장음표시 사용
291쪽
Propheta apud Babylonios pariter & Persas. Igitur illis
qui rectores agunt ejusmodi rerum publicarum, aut qui regentium illorum summa vel consilia vel opera adjuvant. probis quidem esse non licet. Quin laudem merentur si sint σαινουργοι, vel dolosi ac fraudulenti, interdum & tavi,& raptores, omnia metientes praesenti utilitate reipublicie aut imperantium. Caeterorum tamen qui in magistra-hu etiam versantur, alia ratio est.
Neutiquam vero pravi illi mores necessum est insint cuiquam vere Politico, in rebuspublicis quibus sincera felicitas civilis est cordi. Imo in his qn1m maxime postulantur mores probi. Ita ut optima respublica non nisi is viros merE bonos admiserit ad gubernaculum. Vera
felicitas nempe rebuspublicis illic est pro Ratione status
quam vocant et coque nihil improbum est committendum a rectoribus earum. Hoc autem fieri non potest ni- si ii sint virtute undique imbuti. Germana videlicet seli--- citas tantum bonis artibus comparatur 'artes bonae autem duntaxat a bonis queunt rite exerceri. Etiam corruptas tamen respublicas nemo administraverit qui omnino improbus est. In omni enim rectore exigitur fides & justitia saltim ersa suos: quum ne' latronum quidem societas vel tantillum duraverit, omni plane justitia exulante. Igitur quales tyrannos esse Arta. V. vult Aristoteles, iis moribus hi Politici sint oportet: non Polit, male affecti nimirum ad virtutem , μη πιν οἰνς 'M' ἡμιπινη . . Sem robi, o non niali sed mimali. Quantumvisqvero bonae respublicae omnes nihil exigant mali moris in rectoribus & magistratibus suis, vel quod idem est, in suis Politicis: attamen modo quisq, moraliter haud malus , & virtutibus praeditus sit ijs, qualos
292쪽
imprimis ad munus suum gerendum commodae sunt, fieri id potest sine magna reipublicae noxa. Si autem illis virtutibus fuerit destitutus, ad munus etiam illud Politi. cum gerendum est inidoneus. Sic qui ad Judicia appellere . vult animum , necessum est ne si avarus, ne praecipitis iracundiae , ut sit amans justi, Dei reverens. In alijs Fortitudo: in alijs Taciturnitas: in alijs Liberalitas: in omnibusTem peran tia & Iustitia maxime requiritur.Quae omnia singulatim hic exponere non seri institutum. Et vero satis est demonstrasse, virtutes morales non eodem modo in quovis Politico homine habere sese oportere, sed hanc morum
partem admittere magnam varietatem: accuratior & --
sis distincta morum inquisitio non est hujus argumenti- Eadem de caussa non etiam est, quare prolixius hic velimus disserere de moribus homileticis viri Politici cujuslibet. Monuisse satis est paucis, quod nonnulli eorum magis nonnulli minus mPolitico hoc aut illo postulentur, prout Varia reipubl. munia sunt exercenda. In universum tamen videtur utile esse vitae civili: esse sermone assabilem accessus facilem vultu, qui maxime populum demeretur, ama- bilem: aequis de eriispropensum, nec iniquis acerbum: quod Cap. L.
Senecae Verbis jam tum ante docuimus. Qui certe sunt m pQ. Mσανθρωmodc morosi multum,ad res civiles aut Politica negotia inepti sunt. Quadere cumprimis legi merentur, etiam quae a S. Guageto libro de civili conversutione disputata sunt. Debentur autem omnia haec partim Naturae partim exercitio, ceu ex Ethicis notum: eoque necessum est utrumque beneficium bono Politico uti contingat.
ANDOQUIDEM autem & de moribus Politici
I agmatici jam satis disseruimus, nihil nunc quidem ει - 2 cst quod ulterius, de praerequisitis ad Politicam sive .ci pragma-
293쪽
DE CIVILI PRUDENTIApragmaticam sive Philosophiam, adferamus in medium. Ex iis vero quae allata sunt hoc utique primum licet cotiligendo definire: non omnem qui idoneus est ad Philosophiam civilem eundem etiam aptum esse ad negotia e pedienda. Quoniam nimirum inter alia saltim illa morum ratio, ut dc amor negotiosae vitae in Philosopho civili haud postulatur: ne caetera nunc repetamus. Et vero hinc videmus usu venire, ut optimi etiam & prudentissimi Philosophi Politici manum tamen gerendae reipublicae non admoveant: sive quod amor studiorum& otij literariisaeos maxime assiciat, sive quod de moribus vitae civili convenientibus destituantur. Priore sane de caussa de Plato pariter dc Aristoteles aliiqi olim rempublicam haud
attigerunt. Posteriore autem nonnulli dc risum dc contemptum dc sannas, pragmaticorum hominum imo Ecvulgi, cum jam olim incurrerunt, tum hodieque coguntue cxperiri. Mores nempe quales ad civilem convertationem postulantur , non necessum est in sint Philos
phiam sectaturis. Fieri igitur potest, ut quis sit indole
austera, morosa, dc subagresti, dc tamen summa cum laude Philosophum agat, Sed dc si quem fortasse natura genuit minus aptum conversationi, ille quo magis studiis totum sese dedit, vitato hominum consortio, non potest non ipsa illa assuetudine eo senum reddi plane inurbanus atque intractabilis. Si quis, inquam, ita natus me
utit: non autem si conmare dc Jaumanitate cximia ornaverit illum ipsa generatio. Porro cum Philosophus
omnis deseat este vir bonus possit certe esse, quantumvis Politicarum artium omnium etiam vitiosarum peritissi- anus iei publicae autem illae quotquot a Vera felicitate ab-xrrant, aut cui nostro morς loquax) in quibus Ratio status
294쪽
honesta non est, bonum virum rectorem haud admittant, facile apparet, mores bonos aut virtutes hominis Philosophi interdum haud pati , ut rempublicam in qua vivit gubernandam suscipiat. Et vero fortassis hac etiam de caussa olim magni Politi ei Philosophi, Athenii cumprimis versantes, alieno a re publica illa gerenda animo fuerunt: quod nimirum id agere sibi non licuerit sine virtutis laeso he, in illo corrupto reipublicae statu. Et vero reipublicae Atticae admoverat quidem antehac manus Solon vir optimus, sed quando re Ipublica ipsam et cuperet bene regi: gubernandam componendamq; illam post etiam accepit Demetrius Phaleraeus, sed abolito jam per Macedones impotente illo& improbo civitatis statu. Quod si autem absque hisce duabus ea ussis fuerit, nihil ob stat quo minus & Philosophus civilis quis sit perfectissimus di simul Pragmaticus optimus. Nec enim aut morum iblud homileticorum vitium, aut negotiose vitae aversatio, necessum est semper Philosophiam comitetur; sed in te dum possunt, imo solent perfrequenter, illa abesse. Qui sane cum malitioso vulgo sine discrimine doctis omnibus
ineptos objiciunt mores aut aversionem a re publica, quales sane & jam olim haud defuerunt, iniquissime calumni- .antur. Quapropter nonnulli Philosophorum civilium jam tum antehac summa cum laude feni publicam rexere.
Id quod prolixius supra demonstravimus. Imo vero 'illae demum vere beatae sunt respublicae quas vel Philoso- 'phi regunt vel quas qui regunt philosophantur. Quod fuit olim sapientissimi Platonis dictum. De cuius sententiae veritate dubitare nemo potest , saltim qui intelligit, Philolbphi hoc nomine venire virum & bonum pariter de reipublicae ad veram felicitatem componendae M vi sapie a
295쪽
sapientem. Nec enim profecto per alios respublica aliqua veram felicitatem poterit conssequi, quam per eos qui & sapiunt simul &am antea,quae isthuc faciunt. Quales f. de Iust. cum bona ex parte sint etiam γν οι Jurisconsulti, haud in-ν ore. iuria Ulpiano auctore, veram di non simulatam philosophiam profiteri sese, gloriantes, sunt adeo rebus publicis&ipsi Ionge utilissimi. A quo vere prudentum iuris ordine tamen cum plurimum distentLeguleji non minus quam qui φιλοεις μοιs quaedam docti, pallio & barba tenus olim, nunc titulo solo sese efferunt, veri Philosophi non sunt; absit ut hos promiscue omnes reipublicae rectae gu- p. m. bernandae idoneos pronunciemus. Sed& jam tum supraret. μ' eos hinc rejecimus. ii Potestscκηδε& hoc colligi; non adol escentem, muliro minus puerum, esse idoneum ad plene accipiendam civilem Philosophiam, ut nec ad Politicam omnia
fieri. Et vero ijsdem de caussis omnia haec ita asserenda veniunt; modo etiam hoc observes: illum denique estis disciplinae alicujus vere idoneum auditorem qui plane judicare potest omnia ea quae proponuntur: qui novit quae proponuntur in disciplinis, illa firmis lationibus probanda a magistris esse, cum ita demum liceat ad scientiam pervenire : iudicari autem quod prolatum est non posse,nili Pςr'
296쪽
CAPUT xIII. . 2 sspecta intime rationum firmitate. Versatur scilicet Poli. tica omnis Philosophia circa ea quae per experientiam accipiuntur, & ex ejusmodi unice exstruitur. Est autem juvenis rerum civilium inexpertus: atque ita nec iudicare illa potest quorum fides soli experientiae innititur, utque verbo ijs assentiatur animo tamen firmiter ijs nequit assentiri. Accedit quod iuvenis nondum soleat esse satis compositis ad virtutem moribus et atque adeo corruptas & improbas respublicas a probis & Iaudandis,haud perinde constante & generosa sententia, ceu fieri par est, discreverit. Qui sane virtute non instructus satis est, facile improba & iniqua cujusmodi plurima sunt rerum- publicarum nonnullarum in stituta rectis praetulerit.' utiatur vero ad primum quidem pronunciatum suum rob randum Aristoteles argumento hoc utroque: ad post rius primo duntaxat, quoniam illud unum tunc exigebat instituta tractatio. . Quae Politicae Philosophiae autem eadem est & Prae igmaticae ratio. Exercere scilicet illam itidem non est plenE aptus juvenis aliquis. Idque itidem primario quidem, quod cum in universum sit rerum humanarum non isatis peritus, tum ejus populi, cuius forte curationi est a
hibendus, indolis, morum, institutorii rerumq; omnium. -
per aetatem haud possit temere plenam notitiam sbi acquiti sivisse. Et tamen utrumque praescire oporteat, priusquam possis feliciter rem gerere. Tametsi sane talia omnia interdum & audierint juvenes & legerint, probent etiam; quoniam tamen non satis animo infixa tenent, perinde sepe est quas non didicerint. Itaque& nimis creduli ple- .
riq: sunt & ad sperandum faciles nimium,ebquere idonei multum qui decipiantur, & dum minus circumspiciunt 'M m agantur
297쪽
ε DE CIVILI PRUDEN re agantur in praeceps. Qui morbi omnes ab inexperientia
Obstat purra iuvenili artati ad prudens omni ex par te regimen , asscctuum animi nondum satis temperata violentia. Moribus enim plaerique si ve affectibus rapiuntur; quin omnem in partem nunquam pene non sunt ni-.m ij, sive ament sive oderint, cςleres item in cupiditatem, pariter omnem atque iracundiam, & vicissim facile mobiles in adversum. Quibus moribus non potest non civitatis quodque regimen in grave discrimen adduc I. i. Elcganter Aristoteles, in juvenibus ait esse et q. ατ λες, ut in keminis ακ ν: sive, vim animi consultatricem imperfectam juveni, scem j nae minus certam. Est vero hoc usque adeo notum , ut in proverbium abierit se'um prudentia, & nu uam gentium non sit juventutis imbecillitas in haec observata; utque in multis bene con-.stitutis civitatibus per leges annales a muneribus reipubli .cτ potioribus capessendis juvenes arceri soleant. Cum pii misi nidoneus est in republica quidem bona, discendis vitiosarum rerum publicarum artibus, juvenisa j quis potens simul atque ainbitiosus, aut rerum novarum cupidus: idque quoniam interest reipublicae, ut omnisi musmodi indoles, quantum fieri licet, ab artibus illis discendis arceatur, ne stilicet abutens aliquando ijs rem publicam patriam in discrimen conjiciat. Magnae scilicet est virtutis, tenere malas artes ijsque non uti s offerat sese oc casio: qualis in re rubi. tape offertur. Sicut in universum
M vafer ignoratio visiorum quam viroris cognitio. Ni si fal
lor, hac de causa Theagem, juvenem Atticum avidum D, discendi artes tyrannicas, noluit in disciplinam ad mitiς re Socrates, praetexens a dae mone sese vetari: estque adς
298쪽
CAPUT, L 27 seopus Platonici dialogi, docere: non admittenda ad Vide p. quasvis Politicas auditiones ambitiosa ingenia etsi aliud ton. 7 -- ejus voluerit esse Marsilius. Consimili certa cau' noluit Hippocrates perversae indolis homines ad Artem dicam discendam admittere, quod nimirum & Ars illa iuvaletudini conducentium ita&adversantium peritiam profiteatur, eaque proinde malus quispiam facile abuti possit. Hinc quo ille usus est exemplo huc quoquo pertinet: - Ἀω ἐονὴ π γρι z δεικνυται,.sio, tim P ὐ Asυς, προν ἡ πλεολύ- misim eta af -
cra sunt negotia scris homini Ara ostendantur, profanis autem- fas non en,pri Iuam sin imitari orti scientiae. Haec quamvis clarissimae sint veritatis, videntur men duo obstare eorum luminibus, quo minus omnibus perinde sint conspicua. Primxm enim, juvenes non ego
idoneos Philosophiae civili discendae videtur repugna re ijs quae reapse experimur: nempe illos felices in addiscenda illa progressus facere, docet usus. Si addiscere eam juVenes nequeant, tum vero ne conatus quidem ad'. ferri ab illis debeant ad Philosophiam istam addiscendam.
Id quod itidem laudato omnibus mori adversatur. Secundo omnium gentium historiae docent, nonnullos quamvis adolescentes res magnas gessisse, nec ulla sapientiae parte fuisse senibus inferiores. Et vero Salomonis, Alexandri Magni, Scipionis, Octaviani Augusti exemplis ipsi met nos antehac idem docuimus. Addi autem possunt d aliorum Viri G- ex veteri pariter & nostro aexo, si opus fit. VII. p. νοι. Verum haec tanti non sunt ut sententiae prose quid .ct p. ars. quam mutemus. Ut enim ad 'miam objectionem primo respondeamus; aliud est progressus secore in discendo, a
liud scientiam ipsam plene assequi. Illud qui potest non
299쪽
statim hoe etiam potest. Opinionem scilicet sive Jetiabo ἀnam parare sibi juvenis potest, & hactenus tendunt juventutis non in Politicis duntaxat. sed in Arte Medica& Naturali Philosophia profectus: nititur nimirum fides
paratae omnis cognitionis auctoritate potissimum docentium non adeo rebus ipsis. Ut vel hanc vero consequa
tur juvenis, admitti utiliter potest ad Philosophicas audi- tiones. Etenim haud nihili sed eximium ea, q adam pro re tenus si non distur altra: I. V δε eap. quandoquidem illa ipsa opinio, ubi sensim rerum usu se nae ' iso. rit confirmata,facili negotio in perfectam abit scientiam r& saepenumero ad res agendas etiam opinio bona satis est, quam vis scientiae major & vis sit & certitudo. Quum tantam vero utilitatem ex stud ijs Philosophiae civilis possit juvenis capere, quidni, etsi plenum laboris fructum assequi nequeat, ad auditiones Philosophicas admitta- tufὸ Non potest sane placere Pythagorae institutum licet
etiam Augustinus laudaverit. Ita nimirum hic loquitur: QU. I. uferre loribu soleo Pythagoram, quod rege Eae rei blica discria. d. Ose plinam a. Doruus suis ultimam rodebar ,jam doctis, jam per fectis , jam sapientum, jam beatis. At vero usus nos docet, nihil esse caussae quamobrem in seram istam aetatem omnis regendae reipublicae disciplina differatur. Gesserunt porro fateorὶ & juvenes magnas res: horum autem numerus perquam est rarus & habet aliquid inusitatum ., Nobis autem sermo faciendus fuit de eo, quod plaerumque obtinet atque adeo naturae maxime est consentaneum. Sed & haud dissiculter apparet, nonnullis eorum datum sapere,& res gerere, divina extra natur cordinem liberalitate. De Salomone utique certos red
dii nos Sacra historia. Felicitas quoque armorum in V Alexan
300쪽
CAPUT XIII. et 7 Alexandri ea sui ut non tam hujus prudentiae quam divino regimini debeatur , quicquid ex adverso disputet Plutarchus. Idem in Hannibalis, Scipionis Africani, Augusti Caesaris aliorumque nonnullorum rebus obser 'vare est. Talia vero insolita & divina non utique in exemplum eorum quae piarumque hominibus nobis contii sunt trahenda sunt. Juvenum alijs non des runt bo. nae opiniones quibus suffuIti qui sunt illos posse inter dum egregios sese praestare, jam tum professi sumus. Λ- .ajjs suere ad manum prudentes consiliarij: juvenum gloria 'tantum in eo collocata, quod prudentum monitis regem dam rempublicam permiserint. Qualem primo quinquennio Neronem Burro & Seneca ducibus Romana,
Dasum Israelis Regem Jojada Pontifice vivo Sacra Histo i ria prodidit. Itaque hi quidem posteriorum ordinum juvenes assertionem nostram haud faciunt dubiam. Et vero plerumque illos, qui adulti non sunt, per imprudemtiam nocumento rebvspubIicis esse cum volumina illa sa- iecra tum ipsiusmet Salomonis Paraemia doceat: va Mi
EST igitur sitis sti certum illud quod diximus χnon juvenem multo minus puerum, omni ex parte ido
neum esse Politicae sive Philosophiae sive Pragmaticae discipuIum. Quoniam vero simul ostendimus, posse juvenem insigni cum fructu utramque Civilem prudentiam, Universalem nempe illam & Singularem, aggredi, eaque imbui; illud quoque disquirendum fuerit; quemadmodum institutio Politica omnis quam rectissime possit peragi. Et vero etiam heic controversa quadam sunt: Primxis Ide modo & ordine institutionis, Secundo de magistris, &Terito de loco institutioni apto. Reliqua scilicet omnia