장음표시 사용
51쪽
pecies, quae Disserentiae, Causae, Esse ,Cont ria; quid iit Materia, quid Forma; quae sit ratio' definiendi, diuidendi, ratiocinandi, & reliqua
generis eiusdem,de quibus integra volumina Veteres conscripserunt, & traduntur in ea faculta te , quam Logicam appellamus qua quide si velis esse imbutos pueros,qui ad Rhetorem transeunt, non reprehendo; si doceas isto modo Rhetorica: etiam summe laudo & ibo. tametsi neq; Scriptor ad Herenniu, neq; Cicero, neque ipse Aristoteles in praeceptis tradendis de Arte Rhetorica, ullam sere istiusmodi locorum mentionem faciunt. Cic.
in Partitionibus tantummodo enumerat, non explicat; nempe quia utiles illos Oratori esse putat, necessarios non putat: aut putat quidem, sed c modius esse statuit,illos seorsum tradi;neq; duas disciplinas,Topica &Rhetorica,alia alia dissiciliore atq; ampliore in unu confundere Oportere .Itaq; ide Cic. cu de Rhetorica multos libros edidisset,etia de Topica librii edidit,si nunc extat, seluctus ab Oratorijs. quod etia multo ante Arist. cerat, qui Topicorii libros octo coposuit: nec usqua miscuit locos dialecticos cum Oratorijs. At Soarius mancam & deminutam dicit esse Artem Rhetoricam sine Topicis . Quod etsi mihi quidem
non videtur, & alios credo esse locos Dialecticos, alios Oratorios, nec virosq; eodem loco, aut eodem modo tractandos puto: tamen facile patior unumquemque de eo sentire, quod magis libet.
Vnum ego mihi credi postulo, quod didici pluribus experimentis , istam rationem dialecticae I
52쪽
uentioriis minus aptam esse ingeniis puerilibus praesertim in illa prima ingressione , primoque , ut ita dicam, Vestibulo Eloquentiae. Atque audi
obsecro,quam ego rationem inij superioribus annis Rhetoricae interpretandae. Cum enim hanc.
de qua dico , difficultatem deprehendissem, & a
Cypriano nollem discedere; deinceps aliquot ait nis, non a primo, sed a tertio libro initium e ponendi faciebam, ac docui prius quaenam esset
ratio exornandae atque amplificandae orationis; quam quomodo res inuenire, atque disponere oporteret. Qua docendi rationem,longe faciliore
comodioreq; in hac ipsa introductione mihi omni no retinenda putaui.Sed erat in hac libroru pinetratione illud incὁmodi,quod quae tertio libro tra diitur demouedis aiketibus,& de ratione amplificationis;ca quonia ex aledictis in prioribus libris pedebat, ac sibi inuice respodebat,inuerso libroru ordine, no facile illa percipi iam teneri poteran . . Quamobrem ita demum existimaui , satius esse pr*egere meis auditoribus, vel Scriptorem ad Herennium, vel Dialogum de partitione Orat via , vel Oratorem ad M. Brutum, vel Aristotelis tres libros ad Theodecten, vel ipsum denique Cyprianum , qui sere totus ex illis constat, modo praemitterem aliquam huiusmodi Introductione equa praeeunte, & aditum aperiente, & loca stagi 'la praemostrante, Pueri non plane hospites, id nouam disciplinam reciperentur. Atque ita facio Prorsus. Iam triennium est, cum ingressus sum hanc viam docendi meos . neque me paenitet
53쪽
abiit verbo inuidia quantum profecerim, atq;
proficiam in dies. Sed ego fortasse nimis multa -d unam particulam: certe plura,quam mihi initio fuerat constitutum . Quare finem faciam, sit .prius unum adiunxero , quod ne hic quidem pret-tereundum fuit, ne quem sua laude fraudarem . Ad hoc opusculum concinnandum, praeter Tulliaum & veteres, sinuos in primis sequi decreui, fuerunt m hi maximo adiumento recentes duo Rhetores, Cornelius Valerius in tractanda Inuenti ne, Simon Vereparas in adornanda Elocutione,
A quibus tamen quod dissentiam in plerisque,miurari non debes, cum aliud quiddam,ut supra scrupsi, fuerit mihi propositum, quam illis fuit. Porro mihi dumtaxat cum pueris negotium est, aut cum grandibus etiam, sed imperitis r illi vel iuuenes erudiunt, qui plusculum in litteris profecerunt,uel ipsos etiam instituunt praeceptores.Vale. Ego & suauissimi fratres tui, & tibi & Irustrissiaino Principi Caesari Corneo, communi Dominodi Patrono singulari, felicem ac faustum precamur annum, quem ingredimur. ID. D. XCVI.
54쪽
tio publice habere ur r. faciendum mihi putaui praesit Amplissime,Viri Auditores ut quando
vos incocinnitas,& infantia dicendi mea delectare non posset; ex toto genere litterario tale mihi deligerem argumentum hodiernae orationis ; ut suo splendore, praestantia, nouitate vestris sese animis insinuaret, tegeretq; claritudine sua obscuritatem meam . Id quod, Bernardo Praeside opem ferente, quem sollicito intutoqueanimo precatus sum, ut mihi praesto eget deliberanti , lai eis, 1 H A viciis'
55쪽
videor haud mediocriter consecutus. Vtinam vexo tantum esset ad differe dum explicanduinq; elicitatiὸ : non vererer , ne tam nobilem, tamq; illustrem c'nsessum hominum lectissimorum , f- ne aliqua voluptate dimitterem . Dicturus enim sum de Arte Rhetorica non veteres commune'; laudationes, nec illa toties inculcata pra conia, quibus audiendis licet verissimis atque illustrissimis, tamen propter assuetudinem eruditae aures obsturduerunt: sed ego alia qu edam spero me a tulisse , huius Artis pr*cipua ornamenta, si misenus magna atq; magnifica, certe vera Quae dum explico & retexo, amabo vos,humanis smi Auditores , ut mentis aciem intendatis; atq; Sta cum animo reputetis vos, altero tanto amplius ces materia ipsa dele mitionis,quam ex mea dicendi horriditate molestiae esse capturos. Est vulgare verbum, haud scio, dicam ne tantum inter Grammaticos, an ver , etiam inter homines eruditos : est certe inter plerosq; qui tractant studia litterarum , sed maxime inter illos, Tria esse inuentu lon se dissicillima , & ut illi l quuntur) impossibilia . Remp. Platonis, Regem
Xenophontis, Oratore Ciceronis . Tam multas enim, atq; tam varias in Remp. suam leges congessit Plato; tot tantisq; corporis atq; animi do- tibus Regem situm instruxit Xenophon ; tam exumia disciplinarum, & artium pene onmium cognitione Oratorem suum ornauit Cicero; ut tria arilini virorum miracula , omnium sermone acyraedications cesςbixatur. A qua quidem tam in-
56쪽
clyta, probataq; sententia , si mihi veniam datis Auditores , quicquid sentiam libere profitendi , non dici potest, quam ego semper abhorroerim,& quam nihil in tali ditio putarim esse leporis , argutie , veritatis. Propterea quod cum in tanta rcrum artium, actionumq; immensitate tam
dissicile sit euadere ad summum, quam facile indiliqua mediocritate consistere; alterutrum necesie est, vi vel tria, quae dixi, faciliora sint, quam vulgo homines opinantur; vel certe si dissicillima sint, sola tamen non sint, & aliam secum trahant rerum similium multitudinem. Atque ut taceam de rebus publicis , & de regibus qui ad nostrum negotium minus attinent; si per artium & disciplinarum genera liceret excurrere; ausim dicere, non minus dissicile, minusue rarum inuentu esse , peritum medicum , doctum philosophum , es cellentem theologum, quam lepidum oratorem cum enim cuiusq; artis & scientiae difficultas pendeat potissimum ex ijs,quae cuique ad agendum dicendumve subiecta sunt: non est dubium, quin magis abdita, magis'; in obscuro sita sint ea, quae ceteris maiorum artium professoribus,quam γε oratoribus proponuntur . Id quod exemplis undecunque collatis , non dissicile foret ostendere , si non cliam ipsiusCiceronis testimonio comprobaretur;cuius nobis auctoritas instar omnium a gumentorum esse debet; vel quia esst ad omnemaeaussam, rationemq; grauissima; vel quia etiam si minimum valeret in ceteris; tamen iudiciorum xatio seri, ut aduersus' auctorem suum nullae res
57쪽
srmior, aut potentior habeatur . Quid ergo Cic ro quam subijcit huic arti materiam ad disserendum Z Orator , inquit, in iis rebus versari debet, quae sint ad communem sensui . & popularem intelligentiam accommodatae: ita ut maximo illi vitio tribuatur, si nimium erudita , docta, subtilia, & vulgari consuetudine abhor rentia persequatur oratione. feri autem non potest,ut facillima sint ea,in quibus Oratorem exerceri conueniat; Oratorem vero esse, sit difficillimum . Huc accedit quod, tametsi neq; Tullius hoc dixisset, neq; Aristoteles, neque Plato, neq;
omnino quisquam aut veterum , aut recentium: tamen ipsa rerum natura docere noS potuit, quae cum populo agenda essent, non nisi trita & communia esse oportere . quid enim aliud clamaut fora , templa, gymnasia, Curiae, conuentuS , conciliabula, & omnes hominum siue publicae, sue priuatae consultationes , quam perspicua, & plana,non obscura, neque ardua debcre esse, quae dia sputantur λ Itaque multi olim reperti sunt, & h die non pauci reperiuntur, qui maiorum non modo artium praesidio destituti, sed ipsa etiam arto
rhetorica ignorata, usu tantum, atque exercitatione confis,dominatur in cocionibus, & perfecti Oratoris officia cociliando,docedo, ir citado strenue ac diligenter exercent . Id quod in ceteris disciplinis nequaquam accidit: nemo enim sine do-rina,longoque studio medicus , aut iurecqnsuutus, aut mathematicus unquam fuit; orator fuit.
-- sine causia dictu sit a Platone in Gorgia,C
58쪽
terarum animi facultatum tecnologiam , siue asetem quandam videri, Rhetorice autem non videri: quoniam tota vis et ratio benedicendi a natura prosciscatur, & usu tantum atque exercitatione consistat. nec dissimiliter Aristoteles Dialecticam , & Rhetoricam tales esse ostendit , ut vulgus etiam imperitorum utrius', particeps facultatis , natura tantum magistra, esse videatur, Et Carneades ille Antonianus apud Ciceronem dicebat ideo nullam artem esse dicendi, quod ita nati sumus , ut blandiri , & supliciter insinuare ijs, a quibus sit petendum, & aduersarios minaciter terrere possumus, & rem gestam exponere; di id, quod intendimus, confirmare, & id , quod contra dicitur refellere; & ad extremum deprecari aliquid & conqueri, quibus in rebus omnis Oratorum disciplina versatur. Qii equidem cum ita esse omnes intelligant , & ipse in primis Cic ro fateatur; idem tamen constanter affirmat , dc plane omnibus persuadet, dissicillimam omnium artium esse Rhetoricam . Nobis vero cum ii dierna disputatione propositum sit ostendere , ac planum facere no modo no obscuram,non ardua,
non dissicilem; sed potius claram , facilem , e peditam esse artem dicendi r age videamus, &quam breuissime fieri potest, inuestigemus , quae ista tandem sit difficultas, & unde ortum atq;oria
Est sententia inde usque ab Aristotelis,&Theophrasti ducta temporibus, tum, Rhetorum plane malum , maximo Ciceronis, & Fabi, testimonio
59쪽
confirmata ; quinque esse partes, & quasi membra eloquentiς , Inuentionem , Distributionem,
Elocutionem. Iemoriam , Pronunciationem O.
Nam & ante, inquiunt, inuenire oportet quibus de rebus agendum sit; quod est inviiij singularis; deinde suo loco disponere unamquamque rciri , quod est eximiae cuiusdani prudentiae; tertio ad hibere apta rebus ornamenta dicendi ., quod e quisitae artis officium est ; quarto ad vcrbum omnia commendare memoriar, & pro rerum de qui bus agitur, & personaruin cum quibus agitur, re locorum in quibus agitur, dignitate pronunci re : quod ultimum omnium maximum , ac dis cillimum a Demosthene putabatur Ex qua quibdem partitione Rhetorica satis constare putant huius artis incredibilem quandam magnitudinem ac dissicultatem . Quia, inquiunt, quinq; magnae artes sunt, quς unam ex se costituunt eloquentia: cuinq; singulae per se admodum obscurae,atq;diimciles habeantur, quid porro censendum erit d uniuersis λ Et tamen quasi parum ampla facultas dicendi soret, in quinq; artes distributa : Lucius Crassus haec adiungebat, Nemo mea quidem se tentia poterit esse omni laude cumulatuS orator, nisi erit omnium magnarum rerum , atq; artium scientiam consecutus. Ad quae rursus Quinctilia nuS vitae probitatem adiungendam putauit, &Oratorem , teste Catone, non nisi virum bonum aut fuisse, aut esse posse contendit.
inue quidςm si vera sunt, Auditores,duo ex his
60쪽
coIligo, τα παραμα inaudita. inopinata : primo nihil videri dissicilius, atque facilius arte rheto rica : est enim dissicillima , quia omnes artes doctrina'; complectitur; est facillima, quia pueris post Grammaticam explicatur . secundo , Non oportere in singulis artibus praediscendis aetatem consumere : satis esse unam sibi comparare Rhetoricam , quando in ea cetera omnes disciplinae continentur . Quae cum absardillima sint, videndum nobis est,quanto ultra proserendi sint rhetoricae artis fines, & quibus terminis excludendi. Sed obstat M. Tullius , qui ait, Ceterarum quidem artium definitam esse materiam, Rhetoricae autem infinitam, aut enim, inquit, de omnibus re bus benedicendum est ei, qui te oratorem esse profiteatur, aut Oratoris nomen relinquedu est. Ita ne vero λ ergo tam late patebit Rhetorica ,
quam Philosophia Z quam sapientia. qua omne studium , & doctrina liberalis λ non potest : nec Vos, opinor, Theologi, Physici, Iurisconsulti ser-retis ςquo animo , vestras disciplinas, quasi pedisequas & ministras, seruire Oratoribus. Imo si de nobilitate atq; amplitudine certamen sit, scio, unumquemq; vestrum esse facile probaturum,a tem dicendi ad puerilis doctrinae studia releganda esse;ceteras plane omnes longo interuallo praecedere oportere . Quod si Cicero dixisset, Philosophiam , Iusciuile, Mathematicam, alias'; maiores artes esse utiles oratoriae, imo vero dicam amplius) necessarias,& sine illis non nisi frigidum, tenuem ac ieiunum esse posse magistrum dicendi: