Hermanni Conringii De ciuili prudentia liber vnus. Quo prudentiæ politicæ, cum universalis philosophicæ, tum singularis pragmaticæ, omnis propædia acroamatice traditur ..

341쪽

tatis rationem habet: imo quicquid adliue supererat pristi moris, de jure Quiritum, desiliorum prae filiabus circa bona parentum legitima praerogativa familijs conse vandis aptum,laxato simul testandi freno,omne abrogavit. Recte quidem & convenienter dominatui: at minime iis civibus quorum salus primo ac per sese quaerenda fuerit. Unde etiam usus docet , etsi rectae civitates nonnulla Justi. nianei juris admiserunt,reliquis civibus suis tamen longe alijs institutis consulere solere. Quonia porro in omni etiaherili imperio, quamvis non primo sed secundario, salutis civium habenda est ratio, eaq; propter ea etia hactenus habita sit per Justinianeas leges, hinc nihil vetat, leges illas

inquantum continent aliquid civibus salutare , in ussim promiscuum accipi: minime tamen hoc extendi potest ad privatum jus omne. Et vero perquam verosimile est, illam inusitatam hactenus in muliebrem sexum&servos indulgentiam Justinianeam, itidem in arcanum potius. dominationis instrumentum institutam esse, quam in verum populi commodum: certe minus huic aptam esse alias docetur :jamque tum Aristoteli fuit observata inter i M.f. dominatus arcana, πισυκοκυτ α π τας ὀικίας, κώ ἰάλωσril. s. n. ἄumet , nimia potesau farminarum in domibin o Ario. rum in algentia. Imo ipsa Legum forma, quum litibus. & contentionibus civilibus serendis alendisque perquam sit idonea, reapse haud congruit ubi salus civium primario quaeritur: quamvis ad auctoritatem judicijs conciliandam, ad distrahendos item populi animos, ad enervandos cives plurimum faciat, & hactenus itidem dominatui sit commoda. Verum de his pro ratione instituti satis. JuIta Romanum vero etiam Canonici Pontificum juris

. magna est auctoritas. Igitur & illud est in Politicum usum diligen-

342쪽

diligenter volvendum. Quantumvis enim ad omnia civitatis negotia non dimittat sese&sacrum potius videri posisit, reapse tamen Civilis est argumenti, plenumque dominandi artium, cumprimis in Decretalibus. Et vero capere hinc est nonnulla alias insueta imo & ignota. Nec vero alibi usquam legere est, forensem etiam processum

sormatum in monarchici dominatus instrumentu, specioso iustitiae praetextu: ceu hic vafre institutum observare est. Enimvero admittit frequentes ad Curiam appellationes, dc impense savens reo, moroseq; invitum quamvis trahens detinensque actorem, utramque partem in diuturno tenet Curiae obsequio, & non nisi meliore exhausto succo Ianguentes dimittit. Ne nunc tangam alias artes quammuI tas. Vix tamen invenias, qui arcana ejus iuris hactenus

prodiderit, in illa interpretum Iectorumque copia: sive religioso quodam silentio, sive inscitia occultorum Poliatices stratagematum, sive talium incuria prae sori studio, sive denique periculi ex doctrina metu. Non sugere autem

queunt facile dominatus artium probe conscium,&sacrae Pontificum monarchiae gnarum. Ut seorsim alias Leges nunc nominatim memoremus, haud opus est. Sussicit scilicet in genere omnes commen dasse; praesertim quae prudentioribus quibusque civitatibus fuerunt aliquando aut sunt hodieque in usu. Et vero

possumus videri nimis diu iam immorati recensendis ijs

scriptis, quae circa singularium rerumpublicarum notistiam occupantur. Eoque dc relinquemus nunc illum i cum, simulac duo monuerimus. Alterum est de ijs monumentis, quibus mores & ing nia singulariu gentium descripta sunt. Enimvero pertinent

di illa quodammodoad singularium civitatum intellectum:

343쪽

certe nisi ingenio populi cujusque perspecto, plenam e ivuetatis alicujus singularis cognitionem haud acceperis. Praeter autem illa quae Geographicis & Hodep ricis passim libris inspergi solent , veterum quidem nemo hoc argumentum separato scripto tradidit. Etiam nostro arvo haec cura hactenus fere itidem non nisi ill rum Geographorum & Hodeporicorum fuit. Unus, quod scyam, Joannes Barclajus peculiarem dedit librum, Iconem dictum animorum, ita sane elegantem ut & aem Iandi conatus videatur omnibus praereptus. Memo miscis rat Gabriel Naudaeus & Garriam quendam, o Aa -- Bibliogr. Anon mum Sortianarum quaestionum : quorum iti His no- Polit. rum simulac Gasiorum ingenia minuit imὲ detinearit: hie vero Italorum artes, ac in rebin se urbibin singulu receptas consu/tudines tanta diligentia expresserit, ut nauseam aliquando se fastidium veIpatienti mis lectori ι injiciat. Verum ne ter mihi visus: sorte etiam neuter Latino calamo est usus: itaque de iis quod addam nihil est caussae. Et sussiciunt haec pauca de priore.' Alterum monitu dignum est: quod occurrunt Veteres pariter recentesque libri, qui etsi respublicas integravnon describant, circa partem tamen versantur. Etiam, hos proinde in usum saltem aliquem cedere posse Politi- eae prudentiae. Ejus generis est Notitia utriusque Imperii: quam doctissimo commentario Guido PancirollusiI- lustravit: ut & Georgii Codini libet de ossicialibus pala ti, Constantinopolitani,dc ossiciis magnae Ecclesiae. Recentiorum similis argumenti libros non est quod comm moremus. Iuvare autem scripta talia saltim in id possunt: uti ejusmodi exempIis addiscas, quemadmodum magnari, rerumpublicarum administratio per varios magistratus αdiversu

344쪽

cupVτ XI V. in diversa ossicia , quam commodissime instituatur: id quod stire utique ad Politicum pertinet. Consequens nunc est, uti ad HIOTORI COI magis proprie sic dictos progrediamur.

In historiarum vero ordine illam , quae constat quadam velut in locos communes Politicos Ct,ilium multorum actuum collectione, merito maximo dixeris ψιλοσοφίαν - πυδειγματων, quod de Historia omni affr- Di,is. imavit olim Dionysius Halicarnassensis, estque proximae. dc paratae utilitatis , verum vix quenquam laudare est qui in hoc genere fecerit pretium operae. Etenim habemus quidem similem aliquam OZλογιά libro qui Aristotelis dicitur secundus Oeconomicus: Sed illa non attingit nisi pecuniae cogendae artificia aequa, iniqua; qualia conducunt soli Oeconomiae politicae sive aerarii curationi.

Quod illi quidem instituto satisfacit, voti item reliqua: Civili philosophiae. Ex illo tamen omni vetere aevo par nihil superest. Tiberio imperante vixit Valerius Maximus. Cujus memorabilium collectanea Politicum mulis Iocis juvare idonea sunt quidem . morali tamen potius philosophiae inserviunt, & in hujus usum praecipuo sunt composita. Trajano Caesare sextus Julius Frontinus Latine, Marco Polyenus Graece Stratagematicων collecti nes perquam egregias posteritati reliquerunt: sed ad artem hellicam illae faciunt, ad Politicam, etiam militarem, vix quidquam. Sequiore demum tempestate, qua iam omnia pene barbaries occuparat, seculo Christiano scilicet decimo, Constantinus Porphyrogennetus Leonis Philosophi filius, Imperator Novae Romae de princeps literatus studiorumque sapientiae patronus maximus, viso historiae ad rem omnem civilem summo commodo, supino ta- Ss a men

345쪽

men ipsius in Consilliarijs quoq; neglectu, in usum Politica ex quam multis historicis fecit colligi quasi flores unum

in corpus, & in quinquaginta tres partes, velut totidem communes locos, digeri, singulos locos duobus libris comprehendens. Illud opus quin fuerit magnae utilitatis equidem haud dubito. Verum est iamdudum quod er ditus orbis illud desideraverit. Nec enim hactenus in manus nostras nisi loci duo pervenere. Alter videlicet de Legationibus, cujus librum priorem' Fulvio Ursino, posteriorem Davidi Hoeschelio debemus: Alter de Vir. tute & vitio, quem in Cypro aere Nicolai Pei rescii r demptum, Graece Latineque edidit Henricus Valesius. Qui profecto incenderunt desiderium reliquarum qui

quaginta dc unius partium. -

Postilla nemo quod sciam simiIe quid aggressus est .

nostra etiam & patrum aetate,quae infinitos alias orbi scriptores dedit. Exstat tamen Iusti Lipsit libet Monitorum di exemplorum Politicorum: sed longe infra nostram e spectationem. Addidit dc Aphorismis Politicis suis com geriem aliquam historicam Gregorius Richterus, parum vero utilem Sc judicio exiguo. Majorem multo vim &ingenij &doctrinae attulit ad simile opus Joannes a Cho-kier: perpauca tamen & ille vere Politica attigit.Et Baptistae Pulgosi opus sicut ad exemplum Valerij Maximi compositus, ita ejusdem est notae. ut proinde hic locus hactenua incultus haberi debearia

Inter Historias reliquas prae omnibus utiles arbitrocadrerum publicarum salutem illas, quae divino Veteris praecipue pacti codice continentur. Expedit scilicet unice mortalibus nobis, semper animo obversari providentiam divinam , occulto ductu commoda cum omnis privatae vi

346쪽

tae nostrae tum cumprimis rerumpublicarum gubernantem. Est quidem illa non dissicilis observatia, justa attentione actus atque eventus rerum quosque considerantibus. Arcanam sane ac maximi roboris vim, integras civitates populosque Versantem , etiam Nicolaus Machiavellus advertere potuit, minime omnium caeteroquin religi Qiu ia Perquam pauci tamen Historici solent illam divinimcm Math. . . caussam iusta commemoratione prosequi: quidam imo de .i,. industria hiavidentur agere,ut excutiant lectorum animis is ,,ου curam: quo vitio & Polybium teneri vereor ne ma- Caseras nisestius sit quam ut Casauboniana excusatio tegendo illi AEa Poly- sussiciat. Nullae Historiae igitur magis hic juvant quam illae sacrae. Optime videlicet S. Augustinus: tauoniam δε- A . minapro Eentia, nonsumsinguia hominibuι quasi privatim, vera r sed universo generi humano tanquam publice on lis qηidcum lig. c.

Ρω agatur Dein fiat, ais V i cum quibuι agitur siunt; quid

autem agatur in genere humano , per Historiam commendars

voluit oper Prophetiam Ex Graecis scriptoribus cnam de his primo Ioco dicere& antiquitas iubet & doctrina) Uerodotus, recte con- ciea riscriptae historiae parens jure Tullio dictus, argumento Va- de L. L. rio&lo idoneus est Politicorum magister, minus ac curata tractandi ratione tamen non perinde satisi serit desiderio. Qui hunc vero aemulatus est Thmidides , in consiliis rimandis narrandisque perspicax & accuratus, velut verbis pressus & prope aridus ita sentent ijs densus & Iocuples, quae ad popularis belli & dissidiorum negotia attinent, feliciter docet ; at praeter haec aliud pene nihil attingit. Cui Thucididem debet posteritas Phocin plus doc et Politicae prudentiae in ficta historia,quam - cra: multum certe bac parte inferior, quem Historia r Ss s rum

347쪽

tum Graecarum excepit,Thucidide. Quamvis autemsere

totus itidem sit in narrandis turbis & motibus populari-hus , neutiquam tamen aspernandus prudentiae studioso. Longo autem hos etiam omnes intervallo post sese reliquit Polaebius. Est enim stilo quidem minus comptus, at Civilis prudentiae maximus magister. Etenim pacis non minus quam belli negotia tractat longe exactissime,& quidem cumprimis Romani populi, quo tempore ille magnitudine rerum maximam sui admiratio 1em peperit, ut i c aliarum Graeciae florentissimarum civitatum. Ne quid nunc dicam de artis militaris peritia quam eximiam ostendit, ut & de Historiae misiis praeclaris dissertationibus. Etsi enim in hisce non tam Historicum quam Philosophum aut Tacti cum agat Polybius, attamen dictu est incredite, quam illa omnia apta sint augendae omnigenae prudentiae. Quo magis dolendum, magni & in quadraginta libros dis fusi operis minimam partem integram , reliquam non nisi per levia excerpta superesse. Magis exilem obscuramque Romanae historiae portionem, ipsa scilicet reipublicae illius exordia, illustrandam suscepit Dionysius Halicarnassensis, minus item in actu rerum ipse versatus armorumq; tractandorum peritia valuit, quam Polybius, etsi hunc

aemulatum suspiceris, perducta illuc historia ubi Polybius

suam suit orsus: ita tamen argumentum suum tractavit, ut palmam sapientiae politicae nemini non fecerit dubiam. Artem certe bene temperandi regni per leges pace bellique aptas, ut & Regni & Aristocratiarum mutationes varias, & utriusque temporis instituta, felicius pleniusque haud temere ex historia alia in exemplo didiceris. Inferior hoc Dio Cass41ς est, ut tamen α ipse Politicum sese

probet, aptumque docendis . fortassis & in Atist

348쪽

Aristocraticis & Democraticis institutis parem laudem 1 nobis reserens, nisi amplissimae historiae totos triginta quatuor priores libros quibus res ab Urbe condita ad L, cullum usque tradidit, aevi infelicitas detraxisset. Insignes certe sunt superstites viginti quinq; libri quamvis in morte Claudii desinant: & nihil vulgare sapiunt ipsa reliqui operis Tiphiliniana excerpta. Quod si profecto haberemus integros . & hunc, & Dionysium, & Polybium, possemus sine magno prudentiae dispendio ipsam et Latina Romanorum historia carere. Ttate suppar non tamen scriptione Dioni est Herodianus; bonus vero & ipse nec indoctus. Post hosce qui Romani Imperij res gestas digne sit persequutus Graecus quidem scriptor haud reperitur. Qui Justiniani tamen Caesaris bella memoraverunt 'χυ- duo Proςopius de Agathias, saltim prudentiae bellicae inserviant. Illius α' os etiam alia doceant . modo fidem mereantur. Inter sequioris aevi Graecos hsicetae Chonia' ae laudes in Politicum usum praeclare persequutus est Justus

Lipsius , idque ex merito, nec enim Coleri sententiam est cis quod moremur. Idem Lipsius nec Nicephorum inegoram hoc ordine exclusum voluit. Qua in re itidem me οι 'consentientem habet. Debuisset vero iure addi re 40 21 nes Contacurenus,& Anna Comnem : & haec & iIIe Caesarei generis, imo ille Imperatoria etiam quondam dignitate functus. Habet sane utriusque historia perquam- multa ad vitam Politieam utilia. Et vero suerunt tempora illa insignibus rerum vicissitudinibus obnoxia. Quinoc Basilij Macedonis vj ita a Constantino Porphyrogenito Imperatore nepote Basilij conscripta, quae inter ιν αγLeonis Allatii paucos eia annos demum prodiit in luccm, digna

349쪽

direna e 1 quam manus Politica verset diligenter, utpote Quae si, ut ignavi stoditique Michaelis fatum doceas. Praeter hosce Romanarum rerum scriptores duo adhuc sunt memorandi in primis. Alter est Piutarchua: cuius vitae parallelae sunt sine exemplo,& accuratissima prudentia civili plane resertae. Alter Flavius Ioribus. Etsi enim hujus historiam illam quam ex sacro codice descripsit, utilius & rectius ipso ex fonte petieris, attamen quod reliquum ejus est, praecipue totus de bello Judaico commentarius, prudentiam Viri non minus ostendit quam stris hendi promptitudinem. Non paenitebit itidem quenquam operae in lectionem Diodori Siculi impensae; valuit enim cum variorum populorum notitia tum bono judicio, idque prae sese ferunt quae supersunt volumina. Non contemnendus quoque est Appiama : utilior tamen viro militari quam Civili- . C terum de Historicis Graecis pro instituti ratione satis. Latinorum alij sunt antiqui res Romanas praecipue narrantes, alij sequioris, imo alij dc nostri propemodum

'' primi temporis princeps citra controversiam est Titus

Livius, saltem si argumentum spectemus, & quae hinc ori. tur ad varias civilis prudentiae partes utilitatem. Persecutus est enim res populi Romani , prima usqueorigine non pace minus quam bello gestas : quae profecto praeclarae

fuerunt & simul obnoxiae maximis mutationibus. Utinam haberemus integrumi AEque amplus argumento est Velleius Paterculus, & Florus: sed uterque non nisi compendium dedit eorum quae justa ubertate Livius exsecutus est: uterque licet prudens imo civilium rerum peritia insienis. Quae superstant hodie Sallustiana, civiles motus

350쪽

neae prooemia tamen cum Catalinarii tum Iugurthini belli etiam ad alia Iectorem ducunt. Multo magis illum imstruxissent Historiarum volumina . ceu ostendunt stagmemta, quae Grammatici, non nisi suos in usus tame excerps

runt in nisi periissent. si judicium politicum, si accuratam tractandi rationem videas, omnibus Graecis pariter Latinisque au sim praeserre Cornelium Tacitum. Recte de illo Lipsius: ιὰ illa veritu narrat aut breviuτὸ In m ribus quid ea quod non tangat Θ in assectilis μιά non revelet ὸ Mirata

Io omnino scriptor, est qui serio hoc ipsim agis quod non 'agit: nec enim historia filum en sed ritur haram ct semisvirium praeceptorum. Caeterum quia Tiberios tantum de Cajos & Claudios dc Nerones, portenta tyrannica, nobis narrat, nec multo meliores Galbas, Othones, Vitellios, . Vespanani autem &Titi paucula delibat, praeter illa Tyrannico statui familiaria, parum docere est idoneus. Nee enim serendi, qui unum Tacitum omnis prudentiae so tem aestimant, imo unum hunc omnibus in universum Principibus, & in Principatu viventibus, unde vitae prae- cepta illi hauriant, solent commendare. Optime id ipsum vidit animadvertitque Isaacus Calaubonus: cuius ea de re Cui . flantentia praefationi ad Polybium inserta lectu est dignio ad P. F. sima. Mihi Tacitum cereae indolis & ad populi salutem instituendus Princeps nullus legat: parum siquidem abest scelera dominatus docente, ista quum narrat Corneliuς Non carebit fluctu suo & Tranquillum trivisse: illius tamen scribendi ratio non perinde apta est momentis nego ciorum explicandis. Multo minus juverint reliqui Caesa irearum vitarum scriptores. Qu3m utilis vero quondam

Tt lacrit