장음표시 사용
281쪽
pio miscue. Nonnullos quippe inertiae videre est totos deditos & socordiae. Alij amore quidem eximiarum re- rum ducuntur, interque eos doctrinae variae quidam sunt cupidisti mi, contemplativam tamen potius vitam amplexantur, ab omni negocio prorsus alieni. Alii stud ijs negotiosis, qualia utiqui e sunt artium omnium, delectantur quidem, nec tamen illos capit reipublicae administra. tio. Est autem omnis eiusmodi amor non intellectus sed voluntatis quidam affectus .: ideoque ut alia Voluntatis, ita & hic amor partim naturali inclinationi maxime a tem assuetudini, praemiorum spe praecipue excitatae, debetur. Enimvero est quaedam occulta etiam animorum
inclinatio ad varij generis studia, sive illa diviniorem
habeat caussam , quod in multis sit c satis est evidens, sive Vim quandam nativam. Potissimum tamen hic assuet do valet. Quo manifestum fit, si qui ad rei publicae ne sotia debeant aliquando admoveri, ijs cavendum esse; ne aliorum studiorum quae vitae illi negocioste possunt imp dimento esse, amaenitate ac dulcedine nimium aificiantur, sed assuefieri illos oportere, haec potissimum aestimare haec diligere. Sunt nempe nonnulli vasto asino dum ingenios ut nulli pene non scientiae comparam dae susticiant i simul tamen rebus gerendis sint perquam intenti. Qualem sacrae literae narrant nobis Salomo nem; quem Regem populo regendo componendoque statui suo unice deditum fuisse dixeris; nisi accepis emus, . di eundem locutum esse tria millia parabolarum, es cantica VHfuis qui ac milis ; Hssitasse porro super orborum a cedro quae eis in Libano Q ad hyssopum quae egreditur de pariete ; 1 disseruisse item de quaHupedibus animali ου, reptilibus os i pisci
282쪽
pi Uiu, quae omnia ad studia pertinent contemplativa. Consimili quadamtenus amplitudine animi fuisse Sc Marcum Tullium Ciceronem, testantur ejus & res gestae p riter civiles & locupletissima omnigenae eruditionis scrupta. Caeterum paucis data est illa capacitas ingeni j: neque ad unius exemplum componi poterunt omnia. It que consultissimum est, ut quisque suo sese metiatur m dulo; atque universim ne assuescat amate nimium illa, quae aliquando officere possint reipublicae curationi.
Quod in educando ad rempublicam Iulio Agricola filio
suo prudens mater Iulia Procilla praeclare observaVit. Ex re fuerit, quae hac de re Tacitus Agricolae gener in His.storia vitae soceri commem orat, huc adducere.' emoria reneo, inquit, litum Vsum narrare,se in prima juventa 'dium Philosophiae ac juris, ultra quam conce in Romano ct . Senatori, hausisse ; m prudentia matris inceUum Oflagrantem animum coercuisset. Scilicet sublime se erectum ingenium, pulcritudinem ac seciem excelsa magnas gloriae,ivehemen tius quam caute appetebat: mox mitigavit ratio se aetas, r tinuit quod en dissiciissimam ex apientia modum. Indole praeterea oportere e ste laborum non tolerante sed avida, illum omnem qui rempublicam aliquando Vult capessiere, haud indiget probatione. Nec enim ob acurum cuiquam est, quanti sit laboris civitatem regere, aut saltim curare civilia cum reipublicae commodo ceu fieri par est. Dies, noctes ipsae reipublicae impendendae Veniunt. Bene enim Homerus: ἡ χρη παννυχιον ευδειν βουληφορο αν M Eos sane quam maxime utiles reipublicae, & magnis rebus gerendis idoneos experimur, qui laboris sunt indinstili. Desides, inertes, ignavi ad reipublicae curationem c
283쪽
inepti sunt. Adhoc , etiam quo comparetur prudentia opus est studio & industria singulari: nec enim facilia plane comparatu sunt quae ad illam iaciunt. Quemadmodum vero iam ante diximus, illa partim Naturae est beneficium , partim exercitio acquiritur. Certe Natura necessum est saltim faveat, ne nimbrum valetudo ossiciat laborum patientiae. Est autem quaedam & φιλο-- congenita. Magna vero prae cipue ad eam intendendam vis est exercitiit quemadmo dum & homines quamvis solertes redduntur otio desides. Sed & quasi pro calcaribus esse ad laborem possunt gloria, potentia,& opes: quae eonsequi solent gnavos civilium rerum curatores: ne quid nunc dicam de virtute ipsa quae sibimet sussicit fortassis in proemium; ut silentio etiam praeteream aeternum βροβίον a Deo bene meritis destinatum. Ex adverso manent utique in poeuam inertibus, contemptus, paupertas, dc divina ipsa indignatio. Etiam illis itaque cum proemijs tum poenis invitandi sunt ad laborem animi rudiores aut nonnihil pronio res in segnitiem : propositis quoque in medium utrius que generis hominum clarissimis exemplis. Et vero Thmmistoclas ipse quondam fassus est somnum sibi excuti trophaeis Miltiadis: P. quoque Scipio & Q Fabius excitari sese assirmaverunt ad operas, illustrium virorum Oonspectis. imaginibus. IV. Sunt praeterea admoturo animum ad reipublicae negotia, atque adeo ad Prudentiam Politicam Singularem,
parandam, necessaria quaedam ασπαia in sive elementa illius prudentiae: a quibus diversa sunt illa quae Politico O .., artisςi -d xς. gerendas per quam utilia esse solent, de quibus nonnibit dei eps seorsim subjungemus. Revo
284쪽
- , CAPUT XTIT. α repeandum vero in memoriam heic est, id quod supra jam 'probavimus, Singularem prudantiam esse illam quae apta est consulere reipublicae alicui singulari; ut autem hoc rite possit fiet opus esse cum universali aliqua & communi notitia eorum sub quibus singularia quaeq; comprehendinitur, tum notitia ipsorummet singularium circa quae ver sandum est.Hinc patet vero primum universaliorε doctris
nam Politicam singulari esse quasi pro elemento sive alis qua . ωλια. Sine quo scilicet haberi non potest doctrina aliqua illud ad doctrinae illius Uriasias pertinet. Est vero duplex doctrina Politica universalis: alia rudior. scilicet, alia omni ex parte accurata: itaque in controversiam hoc etiam venit, num rudior illa sufficiat inaciure. . rum versaturo, an vero postuletur accurata illa di vere
Philosophica. Verum hane quaestionem antehac iam ' agitavimus, & discrimine quodam facto inter eos ipsos - . qui in actu rerum versaturi lant,modo hanc requiri,modo di illam satis esse, demonstravimus, non itaque est quur illi dubitationi iterum nunc tempus & operam impen damus. Repetenda hic sunt illa superius adducta. Caeterum etiam hoc manifestum est, modum qu singularia quaeque sive praeteriti , sive praesentis, si
futuri temporis possunt addisci, praecognitum esse oportere. Nec enim semper illorum cognitio perinde est fa-
. cilis, sed quasi arte opus est ad illum modum animo obti- nendum. Qui quoniam itidem a nobis jam supra non nihil est ostensus, saltim illa quae ibi docuimus nos , praecognosci debere , jam constat. Quod si praeter nos alii cis TZZ. dem argumentum hoc cum cura persecuti sunt squi nos 'ID. latent tamen in consulere etiam illos fuerit operae pretium. sqq. manuumvis sane nonnulli ejusmodi adminiculis haud adjuib
285쪽
ad uti, felici quadam nativa benignitate, saltim plaeta';
Iicet arcanas, praeteriti praesentis ac futuri temporis, res assequantur: nihilominus carius est, bene composita quadam arte adiuvari; quoniam scit paucissimis data est illa ingenij selicitas, ut scilicet erroribus solo naturae benest cio evitatis non saepenumero circa singularia isthate im.
pingant atqua fallantur. Sed α - γῶς illi arte certa ad tuti majorem ad buc sibi poterunt selicitatem compara te. Qui adeo feliciter nati baud sunt, quales sunt plaetique , illorum demum arβ ejψsmodi quam optime e
Sed & in quaestionem merito hie venit, utrum quilibet sine discrimine, qui aspirat ad Politicam πω, sive actus rerum civilium , debeat praecognostere universam Politicam philosophiam nec ne. Est autem. quaestio isthaec haud sortassis expeditu dissicilis, modo illlud ceu certum constituatur, prout certum est, nihil es necessarium ad προπαδμου quam solum illud quo sine doctrina ipsa accipi non potest. Jam veto multis haud est propositium universam aliquam rempublicam singularem curare, sed ejus duntaxat partem aliquam. Hisce igitur videtur susticere, saltim illam Philosophiae civilis partem addiscere, quae parti isti reipubl. respondet: quos' iam tum ante docuimus. Alia vero ratio est eorum qui architectos quasi velint agere alicujus civitatis integrae, de curare summam ipsam mei rerum: vel Regni scilicet alicujus, vel Aristocratiae, vel Tyrannidis, vel Democrati P. aut migarchiae. Hisce profecto doctrina omnis de Aristocratia, vel Regno, vel Tyrannide, vel Democratia, Vetoligarchia, accurate tenenda ante est. Inio raro si usici
unam illam reipublicae speciem in qua versari velit, PrM'
286쪽
novisse. Quyndoquidem prudentis reipubl. administratoris est non suam duntaxat, sed etiam omnes omnino respublicas, quibuscum suae aliquid commercij intercedit, accurate cognoscere. Illae vero saepenumero a suae civitatis regimine multum forma omni differunt. Vt proinde veli eo etiam doctrina ista quae est de aliarum rerumpublicarum constitutione sit comparanda. Quodsii porro velit quis idoneus haberi ad Varij generis respublicas gubernandas, saltim huic necessitan fuerit, non intra breves cancellas unius alicujus formae rerum publicarum commorari, velum ulterius si non per omnes saltim per plaerasque vim ingenij extendere. . t Quoniam praeterea qui integram ali quani rem publicam singultirem curandam Γλscipit, illi necessum est ut in tegram illam teneat perinde atque illi qui partem curat si cit partis illius notitiaὶ non cujusvis autem est vel T, Lillud scire, quid ad integrae civitatis cognitionem requiratur ; facile apparet ςtiam id praenoscere ad προπαλίαι i. Politicae Singularis pertinere. Tradidimus autem illam doctrinam it lem jam tum supra. Itaq; saltim illa nostra a i. σ nec ei in fortat s ab alio quoqualia hoc argumentum ' finest tactvmyrramoscenda fuerint, integrae alicujus cx j -Mue
tis notitiam sibi comparatu o.
Atque haaenus quidem Philqsophia civilis cum Politica practica rungulari in praerequisitis haud parum con venit . habet autem haec etiam nonpihil pecvliare, quo de nunc aliquid est adjiciendum. Non potast scilicet
quilibet promiscue moratus rem p olicam curare. Et vero ita comparatum est cum rebus humanis, ut quemque opus aliquod hominςs inter effecturum, moribus ad id est
287쪽
tutus tuerit frustra opus illud aggreditur. Itaque & de moribus pragmatico homini convenientibus hic nonnihil est addendum. Perinde ac Hippocrates judicavit, non alionum esse ab instituto suo etiam docere, qui mores requi rantur in artem medicam facturo. Id sane est argumentum Hippocratici opusculi ἐυκημοσυνης, ut & ex parte M Yγελίων. Atque nonnulli quidem de plano quasi statim pronunciant, Politicum virum omnem oportere es e& virum bonum. Quod si verum sit, saltim ijdem mores debeant esse utriusque. Est autem in vocabulo ιν-- vir nonnihil ambiguitatis. Alijs enim audit demum Vir bonuου osapiens, qualem vix re erit unxist illibus e multis hominum consultis pias: vel is, euum nomen innumerabilibus ossiciis contineri, assit Cic. I. . mat Cicero. Alijs etiam vir bonus est, qui malus non
δε est, quamvis naevis haud careat aut vitiis quom modicis:
qua ratione , . . - optimus illi e ut minimis urgetur. - Ne quid vero dissimulemus,. posteriore tantum significa- to virum bonum volunt esse nonnulli Politicum omnem; non illo priore. Ex adverso autem non deliint qui negent quenquam simul virum bonum posse estu & Politicum. Quibus assines sunt, qui existimant, non esse fas Christiano homini, magistratum gerere. Propemodum enitar idem est vir bonus & Christianus; nisi quod Christianum bona esse nonnihiI plus sit quam esse bonum virum. Haud obscure cxprobrant & illi Politicis pragmaticis mnibus improbitatem, qui vitam asceticam professi, soli. inter Christianos Spirituales & mundi desertores cupiunt audire: quasi nimirum reliqui omnes sint ψιχικοι sive ani-
288쪽
bus nonnihil habent infamiae. Verum enimvero contra illo& quidem posteriores Politicorum crjminatores jam tum scdatis prolixe disputavimus hoc ipso libro, di quidem integro capiter itaque C p. u. supervacuum fuerit denuo illam quidem disputationem heie agitare. Possit videri inutile etiam esse cum illis , qui Politicum omnem virum bonum eisir docent, contendere, quandoquidem ab ipso iam Aristotele accurate eo. In disputatum est: Virum boni civis & boni viri eadem vi tus sit. At juvare quidem nos Aristotelica illa idonea sunt: isthaec tamen Aristotelica disputatio ab hac nostra multum est diversa. Enimvero bonus civis non idem est atque bonus Politicus. Est enim civis is etiam cujus in icificio est obtemperare, vel cujus gloria est in obsequio collocata. At Politicus pragmaticus omnis ad impera etium ordinem pertinet. Eoque omnis quidem ejusmodi Politicus est civis; sed non omnis civis est Politicus. Vir bonus porro Aristoteli est καλικαwR: nobis autem hic qui malus non est. Et quaestionis Aristotelicae hic tantum sensus , est: Utrum viri boni & boni civis eade sit persectio. Hac significatione enim hic capitur vox virtutis: quo sensu Poeta ait in juvencis e B in equis par uvirtus. Nostra aute di- sputatio in eo vertitur,utru Politici viri moralis virtus eadesit quae viri boni. Quae proinde 1 nobis hic instituenda est.
Ut autem res illa cinnis ex vero desiniatur, observanda ante omnia tria sunt. Primum est, munia reipublicae gerendae atque adeo Politici pragmatici Varia esse. Alterum, respublicas ipsas plurimum differre; atque earum alias unice vel potentiam quaerere vel divitias vel volupta- tes, sive totius civitatis sive regentium: alias autem Veram
289쪽
tuae hujus felicitatem sectari: item alias secundum, alias
contra receptas leges administrari. Tertium,eta virtutes di praeter Vere morales. . - Cum igitur mores debeant convenientes esse operi quod agendum est, Politici pragmatici autem opus sit, varium & multiplex', cum in una eademque republica , tum in diversis e manifestum est, mores quoque Politici cuiuslibet hominis non eosdem e sse posse, sed itidem diversos esse oportere. Rerum publicarum tamen Varietas non Videtur exigere magnam vari tatem morum homileticorum : nec enim hacteivus quidem necessum est mores illos differte, nisi quod in omni vita componendi illi quodammodo sint ad cujusque loci innoxiam consuetudinem. At pro varietate rerum pia blicatum, reliqui mores quos Verae virtutes perficiunt, no possunt non multum diversi esse. Aliquae scilicet respublieae, quae utique ad veram felicitatem sese non componunt , aut ipsis mel imibus suis ad versantur, iniquae sunt,& solis bonis artibus non possunt regi .. In ijs igitur non licet, simul virum bonum agere & bonum Polub cum, saltim non summum rectorem. Vt sane in tali alibqua republica privatim te praestes virum bonum, Vere atque exacte vir bonus ese tamen ibi haud poteris: nec enim vir eciacte bonus niti in omnibus bonus est.2 Olim talem rempublicam fuisse Atheniensem, passim legimus: sussicit autem in restimonium unus libellus. Xenophontis istius argumenti. Hinc hujus civitatis magni nominis civis Aristides, a singulari virtute Justi quidem
cognomen tu consecutus est; quum bonum civem tamen - Politicumque pragmaticum voluit praestare, haud parum d jllea rigore virtutis desciscere coactus est. Me moratu dignar
290쪽
cum imprecatione in mare projectis magis ferreis candentibus. Inde vero quum res viderentur poscere vim impe rij in Socios intensiorem,cohortatum esse Athenienses, ut perjurio in sese verso ipsi prout conduceret imperium eger cerent. In universum igitur hunc virum ἀτα ὀαῶα 'πιτους πιλ μ ακρως δε α λκπιον, ὀν τοῖς καν-- , . Tta x et λαν τῆς πατ&ἰος, ῶς οἰδιπιας λομένην. Non ali ter gesserunt sese optimi quique Laconum. Imo istan Romana republica nam es huic tandem - qnis sinus abditus ultra Si qua foret testus quae furvum mitteret aurum,. Hosis erat, 'arct in tristia beila paratis a
duaerebantur opes tales plane fuere ipsimet etiam Catones. Utique Cato Minor, ille virtute usque adeo laudatus, non dubitavit jussus duntaxata Senatu, spoliare Cypri Regem omne que insulam, tantum quod immensis opes viderentur Romanis aptae magis quam illi Regi. Quod bellum ob ini quitatem etiam M. Tullio fuit improbatum. Nec in istis tamen Rebus publicis nemo bonum P is Og .., liticum agere poterit sine vitio. Varia nimirum cum.sint munia reipubl. quae omnia per Politicos homines sint as ministranda, nonnulla eoru sine injuria geri possunt. Illa μα .cumprimis quae ad peregrinos non faciunt: quoniam per suasum sere est, domi lustitia colendam in exteros autem omnia utilitate metienda esse. Hinc sane legimus, sanctissi-simos etiam viros magnis dignitatibus perstinctos in re