장음표시 사용
71쪽
auxilia nequaquam suppeditet. Prud cntiae scilicet sa- terest non falli, sed id quod verum est a sicqui. Quisbus autem rhetor utitur aut quae fugSeruntur ab oratoria arte, illorum alia nihil plane huc faciunt; alia, oratorio quidem modo usui pata, plurimum obsint, tantum abcst ut prudentiae inserviant, quod reliquum illius est veritati cognoscendae non nisi leviter potest opi. tutari & tanquam ex accidente. Nec vero quid
quam juvat universum illud quod faciat ad dictionem,
omneque adeo artificium tun Ilatardi comptae orationis. Non juvat quam tamen primum, secundum,& tertium maioris auxilium ipsemet Demosthcnescensuit. Di positionis quoq; ars prudentiae plane est in utilis. Potest nimirum prudentia comparari etiam absque omni sermonis usu,& ab homine muto. Et si consilium aprudentia suggestum aut prudcnsali asententia fuerit docenda , non profecto opus cst cui tu sermonis oratorio. Imo quemadmodum alias sena per in docendo soluialle tenuis dictionis charactex invenit locum, ita& hic singularis aliquis ornatus sine vitio adhiberi non potest: & tamen nemo ferat illa duntaxat sermonis forma utentem oratorem. Non etiam rhetoris est definire, quae dictio comveniat vero ac non fucato prudentiae civilis magistro perinde atque a rhetore non accipit poeta modum & leges suae orationis sed ab ipsi, poeticae suae artis doctore.
Omnem certe sermonis curam perperam rhetori adscire
bi, majori vero ex parte competere illam singulari cuidam artifici, ita ut rhetoris proprie nihil aliud sit quam sumere congruam ossicio suo dicendi formam, alibi ostenditur. Multo minus vero actionis artificium prodelse ad sapientiam civilem, haud indidet, a bitrior,
72쪽
CA PV'T IV. Si Gitror, probatione. Neque disipositio illa quae oratori Uti Iis est sive ad inveniendum sive ad dicendum, prude . . iij consulto potest prodesse e sed potius ista quae in omni ci emonstratione & doctrina veritatis venit obse vari lar id quod cum alias est manifestum tum infra nono in il prolixius explicandum venit. Iam vero qua faCliarit animo judicum perturbando, illa profecto pru- Arist. Lia Qeotiae civilis magistro quemadmodum conveniant, cum M tρ me in foro quidem bene constitutae reipublicae serenda μγ μsirit e Pessimo sane more ijs locus quondam fuit datus Atheriis atq; alibi in Graecia, ut & post Romae atque in Romani imperij provinci js. Nihil certe magis veritatis Professiona di rectae docendi rationi obstat illis, quibus oratores uti solent artibus ad affectus animi concita eos: cum serenanda potius mens si,& judicii acies, quantum fieri ejus potest, elimanda. Haud diffiteor. illa quae ab optimo non rhetorum minusquam philosophorum Aristotele, secundo rhetorices volumine, de animi moribψε variisque hominum moribus disseruntur. apprime in vita omni utilia esse, atque ad prudentiam plu- rimum adferre commodi posse. Homines quippetn a ita pene instituere vitam actionesque nostras sole- mus, perinde atque affinibus animi di illis, qui aut a
sexu aut ab aetate, aut ab opibus natalibus & potentia, aut a virtute denique di vitio nascuntur, moribus huc illuc trahimur : magnum vero prudentiae momenetum
est humanarum actionum rationem & principia exacte novisse, quum sic demum liceat aut impellere eas, aut de-
clinare, aut remorari, prout usus exigit. Caeterum nonia illum finem adferuntur isthaec in rhetoricis ; eoque hic eorum invita usus alius plane est,&ex rhetoricis Pe G α- citur
73쪽
sr DE CIVILI PRUDENTIAtitur λίου καὶοἰ σομSεβηκος. Illa postremo argumen id Scher-R quibus quam maxime orator utitur ad persuadendum, hii Ths veluti nituntur tantum vulgi consensu, ita etiam a ve-phius a. ro saepe multum sunt aliena , non minus atque illa quae
dialecticae sunt propria. Nec enim usu solet venire, ut id quod verum &rectum vulgo placeat, sed & solet vulgus de ijsdem rebus multum inter sese sententijs tandi. Hinc vero patet ad exactam utique prudentiam cis vilem comparandam aeque illa esse inidonea atque sunt ad primam philosophiam argumenta dialectica. Nonnihil enim etsi juverint, non tamen aliud ejus auxilium est, quam quale philosophus accipit a dialectico. Prae. ludium scilicet aliquod civili prudentiae praestare apta- . - 1 est rhetorice, ut philosophiae primae dialectice: quama ....ih,s p 0 Ddς Aristoteles eleganter dixit 4ε.
αφία ἐώ γνι ιη : quoniam in utramque partem qua stionis per τοι ventilatio munit quasi viam ad veri scientiam,&qui in promptu habere de re quapiam varias sive vulgi sive doctorum sententias, facilius, rigido facto examine, statuere potest quid sit vero consentaneum. Multum porro differt rhetorice a civili prudentia, ipsemet etiam, circa quod ars utraque versatur,objecto. Etenim si rhetorices est tantum circa definitas versari
quaestiones, id quod multis visum est rhetorum ijsque
praestantissimis, quorum partibus accedens eruditissimus Ahihhil Topicorum Aristotelis interpres Graecus, qui Ale-LL TU. X Πdvr vulgo crςditur, scribit: de rebus singularisin magis M. cir orator, de his erim sens judicia se consultationes se en comia)ingens sane discrimen est utriusque, quoniam politica scientia squae maxime digna est Politices nomine ad singularia non dimiti l tae, sed nullio icmporum loco-
74쪽
c CAPUT IV. com hominumque singularium circumstant ijs limitatas cocista Italiones instituat. Quod si & infinitam materiam cie deris rhetori quam illi non denegandam censeo,ciam mec finitam quaestionem possit recte expedire oratotia i si Liati inde in communia excurrat , & ex locis rhetoricis
cie promi possit quoad vulgi mentem aeque differas detriae finitis illis atque de alijs, ac idcirco ab Aristotele fue-xix olim theses dicendi ad eloquentiam parandam insti-
trita CXercitatio' propius quidem ad civiles res omnes accedit orator, utpote quum nihil pene occurrat in Politiciς , quo de non possiti Le ornate dicere ex vulgi sententia. Nec tamen vel ita omni ex parte in objecto convenit utraque ars, quandoquidem quae demonstrativi sunt generis.
a politico in quantum est talis soleant negligi. Igitur Ariston
quod Orationes rhetorum πιλ mca λογοι audiant ipsim et sph sti Aristoteli , & a uel ori Rhe oricor. - Alexandrum ipsa . st rhetorice appelletur ιυθὼγ mi, σπλιφῶν λων, quodque Hermogeni civiles quas nessis, ut rhetoris. ad Herennium a. scriptori re adus2m civilem moribus ac legibus constituta ma' es Luria oratoris esse a visae sint: id vero ita accipiendum Rhenad. est, quod in ejusmodi argumento praecipue & cum maxi Her. t. i.
me orator verietur, nec vel laudationes ac criminationes, F M
plaerumq, in alium quam in civilem usum soleant institui. Si verum foret id quod Gorgias olim rhetorum antiquissimus & post illum alij, quorum sententiam Crassus apud Ciceronem defendendam suscipit, cic. ιι σsunt professi, immensam quandam & infinitam materiam oratostae arti subijci, ita ut omnibus de rebus ora- tor post optime dicere; multo maximum esset civilis scientiae &oratoriae artis discrimen. Verum quoniam de
robus a populi conscientia remotis nullae ferantur in G 3 vulgus
75쪽
vulgus receptae sententiae, ex quibus tamen suas solet rhetor instituere argumentationes, adeoque si de ijs disserere velit orator deficiant ipsum sui loci quibus alias unice utitur: manifestum est inanem esse & hanc Comsiae ostentationem. Sed& quicquid ejusmodi de rebus accommodate ad vulgi captum dici potest id vel nihili est, vel pertcnue eoque inanis operae. De illis autem subtilius dicere atque supra aures populi, non amplius potest esse ejusdem artificis, qui popularem assensum unice quaerit: id quod tamen rhetoris in officio esse omnes con-istiatiunt: sed plane diversi de longe majoris. . Longe potius videre est quantum a civili Irudentia absit oratoria prosessio in eo etiam, quod simpliciter absquρ Politica nulla possit respublica vel institui vel glo. bernari, rhetorice autem non nisi ideo sit necessaria, quoniam optima prudentissimaque consilia apud populum aut quem alium iniquiorςm imperitioremque auditorem non semper inveniant locum, nisi popularibus a sumentis fidus illis concilietur. Par est de judicijs ratio: non enim etiam heic opus est oratore , si judex di pru-cit. I. i. d. dens satis sit & justus. Vere Columclla. ueco Duire rust. .olimstis felices fuere fa urae uuet urbe . Nusquam etiam ' Dr. laboraverunt magis ;udicia quam ubi oratoribus permisi sum eo vim artis suae exserere, in Graecia primum, inde Romae, dc serpente contagio passim in provinciis. AEgy ptiorum judicia quod rhetores non admitterent, ipse τω. LL met Diodorvs Si ulus homo G cus prudenti oratione, F quasi ex Myptiorum tamen sententa. , commendat, Certe hoate sunt fuere semper olim plurimis in cibvitatibus sine rhetoribus judicia forentissima. Vbi concilium c ovum qui de xcpybl. deliberant ex solis prudentibus
76쪽
detur et se rem solidis argumentis probare quam rhetorum loculos excutere. Ipsi rhetores agnoscunt in natu Cis .a.d minore' paratu agenda omnia essera quod sapiens consilium ρ Et vero concio maxime capit omnem vim orationis se gravi tarem varietatemque desiderat; qitoniam ex rudium hominum coetu constata est. Uno verbo: rhetorice utilis est
reipublicae non nisi ex accidente, politice autem per sese summe est necessaria. t is o
Signum denique haud exiguum ejus quod interutramque artem est differentiae, merito dixeris, quod politice nunquam non reipublicae fit salutaris, rhetorice autem, etiam quando maxime uti ita dicam robusta est &artificio suo munita, magnum saepe damnum dare soleat. Non est quod per exempla posterius hoc demonstretur, ut nec quod verbo probemus prius. Pro argumento satis est unius Tullij ingenua consessio. SVM ciri ιι. d.
inquit ille O muiram hoc mecum cogi avi, homine an mali Iuvent. plus intuleris homiribus se civitatibus copia iacendi ac seummum eloque is sudium. Nam ct cum nostrae regaboca detrimenta . consedero, o maximarum civitatum veteres animo calamirate coiligo, non minimam video per diseret imos homiMes invecum esse partem incommodorum. Paulo post assirmat,. diu cogitantem ratione ipsa in hanc potissimum sentcntiam du- cium, ut existimaret ,sapientiam ne eloquentia parum ρυῶ
e civitatibur, eloquentiam vero e sepientia nimiam obesso a plerumque,prodesse namquom. Cujus sontentiae pars ultima iterum novum quasi testimonium nobis praebet ejus quod diximus, etiam tum quando quam maxime viribus surs utitur eloquentia Lepenumero perniciosam illam esset
reipublicae, nec in ossicio continueri aliter quam per sapi
77쪽
entiam civilem. Hanc autem non parum, quemadmodum Tullio est visum, sed multum prodesse civitatibus posse,iliacet nullis eloquentiae adminiculis fultam, jam tum paulo ante ita est a nobis ostensum, ut addere verbum fuerit operam ludere. Hisce omnibus probe perspectis nullo negotio tot Iere licet, quae pro rhetorum arrogantia in medium vel nobis leviter, vel ab alijs prolixius & cum aliqua ora, tionis pompa sunt adducta. Fatemur scilicet de nos, po rigere sese rhetorices vim ad omnem Politici materiam, ac de omnibus ijs suppetere docto oratori ornate dicendi copiam: fatemur quoque & in foro & in consilio magnam esse eloquentiae facultatem. Hinc vero nequaquam est consequens ipsam recte deliberandi, &judicandi , ut & rempublicam quamvis regendi scientiam, vel per enthymemata oratoria posse accipi. vel rhetoricen esse ipsam mei scientiam illam. Mul- . . tum videlicet etiam inter haec duo interest. Perinde enim atque ad Analrticam artem non omne pertinet quod demonstrando licet asse qui, aut ad dialecticam
ipsam id quod probabili argumentatione addiscitur, ita
nec artis rhetoricae est illud omne quod per eam escitur. Instrumentales nimirum doctrinae sunt analytice, dialc ctice, rhetorice, poetice, grammatice: quarum proindς opera ab artibus ipsssunt distinctae naturae. Reapse ergo Qi 't-ι - ceu recte docet Aristotelesi quicquid cavilletur Quin tilianus rhetorices in eo sita est facultas, quod secun si id una eam possispersiceris , quia in quaque re excogι arapsi s ' iis8bum ad presuadendum di de rhethoricae artis doctrina non res ipsas suppeditat de quibus aliquid persuaderenititur rhetor, sed rationem duntaxat inveniendi omne
78쪽
incia quod ad persuadendum faciat. Ipsarum autem r=xtam latam quae sibi utilis est scientiam, ac proinde &
vilium rerum, necessum est aliunda sibi mutuetur. IMori posse praetere/ argumentis rhetorum parari ce tam, aliquam civitatis regendae aut deliberationis m. stitiae ridae, aut judicandi scientiam, ex ηs quae adduxim iam tum est manifestum. Et vero quis ignorat ce tae scientia: p xandae certa etiam argumenta xse op
xexe8 Apud vulsus autem fidem quid in mereri illa quihus '.
alitur orator , xeapsς autem incerta quaedam eorum dea Neritate esse aliena constat, adeoq; in scienti usum assumi non posse , pyius quam cxamine facto veritatem illorum inccurate inquisiveris. Crassi oratio nun est quoa quenquam moveat, ut enim tactam incertum ese, num
ille id senserit quod propugnantem cum in scenam suas introduxit Cicero notum quippe omnia ejusmodi ficta T illi io non vero aut dicta esse aut Din a ) haud profecto ea 'i est viri auctoritas , ut Gorgiae partes agenti statim .ac d mus. Cicero sane ipsemet non assensit e ceu liquet cum α ι ,
ex alijs tum ex 'pere de Inmoris'e , ubi propriam so 2 1--, sonam non diis mulans sententiam suam nude ac plane
depromit. Non assensit Scaevola , non Antonius, non Catulus summi viri , quos Crasso obi jcit quasi Tullius. Quod ero dictum est 1 Crasso, civita sconsitutas primum esse ab Oratore . illud sortasse satis est si verbis Scaevolae confutemus, qualia illa finxit idem Cicero. I iij tibi hoc concesserit , inquit in Mutius, aut ab initis gὸ-ὸ γ ρ 'luminum in monti a Pisis di ινυ ηon rudemium consiliis ιρ κ sum potis , quam disertorum oratione decinitam, se oppridis movi que sepsisse : aut vero reliquas uuluates, aut in M. raeη is,aut conferta et is civitatifus,non Vapientitu orti sti i vim .
79쪽
miris, sed a disertis es orsate escentibus esse constitur,. Laeti
vero tibi Romulus iasse, aut pastorei, o convenas congregasse, a Saluarhm connabia conjunxisse , aut irimorum vim repres sed
eloquentia videtur . non censebo ct sapientia singulari e Iista iis Noma Pompilio ' quid in Servio Tullio ξ quid in careris regibus
quorum muli unt eximia 'ad constituendam Remubl. num quod eloquentia vestigium apparet ' Euid ρ exactis regum, tametsi am exactionem mente , non lingua perscctam L. Bruti esse cernimus sed deinceps omnia , nonne plena consili oram, inania vertoruis videmus f His inquam Scaevolae liceret fortassis uti. At non dissimulabo, non quia nψn ornate & diserte loquuti fuissent , qui homines palantes in unum primi conduxerunt , eosdem non & rhetorum argumentis suisse ullas. Igitur malumus potius fateri, non omnes quidem civitatum auctores quosdam enim armis potius Moscertum esto multos tamen dicendi vim adhibui ; at hinc non oportuit colligere, constitutionem primam civitatum eloquentiae potissimum deberi. Scilicet ut debe tur hoc cloquentiar, non primatio tamen illi ferendam hoc acceptum est, sed prudentiae, quae ministerium eloquentiae in id usurpaverit, ut nonnu0 quam & gladium. Haud negamus denique etiam nos, juriscon Iulios no'stros qui causas agunt rhetoricis auxiliis saepe plus d here quam sine iuris peritiae , eis ex genuinis rhetor mmonumentis illa non acceperint, sed aut bonitate ingenu
Paraverint, aut ad aliorum causis patrocinantium exemplum. In consiliis quoque perquam multis, ubi audito - res a prudentia non satis instructi sunt aut assectibus praepediti, nexanimam dicentis artem. permultum valere, ii id cin minime omnium negamus. At hinc pro
vare non licet prudentiam iri am si c judiciariam sive
80쪽
mrevitet res hunc in modulia sese habet. Magna iri civitate & vis est & utilitas eloquentiae .ceu qua; sc se pe-
Q acl omnia exporrigat, & ad movendos animos homi-orim alioquin necti nescios vel etiam refractarios valetatvloximum: nequaquam tamen apta illa c stregendae ct vati, sed opus porro est prudentia civili, quae si absit ingens xcipiatilicae damnum conciliat potius quam ut aliquid te et at Commodi. Plane quemadmodum. & ars militaris multum in omnem partem potest :pst nisi sapienter in rei Pula I. usum temperetur noxia est, Instrumentaria igitur . ars quidem est rhetorice, quidem fortassis una ex praeclais P uis earum, quae civili serviunt prudentiae, ipsam et tamen illa non est: nec docet recte capere aut civitatem institu'xe, sed duntaxat quemadmodum possis ea quae in ciJitaragenda veniunt minus prudentibus aut amo e vcks diO Vςι
metu praepeditis alijs persuadere. Verum in illo veterum quorumdam errore contu tando fortasse nimis diu versemur, praeIertim quoniam . a Platone jam olim in Gorgia & alibi in illum graviter ea animadversum et quapropter jam ad reliqyos duos m- dem aggrediamur , paucis tamen. Et vero is quem
secundo loco commemoravimus nec magnos viro In i venit nec multos qm in remur. Quanquam enim occasionem errandi sorte dederit Iohannes Bodinus, qui princeps varias de rebuspublicis singularibus de prolixas disertationes doctrinae politicae inseruit, non tamen vel ille eo prolapsus est , ut crederet unius Imperij Roma- . no Germanici notitia ipsam civilem scientiam compre-