Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

211쪽

Iam vero vel semeI observata unica etiam aliqua singulari re, intellectus potest statim conficere propositionem quadan tenus universalem, abstractione scilicet instituta a singularitate; quae tamen enunciatio revera non nisi illarum est ordinis quas particularissimas appel-I1vimus. Sic observato illo Taciti: Vrbem Romam ab initio reges habuerunt, liberastem es consulatum L. Brutini lium; illico manifesta multa sunt; nempe aliquam v hem regie haberi, regium statu*a interdum ab initio obtinere, aliqv d regnum Anti mina ut ii iii statum liberum, mutationem reipublicae interdum uni homini deberi, &jam olim talia omnia evenire solita Qv omnia hactenus nonnisi admodum particularem propositionem

esciunt. Si de pluribus singularibus rebuspublicis idem

fuerit observatum, magis universetes propositiones formari poterunt, dc quidem prout latius aut minus late protensa fuerit illa Observatio; omnes tamen ita formatae propositiones mancnt particulares, quamdiu incertum estnnm quod singulare aliter nec ne sese habeat. Quod

si certum jam sit denonnullis singularibus,diversajlla esse fimulque innotuerit quaenam illa sint; itidem proboseiones fiunt particulares, pro numero tamen majore mino reve aliter sese habentium majorem minoremve habent communitatem. Hac ratione igitur colligere quidem.

Iicet tandem, quidplaerumque fieri aut non fieri solea quid semper autom, non item.Tum demum vero simplicister universalem, sive de toto genere, per se ex cognitis per experientiam sormare enunciationem possumus, quando Qxperientia per omnia singularia sese diffudit. Per se inquam. Ratio autem hujus est, quoniam per se collectio

quae sit ex singularibus, illa per inductionem instituitur, E a A indu-

212쪽

inductione autem nihil de toto genere potest asseri aut negari, nisi per omnia singularia factum experimentum fuerit. Coetcrum ut de plaerisque rebus naturalibus ita nec de civilibus haberi potest simpliciter omnium singularium expcrientia: utique enim illarum pars magna adhuc futura est, nullius autem suturi jam accepta experientia est.Ne quidem eorum quae vel ante facta vel nunc sunt, plena experientia haberi potest. Propria enim cujuslibet experientia angustis admodum terminis comprehenditur. Quae ex historiis aliena fide acquiritur, illa multo latius protensa quidem est, praesertim quarum rerum historiae complures veteres novaeque reperiuntur zattamen nec ab historia res singulares quaeque possunt narrari, tantum abest illas narratas esse 'Vnde patet,

nec inductione posse per se confici de rebus civilibus propositiones omni ex parte universales, quibus quidem liceat indubitatam fidem adhibere. Perquam probabiliter tamen fieri id potest; si ponamus sici Iicet: non alia imposterum futura quam qualia ante jam tum contigerunt,& si quae antehac evenere, saItim quamplurima,com' perta sint. Id quod cumprimis Historia praestato Nec tantum narrando sed silendo etiam et si nempe historiae

res civiles omnis aevi accurate narrantes nihil insolens

reserant, jim per fit verosimile nihiI etiam insolens accidisse. Quamvis igitur omnis omnino expers dubii Universalis de civilibus rebus enunciatio inductione haberi nequeat, perquam verosit Iis tamen potest accipi: quaeque merito firmiter tenenda cst, donec adversm exemelo universalitas illa labefactata fuerit 'Id quod etsi fiat, manet tamen propositioni secundus universiaitatis gradus, quod nempe de plaetisque vera sit-rariss

213쪽

me fallat. Ac proinde etiam sic summe est utilis civilium

rerum scientiae sive prudentiae universali comparandae: ceu iam tum docuimus. Si occasione inductionem conficiendi caussa ipsa rei fiat manifesta, longe certius ociacilius ad omni exceptione carentem universalem propositionem pervenitur quidem ; verum illa sciendi ratio longe est alia ab inductione, nec nisi rarius & tardius solet obtineri sine magna difficultate. In i is solis nimirum

quae facillima sunt perceptu cujusmodi sunt omnium communissima sciendi principia) talis cognitio &cito de

semper accipitur: in reliquis autem quae ex sensu perceptis conficiuntur universalibus enunciationibus,quarum numerus maximus est, omne hoc multum est dissicilius di infrequentius. Quoniam tamen potest occasione isthac comparari ejusmodi causa ruin cognitio, eaque per adeo est utilis, facile apparet, omni conatu studendum esse quo eam consequamur. Ita sane saltim non fuerit opus multum sudare amplius in curiosis experis mentis, atque hin C deducendis inductionibus. Vt vero revertamur ad illam universalium ex sit gularibus structuram quae inductione comparatur, ani- nradvertendum est: solere ut alibi ita etiam in Politicis, inductiones alias e Meras ex fingularibus collectiones, alias quali conjungi cum alijs colligendi modis, atque ita esse veluti Mistas. Posterioris generis perfrequenteS sunt sellogismi habentes conclusionem πιαία s. Exis causa : Quicquid respublicas corrumpit est vitandum:At discordia civium corrumpit Aristocrarias, Democratias, Oligarchias, Monarchias, omnesque alias reipubl. species: Discordia igitur Civium vitanda. Minor utique propositio syllogismi per inductionem quasi instituitur: contra

214쪽

Maior nititur proxime illo axiomate, omne quod rem perdit illi rei vitandum est. Et hoc porro observandum venit, ejusmodi inductione posse colligi omnis generis e- nunciationes,quibus & effectus de suis caussis,dceaussae de suis effectis declarantur, quibus item quod res sit, quid

res sit, dc quare res sit, exponitur: adeoque experimentalem inductionem ad omnis sere generi civilium rerum scientiam plurimum conducere, ac proinde apprime esse utilem. VERuM de Experientia, quemadmodum & quam optime institui α scientiae civili comparandae usui esse possit, pro instituti quide modulo, satis multa attulimus. Consequens est, ut nonnihil etiam monstremus, qua ratione Demonstratio ad scientiam illam possit adjuvaro Faciemus aute idipsum vocabulis utentes, nori ex Math maticorum,qui post Aristotelem,scriptis illius non usque adeo multum us,ino -διικItalia excoluerunt,sed Peripa. reticae scholae consuetudine: quamvis ipsum mei Aristotelis Analyticum opus, aevi vitio mutilum,hiulcum lacu. nis & trajectionibus crebris deforme, utilissimam doctrinam dc obscure. dc minus perfecte, nec justo ordine,pr sequatur. Igitur cum multiplex si demon strandi ratio , nulla QU. non demonstrationis species ceu jam tum supra etiam di. Pal. ximus in Politicis locum invenit. Primo enim indire. demonstrationes, sive illae quae ad incommodum ducunt, multo utique sunt hic frequentissimae. Si quando sane in promptu non sunt firmae rationes, idoneae ostens Vis dumonstrationibus, illas indirectas merito Politicus adhibet. Nec vero non illis tuto licet fidere, quamvis

215쪽

doeeant. Cum enim etiam in Mathematicis scientiis, quae prae aliis laudem demonstr*tionum obtinent, haud raro ab ipso Euclide , Apollonio, Archimede, adhibeantur, nihil est causae quare non re in civilibus negotiis locum in veni t. Quin tamen etiam Politicus studere potius de beat demon strationibus ostensivit si ve directis, iisque po'tius uti, equidem minime negaverim. Perinde porro a me alibi demon strationes hic usui sunt,cum negativae de assirmativae, tum particulares & universales: licet unive sales & affrmativae etiam hic praepolleant, Denique non minus in Politicis quam in scientiis aliis licet demon stratione accipere,cum quod res sit sive P n, tum quare res sit sue ν)HI: utque ibi ita hic quam optime habent sese omnia, quando causas civilium eventuum per demo strationes integligi' i Q niam vcro nulla demonstratio ex quibusvis sumptionibus. sed ex solis ijs quae aptae sunt infallibilem cor seclustionem producere, solet conficti, de principiis Politicarum demonstrationum cumprimis sollicitum quoqua ortet esse, qui scientiam Politicam per dcmonstratio nes affectat Primum igitur cavendum est , ne alia admittant t, quam quae sunt fropria. Sunt autem propria, quae per se .. insunt ejusdemque sunt eum demonstrandis affectionibus generis. V nde consequitur quaecunq; propositiones nihil de rebus civilibus enunciant, non posse inter principi demonstrationum Politicarum num prati v quae per se ve- O ad res ci viles pertinent mereri hactςno locum Politi-

, δε- ςψyRMpyi Rcipiorum. Perinde scilicet atq; jam hujus librin Aj. P ς quinto dcfinivimus, agentas de subjecto & assectio-mvur. Politicae scientiae propitia. Cum VcrQ ad societ ,

216쪽

tenses item primario faciant quidem personae, secundari d tamen res etiam cum animatae tum inanimatae, imo de ipse Deus optimus maxina' huc pertineat; nece m est,im

quantu sive personae sive res sive ipse Deus ad civile so ei talem faciunt, quicquid de iis intantum enunciari potest id idonea esse principium Politicum. vi alias autem ita α inpoliticis talia sunt triplicis ordinis. Alia cnim in totum, quanta quanta sunt, Societati civili sunt in primo tet- tio vel quarto modo propria : quales sunt actiones humanae merε civiles.'Alia vero faciunt quidem & ipsa ad civi- Iem usum, non hoc tamen solum praestare sunt idonei: suntque adeo quasi secundi ordinis propria. Alia denique non simpliciter per se ad societatem civilem pertinent, ex

necessitate tamen materiae quam appellant, numquam so

lent abesse: id quod iam itidem libri huius capite octavo atrigimus. 'Quanquam enim illa quae primae sunt classis ρ

prae aliis sint Politica, etiam illa tamen quae in classe sumus secunda vere talia sunt. Imo nec tertii ordinis illa ex- , cludi hinc possitnt, cum Politica negotia sive actiones ei viles propter ista etiam multum varient, & aliter atque inlitet veniant instituenda. Ita sane quia homines egent alimentis de amictu de defensiones ab elementorum aliarumque rerum iniuria, quia iteri morbis & morti sunt obnoxii : res item quarum in vita civili usus est quoniam variae sunt naturae ; tith in civitate qualibet& republica plurima vel agi vel omitti oportet. Ac proinde omnes propositiones sormatae de iis quae classis sunt secundae, principia germana suntPolitica etsi secundi generis. Propositiones porro quae enunciant aliquid de iis quae tertiae sunt classis,aptae etiam sunt ut praestent intc dum principiis olitica, inquantum scilicet illae cum

Bb a vilis

217쪽

uilis vitae usu possunt e ferri. pertinent vero cum primIs ad secundam illam classem,&. omnes propositiones Met physicae quae de omni ente aIi quid enunciant, & qua plurus Physicae ac Mathematicae, si restringantur ad per nas ac res civilis societatis: utpote cum hac ratione Poliaticus utatur illis noli ἱλακ ceu loqui Aristoteles in let. . Ad secundam, ajo, classem illa pertinent, non vero sene. principia politica primaria. Qua in re gravissime lapsus est Matthaeus Gribaldus, dum instituta Metaphysicarum& Physica rum aliquot propositionum ex Romanis legubus collectione, principia propria Legum illarum civilisum a semet tradita esse, jactitare haud dubitavit.

Omnino porro necessum est, ut principia demonstrationum Politicarum vera sint: & quidem necesseris vera, omnisque adeo falsitatis expertia si lane ostensive quid demonstrandum veniat. Demonstratio scilicet quae ad impossibile vel incommodum ducit, atque adeo non nisi indirecte demonstrat , illa consulto utitur etiam salsis sumptionibus; atque adeo in illa demonstrationum specie non est necessium, principia omnia vera esse, sed potius oportet saltim unam sumptionum esse falsam cum ultro conclusionem falsam producant, idque in id ut mnendant sive utramque sive alterutram praemissarum salusam, harumque proinde contradictorias esta veras. Caet rum ostensivae demonstrationis longe est alia ratio. Emque si ostensive demonstrand um quid veniat, non nisi ce to veris praemissis est utendum: quia propositum est huic demonstrationi conclusionem certo veram elicere.Quod non licet, nisi & principia certo sinrvera;ex falsis quidem

nonnunquam vera etiam conelusione tequente, non

to tamen scd admodum contingentat. lo quo mani' et

218쪽

hutn est, non quasli bet Positicas sententias,nec illa quae iii Oratorium usum summa diligentia collegit Aristoteles . sine discrimine quidem convenire Politicis demonstra tionibus utpote quoium numerus haud eaduus non est

accuratae veritatis.

Ex his vero consequitur , saltim nasu etiam aratum esse simul debere, quod principia quibus in PoIiticis demonstrationibus utimur & domestica sint di certo Ver i. Sane scientiani in nobis parere nequeunt, nisi illa eorum notitia antecesserit. Vique adeo necessarium utique αhoe est, ut verisimile fecerit Aristoteles, principia notiΘ- Ari M.tira etiam esse oportere ipsamet conclusione: id quod tem de tempore quae demonstrationem praecessit tantum non omni vacat controversia. Neutiquam enim admuti potest ut obiter hoc moneamus inter demonstratori as vias , illa quam Mathematici Aristotele posteriores αναλυαν appellavere. Habetur huj us ut & oviliis- definitio , sive ipsi utae t Euclidis, si ve quod mihi prae placet Theonis ad primam propositionem libri tertii decimi Eis-mentorum , perquam obscura tamen. Planior & magis perspicua est haec quam adducit Pappus Alexandrinus τ : Misus eresolutio es via a quasi to taηquam corios, per ea V πη μ

resolutione enim id quod quaeritur, tanqua actum G Hrum

supponentes, quiά ex hoc equatur consideramus, quoiuque -- radamus in aliquεὐ- ognitμm, vel quodsit e numero/rinci- ri/rum , quod quirim est signum evidens , suasitam Poqua verum esse. Est autem illa αναλυειωcratio etiam hodie multis Mathematicis recepti usus. Dupliciter vero peccat haec λοοκ in bonae demonstrationis leges: phimum quod ex ignoto ad notum progrediatur : Secundo quod pon 3ν

219쪽

id omne verum esse ex quo vera conclusio producta est, cum tamen ex salsis etiam praemissis conclusio vera soleat nonnunquam consequi. Nec vero Aristoteles, qui ά, λύστως vocem, ut alias multas, a Mathematicis in usum

doctrinae Apodicticae est mutuatus, ea in significatione sάναλυεo usquam usurpavit: etsi de ipsis Mathematicis im, quisitionibus loquens voce isthac utatur. Vt perquam sit verosimile,, nonnullis verae demonstrandi artis imperitis mathematicis in falsum sensum vocem deflexam. Verum hoc obiter: ne quis scilicet quorundam mathematicorum re veteris & nostri aevi pravo exemplo etiam in Politicis fallaces instituat ἀναλ ς. Cum praecognita autem esie oporteat illa ex quibus conficiendae sunt demonstrationes , & simul in unive sum certissimae veritatis, sola vero demonstratio atquaproba ex singularibus experimentis instituta collectio, ita niversalis cujusque propositionis indubitatam verit

tem notam queant facere; consequens est, quaevis demonstratinum etiam Politicarum principia, vel demonstro . tione , vel ex singularibus civilium negotiorum experimentis facta ind action e, jampraecognosci d ebere. Accis re aute illa demonstratione jam cognita licet vel ex ipsis m et Politicis vel ex aliis scientiis; alibi atque alibi scilicet iam demonstrata. Quorum haec toti scientiae civili, illa singularis hujus aut illius rei Politicae notitiae,inservire is donea surit. QDecunque videlicet , ceu jam ante monuimus , in Metaphysicis de omni ente, quae in Physcis de

omni naturali corpore, aut de omni animali, aut seorsim

de homine , ut & quae de metallis lapidibus plantis di monstrata sunt, illa inquantum simul aliquid pronune ani de iis quorum in vita civili est usus, est autem risi

220쪽

cum personi arum tum rerum , vocibus illis ex Romani ju- risconsuetudine acceptis ex scientiis illis, Metaphysic & Physica scilicet, petita in nullis non Politicis disquisitionibus vim habent principiorum. Eaque ut Politica ex pediturus praecognita habeat, neeessum est. Neque vero ulla Politica quaestio expediri potest, si non tanquam cerritum aliquid sive de rebus si ve de personis accipiatur , quod aut Metaphysicae aut Physicae est considerationis Etiam quae in Ethicis,de iis quae simpliciter ad selicitatem. vitae humanae pertinent, demonstrata sunt, non oportet ignorare illum qui accurate Velit demonstrarem Πολιmiae: utpote eum & illa saepenumero . etsi non semper, ad domonstrationes Politicas necessario sint principiorum Vi ce adhibenda. Fieri autem haec sine vitio jMξεια, quae, erigit ut principia sint propria, paulo ante ostensum est. Quae in ipsismet Politicis sunt demonstrata , subinde itidem in aliis quaestionibus Politicis principiorum Vicem Praebent: etiam hic nimirum, perinde ut in aliis scientiis,

demonstratione una ex altera quasi enascente. Caeterum iionge maiorem copiam principiorum Experientia civi Luna negotiorum Politico in demonstrandi usum submi'. aenistrat. Adeo ingens certe eorum quae ex singularibus ς perimentis innotuorunt numerus est, prae illis ex demonstratione acceptis,ut vix ratione quidem multitudinit iacontentionem venire mereantur. Velut san e in aliis nonullis scientiis , Physica im primis , ita dc in Politicis , piae-xaeque demonstrationes confiunt ex iis principiis , quae nulla demonstratione innotuerunt, sed per inductionem ab experientia sunt accepta. Quae ingens multitudo efficit, ut hic et inim locam habeat id quod Aristoteles dicit : Arist. ιαμῆ μη τας P astri απειγου ci prior. Nn - πι