Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

141쪽

lateant Zaleuei de Charondar Pythagorae distipularumin

patriam rempublicam merita Θ Solope neminem alium me me. tyrannidi Piustrati infestum magis Athenae olim habu N. 4 riint, aut legislatorem meliorem. Pittacus delatum sibi tici Mitylenaeis principatum, postquam illum decunnium integrum magna cum laude administrasset sponte re didit. Chilo Lacedaemone ephorum egit, imo si Diogeni fidimus, princeps instituit ut ephori regibus adjungere tur, magno tyrannidis repagulo. Vnus Periander Corinthi tyrandem exercuit, omnsibus reliquis tamen iblius aevi sapientioribus factum detestantibus. Thales, Bias Cleobulus, ne versati quidem in republica sunt: ta tum a tyrannide & quidem saeva abfuerunt. Quae omnia testimonijs veterum demonstrare in facili est, si quod Perae foret pretium.

C ilium rerum certam atque is δεκφὼ fienti in haberi ; demonstrationes tamen Politicas non nisi sequioris ordinis esse .

Ivilium rerum exactorem Motitiam, etsi innitatur quam maxime usui & experientiar, tamen non usivsed mentis ratiocinatione comparari,fecimus perspicuum' Nunc porro xst videndum quam illa certa sit aut lubrica, eoque num demonstrationem admittat nec nee & si ad-m i tot cuj usmodi ad mittaticum demon stration um omninium non aeQue exacta sit ratio: num denique adeo : curata di demonstratione nixa cognitio reipublicae sit

142쪽

Igitur ponend*m hoc loco ante omnia est, id quod alibi copiose ostenditur: non uno sese modo habere rerum peritia ill mq e ration ςitione non autem sensibus

compara 'r,qua de nunc e moest. Primum enim ip ta res

aliae sunt singulares aliae uni versetes: ac proinde alia rerum. singularium,alia iver alium, specie tum scit.&generiam. cognitio est. Ad hoc alia cognitio cis non sit aliena a similitudine veri, tam en errandi periculo non vacati alia dubio omni &errandi metu caret, vel omnino 'uae omnium est certissima, vel plaerumque ita ut rarissi me fallat. Porro ali novit duntaxat το ora sive quod res sit, alia etiam το λοπquare res sit, sivς rei causam unam pluresq;. Vniversalium denique cognitio per rationationem comparatur, aut ex ungularibus, aut exi universalibus: cumque uni ersalium nomine non genera tantum sed etiam species usurpentur, ratiocinatio nunc procedit a speciebus ad genera nunc ageneribus ad species. Omnis porro cognitio quae me-xum falsi habet comitem, AD Graece Opinio Latine solet

pii Nupari: ut certa illa vulgo δὶς se dicitur, atissimo vocabuli usu. Singularium cognitio certa quae ex singularibbus oritur dicitur proprie Singularium ex universalibus pariter & experientia deductacerta notitia, habetur per artem & prudentiam,si quidem sint res

Eul πωκπικαὶ,& in universum audire solet V οὐτ' ικα ν. Vniversalium ex singularibus deducta peri itia certa, nonnullis quidem etiam ipsa audit ἐμπωνα ιμ- μιονικη aut η κατ ολου, non tamen Aristoteli, quod jam prae-- cedente capite monuimus: in Ethicis autem & alibi s set Philosophus noster illam cognitionem in appellis ixe. Cognitio iuniversalium ex universalibus certa,

κατ' ἐξ χὴν aut scientia a Philosophis appellaturi

143쪽

praesertim si sit is Aen, aut causam rei ten eat, & numquam omnino fallat. Attamen &ἀon quae est aut plarrumque' duntaxat certa est, δὶς μης titulum meretur: idque ex consensu optimorum loquendi artificum. Collectio vero aut συλλογσμος scientiam ejusmodi parere idonea, dicitur Philosophis NMA se aut Demonstratio: etsi latius p teat vox illa in usu vulgi, pro omni omnino certa veritatis collectione usurpari solita. Qui vero syllogismus talem certitudinem non assequitur, is passivi λαλικπικος ω λογικος aut vero & oratorius vel rhetoricus solet usurpari,

non quod non interdum & Dialecticus & Rhetor sic sa- tis firmis utantur collectionibus, sed quod id fiat pec accidens, cum primo & per se illi δοξα huic persuasio sit

proposita. surpabimus nos illas voces ex consuetudine di more scholarum philosophicarum. In quaestionem igitur nunc venit, non utrum detur certa aliqua notitia rerum civilium singularium: nam haberi illam posse sensu& experientia,jam est constitutum.la controvertitur iam, utrum possit rerum civilium univer salium haberi aliqua certa cognitio, an mera tantum opia nio:potissimum vero, an certa possit scientia eorKm comparari per demonstrationem ;& si potest, an haberi possit illa omni ex parte certissima scientia ac mi Adin, nec ne. Denique & illud expendendum venit, si possit illa accura tissima scientiae ratio haberi num ad res gerendas illa utili, sit vel necessaria. De priore primo loco agitabimus. . Et quidem videri queat, non nisi opinionem aliquam civilium rerum ab hominibus nobis comparari posse. non uno argumento. Primum enim raudatissimi qui que Politices magistri ad sua probanda solent uti vel nullis vel non nisi oratorijs sellogismis, & rudiore colli- aesco di

144쪽

C AP VT. x zrendi modo ὶ consensu aut vulgi aut sapientum petito. Non utiq; hoc facturi, si crederent dari aliquam rationem curtam veritatem in civilibus assequendi. Deinde etiam illi qui data opera demonstrandi artem naturamque omnem tradiderunt, quasi unanimi concensu docent, de moniliationem ut in artibus omni bus ita & in Politicis aut Ethicis nullam reperiri. Seorsim ipsemet Aristoteles videtur in eandem con- 3. sensisse sententiam. Primo Oraque Nicomachiorum ubi praesudit toti tractationi Politicae, negat τοιακριβὲς in iiis quaerendiapa, sed satis elle τυπωτ' αλ εις ωδε κυ9M: quo solet non certa scientia ted opinio duntaxat aliqua comparari. Addit idem diserte e in x is m

stotelis sentetitia, illa de quibus Politice agit non nisi ex mero fluunt arbitrio & naturalis certitudinis habent nihil. nihil utique etiam illa habent certar veritatis, & proinde non habetur eorum scientia certa sed tantum opinio-Idum plane & Theophrasto Eresto, Aristotelis, maxime γν, diu discipulo & in Lyceo. proximo successsiri, visum fui se, arguit illud ejus olim vulgo jact tum dicterium:

χη - πυγματ GDe ιυβουλία: unde illud expressum est Latinum proverbium: Vitam regu fortuna non sapientia. Sane si ιυῖουλία nulla in vita civili habet locum & omnia a fortunae tantum quasi nutu pendent, non potuit non Theophrastus omnem ςivilium rerum scientiam e medio toltcre. -

Ex histe igitur constat, saltim ' peresse verisimile, quod nulla detur civilium rerum certa cognitio . utpote quum id ξον sit aut verisimile,quod placera; omnib' , α a

145쪽

aut plaetisque, aut vitis doctis. Potest autem quantum apparet: idem firmis quoque rationibus ostendi. Omnis enim certa cognitio quae per ratiocinationem comparatur profluit ex principiis certis, &est de rebus certis ac necessarijs. Humana vero negotia, ex quibus & de quisui Politica est cognitio, plane incerta sunt; ab arbitrio qui 'pe profecta vel humano vel divino, queis nihil magis est liberum & contingens. Vt quod ille in Fabula de amore, id tu de republ. omni & civili vita merito sorte proniu1ciaveris: Auae res nes consilium nes ms uis haber altam eam consilio regere non potes. In republ. enim hac omesa ia ni vitia, injuriae uspiciones, inimicitiae, induciae, lesium, pax rursum. Incerta haec se tuostulas ratione eerta facere , nitio plus a S quam

Praetereas certa aliqua daretur civilium rerum peritia, non videtur eam fore sententiarum circa negotia humana' dissensionem; jam vero illi etiam qui maxime creduntur prudentes inter sese dissident, aut cli te pendent animi ita ut nesciant quid agendum omittendumve. . Sane etiam callidissima consilia tapenii ero pessime succedunt. Vnde cautiores quique nolunt piudentiam suam ab eventu aestimari. . in cur Zar inquit ille succe ibis opto diui uis ob eventu facta notanda putet. Adhoc instituta civilia omnium populorum expendenti , immensa occurrit corum non varietas tantum sed &dissonantia, dum alibi id justum atque utile existimatur quod alibi ceu injusluim & noxium damnatur: imo eadem respublica leges suas saepe mistat in varias imas &inprobat quae non multo ante approba se et t. T lis ver.

illictuatioci animorum di sio igniciat utique Eogni

146쪽

. CAPHT DI Iyy - tionem certam rerum civilium haud haberi, praesertim idum & ipsi prudentes quique tale quid patiantur.

Verumenimvero etsi haec & decantata multum sntici speciem habeant veri, nobis tamen nunquam probare se potuerunt; quoniam & illa quae in medium modo sunt adducta non satis id quod debebant evincere, & alia ex adverso longe sortiora esse nobis visa sunt. Tentabimus primum objectis ordine respondere; mox &alia illa no-hra proferemus. A Politicis ergo scriptoribus quam multis oratoria i Ad R. tantum argumenta adferri, haud negamus. At vero non par est ratio hinnium. Sunt enim qui faciant officium suum adhibitis ad docendum demonstrationibus. Utque . pari omnes scribendi ratione uterentur, minime tamen nihh sequeretus, deesse ipsi stoliticae doctrinae meliora iargumenta. nec enim scribentium quamvis omnium cubra doctrinae ipsi est imputanda. Et vero ita pene compa ratiana est, quod pauci demonstrandi peritiam ad illa .mιστρο,κπικα in universum hactenus attulerint, assueti proletariae doctrinae aut congestis hinc inde testimonijs & historiolis: homines ejus ordinis quos notavit auctor a. o. Me in h. sit te is Pasicrates est in cap. qui neminem temere ferunt,nisi exemplis utentem aut testem producen- tem poetarum aliquem, quosque adeo λτο ιικolidque propter ὐδcribis sive imperitiam analytices. Sed α illa' ex optimis prudentiae magistris petitae sententiae aptae interdum sunt conficiendae demonstrationi r quate- nus scit. sunt universalia pronunciata usu & experientia . comprobatae non autem ab hoc vel illo auctore profecta ita enim demum vim acquirunt verisimilitudinis. Fateortamen nimis mulios Politices magistros uti illis sen-Qtentiolis

147쪽

tentiolis, tantum quia sunt magnorum auctorum dicta, non quod vim habeant demon lirandi; idque quoniam ipsi haud norunt propositiones apodicticas, dialecticas, oratorias & sophisticas probe distinguere: quo nomine ipsum magnum illum Stoicum Chrysippum acerrime mul & justi iamne perstringit Galenus cap.3. O .. l. 2. deplacit. Vppocratis o Platon . Verum ceu ante dixi, inique i scitia 1cribentium ipsit doctrinae Politicae tribuitur. A philosophis nostri temporis plaerisque Politicae doctrinae vim demonstrationum detrahi , haud diffleor. Nec tamen miror multum ; quum ijdem ita disierant det Demonstratione, quasi illa pene nusquam locum in veniat, & ineptos interim paralogismos pro demonstrationibus venditent. Etenim non in Phy sicis tantum &Metaphysicis sed etiam in Mathematicis nonnulli eorun hodie negant demonstrationes reperiri. Quod cum ab omni veteri &solida philosophia alienissimum, ac mani festo sit indicio, eos Analyticam doctrinam neutiquam assecutos, non est quare illorum quidem auctoritate te reamur. Longe aliter veteres inque his ipsummet Ar istotelem sen sisse, paulo post apparebit. Nec tamen & inter nostri a vi praeclaros magistros desuerunt hactenus aliter qui senserint. Pro multis laudasse satis jam est nobis. ex Hispanis Ioannem Nunnesium, ex Gallis Raconium,. ex Germanis Philippum Scherbium & Michaelem Pic-

carium , ex Italis Caesarem Cremoninum, Iacobum M zonium & Felicem Accorom bonum.

Aristotelem doctrinae Poli icae omnem vim demonstrativam abjudicasse, non prosecto ex ijs quae objecta sunt fas est colligere. Nec enim in Nicomach ijs aliud vult, quam accuratissimam docendi vel demonstrandi ra-

148쪽

tioneinti doctrina isthac locum non invenire. Diserte vero profitetur, collectiones fieri & de iis rebus & ex ij,

quae vic το πολυ eveniunt, adeoque & tales esse quae ploerumque veritatem assequuntur : cujusmodi non omnino indignas esse cognomento, alibi non

semel affirmat. Hinc doctissimus Ethicorum illorum paraphrastes capitis terti j ita enim ille divisit) libri primi

hanc fecit inscriptionem: On ου- hολι- ς λ α . Nec asserit Aristoteles, honesta&l justan'n natura sed hominum arbitrio sive νόμωμ ον constituta esse, sed posse ita videri per errorem, propterea quod justitiae & recti aliorumque bonorum cultus multos non felices reddat sed in summam miseriam praecipit et imo plane perdat. At si ex Aristotelis sen tentia tantum ita possit videri per errorem, non profecto ab ipsoni et id appretatum est. Et vero disertis verbis,

ijsque haud paucis , ejusdem operis Nicomacliij libro

quinto, capite decimo, το πιλιπικον δίκαον aliud φυσει aliud lνομω constitui docet, eosque erroris insimulat, qui omne jus existimant albitrarium esse arsumento capto a m Obilitate, quod ibi mox eleganter refellit. Sed & ea omnia quae integro Nicomachiorum opere de selicitate vitae humanae per virtutum opera comparanda disseruntur nihil aliud suntquam scita Naturalis juris. - . - Ineptum enim est, quod non nemo docet, omnem naturalis juris notitiam hodie desiderari etiam a Philosophis lae e. a sapientibus & eruditis, quoniam nihil nos juvet ea in re Aristotcles' hunc autem nihil nos iuvare, pio pterea quod desit operi 'politico doctrina de optima republica; huc autem pertineat tractatio de naturali jure, scum Aristro suiuimus A lib. cap. io. iE- - O simpliciter

149쪽

ria DE CIVILI PRUDENTIA .

ius se naturale esse quod in optima republica viget Ineptu minquam hoc est, ne dicam quam sit hoc vi δοξον & ab

eruditorum mente abhorrens.ZNec vero a Philosophis

aliquid ignorari, indicio est Aristotelis flentium aut error aut ignorantia. Nec sequitur, ab Aristotelis libris Natu ratis doctrinam juris abcsse,propterea quo absit tractatio de optima republ. vel hunc doctrinam illam in tractationem istam unice ablegasse,quoniam naturale jus in republ. optima voluit obtinere. Etenim id quidem verum est, in solis rebus ubi. optimis nihil committi aut tolerari quo ast adversum naturali juri, idque ipsim docendum esse . in tractatione de optima republ. at vero quidnam sit naturalis juris illud omne non propterea ibi duntaxat est docendum sed aliunde potest peti: quemadmodum do-.ctrinam. de selicitate humanae vitae, quae scilicet visama facior leatiorem , quod utique ad naturale jus spectat aliunde nos petere ipsemet jubet Aristoteles Lun. Potitis. ubi de republ. agit optima. Nec asseruit Aristoteles, id omne quod in republ. optima locum invenit id esse jus naturale: sed quod est jus naturale id in optima republ.

locum invenire: quorum posterius est verum, prius falsissimum. Quae obiter monere, operae fuit pretium. Vt redeamus igitur in viam, agnovit profecto natu .ralia jura quaedam Aristoteles , eaque diligenter est

exsecutus , etsi non plene, opere integro Ethicorum& alibi. Sed & quamvis nullum esset naturale jus, &omne civile justum bonumque aut hominum mero. arbitrio constitueretur, non tamen hinc sequeretur, ci- .vilia instituta omnia nihil habere certitudinis: ceu non

multo post faciemus pal in in responsione ad quartam objectionem. Nec Aristotcli prosecto tem re assenti-

150쪽

biguum esse, quoniam illorum cultus homines nonnunquam miseros reddit. Nunquam enim vere miser qui fit virtuti recti studio, sed non nisi in speciem atque ex illa opinione, quae omnem hominis felicitatem hac vita definit, animarum immortalitatem earumque a morte hae beatitudinem nullam agnoscens: quo lethali e rore etiam Ari stoteles fuit imbutus. Non sane id fuisset diei urus ille, si providentiam divinam & animae nostrae naturam plene perspexisset. Et vero quod in EthicisAristo telis. valde plurima tradantur & firmae demonstrationes frequenter exulent fatemur id quidem: in caussia vero est capitalis iste Aristotelis de Deo &Anima nostra e ror. Hoc sane vitato, omnem morum doctrinam firmis ac certis demonstrationibus munire non magis est dissicile, atque philosophiam naturalem aut quamquam artium:

quod alibi pluribus docetur. Postremo neutiquam Aristoteli esse visum, Politicam omnem dominam demonstrationibus destitui, argumento est quod libros Po. liti eos suos, ne de Ethicis nunc dicam Nicomacliijs

habeat ipse Aristotiles in numero scriptorum acroamaticorum philosophicorumque, ceu ostendimus cap. 3 In

autem voluit utiq; esse & - Ο τοιὰ, quod cumprimis prae clare persequutus est Octavianus Perrarius eleganti libet

Io ,& huius ductu in Thesibus Philippus Scherbius. od si vero Aristoteles agnovit demonstrationes in civili doctrina , non est quare Theophrastum aliter

opinatum esse existimemus. Etsi enim ille nonnunquam ab Aristotele dimentiat, ut recte observavit Franciscus Patritius, non tamen id facere solet in rebus momenti m R 1imi