장음표시 사용
61쪽
civilem hanc lcientiam primum in republica locum sc' bi temere vindicat, sed praetextu potius illius forensis alterius. Quod cum sit notissimum non etiam est sor-- tasse, quamobrem scrupulose hanc quidem iurisperitiam cum Politica ulterius contendamus. Caeterum ijs quae a nobis sunt in me'ium allata videtur haud parum obstare, primum auctoritas adversae sententiae multis seculis jam roborata&qui se per eo renti is mas Europae regiones, italiam, Germaniam, Galliam &Hispa- tibniam omne in . deinde usus quotidianus Nam hic quidem docet a Rom ni juris peritis rebuspubi cis passim terrarum optime contuli, ea: que feliciter gubernari, etsi illi aliamrris dentiae speciem praeter istam juris haud didicerint. Pa iam vero est S consensio ista tum morti regum pontificum aIiorumque maximorum hominum i tuo & populorum, solis jureconsultis gubernacula reipublicae concredendi, nulli autem alteri doctorum ordini, quasi reliqui omnes illi rei Ihutiles soli autem isti spem conceptam queant explere. Ad hoc iuris iIla scientia divinarum humanarum lue rerum notitia des mente vlpiano, ars item bo- Lib. ni est & aequi. Haec autem si teneas, non videtur magno- de cypere ad rempublicam gerundam aliud quidquam po tWMstular
verum en in vero ut re rogrado ordine ad singula
Hec respondeamus, nisi v p ani quidem illa verba be- Ad In nigne interpreteris, nihil illis est falsius: habueritque etiam hic locum illud Tuslij: presso in exiluus versuri. Ridicula sane est Accursit oriatio, nihil opus esse , , sis theologiae studio ad cognoscenda divina ut quae eri le-gus ad Lgum Romanarum libris affatim queat peti. Verum 1o. δ.fnon asia est mens Vlpiani , quam id quod de divinis hu-- us.
62쪽
imanis i rebus legibus est Romanis constitutum, illud o. in ne a prudente illiu Romani jurisintelligi, quoad nego. tia civium omnia ad illas leges possunt exigi. In omnibus nimirum rebvspublicis bene constitutis de divinis pariter humanitq; rebus nonnullae leges seruntur: quas scire pari' est eum cui judici js praesidere in cisseio est. Nec vero ipse- met Vlpianus res illas aliter habuit cognitas, iniquus ca teroquin saltim circa sacra' gislator futu Ius. Hic enim
ille est quem petunt justa illa spίcula dolentis Lactantij r
Tincta l. Eum etiam eleratissimi homicidae contra pios jura impia eo l. v. δε μ' a d runt: nam ct con ituriones sacrilegae, or dissutationei j P δ' riseritor in letuntur injustae. Domitius de Oficio Proconsulis ibro primo resicripta Principum nefaria colligis, ut docereo quibuι panis a sci oporteret eos, quise .cultorestet con fere rur. Euriis facias qui jus vocara earnificis, veterum Vramnorum ad versus i nocentes aliis se enitum Θ i Et vero quia ij. f.is. Trianus aliter senserit, si illi ompis lex sal; quam- es a V is aniqiua fuit pro an uili Θ Alibi sane cum iniquum .--amsi. quid retulisset de manumissione servorum, iubiungit ipse haec verba: quod qui m perquam aurum in sesed ita lex
Nover deforipta ea. Certe.qui tanti facit leges quaslibet, aut qui trieme O realisit e lege loqui, quod a Iustiniano injunctu jurecon-semsi mp sultis, vulgo multi perperam tamen credunt,is majorςm ρυή ea quam nos ab Vlpiano intelligi diximus, divinarum hu- manarumque rerum peritiam, imo nec aliamjusti Atinis. Di scientiam quam quae itidem legibus latis unius alicujus ςivitatis tota nititur, popest habere. Eundem vero artem ἰσω se aequi habere, non perindeliquet. Nec vero qui du- .ritiem legis scriptae existimat haud licite molliri, ille quemadmodum aequi sive τῆς μωκώμ artem teneat sane . . non video. Et etiam Celsus ille quem sequitur
63쪽
CAPUT III. ' et Vlpianus non simpliciter de aequo & bono omni est loquutus, seu tantum eo quod Romanis legibus suit quasi
proprium. Alterum quod attinet, prosecto usu ipso doce- Ad Ismur, qui praeter illam juris scientiam nihil ulterioris prudentiae sibi comparavere, infeliciter admodum arduis negotijs & ubi legum adminicula amplius non valent, admoveri. lino pene usu venit, eos qui juris illo studio. prout hodie sane illud sese habet &est amplissimum, quam. maxime eminent, ad consilia reipublicae dissiciliora minus aptos esse rudioribus. Quotquot vero ejus ordinis etiam in republ. gubernanda egregios sese praesti terunt cui sane praestiterunt sese hodieque praestant perquam multi) ij omnes, etsi non ex scriptis eorum qui maxime
potuissent juvare, civilem hauserint prudentiam , tamen vel ingenii nativa solertia, vel longo quodam rerum usu experientia, vel lectione historicorum aliorumque optima quaeque monentium' quae omnia quantam vim habeant alias ostendimus id didicere, quod etsi non ad Dinnem, ad suam tamen in qua vixerunt rempublicam recte gubernandam, si non omni saltim potiore ex parte, fuit satis. Vt ad primum denique redeamus i non sane diu Ad Ladeo est quando illa opinio coepit invalescere:.nec tamen usquam terrarum hactenus quidem in totum obtinuit. Vt proinde neque a temporum vetustate, neque a late
diffusis terrarum spacijs, sententia isthaec magnum ali quod robur accipiat. Antiquitatem videlicet si spectes, vix ante seculum deeimum tertium in ipsa Italia observare est, potissimum jureconsultos solere adhiberi ad min
nia reipublicae alia quam ad judicia. Florentibus sane
64쪽
ia i DE CIVILI PRUDENTIA Romanorum rebus haud legas peritiae illius ergo quemquam admotum ad gravia quaeque negotia, aut ad hon res ascendisse. Nec enim tum quidem munivit ad consulistim. viam dicente Tullio. Sub Caesaribus nonnulli eorum ad majora adscenderunt& frequentius quidem solito, non tamen praerogativa quadam majoris prudentiae civilis neq; vel tum hoc nomine praecipua aliqua vel in opini- Syart. iso one fuerunt prae alijs vel dignitate. Qui princeps inter inta μ' Caesares solito frequentius eos in comitatu su luit bis ' drianus, ad judicia eorum consilijs est usus. Diserte enim cs, i, Q spartianus . Cum judicarer in consilio hasuit non amicos fuis. fa - μη com/ e sotam, se jurisco ευοι O praecipue Iulium CZipum,
Disis. Salvium Iulianum, 2Gratiam Priscum, aliori. Vs u s i i l de mcap. 12. & Antonius Pius sed cum is jure sanciret, ut loquitur Iu- Capit. HGaius Capitolinus. Huius successor Marcus Uineis Scaevolam tμ Mar' praecipue jura seruo, sed cum jura inctaret, ceu idem Capito linus referti Alexandro b evero nemo Caesarum eXptu ς' melioribus jurisperitis collesium instituit. De Aisaea, autem Lampridius: nes ustam constitution m serisordaeo eq.u.si 'e v 'ri juraseritis , ct imis ac suprentilus viris ii Eems ister imis, non mi r qui quop ora. item. praeterea is conse ruis uis is jure Mur de negotiis tractarer sus doctos o HVerres a iberer ; si vero de re militari miti es vereres se fenes ab lene meritos, σ loco m perissa es bessorum ac castrorumor omes literatos, o mox me eos qVt historiam noran , requirens quid in tali μου ca is quales in is ratione versalorur, v reres imperatorei vel Eomani vel ex erarum gentium fecissent Hactenus Lampridius. Non est quod reliquorum cae sarum res moveam : vel ex hisce enim manifestum est. non tam ad ardua quaelibet reipublicae negocia peritos
juris tum vocatos quam ad judicia di serendas privati
65쪽
esse. lana vcro post renata Iuris Romani studia videre quidem est paulatim illuc tractos Cassiari j aut Pontificii. Paris peritos, verum alibi quidem atque alibi sic satis sero. In Germania sane haud observaveris id contigisse' ante seculum decimum quintum. Nusquam vero etiam ex eo vidctur creditum aut populo alicui aut regibus, ac pontificibus, quasi soli illi periti juris consilijs de republica dandis sint idonei. Vbivis enim omni tempore
etiam alijs compluribus ad honores maximos patuit ac cessus . . In O nonnusquam pene cum ignominia a praecipuis reipubl. mune libus lege exclusi sunt. ita in Italia 'p'qGLnuae ferunt prohiberi hodie Onan in doctorem iuria praetorio munere, quod tamen maxime illi est pro-- Pr: um. Ante hos ducentos annos hv Germaniae nostrae Orig. iuri publicis comit ijs adium est de ijs non a cuia sillo tantum Germ. c. sed etiam a judicijs removendis. Quod etsi alibi caru-,3a. erit effectu , alibi tanten hodie oue in tantum valet, ut FGM. δε
Nec vero abs omni ratione iurispexit is potiusti. it.
quam ulli eruditorum alteri ordiui commis a est mul-i tis in locis ipsa etiam reipublicae cura. primo enim ipsar illorum de iis loquor qui judici js praeesse idonei sunt non autem de alijs,' propria professio quae circa leges cum civiles tum gentium & naturae occupantur, eximiam par tem negotiorum reipublicae sibi vindicat: cum medi
corum S qualis hodie vulgo censetur philosopho tum E a doctrina
66쪽
doctrina non nisi leviter illa attingat, theologorum paulo amplius quidem itidem tamen minus, philologorum vero aut aliorum id genus huc faciat nihil. st . Quoniam igitur in consilijs non tantum quid utile aut inutile, sed & quid legibus sit consentaneum hoc autem, ex quo operosa illa coepit jurisperitia, nulli alij e iam eruditorum ordini potuit notum esse θ veniat at- , tendendum, saltim hactenus merito ad consilia prae . alijs hi sunt admissi. Iam vero qui ita versantur quotidie in rebus humanis cmodo quidem instructi ab inge. nio sint usu illo etiam quod reliquum est civilium negotiorum paulatim aliqua ex parte addiscunt. Certe ut usu addiscant in promptu illis magis est quam alij alicui
doctorum familiae. Hactenus vero aliquamdiu pene ubivis obtinuit, ut regendae reipublicae peritia non nisi usu addisceretur Ideoque hactenus etiam inter literis quidem deditos hi maxime non potuerunt non pruden- tia quoque vere civili aliis praest re: si sane οἰγχάσι aliquam mλ ut ita loquar simul attulere, alias enim sateor judiciorum usum parum ad reliqua illa facere. Ad. hoc dum pacata quidem est respublica solent autem belli tempora esse omnium rarissima in rebuspublicis re multis magnam partem in judicijs plaeraeque solent versari, adeoq; ad id quod superest gubernandum par est pe- ω ne quiliber. quidni ergo & ille qui controversiis civi-em judicandis suscit' Igitur ut sumptibus, qui in magistratus sorte sunt faciendi , parcatur ex re etiam csse,idetur, ut quibus judicia illis&consilia, curiae coinmittan- tur. Certe ut alij judicia alii consilia tractent, civitates Aristori λ tenuiores non serunt prae indigentia. Etsi enim longe
67쪽
A & optime habere sese instrumentum quodlibet μηαA' ita tamen civitatum omnium conditio tantae pei sectionis non est capax, sed cogitur idem iidem unius opera ad diversissima uti , perinde ac statuarij olim suo gladio Delphico per inopiam h Λccedit denique, quod inter eos qui civilium sunt munerum capaces, prae ruditate temporum, soli aliquamdiu jureconsulti occasione causarum agendarum nonnihil eloquentiae sibi comparaverunt nam etsi & illi, quibus verba ad populum in acris concionibus dare incumbit, itidem ejus aliquid usu sibi soleant parare, tamen vitae in stituto a republica capessenda sunt remoti non possit autem respublica facile carere viro diserto, etiam hac ratione patuit merito illis jureconsultis magis quam aliis ad reipublicae administrationem via. Hisce fere de causis praelatos illos esse hactenus alijs, nec imnierito praelatos, argumento est, quod ubi & eloquentia &vera prudentia civilis etiam ab aliis chepit studiosius excoli, ibi & alij non minus ad rempublicam sint admissi, alibi etiam majOrς 'ζλastimationem impetraverint. Hac ratione sane factum est ut Florentiae, in ipsamet Italia iam tum Olim ante hosce ducentos amplius annos, i p. summer magnum can cellarij munus Leonardo Aretino ae deinceps similibus
nonnullis fuerit potius concreditum-cA PVT In Rhetoricen perperam Olim creditam eandem esse cum λ- litice : nunc etiam male se nonntillis,2 et gesaris alicu- Du reipublic/ηotitiam; et omnisgeneris prudentium politicen ex imari. Ntea ad propositum nobis algumentum propius P a quam
68쪽
quam accedamus, tres adhuc errores eximendi veniunt, quorum primus nunc quidem amplius non multum ne- .
iij facessit, ast olim tamen per fuit receptus, & facile iterum possit vim pristinam recuperare. Alter hodie sic
satis est frequens,cum primis per Germaniam nostram,alibi tamen non item. Tertius alibi terrarum magis quam apud nos videtur obtinere. Neutrius tamen corum in antiquis monumentis vestigia temere invenias. Ita autem omnes illi sese habent, ut absque operosa confutatione hoc quidem labore qucamus defungi. Quemadmodum scilicet nosita aetate jurisperitia, ita Socratis praecipue,& deinceps Platonis atque Aristotelis aevo, Rhetorice sive Oratoria facultas Politicae speciem , alium psit, Sophistis qui tum appellabantur utrumque erinde tamen inepte, profitentibus. Excellebant verot Socratica quidem aetate isthoc superbo titulo prae alijs, Protagoras, Prodicus, Gorgias, Hippias, Polus,& Thrasy na ac tuis, insigni homines animi intolentia di praetextu doctrinae intolerabili fastu, eoque multis nominibus vulgo magna in exi stimatione, donec princeps Socrates inscitiam illorum quasi in arenam & lucem produxit ; cujus disputatio aes in Platonicis dialogis & scriptis quibusdam Xenophontis hodieque superanta Protagoias igitur ipsemet apud Platonem pronunciat de sua doctrina:
69쪽
crates dixisset videri sbi artem politicam significari, roibondet ille τα ίω τοῦτο ἐπιν το ἐπαγ ελι - ο επαγγεMομα Gorgias etiam Leontinus profitetur apud eundem Pla- Plato iniatonem, sese docere id quodsonam eis maximam, adesa cau- Gρά - .s ut tam ob ratem homines retinea . rum an qui que imporium sepore rem in civitate inpuos retineat. Id autem esse ,
posse verbis per uadere se m judicio Dicuus, ct in senatu se
natoribus es in concione auditoratus, ars in alia qualibet congregatione civili. Dixerat vero jam tum ante idem: rhetor,
cam in quibus dicendi in ei em ct intiauendi vim praebere De hae Sophistarum politicae scientiae ostentatione passim multa alia habet Plato, quaere fetae non attinet. Et vero plus satis ex Aristotele cst manis stum, quid sibi illi hac in re arrogaverint. Solos enim, vel prae alijs certe, isthae tempestate apud Graecos Sophistas politices scietitiam venditasse, non ob cure significat. In alijs enim ci artibus quidem eosdem qui exercent & docere illas s lare vis δὲ πιλιὼκά, inquit, ἐπαγγέλλει oti μὲν διδάμινοι σο*wπάι, ποτέει δὲ - ων ουδώς. Necat vero ab iliis vel id latis . 'suisse cognitum , qualisnam sit politice & circa quae ver fetu . ου G, ait, τὸν ην τῆ ρη,&κ- ουδὲ χήρωPertinet huc quod idem Aristoteles in Rhetoricis ais
per arrogantiam Uurtim alias ob caussas & venditate se politi. cos & vulgo existimari, dixit quidem in dubie Aristotcles, non legimus tamen hoc loco, quod vel ba quaedam exci delint & hiet oratio. Videtur vero non destitui aliqua similitudine v xi isthaec rhetorum ostentauo , quodque rhetorices
70쪽
politices opinionem oratoriar apud imperitos comparare, & olim hac ratione Sophistar illi in vulgo cognomentum politicorum impetraverint, longissimo tamen intervallo oratoria & politice distant, ac Sophistae illi civilis prudentiae fuere imperitissimi. Primo enim unice utique est propositum oratori persuadere posse, & in hoc veriantur rhetoricae artis omnia uti te aptum reddant quo dicendo possis assensionem consequi: prudentiae autem civilis est scire quod expedit aut nocet reipublicae. Hoc vero parari profecto potest etiamsi nescias quemadmodum id alijs liceat persuadere ; & usu venit uti sententiam possis persuadere, quae tamen num vere sit commoda reipublicae nec ne, ignores. Nec vero ipsam rvtionem recte deliberandi docet rhetorica, nee illam uti teneat a rhetore exigitur; sed tantum illa quidem hoc agit ut possis, quod in deliberationem venit, alijs persuadere, & si hic id valeat, satis officio suae artis fecit. Sic non docet etiam rhetorice rationem ipsam iudicandide controversjs forensibus, nec ejus peritia necessum est ut rhetorsit instructus, modo noverit quid pro actore possit in judicio verosimiliter in medium adferri. Vno verbo, rhetor omnia dirigit ad id ut trahat in partes suas judicem: qui autem prudentiam civilem sectatur non respicit assensum alicujus hominis, sed nude pro scopo
habet emolumentum civitatis, eoque & secreto nonnunquam deliberat & apud sese sciscit quod expediat. Primu itaq; rhetorice&civilis prudentia ipso sibi proposito fine multum inter sese differunt. Liquet porro utriusq;
discrimen ex eo etiam quod Politice omnia agat adminiculo certae & non fallacis rationis:rhetorice aute ejusmodi G auxilia