장음표시 사용
261쪽
rum vero cςdere in usum reipublicae illius, cujus notiuam primario spectas, potest, nisi probe cognitis iis omnibus etiam alterius rei publicae quae isthuc faciunt. Non sane expleveris ex alieno indigentiam reipubl. tuae, nisi scias quaenam alibi reperiri queant & quemadmodum sint 2cquirenda. Pari modo caveri non poterit, si quid aliunde ex vicinia sorte imminet maligni , nisi omnia ejus civitatis teneas quae cavenda fortaste sunt. Non denique foris molumentum parari potest, nisi scias de ubi de quomodo possit obtineri. Quoniam vero talia omnia de numero depraestantia dc utilitate superantur ab iis quae reia publicae tuae propria sunt & interna , manifestum est, e ternae rei publicae notitiam non nisi secundario dc quasi ex accidente ad tuae reipublicae plenam notitiam facere longe maxime vero dc primo ea quae interna sunt ad n litiam illam dc prudentiam particularem pertinere. Etiam hoc patet; non requiri externae reipublicae notitiam plenam, sed satis esse si illa ej us h aud ignorentur, quae tuae civitati vel prodesse vel obesse poterunt: eoque prout externa respublica magis minusve ad id facit, ita illius notitiam magis minusve utilem vel necessariameile. In memoriam denique revocandum hic est , quod paulo ante diximus: quantum sit commodum etiam iapraeteritorum civilium eventuum notitia collocatum, ad
deliberationes quasque politicas instituendas. Hinc sane patet, ad omni ex parte absolutam peritiam alica jus singularis reipublicae, non praesentis tantum sed etiam praeteriti status cognitionem per esse utilem. QuA Origine scilicet singula in civitate ceperint, quas paca sint
mutationes , unde frmitudinem acceperint, quo
m dcnique noxae vcl. ςommodi civitati attulerint. Pam
262쪽
tet itidem , ut praeterita illa quae ad quamvis rempublicam pertinent si ipsim et haud simus experti, addiscamus ,
nihil non monumentorum priscorum, quae huc faciant, parandum omni studio & consulendum , quosvis etiam peritos rerum adeundos,& quae fide certa sic sunt accepta, diligenter annotanda esse.
Α τ αμ E haec quidem in uni versum mi necessaria ad
singularis cujuslibet reipublicae prudentem notitiam, nonnihil tamen speciatim magis exponere fortassis in rem fuerit, quaenam illa sint, in quibus cognitio illa sim gularis rei publicaeintegrae versatur. Turbant scilicet hianonnulli hoc aevo, ita differentes, quasi jus publicum,ut alii,&privatu civitatis alicujus novisse, sit tantundem atq; novisse ea quae ad civitatem illam attinent, quasique hoc unum satis sit ad reipublicae singularis administrationem. Verum illud quidem quam sit erroneum, jam olim osten- .dimus i estque dijudicatu facillimum. Etenim cogni. - T sc ritio plena singularis reipublicae excludit utique ignoranti- 'mam omnium quorum in republica illa usus est. At vero juris publici vel etiam privati notitia, quamvis accurata, Cum plurimorum ignorantia conjungi potest. Fit a tem hoc. quia primum quamplura in republica quavis magni sunt momenti, quae ex legibus sive publicis sive privatis nequeunt accipi: &secundo, quia ex legibus d icere quidem est, quemadmodum in quammultis habere sese debeat respublica , non autem quemadmodum sese habeat, cum saepenumero leges minime observentur, Mipsamet secundum leges regiminis sorma longe aliena sit ab ea quae reapse obtinet; ceu cum primis observare est circa tempora magnarum in republica mutationum, d
Io mutantium manentibur quidem in speciem legibus M
263쪽
vocabulis priscis, re tamen ipsa prorsus inversa. Hic quidem igitur error, quamvis haud paucos hodie teneat, non est quod nos quidem nunc moretur. At vero longe rectius dixeris, absolvi illam notitiam iis, circa quae deliberationes civiles institui poti: limum solent. Sunt autem isthaec numero fere quinque, ceu probe Ob-ι i. servatum Aristotcli: quae nempe pertinent primo ad vecti-ς -- galia& reditus publicos secundo ad bellum dc pacem, tertio ad custodiam regionis, quarto ad ea quae cxportantur& importantur, quinto ad leges. Quorum primi notitia posita fere est in notitia.& ejus quantum ex quaque re ci-Vitas capiat, &sumptuum quos faciat civitas. Secundi, incognitione virium&copiatum ci itatis, tum quantae sint eae quae nunc suppetunt, tum quae parari possint, & cujus generis utraque sint: quomodo item & quae bella civitas
antehac gescterit: ut&quemadmodum circa arma instructae sint civitates aliae quibus cum vel bellum vel pax cis vitati intercedere debet. Tertii, in accurata peritia. re
gionis, dc prasidii ad custodiam regionis collocati: cuiusmodi sit, & quemadmodum pro conditione loci & tCmporis aliarumque rerum sit instituendum. uarii, in ici
entia corum,quorum civitas vel eget vel bundat ad Om 'nem civilis vitae usum: ut sic qu: dnam alibi,& ubinam locorum, vel desiiciat vel si erfluum sit. Tuinti denique,taeo, nc ignores, quaenam seges in civitate Obtineant, aut Glim obtinuerint, idque an cum noxa an cum salute Civitatis. Et vero horum omnium notitia praecipui est in menti in quavis civitate, quive haec tenet multum est id C-neus singulari alicui rei publicae regendae. Certo vel ex hisnaanifestum est, iuris publici aut privati peritiam partem quidem cac peritiae illius singularum civitatum, non m i par cin
264쪽
. partem quintam tamen; longe plurium Vero cognitionem ad reipublicae regendae usum exposci. Non tamen horum etiam quinque peritia integram di omnibus partibus plenam civitatis cujusque notitiam licet impetrare: utque vulgari usui sic & oratori satis quide conformis est isthaec enumeratio,nec perfecta tamen est nec capit philosophiam. Et veroAristotclcs divisionem illam tantum ibi instituit in usum Rhetorum non autem philosophi civilis: nec voluit omnia in deliberationem Venientia adducere in medium ed praecipua duntaxat, velut ipse loquitur, τα μεγεα. . Philosophia nimirum civilis ut persectam notitiam a quatuor causis arcessit, ita jubet in quatuor caussarum classes distribuere quicquid ad ci- . Vitatis cujusque facit cognitionem,& nihil negligere.
Igitur ante omnia attendendum; quem scopum praecipue civitas propositum habeat; num omnium civium ex aequo salutem quaerat, aut vero dominantis praecipue utilitatem reliquorum non nisi ex accidente: tum qua
in re selicitatem suam collocet, in potentiane, an in divis xiis, an in otio & voluptatibus, an denique in Virtutum ς ercitio cum sussiciente rerum copia conjuncto num denique singula quaeque reipublicae ad communem illum scopum faciant, an nonnulla potius aliud agant. QuΝ Ο mnias alis sunt caussae. Secundo videndum , quae conditio rerum Omnium in civitate, immobilium Sc mobilium, publicarum di privatarum: interque immobiles ipsius praecipue regionis: quemadmodum scilicet res illae omnes sese habeant ad propositu civitati scopum, ad formam regiminis, atq; ad eos quoru in manu est respublica Vt proinde huc pertineat etiam pars plaeraque eorum,quae
ad primas quatuor classes illorum quae in deliberationem
265쪽
veniunt ex Aristotelis recensione. Videndum porro, quae fit conditio personarum, sive civinna si ve reliquorum incolarum, composita cum scopo& sorma regiminis ipsis que regentibus. Ac proinde inquirendum, quis &quam
tus illorum numerus, quae dotes aut qualitates corporis . quae animi , idque ratione virtutum cum moralium tum
intellectualiuom niti, quae deniq, ipsorum conditio circa fortunae quae vocantur bona. Est vero & personarum examen instituendum veluti rerum:spectatis &scopo dc forma regiminis & ipsis rei publicae administratoribus. Prout sone haec alia sunt atque alia ita & tota respublica multum accipit diversitatis; ceu jam tum supra docuimus. Per. tinent vero isthaec omnia ad genus caussae materiaia. Te tio contemplanda venit ipsam et forma regiminis, sive η MMτεία. Cum autem illa sit quod recte observavit&Aristoteles dispositio aut potestatum civitatis omnium inprimis vero ejus quae summa est : praecipue attere. dendum,quaenam summae potestatis aut τύκυόου, quae deinde magistratuum, quae denique judiciorum sit in civitate ordinatio. Num porro illa regiminis ratio con eniens sit nec ne,exanimandum est; facta comparatione cum p. X. iis quae ad finalem materialem & cificientem civitatis Cain m δι iam pertinent: perinde atque in universalis prudentiae
negotiis faciendnna esse, supra monuimus. Haec autem omnia sunt propriasrmao caussae. Auarto denique in. investigandum , primario quidem, quemadmodum sese
habeant omnes, quotquot aut summam potestatem exec-Cent, aut funguntur magistratibus, aut jus dicunt, nec ipsim et duntaxat sed quomodo&horu primarii quoq; ministri ac domestici idq;respectu habito partim ad facultatem
eorum paruat ad volunt tem. Inquirendum porro, quaα
266쪽
'ca Arr xII. auhumemsi quae qualitates ut vocant sint, eorum quorum famulitio ad res potissimas belli ac pacis primarii isti utuntur. Inquirendum denique, quantum rerum illis ad
manum sit, animatarum pariter atque in animatarum .idonearum ut sint instrumenta gerendarum rerum .Quae num
itidem probe sint composita , facto cxamine ad caussas tres, materialem nempe finalem & formalem, dispiciendum est. Pcrtinet Vero omnis ejusmodi consideratio ad classem caussae emicien is, In hunc modum civitatis cujusque rebus spectatis atque examinaris, nihil utique potest ejus fugere quamvis
curiosissimum indagatorem. Tam studiose autem quaerenda omnia sunt, si quidem omnibus numeris persectam civitatis notitiam acquirere fuerit animus. Observandum nempe eis non requiri in quolibet euratore rei publicae negociorum, integrae ciVitatis exactam adeo notitiam; sed satis esse, ut qui non nisi partem civitatis curant, illius suae partis plenam habeant notitiam. Sunt autem tales Plane omnes qui circa civitatis regimen occupantur: issique quoniam excedit vires hominis unius, in universum Gmnia agere quorum civitas indiget. Quoniam uero ille m. ς' qui summa fungitur potestate, communem omnium cu-t tu istram neccitum est habeat; hinc liquet, non esse fas, ut hic quicquam eorum in civitate ignoret, quae communem
illam curam attinent: liquet etiam , hute potissima saltim civitatis perspecta esse oportere. Nisi prosecto&rempublicam perdere di se prudentibus deridendum velit ex- Ponere.Quam rem quoniam eximie illustrat illud Socratis αumGlaucone,nobili adolescente Attico, patriae reipublicae regimen inepte affectante,colloquium, quod summa
267쪽
ravit, libet illud addere, eoque hanc de notitia fingularis cujusque civitatis doctrinam claudere. Quamvis enim nonnihil sit prolixius, compensabitur tamen lectio di ita sol insigni fructu pariter & voluptate : praesertim cum hodie rari antiquorum scripta evolvant , Xenophontem inulto rarissimi,nimis multi contra juvenum pariter ac se . niorum ad Glauconis e Templum insaniant. Nec tamen suamet lingua loquentem producemus Xenophontem, sed qua illum expressit Joannes Leonclavius, etsi minime
leporem Attici sermonis assecutus: tantum ne cui videamur molesti aut taedium creemus Graece indoctis. Care rum inquit Glauconem Aristoni liu,quum v necdum vigintixatus annos Orat oris inurpare munus ac Praeses esse ciυitatu cuperet, nemo ab hoc in liutoroterat Abducere ; quam qua atioso propinquos ct amicos haberer, ac de tribunali detraheretur, planeque ridiculus esset. Hunc Socrates, qui ei bene ruperet Acbarmidem Glauconis lium es ob Platonem, lus ab hoc imsituto avertit. Nam qaum in eum incidusit, primum verbis hujusmodi prolatis detinuit fominem, uis audire vellet. Pr. esse civitati nosrae cogitas, mi Glauco' Cogito equitae, mi Socrates, inquit. ProfecIo, ait Socrates, si quid aliud hum a. nis in rebus hoc certe praeclaram est persicuum es enim ota rum,utsi hoc impetres,tum possis, ct irae consequi ea quae com cupiveris, se amicis usui esse, cor familiam paternam extollare,
amplificare patri/m : praeterea celebritatem nominis adi pisceris primum in hac urbe, deinde in Graecia, ac fortassis e riam uti Themistocles apud Iarbaros : ubicumque aute fueris ninquam non eris illuseris. Haec quum audiret Glauce, esserebatur animo, labenterque manebat apud Socratem. Is mero deinde: Planum es omnino, ait, mi Glauco, necessarium
si uosq- :m esse in honore velis, aliquam rei publica utili,
268쪽
CAPUT XII. atem ad ras. Omnino, ait. 2 n igitur rem ce Averis, per Deos, inquit Socrates, d dicito nobis, principium ad ciendi benes,s rempublica acturus s. Heic quum Glauco
subiiceret, ut qui tum consederaret undepotissimum inciperet. An non, ait Socrates. perinde ac, aeum amici domum vis amplis care, ocupletiorem eficere niteris, ita se civisaIem conκ-beris opulentiorem reddere Θ Omnino, inquit. Fueritne igitur opulentior s proventus ei plures accedant ' Hoc quidem consentaneum est, ait. Dic ergo: quibus ex rebus nunc
civitas hac proventus habeat is quanti sint; nam pianum es, haec te consideras, ut se quidam ex eis exigui sui eos tu
explein, s qui autem omittuntur eos praeterea compares. Ego vero, est Clauco, numquam haecprofecto consideravi. Euodsi hoc neglexisi, ait Socrates, Gallim sumius.quos facit civitas Nobis expone ; nam certum es Eogitare te jam , ut perva caneos toltas. Ne his quidem, ait , unquam vacavi. Ergo, subjecit Socrates, di framus aliquantulum rationem locuplerandae reipublica; nam qu possit eri, ut sarum rerum curam
σliquam uesipi.it is qui umi in se proventus ignorat ' Ve -rMm mi Socrates, inquit Glauco, potes etiam ab hostiam respu-brica reddi locupletior. Ac vehementer quidem, ait Socrates, si eρ superor at se eis inferior si etiam sua amiserat. Vc re dicis , inquit. Ergo qui de bello gerendo a ersus illasgara eppugnari necesse es deliborat . eum civitatis Ur adversa Florum vires habere cognitas oportet; ut se majores sint civitatis bel tam suadeat,sin eae minores sint quam hostium auctoris cst ut cautὶ agant. Recte dicis, ait. Ergo nobis primum indicato, subjecit Socrates, qua hujus civitatis tu ede es tum navales sint copta, deinde quae adversariorum. Ego vero, inquit, nonpossim hoc tibi profecZo de memoria promptam ese P.ncrc. At si quidconscriptum habesprofer , ait: nam Iuben
269쪽
hoc audiero. At ne conscriptum quidem hoc unquam es a ise, inquit. Ergo, subjecit Socrates, etium is tiberationem d. bello nonnihi initio sesenim- ; nam ob rei magnitu inem for lasse nondum explorati quidquam habes, praeflerrim laum nuper adeo praeesse reipublica ceperis. Caeterum custodiam regio-onis hum scio tibi curaefuisse, teque tenere, quot 6- proMissint opportuna nec ne, quo rasidiari, milites fi ficiant, quot
non: denique consulere te, ut opportunapraesidia Masgeantur. a per a tollantur. Immo vero, subjecit Glauco, equidem r/Penda universa arbitror , quod ita cus odiant ut ea quoquc attingantur quae nosro in agrinunt. Ais quispraesia i ozat, inquit Socrates, an non exsimas cuivis rapiendi potesatem fore 3 tu vero num profectu eo rem invesuasi, aut quσ- modo scis eos malas excubias agere ρ Conjicio, inquit. Ergo de his quoque tum deliberabimus, quum non amplius utemur con iecIura,sd cognitam rem habιbλω. Fortassis hoc uerispotiin, ait Glauco. In argenti fodinas quidem certe, sibjecia Socrates , non venisse te sto: ut dicere possis , quamobrem nunc minus inde quam anrehae proveniat. Equidem eo non sum pro crus, ait. Profectὸ, inquit Socrates, fertar is Iocua os gravis. quamobrem ubi de hoc consiliandum erit, haa tibi excusatiosussciet. Hoc equidem meditor, ait Glauco. Is Socrates: Hoc autem, dit, non neglexisse te scio sed omnixa con erasse, quam diu frumentum, quod ne o in agro nasciar ad alendam civitatem hanc u ficiat, quantumque praeterea in annum requiratur: ne te in o civitas inopia ejus lGboreisdquia tibi de hoc constiterit possis consulendo de necessirks rebus reipublica proclicere, eamque conservare. Rem magnam dicis, ait Glauco, si quidem erit etiam talium haben cura. Enimvero, ubjecit Socrates, ne fuam quidem domum
270쪽
se omnia diluenti cura suppleat. Sed quum civit in ex pluribus quam decies milli domibus constet, ac dissiciis si tu δε-
muum curam ut habere, cur non patrui tui domum unam priamum augere conatus es ρ Te quidem ille rogat.u faceres p. i. etiam a plures animum adjicies. Sin uni odesse nequeas, pluribu/prosis uemadmodumsi qua unum talentum ges re nequeat quἰ non manis um est, huic ne conandum quidem esse ut plura gesor Ego vero ,subjecit Glauco, prode sempatrui amiliae mihi viaret obtemperare. Ergo, ait Socrates. quum patruum per ua re nan possis, essecturum te putas, urAthenienses universi una cum patruo tibi pareant ' Cave mi Glauco, inquit, ne gloria cupiditate in coistrarium prolabiris. An non vides, quam periculosumst ea vel dicere vel agere aliquem, qua ignorat ρ Etiam de aliis, quo unque tale nos , cogites velim, quales esse videantur, dum vel dicunt ea quae ne uni vel tractante num tibi videantur prapterea Iaudem potius quam vituperationem consequi, atque utrum .in admiratione magis quam in contemtu esse. Itidem cogites elim de ,s qui noruist quidquid vel dicunt vel agunt: invenies, mea quidem sententia, in omnibus actionibus eos, qui cum gloria sunt O in hominum admiratione, maximὸ ex isiorum e ν mero qui rerum periri unt . inglorios autem hominum que contemtui expostos ex imperitissimorum esse numero. amobrem s ct clarus es iis in re publica d in hominum a miratione, inprimis operam dato, ut ea noris quae si perecogitas. Na caeteris in hoc praestans tractare negotia re publica ceperis, mirum mihi non videbitur facile consequaris ea quae concupi cis. Haec omnia praeclare atque eleganter Xenophon. Conserentibus autem illa quae ab Aristotele disseruntur Quarto capite primi Rhetoricorum libri facile apparet,