Conspectus medicinae theoreticae; ad usum academicum. (3rd ed.)

51쪽

possit quis in via sua, triplici modo

progredi aut cum palpat ipse in tene risu aut cum alterius manu ducatur, ipse parum videns aut denique, cum bestigia adhibito lumine regat. Simili- ter, cum qui eXPerimenta omnigena absque ulla serie aut methodo tentet, ea demum mera est palpatio cum vero nonnulla utetur in experimentando di- rectione et ordine, perinde est ac si ma- is ducatur. Verus experientiae ordo, primo lumen accendit, deinde per lu- men iter demonstrat, incipiendo ab ex- perientia ordinata, et digesta, et mini-

me praepostera aut erratica, atque ex ea educendo axiomata, atque X axiomatibus constitutis rursu experimenta no-Va, quum nec Verbum divinum in re-

rum massam absque ordine operatum sit. Itaque desinant homines mirari, si spatium scientiarum non confectiam sit, ' cum a via omnino aberraverint; relictas prorsus et deserta experientia, aut in ipsa tanquam

52쪽

tanquam in labyrintho se intricand6,

et circumcursandori cum rite institutus ordo, per experientia sylvas, ad aperta axiomatum, tramite constanti ducat. His demum modis, scientia medica, quamvis haud parum semper corrupta, et per multa secula sopita, et quasi extincta, a tempore Hippocratis, quo primum scientiae formam induisse videtur, ad finem usque superioris seculi, plurimum certe incrementum ceperat muliis nimirum observationibias adjediis acervo cujus ille prima fundamenta jecit, morbis quibusdam novis, et multis et praestantissimis novis remediis cogniti et repertis, multisque in variis medicinae partibus pulcherrimis inventis

feliciter perfectis, imprimis in Analomi et Phlysiologia corporis humani, Philosophia Naturali, et Chemia, et scientia herbaria; prae omnibus vero maxime aucta fuit scientia medica, laudabili consuetudine, quae tunc in omni scientia increbrescebat, per experimenta philosophandi.

53쪽

Sed tota tum scientia medica rudis et informis fuit, cujus aspectus tantum abfuit ut intuentibus rideret, quod vel avidissimos scientiae terruisset Quod profecto nil mirum, quum spatio vix trium seculorum, universa res medica tot mira et graVeS X perta esset conversiones et vicissitudineS et tot victorum accepisset juga. Cum primo post longam et atram noctem dilucesceret, cliteraeque humanioreS cum Graecae tum Latinae, e ferreo tot seculorum somno ex ergisci inciperent, renascentibus disciplinis imbuti, veterumque scriptorum armis instructi, Arabibus, qui tunc tenebant, et diu tenuerant, scholas medicas, facile fusis, et in fugam versis in vetus Galent et Hippocratis imperium a barbaris hostibus vindicarunt, et in pristinum decus nihil imminutum restituerunt emici Vero, Graecis et Arabibus pariter infesti, utri Gque, victoribus ac victis, bellum denuntiarunt atrox et inexorabile, quod, OzirδVeterum Graecorum asiectatores, Arabibus interim, quibuscum primo decertatum

54쪽

fuerat, penitus deletis), per duo secula, a ria fortuna gesserunt. Veteribus vero paulatim neglectiS, O-rumque scientia, diu aetata, magna ex parte oblivioni tradita, hemio tandem rerum potiti sunt, novamque scientiae nostrae formam dederunt. His autem brevi novi hostes, nova bella, nempe cum Mathematicis, instabant, qui subjectis imperio suo, terra, mari, luce, astris, tota demum fere natura, nostras tandem invaserunt et facile occuparunt provincias nihil enim hemicis fuit quo semet tuerentur, aut quod Opponerent adversus hostes, axiomatis, posulatis, proso stioni /s, lemmatis, problematis, theorematis,

dems by tronibus, orsitariis, experimcntis, et calculis, a capite ad calcem armatoS, et necem undique minitantes. Dissicilis autem victoriae usus quamvis Victoria faciliS. Red ..cta enim in provinciae mathematicae formam tota ere re medica, antiqua qua Priores

55쪽

priores domini usi erant abolita, novaque introducta lingua, abrogatis pariter GaD-nicorum et hemicorum institutis, novisque

promulgatis legibus, quibus proscriptis

pariter qualitatibus, et elementis, et tempe ramentis, et coctionibus, et cri bus Graecorum,

et Archie Hesmontia, et alibus, sulphure, mcrcurro, acidis, Latinis, emervescentιis, fer mentationibus, ebullitionibus, et de grationibus, Gemicorum medicinae imperium transtatum fuit ad distentionem et relaxationem mechanicam, ad lethoram veram et spuriam, ad Uructionem et errorem loci, ad nimium aut descientem humorum motum, eorumque lentorem, aut tenuitatem, aut det solutionem brevi perspicuum fuit, neque victoribus multum profuturam esse Pro vinciam nostram, neque ipsam sub duro eorum imperio felicem aut prosperam a

turam.

Sic se res habuerunt quom Loerhaavius scientiam medicam in formam redigere, et in decus et elegantiam quandam vindicare di suscepit.

56쪽

suscepit. Vir fuit hic ingenio paucis, in dustria, et doctrina, et scientia, nemini secundus variis disciplinis medicis, tum chemisis, tum mathematicis, probe imbutus, ipseque Gemicorum sui seculi facile princeps, et in scientia herbaria apprime perituS; et, quod rarum eo tempore erat, Veterum auctorum, quos Chemici pariter et Mathematici male neglexerant, X-imius venerator et cultor Tantam doctrinam, tantamque omnium quae ad usum medicum pertinent rerum scientiam, insigni pietate, modestia, et benignitate, moribusque honestissimis et simplicissimis ornavit; miraque felicitate gavisus fuit, suam de re quavis scientiam, in formam

eoncinnam, Perspicuam, et elegantem redigendici cujus rei Psitutιones et Aphori irius eximia documenta extant. Sua denique praecepta, eloquentia naturali et simplice auditoribus suis ita commendavit, ut non modo Praeceptorum, sed professorisqUoque amore tacti, laudes ejus incredibili ardore per totum terrarum orbem de

ferrent.

57쪽

rerrent. Talibus monumenti innixus, et profecto de medicina et genere humano optime meritus, diu floruit, patriae decus, et in re medica supremus. Suum denique inceptum, Opus Vere Herculeum ad finein feliciter perduxit, et Esculapii aedes, male materiata et ruinos S, novo decore et splendore denuo instauravit. Plurimum vero abfuit, ut aedificium, quod tanto labore strueret, tantaque arte et elegantia ornaret, tam firmum esset quam sibi persuaderet, tantamque generi humano utilitatem praestiturum. Multa nimirum nova materia ad id perficiendum opu erat, sed comparatu valde difficili. Hunc autem defectum bonus Boectaaυius intueri aut fateri noluit; sed vetere materia, qua nemo meliu uti noVerat, opus perficere conatus est. Nil mirum igitur, tantam molem, quamui ad speciem pulcherrimam, annorum et tempestati noxas

male sustinuisse, neque diu perdurasse, sed

a labefac p

58쪽

labefactis magna ex parte fundamentis, proprio tandem pondere corruisie. BOerhaaυii doctrinis pro fundamento erant scripta Veterum, et praesertim Hippocratis. Quicquid vero ad rem suam conferre videretur, quicquid veterum doctrinam et observationes firmare aut illustrare posset, de libris Chemicorum et Mathematicorum pariter deprompsit, et adjectis propriis opinionibus, et observationibus, et inventis, quae pulcherrima erant, plurimo ingenio et arte elaboravit. Sic praeter doctrinam Hippocraticam, in scripti ejus multae extant de vitiis humorum, acrimoniis, ac dis, aut at aliaris, et fermentiS, et materia morbosa sanguinem corrumpente, conjecturae, a chemicorum theoriis desumptae et multae opiniones quas ex scriptis mathematicorum hausit, de vitiis partium solidarum, debilium aut fortium, laxarum aut rigidaruma de nimio aut deficiente m tu circulatorio de obstructione et errore loci et de lenxore et tenuitate humorum. Pro

59쪽

Fro principio sumebatur non solum a mersa is, verum iam ab omnibu fere scriptoribus medici clui ante temPu ejuS floruerant, causa morborum semper haerere vel in humoribus corruptis vel in universa solidarum partium com Page aliquo modo vitiata ; e hoc vitium ubicunque haereret, semper esie definiendum, et nostris sensibus attingendum. Plurimae Vero et certissimae observationes fatis superque demonstrarunt, multorum morborum causas neque in humoribus neque in generali corporis compage solida sitas esse, neque ullo pacto sensibus nostris detegi posse; intrum quae periri genere nervo

lateant, et oculorum et omnium sensuum

aciem fugientes, solis flectibus sese pro

dant.

Hunc in doctrina Loerhaaviana defectum, tanti Praeceptoris non indignus discipulus, illustris Garebius, quem prsecePtorem in arte medica olim habuisse mihi

gratulor), in elegantissimo suo libello de 4 Pathologia

60쪽

Patho ia Medicinali, aliquatenus supplere

conatus est, et Boerhaavi doctrinam sicut in variis partibus pulcherrime ornavit et explicuit, sic de hac re praesertim, plurima nova et ingenios eidem adjecit. Neque vero solus Βωrhaavius ejusque diseeipuli scientiam medicam, sub finem superioris seculi et initium praesentis, ornabant et excolebant. Multi et aestimabiles auctores, singuli proprio Marte, magna in arte nostra conati sunt, et suos quisque assectatores suasque non immeritas laudes, sibimet vindicarunt. Omannus imprimis, vir apprime doctus, medicus sagacissimus, solertissimus, experientissimus, et scriptor immensus, nimirum qui per quinquaginta anno et amplius florebat, et fere tamdiu scribebat,

Plurima et graves de natura morborum observationes acervo scientiae medicae adjecit. Huic auctori bene perspectum erat quantu eorum error fuisset, qui humo