Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

271쪽

GO DE CIVILI PR I DENTIA . . longe rectius & plenius ab Aristotele esse traditum, quidnam in publicas deliberationes veniresoleat. Et vero licus ille de argentifodinis Xenophonteus, pertinet ad primum Aristotelis deliberandorum, ultimus vero de iiii mento ad exportanda & importandae quae tamen longius multo patent quam uti ad solum frumentum possint re stringi. Ne tactus vero quidem est a Socrate locus Aristotelicus de Legibus: qui in qualibet republica potissimae est considerationis,& rempublicam plene curaturo summe est cognitu necessarius. Ab ipsona et vero etiam Artistotele non omnia quae cujusque civitatis notitiam attinent allata esse in medium , jam tum monuimus. Ut multo minus Socratica illa esse numeris omnibus Perfecta, jam sit clarissimum. .

actu rerum , requiruntur: deg r Ia utris in situtione . - EXpediendum nunc denique est etiam id, quemadmo dum quis institui quam optime possit ad civilem prudentiam , cum universalem illam pariter B Nnκωτέρου, tum singularem quae jam in actu rerum occupatur. PriuS Vcro docendum, quis idoneus sit sive ad hanc sive ad illam comparandam. Fec enim quivis sine discrimine ad id aptus est frustra autem institueris hominem ineptum. Sed & qui est aptus Politicae philosophiae, non statim eo ipso est par Politicae, ut ita dicam, pragmaticae & vitae negotiosae. Eoque distinctim de utraque agemus a & qui dem de priorerri. . θ

Atque

272쪽

cAPI TDaem. Atque Aristoteles quidem, ceu Aulua Gellius testa- GA. 1tur, quantum conjicere est, ex Andronici Rhodii com- .....

mentariis acceptum 2 olim ad accuratas quasque Philolaphiae auditiones admisit neminem, nisi cujus ingpnium 'amorem discendi, laboris tolerantiam, de denique cie- menta eruditionis explorasset. Quod ejus institutum quantae fuerit prudentiae, a nobis prolixe alibi est tradi- ibiatum. Cum in omni autem accuratioris Philosophiae au flor tu ditore sive studioso quatuor isthaec merito exigantur, utique idem faciendum fuerit circa eum qui ad Civilem Phi. Disσφε losophiam affectat gradum: quandoquidem illud Philosophiae genus iubtilitate dc amplitudine non temere cui- . aquam alij cedit.

Igitur initio ingenii quaedam singulares dotes adse- Urendae sunt ad Philosophiam hane discendam; & quidem plane illae ipsae, quae an quolibet Philosophiam aggressiiro

requiruntur. Sunt autem primum vis eximia, & percipiendi, dc judicandi, & memoria comprehendendi omnia quae a magistris Philosophiae civilis proponuntur. Et

vero non sufficit in auditore, posse percipere mentem ma ..gistri, aut meminisse eorum poste quae accepta sunt, sed, idq; cumprimis quidem, posse etiam judicare. Tantum scis. licet scimus quantum iudicio assequimur. Propositum autem est auditori, scientiam sibi comparare. Eoque nec

idoneus auditor Philosophiae est is qui haud pollet facultatate, illa quae sibi audita sunt judicandi, vera sint nec ne. quam ve habeant certitudinem. Pertinet huc Me dc quaedam vis, proprio, ut ita dicam, Marte, ex singulariabus experimentis subito colligendi aliquod assertum

commune, dc exhinc ulterius ratiocinandi; cum primis

273쪽

eventuum cognoscendis, tum illas caussas inveniendi fe r. licitas. Quae utraqne dos illa est αγχ-α, quae Aristote A' θt, E. scite definitur , ἐυο1χία τις G άσκεπτω χροεω Κ μέσου: veluti

v addit s quis vident quod luna luciaeam sulpartem semper ob versam fili habeat, illicὸ excogitet cur ita sit , nempe quia

lana luceat a sis : aut se quis cum divite coiquentem quemmidens , statim conticiat peti mutuo pecuniam: aut ob iή esse

amicos, quoniam habeiant communes inimicos. Πάν7 μ - αιπια - μέσα ο ιδων - ακυν ἐγνω& . Definitur etiam eleganter, trib. I. nec non magis ad usum practicum, in libello qui Andro-- nico Rhodio tribuitur : ἔξις-U-γ- κα Fiκον ἐυνσκου-

, ut Plato in Charmide loquitur , .cujus Contrarium est stupiditas si ve ἀναιβmia. Haec porro felicitas in genii saltim ex parte semper Naturae debetur beneficio Nisi sane a Natura saltim ex parte sit hac in re felicio:

quis, nunquam in Philosophia ulla atque adeo nec inci- vili discenda fecerit laboris pretium. 'Ea autem vis in icrdum est Naturae, ut quidam pene nulla adhibita indoe stria stupendos in omni Philosophia progressu faciant, alii seorsim in civili ejus parte, modo animum istuc apPri Ierint : quos merito hactenus ρυφυῶς dixeris. Possunt vero . illae ingenij vires, etiam cum exercitio tum arte pro moveri atque intendi plurimum. Exerciti; certe vis as in tenij judicij que acumen parandum nota est. Nectem . re quem latet Mnemonicae artis & Logicae ingens faciatitas. Qiij bus proinde instructum esse oportet Philos Phia: civilis assectatorem, ut scilicet & cito possit quae iblius sunt loci invenire ac judicare,& quae didicit firma me L . d. moria continere. Cito, inquam. Haud pessi me enim

Orai. . Crassu apud Tullium: Eos quidem se mea sententia sc -

274쪽

In esse se ni debet comparaturo sibi prudentiam et

accuratam Politicam, *ιλομάθμα : non quaevis sinet discrimine quidem, cupido tamen discendi illa civilia Sunt nimirum nonnulli quidem , sed horum, alij seruntur impetu quodami promiscuo ad omnia, alij usque adeo ad certum aliquod de singulare doctrinae genus, ut reliquum omne despiciant, nec animum queant ad alia appellere. Seorsim igitur postulatur hic ardor, quidam addiscendi civitatis regendae prudentiam : sive sirconjunctus ille cum propensione ad universam eruditiOnem omnem, sive soli illi disciplinae addictus, aud unica aut potissimum. Quoniam vero amor discendi seu verblatis assectus est non tam intellectus quam voluntatis, marnifestum est,quae moralibus virtutibus, quaru sedes itidem est voluntas, eadem quoque huic cum obstacula esse tum incitamenta,easdemq; parandi rationes.Etiam hic scilicet haud parum valet natura, longe plus autem proba coni suetudo removens quicquid solet animum a veri & scisentiae civilium rerum studio reddere diversum: cujusmo di sunt, praecipue quidem vana gloriae tueri di volupta tum cupido,interdum vero etiam sive nativa sive electitia quaedam in μαμμαοι alia propensito, cum angu stiὶ ingenij, quae nimirum vetat multis intendere,conjuncta. Irid Minime Tertio deditus otio aut segnis, sed gnavus,

industrius, imo φιλο- O. esse debet Philosophiae hujus

aemulator omnis , quandoquidem, plena quidem de accurata, ejus cognitio, di G sior est, nec leviter comparari potest. Enimvero ex ijs quae antehac disputavimus mani, restum utique est, persectam undique civilem prudon' I4 3 tiam

275쪽

liam ad omne genus rerumpublicarum pertinere;& parari illam partim extructis universalibus pronunciatis ex si gularium eventuum, sive proprio usu sive aliorum relatu acceptorum, peritia.Ad quae labore utiq; opus est, di maegna diligentia. Nec vero perfunctoriae est operae, in rorumpublicarum singularum quarumvis mores, instituta, disciplinam&actus inquirere, saltim inspectis monumen,

tis jam conscriptis: ne quid dicam de usu proprio. Indis striam quoque singularem necessum est adhibeas, si ea

omnium temporum gentiumque rebus communia '

lis praecepta condere. Quod omnino faciendum est. Ea illis porro communibus experimentis sit fas ita loquis ulterius philosophari,& quae omne genus reipublicae comstituere mutare conser vare idonea sunt, docere, itidem non est nisi hominis gnavi ac laboriosi. Observandum

vero e ιλο rara dum requirimus,non studium nos duntaxat

sed simul& laborandi facultatem requirere. Est enim inquis velit quidem laborare, non possit tamen, praec 'poris fortasse invalitudine. Opus vero est non stu osolo laborandi sed & facultate. Quoniam vero nudi Lunillud itidem opus voluntatis est, idem omnino quod ante πῆς φιMμαθειας monuimus, etiam hic in consideratio. nem merito venit. Sed non est quare heic quidem isti rei

immoremur, ut a proposito alienae . .

IV. Sunt qorto & singularia quaedam velut praecedanii, elementa doctrinae ciVilis, quibus nisi fueris ante imbutus, non possis debito cum fructu in tractatione civilis Philosophiae vertari. Ante omnia videlicet praenoseenda suo rit propria hujus Philosophiae . που ia: qualem hoc ipso libro docemus. Ut enim & in alijs philosophiae par tibus venit usu, ita nisi me παλίου hanc adserat ad Philin

276쪽

Dphiam hane sive addiscendam sive docendam, nec quae

propria quae aliena huic sint doctrinae, nec unde dc ii, quantum possit debeatque illa accipi, nec quo sit ordine in docendo discendoquς progrediendum, poterit novisse: ac proinde non poterit non gravissime identidem impingere. Instructus porro idoneus hujus Philosophiae cultor sit necessum est, ceu jam tym significavimus, sarutim communi Philosophiae omnis organo quod appellant: & quidem cumprimis Apodictices peritia: ut & A tis Experimentalis, qua ratione scilicet posset experientia & usus rerum accipi dc quemadmodum experimento comperta possint redigi in universalia pronunciata: & denique doctrina de ordine docendi discendique: Quamvis enim haec nondum sint ex dignitate hactenus tradita, omnino tamen organicae disciplinae partes haberi debent. Omnibus enim illis utendum eme Philosopho civili, luculente jam ostendimus. Porro & singularium omnis generis civilium rerum experimentalis peritia, sive proprio experimento sive ex historiis comparata, praemittend/merito venit Philosophiae hujus studi js r utpote quum ci circa talia versetur omnis haec Philosophia, atque haec adeo principia sint demonstrationum omnium Phi'

losophiae civilis; perinde atque meierare tενοι quae appellan tiar Astronomices, & in universum observationes atque

ni storiae naturalium rerum principia sunt Naturalis Plii Iosophiae. Caeterum & qui haec omnia Civilis Philosophia;

-πα ἰcmcta atque οργανιμα nullo magistro didicere, nonnullos posse nihilominus eximios progressus facere, jam ante fassi sumus: nec tamen est cur assertionum nostrarum DIlam mutemus. Id enim qui praestant, etsi nullo magi,

grosint usi, tenent tamqn etiam illa , adjuti eximia N,

277쪽

diues DE CIVILI PRUDENτIA. tutae benignitate, vi scilicet ingenij nativa magistri dosectum supplente. Qui porro ea valcani felicitate nativa, illorum numerus oppido est rarus: plaerique nisi edocti fuerint illa morata πικα & historica priusquam ad Civilem Philosophiam fecerint aggressum,vel nihil vel parum possunt proficere prae α ιυμ m . Id quod nimium frequentet venire usii, inscitia & erroribus eorum qui circa Philosophiam hanc cespitant, cum scripta docentium, tum discemetium inanis prudentia, satis est manifestum.

AT QIUE haec quidem par est adsint illi qui Philos

phiam civilem velit aggredi. Pene eadem vero postulantur ab illo qui in negotiis civilibus insigne aliquod pretium operae est praestiturus. Et intellectus scilicet& voluntas recte penitus sint instructa oportet, ratione habita illius scopi: perinde atque omnis rei publicae alicui recte consulturus, necesiarium est ut&possit hoc agere lasimul velit. Quod intellectum igitur quidem attinet, ante omnia st opus vivida quadam dc erecta ingenij vi. Consistit autemetia illa in facultate inveniendi judicandi &memora ridi. Et vero etiam hic maxime utilis est illa paulo ante laudata άγχliseis. Circa singularia sane negotia etiam illam ex Ati- telis quoque sententia versari,significant exempla,quibus rid. pag. in describenda ill 1 Aristoteles, verbis paulo ante adductu, utitur. Solet autem ingenij vis talis, quatenus quidem est ab Aristotele αν,1c singulatim appellari: scilicet vis ea, quae ad scopum aliquem facientia prompte invenire & agere adeoq; scopum assequi idonea est: ceu ita ι. Ethic. lam describit sexto Nicomacheorum libror versari scili--8. cet circa singularia oreμκm, ut scribitur l. a. Ma

278쪽

quodammodo & illa esse quam σώ-- appellant: qua de idem agit Aristoteles sexto Nicomachior. cap. x. Nisi quod αγχίνοια ex parte quidem sit dos naturae ex phte auiatem & comparata, με nc autem pariter ac δ-- Arist xteli sint facultates tantum naturales: in qua arcta significatione tamen ab alijs Graecis auctoribus neutra vox semper accipi solet. Caeterum parum interest qua voce velis vim istam ingenii appellare: satis est sciamus, requiri in eo qui Politicis negotijs est admovendus promptitudinem , inveniendi, iudicandi & memorandi, illa quae pertinent ad negotia civilia. Et vero quo magis illa exi . inie se se habet, eo ad res civiles quisque magis est ido

Neque vero est cur aliam indolem Politico practico

convenire credamus. Testatur vim quidem Thucidi-des: hebetiores quam acutiores ut plurimum melim rem ubli

sententiae astipulatus Iustus Lipsius adducit caussam: quia fibrilia ita ct ignea ingola in a Iduo motu, novandis quam J- ε. Morendis rebus aptiora. Idem alibi acria ingenia etiam duabus alijs de caussis improbat. Quarum altera nimirum' 'st, quod in multiptici inventione o rationum copia plerum natant, ct aegre expediunt aliquia cui in s ant: Tertia, quod, eastalproponunt quae non ιnt non erunt , o mentem consilias adversirit aestimant a sabtilisia mente ; atqui iri sepe snpes . Caeterum, quod illi improbant ingenium, acre quidem est ad inveniendum, judicandi tamen facultate destitutum, iquod diserte idem Lipsius addit. Quale prosecto 1 no- μDis neutiquam est laudatum. Qui utique fatemur, longc Potiorem eue vim judicij quam inventionis, & si alterutra' Kk carca'

279쪽

catendum sit, hujus jactura minore cum damno esse eo iunctam. Acria porro ingenia saepenumero corrumpit ni sic.yr. r. mia sui fiducia, qtia, ut recte inquit Cicero , cum septenini δεμνι non commii tur, aut praecipitantia sive nimia celeritas: vitia voluntatis non intelIectus ipsiusmet, quamvis impediant judicandi facultatem. Utrum vero acribus in genijs piarums adhaereant illa Vitia nec ne, haud fortasse facile est definitu : saepe ijs infici certius est. Quicquid si non probatur etiam nobis indoles nisi quae pleno v I eat judicandi robore: qualis a temerarijs novationibuamultum aliena est. Requiri Vero in Politico artifice etiam vim eximiam inveniendi id quod salutare, argumento est, quoniam' ea saepenumero in vita civili inopi nato occurrunt expedienda, de quibus vix quisquam facile cogitaverit : in his e vero quo quis acrior est in e cogitandis dc inveniendis quammultis eo magis praestat; certe talis aliquis multum hic antecellit)omnem eum

incidant tempora, quae deliberandi moram non serunt,

utque ceu in arena capiendum sit consilium. Tunc cer-- te opus est non tantum acumineinveniendi, sed simuI α celeritate. Illud igitur ingenium non possumus non com- mendare, quod supra Vim judicii valet quoque eximia sa cultate varia quae ad rem faciunt excogitandi.

Est autem indoles illa laudata potissimum quidem

ipsiusmet Naturae benigna dos. Et vero hic interdum longe est liberalissima Natura . quod nos docent exempl. quammulta illorum qui prae alijς res maximas praestir runt. Themistoclis sane felix ingenium jam tum supra Thucididis testimonio laudavimus. De eodem Corne Inu Nepos scribit Cesenser qua vin re eZ ictat

280쪽

misus D rebin gerendo promtu quam excogitandia erat, quoa o de instantibus v eri me judicasar, o defuturis cassidi Imeeonjiciebat. Idem Nepos Datamin mirifice laudat ab eo quod maximi consilii fuerit, Eumenem item 1 celeritate iam. senis, necnon Hamilcarem & Hannibalem Paenos.Et vero hos naturae potissimum beneficio valuisse vel illud doc mento est, quod res magnas jam tum adolescentes gesserint.Plurimos alios similem in modii ab ingenio felices ex omni aevo licet laudarer sed non est hujus instituti. Quantumvis autem non nisi paucis contingat tanta Naturae idos,in omnibus tamen Politicis viris saltim eximium quid hujus exposcitur. Qui sane omnino vi illa destituuntur ad reipublicae negotia inepti sunt, nec proinde admittendi ad haec studia. Quo consilio Glauconem dehortatus quondam est Socrates, Charmidem vero accendit: ceu memorat Xenophon. Non a sola Natura tamen illa Vis i uomnis est expectanda. Potest enim utique insignem in in m.fatmodum etiam exercitatione atque arte intendi: perinde atque illa quae ad Philosophiam ipsam civilem parandam exigitur. Enimvero etiam ad singularia - Prompte atque probe sive invenienda sive judicanda, ars Logica, praesertim illa quae circa demonstrationem ocCu- Patur , plurimum potest acuere ingenium : quoniam dein singularibus locus suus est Demonstratoriae, sicut quam vulgo creditur. Verum quemadmodum acuenda sint ingenia varias in partes, non est hujus instituti docere.

Perinde porro atque φιλομάθεια ad parandam Philosophiam, ita & singularis amor quidam gerendae reipublicae poscitur in eo qui ad vitam sive civilem affectat gradum. Absque certe ille amor si fuerit, etiam heic frustra laboraveris. Est autem ille non sane in omnibus

라틴어 텍스트