuae, 0racusium Dion m naro, mul-ris multos: oris ibi quicquid ad rempublicam attulimus, a auctoribus uis doctrina infracti ad eam O ornati a simu

139쪽

D equestum vivi a spraesenter sui os discendi erudiani ars

docear ,se hoc idem etiam psis mortem monumensis Durarum sequuntur. Nec enim locus usius praetermisus est ab iis, qui ad leges, qui σου mores, qui ad disciplinam rei publicae pertineret: απotium suumMd nostrum negocium contulisse videantur. Haec Guama cicero. Atqui Hlum ipsum Roma pinrem patriae Ciceronem libera dixit, Molidosophum & Oratorem maximum. Quenaia is fallor Arpinatem licet illi alteri agresti Mario opponere , imp iatori quidem illi felici, & belli temporibus desiderato, caetera tamen & pace civi mala &Romae suae funesto. Et sero ipsim et Athenienses pariter oc Romani suum illud praeposterum de Philotaphis judicium multore mox sententia emendavere, ad maximos honores evectis qui exsert in labola proficiscerentur. De mettium sane suum Pha- larorum , ex P eripato Philosophum, trecentis sexaginta quinque statuis j idem Athenienses sunt prosequuti. Nec prosecto iplamet Pompejus Iulius cae ar& Augustus lit raturae fuerunt rudes 3 viri utique in republ. Roman maximi. Ne a Philosophiae quidem habitu de nominς

abstinuit Marcus Imperator, nemini Caesarum secundus 'di Tacito Caesari, acclamavit Senatus, quis melius quam lite eatus imperat i Mitto alios sive illius veteris si e sequioris Ave,& nostri aevi:, .cum liceat laudate innumeros qui sapientia partum nomen rebus optime gerendis decora re. Certe Meminena temere reperias non barbarum, quii veram di non fucatam civilis doctrinae cognitionem ced-

seat administrationi reipublicae damno ciso. Imo qui non rideat illum Galliae regem, qui filium literas disceru prohibuit, ne sibi nimium confisu, aliorum consilia sper. Derct: quasi causi di si tam atrosani iam non etiam litς- 4 in Iae dana-

140쪽

c A p et VIL 2 istere damnens improvidae temeritatis. Qui tamen rex dum alios filio suo sapientiores ex literis reddi posse significa ivit, agnovit utique magnum ad prudentiam compara et

dam ex literis adiumentum se l. i .

Verum non est quod isti quidem errori tollendo amplius immoremur. Vtillud quoque tollatur quod objectum est philosophis, quasi male saepe rem gesserint,

observandum est, esse haud paucos qui doctrina oreren Tacit. c. exerciti animum boxis artibus non imbuerunt: nec satis esse ,

ad bene agendum scire quid expediat , sed praeterea re quiridi recte. agendi voluntatem. Quam interdum desiderari etiam in rerum civilium maxime gnaris, neq; noS dissitemur, imo reprehendimus maxime. Placet stitieed nobis etiam illud : O di homi m ignava opera, pialosopha Dcμτω sententia. Verum hoc quidem nomine ipsim et eruditioni omni aut Philosophiae dicam scribere, indignum est Dainus. Possis sane eodem jure &usum omnem civiliuim s rum proscribere. Ingentem enirn licet numerum de prehendere qui in republica male versa sunt nullis licertiteris imbuti : imo horum praeliteratis illis copia longe est maxim, . Non temere etiam credendum omnibus illis indoctos aut philosophos sparsis voculis. De Marco . . Caesare Capitolinus: Fama fovit quod ub philes horum

quidam ct rempublicam vexarent O privato quod is purga iri. 'Quae Appianus profecto refert putidae sunt calumniae in viros optimos a causidico contra fidem veterum omnium monumentorum, exemplo in historiarum scriptore sane

non ferendo, jactae. Nec enim quisquam scriptoriami aliusve Pythagora ejusque discipulis, aut de septem Graeciae sapientibus, talia memoravit: sed plane contraria imeorum laudem a compluribuo differuntur. Et vero queml latona

라틴어 텍스트