장음표시 사용
161쪽
quid comprimat, oblitteret, eXsiccet, et tam fragiles reddat, ut leuiori tantum Vi admota cadant, illustratum maXime cupio. g.
QIlum eo anni tempore arbores frondibus suis orbari cernamus, Septembri scilicet, Octobri, Nouembrique mensibus, et initio Decembris, quo frigus manifestius grauat, pruinis geluque saepe stipatum: facile in eam opinionem trahimur, rem totam a frigore dependere. Fauet illi quodam modo, quod quaedam arbores mitiori hieme lolia seruent, quae asperiori perdunt; et quod pro frigoris vel praecociori vel seriori aduentu vel citius vel tardius autumno cadant. Vnde et con
tigit, quod proXime elapso anno, quo aestas etsi pluuiosa et frigida, messem calamitosam et anno nae caritatem post se trahens, praecellerat, blando sereno siccoque autumno si uebamur, longe ultra consuetum tempus frondium lapsus protraheretur. Frigori vero unice hanc potestatem adscribere, multa sunt quae vetant. Nam nec hibernaculorum flatus prohibet, quo minus arboreS, quarum naturae id consentaneum est, folia deiiciant. Idque non solunt de stirpibus calidioris climatis valet, sed et de illiis, quae alias hiemes nostras impune ferunt, in hibernacula translatis. Ex istarum plantarum numero ne succosae qUidem eximuntur, Cacti Petreskiae et neriis otii exemplis. Si porro frigus unice in caussa esset: calidiorum regionum arbores prius deiecturae esset at
162쪽
impatientiores sunt. Equidem Vero eXpertus sum autumno proXime elapso, Elaeagnum angustilb-liam, Viburnum Lantanam, Celtidem australem Bignoniam Catalpam, quinquies pruinam aliquando satis vehementem sine noxa tulisse, nec Mori albae et Vitis viniferae folia, ni sit gelu d. VL Novembris ingruente, quod primum illius anni fuit periisse . Amygdalum Persicam autem et prunum Armeniacam nec huius Vehementia aliquid noxae ContraXisste, quum tamen Lonicerae, Sorbi, Ρrunt, Pyri, Populi, Tiliae aliaeque durioris naturae stirpes i. tim dudum frondes deposuis ent. Et tanto adhuc citius frigoris effectus exstare deberet in plantis herbaceis calidioris patriae, quarum tamen multae, ut Reseda Aegyptiaca, Psorataea corylisO-lia, Conuoluulus farinosus, phytolacca icosandra, Chenopodium a1nbrosioides, Scabiosa atropurpurea, Ricinus vulgaris, post praegressas aliquot noctes pruinosa8, Vegetae manserant. Nec scio, cur quibusdam arboribus perennans viror contingeret,
quum eidem frigoris gradui ac aliae folia deiicientes pateant. Tanto minus hZec causa pondus habet, quum delapsum foliorum calor ipse nonnunquam praecipitet. Ita calidiori aestate praegressa aliquando accidit, ut folia integro mense citius solito decolorentur. Et quotannis eXperimur in arboribus tenerioris naturae, mOX postquam transferantur in hibernacula, foliis eas eXui, etsi sub dio probe adhuc iisdem vestitae eYstiterant. Vt de hac vi caloris certior magis euade
163쪽
DE ARBORIBUS CADENTI VII. IRTrem, stiidio, medio mense Ianirarii eX hibernaculo frigidiori ubi calor raro 3 8 gradum ther- mometri Fahr. superat) in tepidius quo intra gr. J et is calor plerumque subsistit) arbores
varias, Alaternum, Myrtum, Solanum pseudo-Capssicum, transferendaS Curaui, easque satis proceras et robustas; quas ipsas autem post moram aliquot dierum frondibus fere omnibus destitutas obseruaui.
Do autem aliquid lucis in re hac obscura accendatur, ad impetum istum diuersum et copiam, qua succus arborum sub diuerssis anni temporibus ascendit, attendendum est. Vbertas ista liquidi, quod Verno tempore, antequam gemmae sese eX- pandant , vulneratione arborum emuit, demonstrat, insigni illud copia tum sursum ferri; et altitudo ista stupenda O pedes superans, ad quam, secundum HALESII nob eXperimenta, succus Vitis tum temporis intra tubum Vitreum ascendit, docet, quanta vi et velocitate id fiat. Hisce auxiliis eXplicantur tum gemmae in folia, erumpunt flores, propullulant surculi, et tam latitudine quam longitudine insigniter arbor crescit. EXacto Junio mense x usque ad finem Augusti fere, vel pro temperiei aeris ratione serius, succi motus tardius longe succedit, et de-
164쪽
I; 8 II. NATURA FOLIORVMbilius longe arboris incrementum obseruatur, neCstirculi ulli noui prorumpunt. Verum appropinquante autumno pristina 1 ere, qua succus ascendit, alacritas et vis redit. Tum enim interdum secunda Vice flores emergunt, Vt proXime elapso anno in Corno mare quae stirps tamen flores suos nonnisi vere insequente eXplicuit) comperi, facilius, prout Vere, cortex soluitur, noui iterum surculi et gemmae enascuntur. IIuic ideo, qui sese versus petiolum foliorum liquido iamiani turgidorum tum temporis eXserit, nouo succi impulsui, lapsum eorum adscribit cl. MUSTEL κ .
Sed equidem in noua gemmarum progenie
praecipuam causalia, Cur fronde S Cadant, quaero.
Hae vel in ala solii, ut in plerisque arboribus, Vel intra basin petioli g. 18 ), ut in platano occidentali et Philadelpho coronario, vel intra corticem ramorum, ut in Indicis, sitae sunt. Quaecunque
autem sedes sit, ea esse Videtur, Vt, dum gemmae emergant, prestio in petiolum eXerceatur, sub qua iste humorum commeatu necessario orbatur et una cum folio tabescit. Qua de causa neXum sensim sensimque infirmiorem fieri arbitror. Plaec infirmitas variis eXternis caulis, quae autumno colliniant, in arboribus sub dio crescentibus augetur.
Perit tum sensim tepor iste blandus, qui eo usque
165쪽
vasis iustana mollitiem humoribus suam fluiditatem praestiterant, noctesque tum frigidae fiunt, quin interdum gelu nocturnum Omnem fere propulsionem liquidorum suffocat. Nec, quum luminis tanta vis in vigore stirpium seruando sit, ratione Caret, quod protractae tum noctuum tenebrae, haudeXiguum ad interitum foliorum conferant ). Mane nebula frequentior grauat, et tum temporis pluuia copiosius decidit; quibus ipsis macerantur quasi petioli , et pondere incumbentis humoris deprimuntur. Procella simul perpetuo fere urget, folia hinc inde agitans et neXum eorum frangenS.: Hae Omnes causae tanto maiorem Vim habent, quum transpirationem aquae et aeris, et quae pari passucum eadem ambulat, inspirationem utriusque in foliis labefactent.
Scio quidem , varia obiici sententiae a me prolatae pqsse. Quo id pertinet, quod uercus et Carpinus festa sicca per hiemem seruent, licet gemmae Consueto tempore proruperint. Sed in hisce existimo ob structuram singularem nobis abditam id contingere, quod tanto probabilius est, quum
eiusmodi exempla tam rara sint. Nec inficior, eo nondum planum fieri, cur quaedam arbores fruticesve in perenni virore versentur. Verum nec alio
166쪽
rum explicationes dubia di cutiuiat. Nam quod hisce resinae copiam tribuant, qua contra frigus Obdurari perhibent, non in omnes quadrat. Carent enim multae ea, ut Vinca, Aquifolium, etc. quae tamen folia per hiemem viridia seruant. Contra ea aliae sunt, quae. ea scatent, et vel folia dimittunt, ut LariX, Cupressus disticha, vel ea retinent in hibernaculis, sed sub dio totae pereunt hiemis vi, Lentisci et Cupressi semperuirentis eXemplo. De semperuirentibus affirmat HALΕsivs g) lentius motum humorum ob parciorem transpirationem peragi, indeque eas contra frigus muniri. Ast, licet Oleander, Citrus, Aurantium aliaeque huius generis arbores parce transpirent, nemo tamen sub nostro coelo hiemis iniuriis committere eas, sine iacturae manifesto periculo, audebit.
Repraesentantur folia varia, eo quo , anteqUam cadant, situ comparent.
167쪽
169쪽
ORIGINE. Dulgaris fere medicorum sententia est, fre-' quens istud malum , quod Latini inflammationem, Graeci vero φλήγμονην , L φλογωσιν VO-cant, pro diuersa liquidi in vasis minimis haerentis natura, varia ista humorum a tergo alluentium celeritate, vasorum, in quibus obstructio nata sit, maiori vel minori rigiditate , sanguinis denique ipsius vel acriori vel blandiori indole quatuor diversis modis terminari: ita nimirum, ut materia stagnans vel propitioris naturae beneficio absque ullis pristinae labis reliquiis soluatur et in societatem circumacti sanguinis rapiatur; Vel in liquamen quoddana albidum, puris nomine insigniri solitum, degeneret; vel iniquiori sorte Una cum Vasis, qui
D Dissertatio alieno nomine a me conscripta, licet praeside b. scHRODERO nostro a. 1766. heic defensa.
170쪽
indurescat; vel etiam deleto omni cum parte affecta humorum commercio, in gangraenam seu sphaceiuni transeat. Quibus postea venerabile istud academiae nostrae quondam decus, illustris RICH-ΤERus n), ingeniose duos alios inflammationis eXi- . tus, alterum, qui rigescendo, alterum, qui desqua- mando absoluitur, adiecit. Vtut autem verum sit, inflammatione praegressa, abscessum, scirrhum et gangraenam, saepe enasci: non temere tamen originem istam extendere licet, sed e contrario sine ullis inflammationis vestigiis , haud raro vitia ista emergere, fatebitur mecum quilibet in naturae tramite premendo sollertior. 'Nec mihi firmiori talo illa de eorum natali
bus theoria si1 nempe de originis constantia sermo est stare videtur , quam quae inflammationem aliquidorum in angustiora iusto vasa impulsione, errorem loci vulgo dicunt, derivat bo, vel quae Venae sectionem O , in inflammatoriis morbis intra eXiguos
Q V. Progr. de duplici novo instammationum exitu rigescendo et defquamando, II S. G0tt.b J Quae huic hypothesi aduersentur, abunde exposuit ili. AB MALLER in Elem. Phrysiolog. T. I. p. 11 - sqq. e) Quanti vero sit, hac ipsa in re non nimis auctoritati
sidere, bene docuit cl. KLoκKμον in diff. de ven. fect. termino in aeutis, Opusc. med. y. 07. ς quod ipsum quoque cel. olim BRENDκLivs in praestantisi' di f. de seriori usu euacuantium in quibusdam acutis, memoriae