장음표시 사용
171쪽
pronunciavit,paremum virtutem 4 . Verba viri digna sunt quae hic recitemus. ἡ δὲ Arist. l. 3. φρονηm- τῆ μον- -ς γδ αλλιας ἔριπιν ἀναγκαον roiit. c. - αι κοινὰς Gὶ των ' χομ ένων ω -ν χ, ν ειν et Ioim, αλλα αληθής. ι σπῆ --οιαμ οχομ γ , ο δ αυλητής ο ειούμενο . Prudentia e obus re-σentis propria vir rin. tas enim videtur necessum commo:es oportere esse se regentiam ct eorum qui regunIur. Mus -- rem qui regitur virtus non eis prudentia ed epinio vera. Io qui regitur enim est tanquam is qui ritiam constri , ar qui regiis ranquam is qui tibia canit ars utitur. Cum quibus merentur conferri & quae alia disputat cum cap. isthoc quarto libri tertij, tum l. r. Politicor. cap. nono, de diversa vi tutum quoque moralium ratione in parentibus & imperantibus; huc enim illa adducere, nimis fuerit opero-- - sum.
Ante Aristoteleti, nonnihil aliter possit videridocuisse
Plato in Menone. Ita enim Socrates disputat cum Menone, quasi opinio vera tantundem valeat ad res p o g rendas atque ipsa scientia. Caeterum praeterquam quod - ille dialogris est πειραςriis ordinis, ut non liceat hinc petere tuto Platonicas sententias; ipse Socrates mox comparat bonas quidem opiniones Daedali statuis,quae avolant nisi digentur : scientias vero ijsdem statuis sed vinculo astrictis: qcia si nimirum scientiae dem unumqua fallant, secus quam sese res habet de opinionibus veris. inquit Socrates. oti δοξα άι αληθεις ιαν--νον , , imo ηαλον τογημα νῶαι,5: H μαθὰ ἐργάζον ' στολὰν χρονον κ ολου- ἄωμενει , ἀλλά διυ πῆευου nν ta Hic ψυχῆς σύ ανψωπ- ί ἡ πόλλου αξui
H-sve seni bene sese habet, ct es iciunt recta omnia. Ar
172쪽
eolos diu permanere ined ex anima homini, aufugiant. In non multam sint Miles, donec quis eas ligaverit ratiocinarione a causis deducta, Iam vero in republ. probe administranda necessario requiruntur stabiles & fixae bonae sententiae, non vero satis est ut adsint illae uuae quovis ventulo cut ita d, cam fugiunt & loco suo dejiciuntur.
Certam cognitionem rerum cimilium mereri. nomenψscienticiem prudenti ae cctilis.
RErumcli lium certam &qualis demonstratione comparatur notitiam dari, secus quam vulgo multis est persuasum, firmis nisi fallor argumentis.constituimus. Ea vero res jubet nos deinceps statim inquirere, paucis tamen, qualenam ergo nomen & quem dignitatis gradum cognitio isthaec commereatur. Etenim non est quidem illa consideratio magni alicuius momenti, nec habet eximiam aliquam sebrilitaremis, ceu nonnulli jactitant, est enim occupata potissimum in recta noministi positione) quoniam tamen & creditur tanti,& a multis multa heic etiam turbantur, non etiam hac in re non patiemur quidquam desiderari.
Tantum quinque vero numerantur Aristotele auci re mentis nostrae habitus, qui certam rerum veritatem
percipiant, Sapientia, Scientia, Prudentia, Ars, & quem νουν Graeci appellant: neque possumus nos idem qui valeant plures habitus mentis numerare. Quamvis vero apud scriptores passim hae voces nou semper eodem sensu accipiantur, adeoque saepius altera pro altera per imperitiam loleat poni, nos tamen nunc sequemur accurati
173쪽
xsa DE CIVILI PRUDENTIA rem illam doctrinam , quam hac de re instituit Alist
teles M. vi. Eihic. Domach. , adeoque extra controve
sam nunc collocabimus, quas ibi significationes vocibus illis Aristoteles adici ibit, eas maxime observandas sectandasque esse, nobis quidem in Philosophicis scholis versantibus. Ut eo expeditius deinde liceat nobis definite. cujusmodi fit mentis habitus nostra , qua de agimus,
civilium rerum cognitio. Antequam vero id praestemus, unus alter tertiusque error est eximendus, quem nonnulli qui Aristotelem volunt videri quam maxime sectari, solent errare. Primo enim creditur, ita hos quinque memoratos habitus inter sese distingui; quasi circa unum idemque objectum
nulla ratione occupentur.Deliae cum Aristoteli ars σπιηvicindicatur, prudentia & mirem existimantur
eo inter sese differre , quod haec semper opus aliquod sensile producat, illa non item. Aulinos hosce sic satis receptos passim errores accessi nuper inusitata nonneminis doctrina, prudentiam & artem in solis singularibus occupari,quaritidem excutienda est & in herba quasi opprimenda antequam incautiores pergat decipere. At veco primum quidem illud Aristotelicae doctrinae non esse consentaneum, vel inde liquet, quod sapientiam ex scientia &intellectu quasi componi Aristoteles docuerit. Hinc sane consequens est, scientiam aliquam &intellectum versari circa easdem res, circa quas& Sapientia versatur; etsi non vicissim omnium illarum rerum quarum est scientia aut intellectus, etiam sit Sapientia,Liquet vero idem etiam ex eo, quod Aristoteles in libris Acroamaticis, ubi quam accuratissime loquitur, non ex praescripto illo vulgi,vocabula isthaec scietitiae,prudentiae,
174쪽
rem loquendi rationem admittit doctrina. Caeterum & in libris indubie Acroamaticis non aliter Aristoteles loqui- itur. Statim initio quippe operis ad Nicomach. memorat t.t.Μ-
dicinar,gymnasticae, architectonicae & musicae exemplo. Ob. . Me aph cap.r. mentio fit ad vitam utilium, quaeipta ibidem mox artes appellantur: imo diserte scri
LAE. r. Polit. stiti in ipso cap. I. scribitur: οταν λογους τῆς ἴλώμης τmαυτες sermo autem est de Pqlitica κ' σρχων -- πλι κο appellandum csse. Sed fortassis ex sententia Platonis' haec ita dicta. At vero ab ipso Aristotele ejusdem libri c. . memorantur λλικα, item iamra η , quae sit δουλων. b.IAmor. e. o. ubi. ditium fuisset, profuille nonnullis enti antiquorum institutorum mutationem , additur pro
δHAuονικης. Mitto alia Aristotelis loca, quae passim re- .periuntur haud pauca. Non est vero quod dicas, Aristotelem minus exacte locutum esse. Vtique enim debuit ille in Acroamaticis loqui quam accuratissime. Hic v. itaquc et '
175쪽
itaque praetextus est Aristotes is accusatio, gaque cum ejus injuria conjuncta. Et vero ι. Meta 1s statim atque artes scientiae nomine appellasset, subjungit: DicIu isorem in Moralibus cis , quaenamM Arris se Scientiae disserint . Unde liquet, saltem tum Aristoteli in animo fuisse defianitiones Artis & Scientiae in Ethicis propositas. Eam porro in Ethicis & Analyticis alibique Scientiae definitionem attulit Aristoteles, quasi cognitio demonstra M. On- tiva omnis debeat scientia appe Ilari. Possuntvero & aroucat num lium& prudentiae praecepta universalia demonstratione V f iα- cognosci,ceu praecedente capite ostendimus. - Eadem porro significatione loquuntur etiam optimi Aristotelis nonnulli interpretes. Vnus prei omnibus, is qui similiam ducit inter eos Alexander Aphrodisiensis nec enim me movet F. Patricius ut aliter sentiam 2 ad I. 6. Metaph. sedi. a. scribit interprete quidem Ioanne Sepulveda, nec enim Graece hactenus in lucem prodi jt: - autem effectiva Scientia, ur in Moralibus dicomachis,
. Iarim explicatur, ea cujus opus post actionem manu, ar ara ad f) eoir nam 'is ad carionem opus ejus h. e. domus permano.
Achiva vero ut ars saltandi, quidem diis saltationem nilia fueris. Idem l. x I. Metaph. seel. 2s. Effectivam porro Arientiam vocar Ari teles, camentariam lignariams artem orsimpliciter omneή quarum poni actionem opus aliquod ac essectus manet . cum sir ea Activa, cujus pony actionem nihil reliquum μ, qualis eis ars saltania Mut sibus canendi: de qui tu in Moralibus qua Nicomachia inseribuntur, accurare E Immi P. Possumus & Andronici sorte Rhodij consensum adferre. Nam in libro diserte ἡ defini tur ἄλώμη αγαθων καλων mi ουδετέρων, Ethices quoque Dialectices ta Rhetorices proximum genus in usur . ' patur
176쪽
patur. Verum tametsi curante D. HoeschelIo libellus ille
Graece freditus nomine Andronici, imo dudum ante exilio libello Latine verso Andronici nomine in secundam secundae partis Summae suae Theologicae quaedam transtulerit Thoinas Aquinas , non ausim tamen libellum illum Peripateticum dicere, cum dogmata plastaque sint Stoica, multo minus ausim Andronico Rhodio tribuere. Et vero eadem Prudentiae definitio habetur etiam in libebio incogniti auctoris is ἀρη-ν quem Hoeschelius itidem priori libello adjunxit, est autem omni ex parte Stoicus. Nolumus igitur nunc ad , Andronicum quidem pro
Similiter& ALT ERVM illud arbitramur non esse
Aristotelicae doctrinae eonsentaneum: quantumvis Aristotelem ita sere acceperit etiam Alexander Aphrodisiensiis ille, cujus verba modo recitavimus, ut & Eustratim lib. vi. Eth. c.s. immo & aliis jam olim ita visum fuisse, liqueat ex lib. ιι. Institui. c. u. Quinctiliani. Primo enim certum est, nusquam id disertis quidem verbis ab
Aristotele doceri, quod fieri tamen debuisset saltim in
Ethicis h. e. loco proprio. Deinde Aristoteles utique non alias Artes agnoscit, quam πο- ας; & tamen passim hoc nomine dignatur eas,quae nequaquam operis quod oculis subjicitur consummatione finem accipiunt, prout tamen loqui amabat Fabius. Ita Aristotest passim Artes audiunt: musicae omnςs, inque ijs citharistrica, orchestrica item, di Iectica, rhetorica, medica, gymnastica i quarum nullum
opus est sensibile nisi per accidens, ut oratio scripta opus est rhetoriςar. Quod usque adeo clarum est, ut Eu strutius & alij coaei i fuerint artes quasdam πυ-mωις agnoscere: non profecto ad mentem Aristotelis, utpote qui
177쪽
sitripliciter artem definiverit ἡξ ποι πικῆν. Dissertis porro verbis de praxi pronunciat Aristoteles, non illam semper propter seipsam esse, si d interdum ob fincni querulam alienum. Quod possit videri idem esse , quasi & πο ealiqua effetat interdum sensibile aliquod opus, ut hoc non La 2Geom. sit soli παιησω proprium. Vel ba Aristotel is sunt: misitis
r. i. si ποιησεως ευροντο τῆς δὲ - εχ άιε : quae toti- . dem verbis reperias lib.v. Eudem. c. s. Verum huic testimonio parum tribuo cum sit mendosum, ubi infra dicemus.
III. TERTIVM usque est adeo novum ac tali ιοξον,
ut qui idem a firmaverit praeter illum unum nemo forte eperiatu . Mihi sane nemo est notus. Ipsemet fatetur, DHernos philosophos pene omnes Uese dissentire. In univer- sum vero ab omni rerro memoria, Prudentiae vocabulo audiit Universalis quoque iuris, civilium, moralium&do- inesticarum rerum gerendarum cognitio. Similiter A tes dictae sunt itidem citra omnem dubitationem univeris tales doctrinae circa τα ποιηs, ut Meflendi, disputandi,orandi, bellandi & plures aliae: idque apud omnis generissc iptores. Sum cere vero vel una illam mnium dissensio potest convincendae musteae illi sententiae . utpote qunm controversia sit de vocabulorum significatione,quae solo nititur hominum usu, uem penes arbitrium e H or Us ct norma soquendi . N unc dicam, illam omnium dissensionem saltim in rito suspectuia reddere hovum illud ,&obiacete nobis id quod ille dicebat: καλος os μονγ άνθρωπ- ορα. Attamen Aristotelis cotiscnsum jactanta ili novi doctores:& vero tanti viri assensione munitis, quamvis e
178쪽
C A PV τ-IT. rs et rantibus, veniam nemo temere denegaverit. Caeterum i Aristotelem ab illo sommuni more loquendi discedere, non est quod illi novo scriptori quisquam credat Vti- que enitn& ille doctrinam Rhetoricam universalem illam appellavit vel centies : pari ratione & poetica &Dialectica & Medicina passim illi Artes audiunt. Nus - quam profecto ille aperteras ruit id quod huic scri- ptori placuit: sed deceperunt virum nonnulsa dicta Aristo telis serperam accepta. Imo vero Aristoteles diser- . tis verbis asseruit pIane alia & contrari . Nam de Arte quidem verba ejus haec sunt in Rhetoricis: ουδεμ- ώχ.η LI. Rhetor
ι η Διια,κπκη. Nusia ars fluuia consederar: Vr Medicina 'non quid Socrati aut Calliae, sed quid ira assecto, aut ita afectis salutare sir et hoc enim arte comprehendi Hrea, at id quod ad unum quem s fingi Dum pertiser, infinitum eis,nes subsilentiam cadit. Ne Riatorica qaiaem quid cuis probasile si consedero ut Socrati aut viae, sed quid Mulus, quemadmodum se Lia Iem i. Sed forte testimonia ex Rhetoricis desumpta- . parvi sunt momenti; quoniam s riptum cst LXotericii Esto. At vero Acroamatici utique sunt libri.& Metaphysici & Nicomachi j. In eandem vero plane sententiam quoque disseritur initio operis Metaphysici - γίνετα ἰε ώνη tr. M. M
179쪽
ianas universiis de ilibus existimatio. Etenim rexere, quod Calgia hoc morbo laboranti hoc profueris, Socrati item, se eodem modo singulatim pluribuι Experientia ect e L s vero revere , - omnibus qui secundum unam aliquam seriem disincti hoc morbo laborant profueris, velavituitosis,aut bilisses,au febre a dente laborantibus Osiris eis. Paulo post : Experientia eis cognitio singularium, autem universutium. Porro Z in Nicomach ijs eadem sententia occurrit, quod opus maxime est ἀκροαμαπικον, & studiose habituum mentis naturam omnem exponit.'Cum enim Aristoteles notasset incertitudinem moralium rerum exemplo naedica-
ουθ' tam συγγελῶ, ουδεμίου tauum ita sese habeat sermoxniversis, longe minus is qui de singularibus agis habes at quid accararum. Age enim nec sub Artem nec sub praeceptionem aliquam cadit. Haec etsi longe sint clarissima, novus tamen
iste scriptor illud ex Metaphysicis adductum quod unum videtur vidisseὰ censuit eludi ab sese possie, si dicat: Artes in
univei salibus versari, quoniam universatibus utuntur propositionibuι. At vero secundum ipsum propositiones istae universales non nisi principia sunt Artium, in quibus autem versatur doctrina aliqua quod de univςrsalibus Aristoteles aperte adeo profiteturὰ non sunt principia sed illa quae ex principijs deducuntur. AEque aperte vero Aristoteles asserit etiam Prude tiam circa universalia occupari, idque ipso mei libro textoNicomachioru m,h. n ipsa sede doctrinae de dian -
180쪽
γνηας τῶν καθολου Mονον, μλλα δῶ πη τακαθε ια α γνωργων di c. t. paulo infra: ω δῶ universalium sc. & singularium cognitionem ἡ ταῖ 'ν μαλλον. Alas eII Prudentia universalium duntaxat,s.oportet Osingularia nosse: ut proinde oportear utrams habere cognitionem universalium & singularium) vel posteriorem portu . Quae totidem verbis habemtur l.s.Eudemior. cap. 7. Posteriora ita illustrat Paraphrastes Graecus : Cum in agendo occupetur Prudotia, utrumque adesse , esse oporter, ara sing lota magis. Q Am καθολου μονον ἡ νάτα ' ίειναι προκnκη. Priora optime exponit hunc in modum Donatus Accia j olus ad cap. 7 n. 68: Sapientia ect totum de universatious, Prurinna non es tantum de universalitus sed etiam de sngularibus. Major eis c ra , qui .ram InreLectus quam Scientia, eis tantum circa universalia, ergo Sapientia quaeis smul ex utri consam, eris solum circa universalia. M nor probatur a Phlosopho. Nam Prudentia eri universalium , quia in rebus agendissens principia universalia, de quibus nulti alia virtus consederat quam Prudentia. ρonsultat citam Prudens utrum sit facienda pax, utrum magistratus sint elemone consi
ruendi, o alia hujusmodi. Verum non fiam universalium sed etiamfingularium es. .Eodem pertinet illud quod habetur cap. seq. Cum enim Aristotcles quaesiuisset,qu i fiat ut
juvenes queant mathematici esse non tamen prudentes. adijcit: αωον δὲ, era era πων καθώιας ἁ-η Nonnulli enim quidem in vertendo negligunt illuc , qui proinde deceperunt & illum novum scriptorcm, ut proinde haec acceperit quasi Aristoteles nude dixei t. svularium esse prudentiam: at revera Aristoteles nihil aliud voluit quam etiam singularium non autem solorum universalium