장음표시 사용
211쪽
48 ARTIs CYCLO GNOMICAEbiliu reru simulachris agitata alaru quasi suaru explicatu sese in sublime tot lit, cui mens suprema opposita per diametrum radium diuinae lucis immittit, quorUm concursus excipies ratio quς pro natura sua potest ad qui cunq; velit annuere, diuersis tame inter se afflatibus immutata cucta diuidit atq; coponit. Generalem hanc animi partium rationem V Aram ue differentio ex Iubieetia tabula melius assequem.
I. DEUS. Status SOLI Summum bonum extremorum alterum. com parabilis Cognoscit per essentiam suam. Supra animam. l l IN TE ECTUS PRIMUS.
in m. Ad Deum atque Hae tamen omnia ρο- l Communis & iuxta Merc. Dei filius,Mens, i unitatem, a quai iuxta veterum Phi- s opifex, Expressem boni verbu formas ta j Respectum i formatur. losophorum ct Zoroa- 3 tum in seipso respicit tanquam uniuersi i tamen obii υ
. Respectum a Dutaxat ad seipsum, habet se iuxta Platoni cos. 1a- l tum in seipso resipicit tanquam uniuersi siniflti 'doctrina,quam Chri totius exemplari perfectissimo, unde & net stianorum initiligenti l mundus intelligibilis, Mundus idearum, .
memineris. Lprima vita atque essentia nominatur.
' Status lumini CINTE ECTus secundus, Agens, Apex animae comparabilis. Rationalis, rationis pater,cuius beneficio formulas obtinemus ab intellectu communi. 3. . Cognoscit per ideas notiones seu qualitates ANIMA RATIO ' infusas atque congenitas,versaturque circa subienalis seu humanus cta uniuersialia abstracta a materie , immutabilia animus, ea formas & aeterna,ipse immobilis,non utitur instrumemo& intra se & extra se corporeo,descendit tamen aliquando per amore, resipicit,h et menti idque secundum radium potius quam essentiam vi inde subsistat, ala- suam; huic & memoria stabilis astat. tur cognitione & INT LLECTvs Patiens inferior aliis passivus perflatatur; h et cor siue possibilis vel ratio cuius beneficio extrema diportui ipsum regat: l stinguuntur & compotauntur varie, media inter vitam praebeat at- diuina & naturam. que perficiat. Cognoscit etiam per qualitates infusas sed mo-Huius igitur biles,versetur circa intelligibilia sed quatenus ma- gradus& par teriem redolent ac phantasmatibus complicaturtes sunt circa mobilia modo immobilis, modo circa im mobilia mobilis Motu gaudet magis circulari, ha betque adiunctam memoriam instabilem. PHANTAsr A siue Imaginatio. Cognoscit per qualitates perefrinas motu pene recto deorsum primo, inde surtum, versaturque ' Status calori So- l circa obiecta mobilia mobilis: circa particularia lis comparabilis. l concreta materiei & mutabilia Prorsus mutabili motu,astat huic sensus communis. Resipe ctus obti
multitudine idearum delabitur. . Ad intellectum/per quem patri copulatur & iudeum transit.
D. Ad seipsit proueexistit in se.
3. Ad naturam Mnimalem prout ex uniuersialium ratione ad particularium imaginationem descendit. 1. Ad animam,
prout illius imago est,&ab illa
g 4. SENSVs unde animalis vita, uis' l a . Ad seipsum vitalis atque passibilis. i Vnde respe I prout in se ali-Vix aliter formas quam extra se respicit nisi Vctum habet, quid estis in sensub obscura ratione &per umbra potius, Iani mali. habetque subseres omnes in natura visus Vita. auditu,& caeteris sensibus perceptibiles. 'suu multitudine
derivatur.3. Ad naturam inferiore, prout
huic pretest&parsionibus subiecta
212쪽
Dt INTELLECTU PARTICULATIM eiusque potentia.
Actenus & animi totius rationem & partium singularum sermo,
H nu comuniorem instituimus, ex quo no adeo difficile fuerit particulatim singulas ac multo quam dudum penitius intueri; neque id a methodo nostra omnino alienum puto,cum ea quae discuntur apprehendantur per modum atque naturam illius quod apprehendit. quare si nec animam neque animae pat tes accurate perspexeris, profecto neque apprehensionis viam modum ue ullo pacto consequens. Quod itaque ad Intellectum proprius spectat, vocant hunc actum circa is V quid immobilia immobilem atque immutabilem. Dividitur autem in Commu- μ' nem & cuique Proprium. Proprius rursum in Agentem S Passivum: voluntque sic adesse intellectum activum passivo siue possibili, uti oculis simul& coloribus ad visionem lucis externae radius. Est enim & oculis quidam sple- ιλά. . dor innatus, qualis pocillimum animantium quadrupedum generi circa amphibiistroridem tunicam & ingressum nerui optici, in ipsa vvea tunica illustris apparet, ubi sane omnium colorum pene vel ad sensum apparent tem peratae inuicem atque commitae seminales rationes. Ex hac congerie animalis spiritus immutatus proprium fit visionis instrumentum: mouetur autem a Colorum externis simulachris;vertim adueniens extrinsecus lumen solis tum ipsos colores obiecti corporis ad oculum defert atque illustrat, tum colorum seminales species ex aduerso in oculi sirbstantia sepulias excitat, in occursum rapit,in actum denique ex potentia prouocat, unde per mutuum angulorum occursum visito ipsa perficitur. Compara nunc colores cum simulachris sensibilibus caeteris,ciam ipsis etiam Phantasiae imaginibus;oculum vero nostrum cum anima,humorem crystallinum cum parte rationali, ingenita vero illam colorum seminalem speciem cum intellectu agete, notionum faecudo gremio. Itaque lumen illud externi solis intellectui communi optime est comparabile,qui a patre luminum descendit,qui quidem parens,vel Psalmista teste, soli se comparat,in sole ponens tabernaculum suum . Sicut vero sese pater ad intellectum filium habet: ita & hic ad intellectum agentem proprium ; proprius demum agens ad passibilem naturae totius medium,atque uniuersi opifici j finem. Utque omnium intellectivum videas colligantiam mutuam, stilo impri- omzisui. . mis Esse ipsum atque ipsum Vnum quod ex su perfluenti bonitate extra se in aua quoque naturarum genera fluxit, paulatim delapium velut per gradusa perfectissimis naturis per imperfectiores ad imperfectissimas defluxisse, &demum delinere in materiem primam,quae prope nihil esse videtur. Hinc in Deo primum colligimus esse quoddam absolutum, verum, & superemines;
in intellectu esse intelligibile,iu anima esse naturale. In primo igitur Ente
213쪽
species rerum per modum maxime unius collocarunt. In secundo siue intel. lectu per modum idaearum plurium in mundo quodam exemplari atque intelligibili primo. Quanto deinceps inferiorem ordinem mundi res obtinet,
tanto magis & ab ipso Esse intellectuque primo deficiunt,& ab uno delapsis in
multitudinem,modam quoque suae cognitionis magis mutabilem & partitioni obnoxium trahunt. Proinde Max. Tyrius Philosephus mentem clivinam rectissime Soli comparat, cuius potestas est uno sim es intuitu cani &tetrarum opera omnia late inspicere . humanam Vero,inquit, more viatorum
non nisi mora longissima ac diuersis temporibus Uniuersi regiones peragrare. Ac prior illa est qua Plato mundi parentem atque opificem vocat, sed neque
nomen enuntiat quod minime nouit, neque colorem prodit quem minime vidit, nec denique magnitudinem exhibuit quam nunquam attigerit, tota autem & integra non nisi Vacuae atque in se contractae illabitur menti,quae tum demum sese illam Videre perspicit,atque in actum suum re-siectitur,cum adeo recta & valida est,ut aciem suam syncerissimam illam in lucem possit intendere,cuius aspectus neqUe caliget Vnquam, neque grauata compedibus virtus nimium ad terrena reuellatur, quin potius iuxta consilium Tyrij aures aduersiis sensibilia protinus obstruat, seque ipsam duntaxat verissimae rationis influxui 3c diuini amoris gubernationi commendet.
Sunt igitur classes intelligentium rerum praecipuae tres, Deus, Angelus, Anima. Deus nihil suscipiendo intelligit, sed per comprehensionis modum omnium in se ipso scilicet facultatem suam communissimam distribuit inferiora singula. Medius Angelorum ordo capit idaeas uniuersales a superiore Bono, ac distribuit inferioribus atque per Dei lumen rerum omnium effectivum earundem rerum species haurit atque intelligit . Animae Rationales capiunt rerum species, in animas inferiores non distribuunt. Haec igitur tibi potissimum quatuor ante oculos statue . L Lucis diuinae radium a mente superna diffusium. 2. Species siue id as rerumque creandarum rationes in ipsis radio existentes. 3. Mentes quae radium hunc in continuum dimanantem accipiant. 4. ac postremo istius iam radij formulis saecundarum mentium vires atque actiones. Primum etenim, ut priectare Marsilius Ficinus demostrat lib. de immortalitate animorum, ille diuinus radius prout in simplicissima Dei unitate consistit simplex est prorsus atque uniformis:idcirco & idqa unica offert diuino oculo, sed illa interim per multos Essendi modos rebus gignendis communicabilem. Quo autem longius idem a diuina unitate recedit,formam magis multiplicem induit, uti linea a centro producta in ipso est indiuidua, recedens autem longius in portiones plures extenditur. Simplicius itaque radium capiunt mentes superiores, reliquae vero quo magis declinant, eo dc multiplicius. Fit tamen, ut per illas ipsas id as pauciores non pauciora videant animi sublimiores quam per plures
3has atque dispersas reliqui tenentes inseriorem gradum. Quemadmodum s me
214쪽
sane peritus medicus futuras morbi mutationes uno dexterius fgno eoque communiore facilius percipit,quam inzxercitatus alter aut imperitis,eriam pluribus signis hinc inde collectis ac minimo in uniuersalem unitatem confluentibUS.
Intellectus externus secundum Aristotelem agri in possibilem speciem intelligibilem procreando, in phantasiam Vero influxu partim , partim vero riore atque ρορ abstrallione: in fluxu quidem,pencs quem inferiora excellentiore modo con ' 'tinentur in superioribus, Abstractione , dum species Phantasiae ex potentia in actum prolicit, non aliter quam si quispiam cui sint eneruatae vires non nisi alterius robustioris adminiculo navim trahere potest, ille succentu'riatus operibatque ut agens praecipuum ad hoc obeundum munus accedens, formam de activa potentia imperfecti agentis educit ,promouet, atque
Ad ipsum igitur intelligendi actum haec velut ulteriores caussas atq; principia requiri cogita, Deum scilicet primo dc mentem primam velut communes essicientes caussas : innatam vero notionem ac formulam tanquam agens proprium atque secundum : tertib ex sensibus elicita simulachra velut incitamcta ae reminiscenti caussas effectrices: quarto,humanos animos finis rationem continentes, su biectique& materiae locum.
Quod vero ad intellectionis modum attinet ipsis humanis mentibus abditissimum,statuit illum Plotinus versari semper circa diuina modo quodam ' '' indivisibili . Mihi tamen secundum recessum ab intellectu primo 'ac propter affectionem ad potentias inferiores nonnihil quoque a summi Boni stabilitate desciscere & mutabilitatis umbram induisse videtur; in qua nihilominus
supra facultates animae caeteras naturae unius ac stabilis imago pulcherrima sempor elucestat,quare S tres illius agentis intellectus particulares aliae velut sipecies a plerisque recensentur, Influere nimirum, Abstrahere,atq; Intel- Iigibilem speeiem procreare. Haec autem singula velut in momento prcstat acceleritate tanta in plerisque,vi suamet inter discurredu m vestigia concitatus animus aegre aut obseruare aut persequi possit, multo facilius sursum cleorsum in orbem agitetur, quam qua via institerit animaduertat. Vnde & Intellectum velut lumen Plotinus appellat mira dexteritate perpetuo in se reflexum. Etsi ver5 hic actus illius inconcustas quodammodo atque perpetuus sit: fit tamen, ut ipsi non percipiamus: quamdiu etenim principale agens vim suam usque at sensus limites non traducit, nondum per totam animam actio isti innodi propagatur;quare necdum agnoscimus, quippe qui una cum sentiendi virtute sumus, & perpetuo nisi vi contenderimus ponere haec simulachra sensibilia) per eadem ipsa a vita superio re distrahimur,atque ita umbra potius cognitionis quam veritatis luce iactati retinemur . Sed ut rem in pauca conferam, unumquodque animatum quamdiu vivit, tandiu per seipsum munus proprium subit,verum tunc demuid nobis contingit animaduertere, quando facultatum fit mutua quaedam g λ Madua
215쪽
velut actionum anguli diuersis agentibus prorogati circa mediuir. Recte igitur Plotinus, Atqui quamdiu in superna extitimus ι-bui regione ,in ipsa mentis natura sinquit quondam foesices nos bene gessimus,
da in unitatem omnia colligentes meditabamur: intellectus enim tunc erat qui solus intelligebat, anima vero quietem agebar,mentis ossicio atque actioni rite concedens. Postquam vero huc delapsi sumus vicissim animo persuasionem inducere exoptamus tanquam exemplar volentes in imagine co- templari, etsi interim ratio naturae ambiguae ductu paulatim transferat imaginem in intellectum verum,qui sane idem est atque illa quae vere intelli. guntur vereque sunt & omnium prima. Ex quibus facile patet, mentem superiorem, quae in patria quondam sua impartibilis fuit, iuxta Platonicos, nunc rationem subire nonnihil diuisibilem; &quae quondam fuit cognitio pura , simplex determinata , nunc factam Vmbratilem , confusaneam& determinationis indigam, vel cuiusdain excitamenti potius per sensum
Porro cum facile quicquam percipere nihil sit aliud ,quam rei naturam attingere, dissiculter vero intelligere contra : cum rursUs attingere naturam rei sit ab obiecto moueri Isit sane ut ab ijs quae Entis rationem magis minusue includant,intellectus noster non tam facile moueatur; quod haec qu idem a natura motionis activae, illa vero a motionis passive indole plurimit deficiant. Habes in quibus versetur potissimum omnis intellectus nostri labor & dissicultas. Verum de cuiusque facultatis obiectis sermonem subnectemus, si prius in animis humanis eas vires quae sunt ab intellectu reliquae, paucis pro secuti simuS.
FAC UT TATIS RATIONALI Sparticularis consideratio.
V Α N T o laudis atque decoris interuallo mens rationem superat, tanto de Ratio vim phantasticam,Phantasia vero sensum atq; na-k 3 turam inferiorem. Etenim sui verbis Actuari j loquar lib. I. de spiritu animaliὶ sensationum formulas excipiens Imaginatio quasi ab anima rationali suscitata inquirit pertractatque singulas, sed
Minerva crassiore. Tantum etiam inest erroris atque vesaniae huic insernae animi parti,ut quae vel ipsi naturae concessa non sint, sibi ut fingat concedi liberum putet. Ac sane in errores sedissimos hcc nos cito conreiiceret nisi exploratrix Ratio insanos huiusce impetus obiurgans acriter increpansque tanquam e specula cohiberet. Namque haec in alium rerum apearatum , in altius sese theatrum conferens spectra inania cum ingemnitis notionibus confert, mox S bonos promos-condos imitata,qu cunqWς
216쪽
LIBERI i. II ab illa exegeris, partim ad manum habens, partim vestigans altius,sursumque Λ: deorsum versans singula, postquam inuenerit, elargitur. Est igitur Ratio seu Cogitatio vera sui Marsilius doctissime tradit, comm .
in 1. lib. Plot. enneadis I. intelligentia quaedam latius explicata, quaeque modo intellectum attingens uniuersales rerum ideas intuetur, modo ad imaginationem deuoluta, perq; ipsam ad ingenium animalis uniuersales characterismos ad particulares usque defluat, modo has cum illis varie comparans,quo cossentiant,quoue dissesatiant,discernit& iudicat. Etsi interim non recte putet Marsilius per discessum ab intellectu ad singularia animum componere, ascedentem contra statuat in resolutione versari, nisi squod plerisque etiam classicis viris in usu video, qui haec nomina synthesim, analysim, diaeresim turpissime confundunt per compositionem diuisionis nomen voles subaudiri, per resolutionem compossitionis nomen intelligas diuisioni prorsus oppositam: quanquam qui plura in Vnum colligant, non tam resoluore quam componere ataque unire merito iudicantur.
Vertim licet ex antedictis omnem facultatis rationalis indolem perspiciat facile quisquis ingenio valet, ne tamen in ipsis principijs iusto vel strictior se mo vel obscurior pi risque videatur, paulo huc latius quam proposuerim extendemus. Volunt autem Rationis discursum Metaphysici nobis Vel maxime ni tis; proprium ac pene solum perfecte circularem uenam cum sit media inter diuina quae semper manent & quasi consistunt, & naturalia quae lapsu quodam motuque recto a seipsis digredi solciat, una huec merito plenam ac solidam conuersionem adipiscitur inter statum rectumque motum quodammodo mediam. Idcirco S: Plotinus sic rationem quandoque intelligit, Vt quamuis natura sit unica & a caeteris facultatibus extremis actionis iure distincta, triplicem tamen secundum accessum recessumqtie& circuitum varium appellationem mereatur. Etenim quandiu circa se ipsam voluitur,atque an se reflexa contuetur,propri)ssim ς rationalis apparet totius conuersionis meta,centrum, atque perfectio: cum ad intellectualem sese naturam recipit, ipsam et intellectualis efficitur: cum ad imaginationem, animalis siue phantastica: ut non tiuis.
inepte illud ex antedictis statui possit, veros discursionum circulos neque in phantalia, neque in intellectu ipsb velut subiectis esse collocandos,sed potius in ratione media .Nam cum intellectus stabilis sit, actionem non nisi stabilem prodit, qualis ex orbe solis purissimo fluit, dum lucis sit e radium in haec inferiora transinittit: ille enim licet per lumen atque vivificam qualitatem orbes caesorum perrumpat intermedios, naturamque aetheream transiens per aerem demum atque elementa caltera usque ad uniuersi centrum permeet,
motum tamen alium a casesti nullum habet, nec proprie ad corruptibilem hanc regionem peruenit, sed contingit tantum secundum r diorum scilicet Iin natilatis continuam di manationem. Imaginatrix potetia instabilis quidem instabilem actionem suscitat,quae tamen propter ordinis inopiam &cohaeretiae squorum
ViX Vmbram satis assequitur in solidum circuitum suapte vi pertrahi minime T ' 'f' g 3 potest.
217쪽
potest. Itaque in intellectu sunt quidem omnium circulorum idςae persecti 1imaeu maxime stabiles; sed quia proprie non mouetur, nec ipsus est proprid, a; h' qui discurrendo circuitum facit, verum ipsamet ratio iam intellectualis intellectus radio perculsa scilicet, atque Ux illo non aliter quam ex puncto linea ιειρωρiucam. nascitur, primam ascensus descensusque semitam ducens, in qua profectoo ιώ isa. l. simplex & primum apparet conuersionis totius rudimentum, quale in linea
ramma iniu- orbiculariter in se reflexa,quam circuli circumferentiam vocant,ex hoc prin-
cipio ascensus descensusq; dc circuitus primi, uti diximus, fiunt in longitudinem solam &iuxta relationem quae fit aequivoce ad idem comune punctum siue principium,eamque conuersionem idcirco Metaphysicam diximus & ab intellectu dependentem,quod quamuis ratio sit caussa proxima, hanc tamen
non a ratione ut ratio ess) perfici Videam, sed quatenus a notionum radio ac orbes in ρhπη- mente superiore formetur. In Phantasiae sensu verius conuersionum umbras 1 si typos rudius ulos quam solidos circulos possitin animaduertere,no quidem propter stabilitatem nimiam, uti in intellectu usuuenerat, sed propter mot1onis ἀταξών: nam quamuis ascendat descendatq;,Varie etiam componat ac diuidat, in orbem tame haec minime continuu venit,nisi intercedens ratio spectiorum mobilitatem infusae desuper mentis stabilitate vinciat ac refrenet. Illa etenim rerum addiscendarum formulas partim ex seipsa possides, partim ex alto hauries, intelligetiae lumen in phantasiam defert,uti Lunae corpus ca terorum planetarum &siderum radios in orbem hunc elementarem unde Mphantasiam assicit ratio, &ab eade rursus assicitur iuxta diuersas obiectorum species,quae per intellectus lumen abstractae&per rationem sublatae altius empenduntur, donec in orbem reuolutis omnibus, Concretam exemit labem , ρω.νumque reliquit Aethereum stensum, atqae aurai simplicis ignem. Hic autem orbis
secundus nondum quoque ad sphaerae aut orbis persecti essentiam usq; pertingens instar tantu superficiei orbicularis appelletur, qualis rotundi Colossi foram assi basim utrinque exceperis) rudi quodam modo concipi potest. Nascitur quidem ex simulachris velut punctis pluribus a ratione media iuxta similitudinem superficiei in se ipsam reflexae circumducitur, a radi; autem superioris intellectus ac notionum occursu undiq; velut lineis quibuHam verminatur. Ideoq; non inepte a sensu ac phantasmatibus orbem educi alteru fecimus, vetorbis rudimentum potius superficiei scilicet orbiculari comparabile in logitudinem & latitudine exactam prorogatae,quamuis interim latitudinis ratio ab ipsa proprie imaginatrice facultate almaneUncrides longitudine haud aliter quam superficies lineam, & discursus physicus priorem huncmetaphysicum. Et nos hac quoq;conuersione Physicam appellauimus cum relatione quadam univoca scilicet ac secundu idem comune principiu; quod quamuis eam potissimum ratio praestet atq; perficiat,no tame id ratio possit ut ratio solum,sed - quatenus rursum aspectris sensibilibus primu sibi agitationis momentu ascissicat ac deinceps per occursum radiorum ex mente superiore eandem illustret, foueat,atqic5cludat. Caeteriimproprijssimae rationis in rationalis animae tam
hos stissima. quam meditullio constitutae propria quaedam virtus est statuenda,qua circa sc
218쪽
ipsam voluitur, orbem sibi peculiarem fingens discursu Logico, ad medium
quendam id arum ordinem squalis nimiru cum ratione conuertitur,&ratio
natis discursiis seminarium appellatur) explorans singula hic&se velut in speculo coluetur,atq; animi cotius extrema componit. Nam quae similitudinem seruant sui inquit Max. Tyrius in inuicem comparat & quasi omnia connectic, confusa aut repugnantia diuidit nordinata in ordinem ,dissonantia in consonantiam redigit. Sit ergo haec species conuersionis tertia orbem prae se ferens loge absolutissimum,quodammodo unum atq; a sola ratione perfectum: qu
dammodo rursus ex pluribus copositum non laquam partibus, sed principijs a quibus dimanarit, uti corpus a puncto nascitur producto in longitudinem primo,deinde ex logitudine paulatim in latitudinem atq; profunditatem. Nam sicut altitudo corporea siue profunditas & lineam & superficiem continet ita& Ratio quodammodo intellectum, cogitatione,ac phantast m, partim sanea facultatibus extremis; partim a seipsa suae motionis auspicium sumens, easdem rursu extremas plena conuersione ligans atque perficiens. Verum ut rem alioqui obscurissimam in compendium traham, Mens pri- orbium n-mum activa in totius huius theatri fastigio posita actu perpotiio lucet, qui ta-α - 'men poteths infecioribus non semper aeque sit perceptibilis,ni si tum ipsi Es v, αγAM . cinae rationis amatu,tum a simulatarorum quadam similitudine prouocatus idcis foecundum radium usq; ad inseri ra demittat. Huius enim intuitu ratio velut amplius animata in rebus vix bene per sensum animaduersis ordinem deprehedit connexumque mutuum & relatione ad unitatem quandam ted rudem atq; umbratilem,sub nomine finium scilicet,caussaria,principiorum atq; elementorum in quavis actione atq, notitia. Vnde per notiones firm*ta vis rationalis ascensus descesus. scalam primam velut in longitudine trahes classes costituit,quibus obiecta postmodo sensibilia sistat, ut in istis adhuc mobilibus& inconnexis dependetiae mutuae seriem deprehedat, atque ita per causse cognitionem veram scientia asseqtiatur. Exaduerso menti facultas imaginatrix rationi mediat conceptas per sensum & adhuc dispersas species sensibiles profert , a quibus incitata ratio mox vltro citroque fluctuat orbi priori transversim alterum ducens & κατ ορθογωνον in quo res ante diuulsas secundu idem commune principium spectans in naturaru unitatem uni vocam trahit,vel unitam
rursus in plures dirimit, donec utrinque sepius vel extrema contingat, quibus peractis adiungit circulu teritu, uti diximus, sibi proprium atq; familiarem in notionum atq; imaginum copula consistente,& relatione quς circa idem circa seipsam voluitur, siue circa id as potius rationi insculptas, qua ratio vere talis existit.Ergo res primu simplices sese offerut intellectui nostro, Sesus multipli- όπαπιν--ces Videri facit atq; cofusas. Ratio utrinq; affecta primum classes caussarum ad
finem unumquemq; dirigit secundum ordinis idqam quam a mente suscepit, ubi Φρο& plenam conuersione perficit deinde adhibitis singularibus persenium receptis in phantasiam primu per epilogismu ascendit, rationale atq; irrationale in unius senti bilis specie colligens. quam actionc pigriqi compositione
219쪽
Digressi stadimaginatricem facultatem.
s6 ARTIS CYCLOGNOMIC AErcche,alij resolutionem nominant, instrumetum natura diuisioni oppositum ipsaque prius multb atque antiquius.) Sensibile vero & insensibile rursus in
unius animati naturam congregat, animatum atque inanime in corporeum, donec ad substantiam recta quadam discursione pertingat, post eadem rationalis vis subinde aspirans in circulum per analogismum ex uniuersali notione procedens substantiam primo corpoream in animatam atque inanimem separat, animatam rursus insensitivam atque insensilem, senstitiam in ration lem & rationis expertem. Postremo haec eadem virtus sui ipsius imaginem contemplata circa se ipsam vertitur, & res diuersas componens inuicem, aut connexas separans, tertium quenda instrumentorum circulum peragrat cuncta explorans altius per difinitiones, diuisiones,ac demostrationes: atque hic partim ascensus descensusque ordinem subit ex instrumentorum diuersi generis collatione mutua,ut quoties a definitione ad diuisionem,& hinc ad dea monstrationem ex patiatur; partim eiusdem generis instrumentorum comparatione ad se inuicem facta , ut a desinitione communioris ad definitioncm minus communis,& e conuerse; partim denique instrumetorum ad suas partes atque principia e quibus cotexuntur, ut definitionis ad genus disserentiam . Haec de natura rationis,deque agendi modo satis prolixe tradita altius
tamen quisque infigat velim, si & ea quae a nobis dicta sunt dudum dicend
que & repetenda insuper probe assequi volet. Nunc ad Phantasticam vim inter animi facultates infimam veniamus, si primum hic obiter contemplatus fueris, in animantibus brutis animae totius apicem non usque adeo sub sola imaginatrice potentia collocandum, quin derationis passibilis characterem paulo altius eminentem obtinuerint,etsi turbia dum valde, etsi a mentis ordine humanaeque rationis praulantia oppido alie num. Quin si liberius loqui cum Platonicis liceat, videtur & rebus omnibus infusa diuinae mentis particula, quae tamen animabus hisce inferioribus non sese insinuat ut hominibus ratio, neque rursus assistit proxime uti intellectus rationi, verum ut phantasia potius rationalis, Ut exterior tantum dux ac gubernator quispiam, dispersas res in multitudinem, pulchri rursus amatu continuaque per gradus similitudine in unionem atque consensum vocans. Eo& illud forte Maronianum spectat : Ese apibus partem ducina mentis-haustin
erbereos, σc. DE IMAGINATRICE POTENTIA particularis consideratio. CAPUT VI.
Ensus humani tanquam in animae vestibulis excubantes discursio-S num principia a rebus externis hauriunt,eaque intro ad mentem vLque transmittunt,unde no aliterquam si quis teste Tyrio)longi comnexique ordine funis extremitatem alteram quatiat, c5tinuam con
cussionem per medium spacium ad alteram extremitatem facile du- cit,sie
220쪽
eit, sic& humanae menti exiguo principiorum haustu, discursionum orbes
continui fluunt, penes consequentiam non modo dignitatis, loci, temporis, qualitatis,sed & naturae totius Communionem, legum assinitatem, caussae donique &estectus habitudinem mutuam, in quorum apprehesione omnis notitiae omnis in actione qualibet felicitatis cardo versatur. Nam quia Possibilis intellectus per affcctionem quandam erga multitudinem ab intelligibili natura plurimum desciscat atque deficiat, supremi illius luminis formulas non adeo prompte dijudicat,nisi prius, velut caecutietes oculis solet,in rerum sensibilium opacitate fuerit exercitatus. Idcirco enim corpori in quo vires sensititiae prae caeteris fulgent natura coniunctus fuit,a quibus cognitionem sensibilium rerum auspicaretur,per quam paulatim ascenderet ad capiendas sommas abstractas atque a materie longe semotas. Intellectus quidem primo a sensu in obscurissimam nebulam prςcipitatur, Animanam & imaginum Varietas formarum unitatem prorsus eludit, idelitatem altiteritas, similitudinem veram adulterina similitudo corrumpit, sic ut animae nostrae, secundum Plotinu, hic peruagari tantum iudicetur circa eorum imagines,quorum in ii tria Viderint exeplaria atq; archetypum primum. Verum cum animae rationalis descensus a Deo summo sit institutus propter aliud bonum maius,propterque totius fabricae symmetriam, fit ut ide sensus qui lumen superioris facultatis obscurarit, mediae rursiis rationis felicitati plurimu co rat, processuque continuo tandem & mentis activae radium commovet,qui etsi in actu perpetuo vigeat, cum tamen actu non semper a ratione percipi possit atque distingui, horum tamen simulachrorum similitudine quadam umbratilicum speciebus in suo gremio sepultis rationi sese communicat,& ad infimamvsq: particulam animae totius penetrat,sic ut ex sensu imaginatione naturarum intuitus primi protinus efflorescant per relationem secundum comune quoddam genus pluriu vel unius in plura secundum eande rationem diductς. quibus confestim intellectus radi j certas assignant ordinum classes. Vis autem rationalis suti iam saepius dixi & species stabiles Sc fugaces inuice miscens atq;
contemperans,extremorum omnium iudicem se simul atq; arbitrum prςstat.
Modum discursionis esse in Phantasia perobscurum, capite superiore de- M Ely s ' monstrauimus, Praeceps quide est huius potetiae spiritus, sed multiplex, rudis, ''
atque instabilis,moueri etenim sursum incipit atq; deorsum, in orbem tamen agre perducitur, nisi a ratione velut per manus circumferatur. Vnde & huius conuersione subiective no tam in ipsa phalasia,quam ratione phantastica du- dii costituimus,etsi ab imaginibus ipsis totius circuitus primu auspiciu trahat.
Quin cum ita sit natura comparatum,ut non solum imago maiorum in rebus minoribus ab ipso exortu protinus elucescat,sed& continentium in contentis,ac totius cuiusq; in partibus singulis idea persistat, velim mihi hanc veniam dari,si in minorum partium partitione iuxta totius animae diuita characterem operam paulo supra quam par sit superstitiosam collocauerim, qua ho sine magno huius artis dispendio tractatu istiusmodi prςterire non possim. Sicut igitur omnes uniuersi ordines tu temionem colligatos exhibui, sicut δίh animae