장음표시 사용
261쪽
ARTIS CYCLOGNOMIc AB Sot gemit smηi portae, quarum altera ertur Cornea,qua veris facilis datur exitus γmbris. De Intellectu loquitur: Altera candenti persecta nitens elephanto, Se alpa ad caelum mittunt in omnia manes.
Quae sane ad umbras de spectra sensuum visus est retulisse: etsi pedi paucos existimem qui tantum philosophi e interculaneae in hoc poeta sint
arbitrati. Sed ut caussarum effectricium Methodi partitionem Vniuersam, Unaque& facultatum animi, & obiectorum omnium mutuam symmetriam, uno diagrammate promptius c6templeris,hanc ego tabellam ante consiyderati
262쪽
LIBER ILMethodicaumς e fectrices primariae ut facultates animi
mam sta- Intellectus pritus Soli mus seu mun- compara- l dus archety-bilis V pus Inanima sstatus lucia splendoris & lumini J compara
Intellectuspas si sibilis vel J
Phantasia si ue imaginatio Sub Anima status colori calori c5 parabilis.
Visus J Auditus Sesusc Gustust olfactus
IN Dro qui omnes cotinet &a superiore non continetur.
I N IN TE: LLECTvl Supra a- nima cuil ui insunt ideae per formami simplita lpropriam intellectuales se-yciores in lcundum caussam, intelligibi sunt ideeles secudum formam,partim s rerumo-vtexeplaria& notioneS, par-imnium tim ut vires seminales rerumque principia. IN INTELLIC TU AGENTE cui insunt ut notiones atq; innati conceptus,activae tantini
Cui insunt ideae uti cofusa quaedam discursuu seminaria, ut compositionis ac diuisionis formulae partim activae, Partim passiua . IN PHANΤAs IACimetri tuti imagines quaedaabstractae a senssibilibus rebus,vispectra instabilia pascsiua latum respectu superio
di effe- triceSs caussae secundariet
omnes insunt ut umbrae tantuab intellectualibus rebus & in
telligibilibus quam logissime dissidentes h Visibiles oecies 1 Auditu
263쪽
ARTIS CYCLOGNOMIC AEDE PRINCIPIORUM ALTERO GENERE, caustis nimirum 'alibus artis octognomicae, cognitionum scilicet habitu, praedictione,atque actione.
pim . Vemadmodum ad effectricium caussarum triplice differentiamc obiectorum quoque numerus exacte respondit;ita profecto cum artis propositae scopis formalibus caussis materie atque instrumetis est ineunda ratio, ut tandem definitis singulis,parique propotatione distinctis, a primis usque principiis ad finem ultimum comstet perpetua series, per quam doctrinae huius stabilitas optime demonstretur, & cum effectu longe pulcherrimo principiorum dispersa multitudo in ternionem unicam unius artis communissimae atque ab-1olutae Methodi diagramma coalescat.
his λὶμώ Doctrinae igitur Cyclognomicae fines ipsorumque discurseum animi appa- Σ ρ rent tanquam extremi limites duo,Praxis & cognitionis habitus, hic quidem per caussarum inuentionem, illa per applicationem potius absoluenda. φtriusque processus in fines alios,tum ordine, tum natura differentes, ex subiecto schemate ita prae oculis patent.
264쪽
.s verae facilitatem, cuius laris tr alis ratio& velut co iuncta murufa est ipse l
aetiologismus seu causaminuetio
solius existentiael Vt an sit sub notio. I substantiae, vene simplicia subde i in homine a-
Accidentium ' Loci ut in homi-j ne quid sa-ia cultas problematica cum resolutione aut compositione subiecti S praedicati
ne compo-υ Demonstrativa eum argumen- sta i tationis resolutione aut co- positione Operatio- nis seu prax eos dexteritatem WGrammati-
. . I Rhetoricae, I Orationis 'c vlide dicendi elegantia Dialecticae unde dispu
Attificialis eum Indicatione quaprςcedit resolutio vel compositio eorum quae ad actionem sunt requisita, visubiecti du-
Quoac l natura Mab intel l siectu Intellecti
teris perfectior ac ple- nior.
Sesitiuus Rationa , lis. Actionis CMotalis simplicis ' LNon moralis
In esse λ Permanentium ubi facta
.Eorum quae no suntς sunt. LNon Dermanentium.
Vides in hac denuo distributionis serie quopacto conceptus humanus sub finium ratione talis potissimum circa extrema capita & simplicissima perseueret, simulatque vero sese in ordines anteriores sparserit ex uno in multitudi- ' nem divagatus, eosdem fines particulares non tam ut fines apprehendit etsi re vera tales existant in quam quatenus ad finem ultimum velut media atque principia destinantur. Idem & in materialis ordinis classe mox usuuenietia que idcirco fines simplicioles quilibet verissimorum finium rationem in animo constanter obtinebunt. priores ordine tum ad materiem tum ad formam nonnihil accedunt, at praecedentes maxime in caussarum efficientium speciem continuo transformantur. Quamobrem ne singulorum diuersa spectacula sub finis unius nomine confundamus, illud potissimum praesentior pos- Cit instituti locus, ut agmen hoc uniuersum iuxta principij efficientis antcdictam analogiam ad classes iterum triplices & sacratissimae ternionis necessitudinem reseramus, sic ut ex omnibus una consurgat finium distributio, non
265쪽
iam ex finis unius intuitu quam nexu eiusdem cum agentis animi potestato diuersa,atque adeo ex huius & caeterorum principiorum symmetria. Interea tamen in antedicta partitione & illud expendas velim , membra haec uniuersa non ibitim coaptata ut specie inter se aut genere differentia sit loqui paulo confusius licet in verum ut consecutionis ordinem a simplicissimis quoque ad compositiora quam maxime retinerent. Nam uti vel in operis huius vestibulo abunde significauimus, omnes hae differentiae talem ad se inuicem relationem obtinent, ut subalternorum ritu inferior quaevis superioris rationem in se velut per hypothesim claudat,non tamen vicissim infernum ordinem finisque posterioris necessitudinem prior atque superior sibi finis includit. Nam actionum promptitudo facultatem simul Endticticam & cognitionis habitum aperte pra supponit ut verbis Logicis utar in non tamen Endenxis vel Indicatio conuersim actionem, neque indicationem ipsa cognitio. Videntur itaque habere se ad inuicem penes consecutionis perpetuae modum, cuius tamen apex extremus in aetiologica facultate ex caussarum indagatione consistit. nam ex aequo propter actiones atque indicationum veritatem cognitionis habitum aucupamur, propter cognitionem vero siue scientiam , propterque agendi praesagiendique dexteritatem caussae in considerationem c .dunt, quippe per quas iares existant primum A fiant, & ab humano ingenio naturae artificis Mimo admirabili protinus apprehendantur. Quandoquidem vero aetiologismus scientiae & cognitionis cuiuscunque' tanquam causa formalis existit , idcirco-coniunctim illorum ratio nobis est diducenda , quantum pro negotij suscepti integritate & demonstratione vudebitur necessarium, praesertim cum ex habituum perspectis differenths rei quorum ab illis dependentium finium, praedictionis scilicet, indicationis, atque actionis,natura nullo negotio subolescat.
Omnes Animae Rationalis habitus ad s. potissimum genera Peripatetici ducunt, quorum Supremus sit Intellectus, habitus principiorum scilicet atq;
axiomaton. 2. Scientia conclusionis habitus, vel iuxta Platonem in Gorgia. habitus per rationem comparatus;quem qui possederit,caussam eorum obtineat quae agit vel efficit vel speculatur, per quem eorum quae docet vel inuenit rationem reddere possit, atque insuper rationis rationem,quoties ex Vsu
siet. 3. sapientia quam velut habitum simul principiorum & conclusionis esse definiunt. q. Prudentia quae sit activus habitus. s. Ars demum habitus
effectivus vel rerum efficiendarum ratio.
Caeterum quando haec partitio non satis cum artis nostrae fundamento' quadret, nos omnium differentias altius explorantes tabellam illarum paucis ita commenti sumus.
266쪽
locentis vel recipientis a. nimo diffetetiae sunt
LIBER II. Speeulatina CIn Intellemi m. ut intelligentia Itius ut stabilitasςMedia aper analogismum potius. Practi ea magis c sapientia
l seientifiea vi pru- l Per Analogismi & Epilogismi In Ratione ut scie dentiatia proprie dicta I Medii genetisi Practica u ut ars L eonuersionem mutuam si collationem ad inuicem Minusprincipales quinos ad habi
In Imaginatione ut opinio magis consistensin Medij generis vi peritia γ Practica ut experie. C tia vel empiria
Pro inuentione Disponens essentialiter,ut doctrina ordinum & instrume t Pro iudicio totum,ut Cyclo- gnomicavinciatum li reliquarum omniu dro traditione Pet Epilogisinum polim.
Disiponens aecidentaliterseumere instrumentaria,modum ' Docentis,
scilicet exhibes pro natura vel cVeri falsiiue Essentiae per eaussas 'Rei quam docemus
Vides in hac partitione mentiae nomen paulo aliter accipi quam a veteribus traditum est. Vides S Artis rationem paulo subinde strictitis ferri iubinde latius prorogari. Nos in hac diuisione illud potissimum prae oculis constitui
mus , Ut principales habitus ad numerum ternatium iuxta caussae essicientis analogiam religati maxime traderentur; in singulis rursum differenths speculatricem alteram constituimus,alteram vero practicam,quamuis iuxta Nouenarium supra traditum in partibus animi, nunc & in partibus totius methodicatholicae illud magis fortasse conueniat, ut singulorum capitum trium tres aliae particulares disserentior censeantur, iuxta illud Poeta : Necte tribus ternos, Veneris dic Ῥincula necto. Ita nimirum plusquam incantamento magico fines rerum cum ipsis principijs in nota indis lubilem fortissime vinctos obtinebis , atq; ad supremam animae partem, Intellectionem siue stabilitatem triplicem reseres, quandam ad centrum intellectricis regionis proprie pertinento, quandam rursus ad metis apicem ad basim tertiam,quaru tamen triu superior magis ad speculationem reseretur,ad praxim inferior, media verbad Vtriusq; Compositione. Similiter ai: Rationalem animae portiunculam tres rursum habituu differentias adaptabis, scietiae proprie dictae nomine comprehesaS : tres demum alias peritiae species ad Imaginatricem facultatem exacte analogas.
267쪽
. ARTIS c Y Loc No Mic AEOuan mam difficile sit harum cuique differentiarum nouem Veros limites assi nare nisi fortassis iuxta confinij rationem atque animorum triplicem α' 'quatenus scilicet in his facultas quaelibet vel circa Vestitur,
vel farsum deo tumue concitata per aflectionem a centro tuae habitationis evagatur. Cum autem sit triplex stabilitatis habitus,triplex scientiae,& peritiaetri ex velut in longitudinem dc latitudinem exporrectus, ut tota totis consentiant, unicuique rursus velut ex demenso pleniore , accedunt in altitudinem ad latus utrunque alta differentiae 3. prout particulatim singuli edendi concipiendique habitus arte vel exercitatione comparatur, rursuS com
ponendi 'diuidendique, postremo condendi promendiue illa quo
talem mediam sint elaborata: Sub horum ambitu omnis & mmnonae habitus M actionis, quae tum circa praesentia , tum futura versatui, tacites Confer hanc itaque modo praefixam tabulam cum illa quam tibi in animorum partitione delineauimus.
268쪽
x Memoriae intellig. habitus, Intelligentia vel intel. scientis 3 Reministiniet habitus. Com positionis intellectualis habitus. ue Intellecti epite dicta. 6 Diuisionis intellectualis habitus. Conceptus intellectualis habitus. 8 sapietia seu inteli. pra
dentia. io Reminiscentrae ratio natis habitu&.2r Compositionis Rationalis habitus. 21 Scientia proprie dicta praxim speculationi connectens centru Omnium habituum.13 Diuisitonis Rationalis habitus. Concipiendi habitus Rationalis. αs scietia practica ut ars. Σ6 Habitus pariendi per
3 4 Syntheseos rat, scala. 31 Memoriae phantasticae
37 Reminiscentiς phantasti eae habitus. 38 Componendi habitus per phantasiam. 39 Peritia proprie dicta. o Diuidendi habitus per phantas. I Concipiendi habitus phantast. 2 Empειriae habitus. 3 Editionis habitus phan
269쪽
Iois ARTI 3 CYCLOC NOMICAE Nniralius ha- Verum ut de singulis particulatim pauca eaque ad institutum utilia proferamus, omissis paulisper habituum differentijs illis quas minus principes appellamus,cum sub artis atque scientiae nomine comprehendi possint, tres istas primarias ordine prosequemur, ut earum perspecta indole, quisque quantum cohaereant, quantumue dissideant singulae,proruptius animaduci tat. Primum vero de peritia , siue imaginatricis animae scopossier discursum Physicum nobis inuestigando differamus. o. p., u. Est itaque Peritia proprie habitus imaginatricis potentiae,proxime per Epilogismum comparatus adeterum essiciendarum felicitatem. Hanc autem statui velut genus ad Opinionem magis speculatricem & experimentum siue Εαπειρίαν magis practicam , quanquam inter has species ipsa experietia omnis tum opinionis, tum scientiae magistra prima atque ultimus rursum snis ex stat. Ita sane homines prisci seculi Cum nondum viderant nauem,utilitatum studio fervescentes externorum commercia protinus affectarunt; quare cum circumscriptos se cernerent mari, natantium animalium ducti primum similitudine , Jeinde & superfluentis arborei trunci, aut alterius cuiusuis pondeis ais, caui praesertim , ac propter pori multiplicitatem aeriae sabstantiae plurumum obtinentis : hos singulos casus Peritia colligens nauigationem primum est meditata; ac primo quidem rude aliquod siue ineptum vehiculum struxit, quale in vimineis cratibus aut crassiore minerua compactis trabibus Catia moles exurgit; paulo post sensus adiuncta nonnihil ratiocinatione, carinae solidiorem formam adinveniens, hanc remis impelli paulatim & velis si ispensam a ventis ferri edocuit, vitamque tandem & salutem suam uni uersiam surdo mari committere,& varie iactandis dare classibus Austros. M dicinae inuentum vetustissimum apud Aegyptios his quoque ortum auspichs Constat, Eum qui a morbo vexaretur domestici exportantes sub dio in vico publico statuebant, ut a pinereuntibus visus de morbi qualitatibus rogar tur . ita enim qui tulerat depuleratque morbum consimilem .siue per ferrum. Gue per ignem , aut medicamina prodito remedio laborantem similiter ad ita uabat. Similitudo morbi remediorum memoriam coIligens ex summa illorum quae per alienas obseruationes accepit, conclusones plurimas instar axiomaton fabricauit,paulatimque ex usu rerum in opinionem, ab hac deinceps ad sicientiae culmen ascendit.
cI ... i. ' Totum hoc igitur Peritiae genus praecipue ad discursum Physicum atque
is ,2. imaginatricem potentiam quadrat, relatione quadam rerum a sensibus prumum ducta, progressitque secundum idem commune principium, pati latim in aetiologici iiD Epilogismum terminatur , a cuius .conclusione quandoque recurrens, conterminae scilicet rationis adminiculo , in obscurum sese ci Diplici disit - - culum vortens , analogistice quodammodo ex uniuersalibus ante constitu-
, - p., tis rursus alia eiusdem generis particularia colligit, opinionis paulatim atque eae scientiae rudioris sibi nomen asciscens. Iam enim satis constare arbitror omnem hanc triplicis diicius is specieria,etsi per certos Eputes in incum disti
270쪽
LIBER II. Iormantur ex principiorum ratione desumptos, utpote penes familiarium instrumentorum differentias, penes finium genera, necnon effectricis animae diu crsias facultates, sormam atq; materiem, sic tameti amplexu mutuo cohaerere istorum singula,atque alterum alterius ingredi rationem,ut nisi rem omnem de*catis oculis ac plusquam lynceis intueare , cunctorum in omnibus idea rudiuscula deprehensa , cuiusdam confusae congeries ii militudinem reprςsentet. Etenim sub imaginatrice potentia non tantum exempli atque in ductionis arbitrio nitimur, verum sublati interdum altius ab epilogismo inductivo vel exemplari ad syllogismos analogisticos serimur, aut iri rationis abortivum quoddam enthymema conuertimur: idque non tam sub proprie dictae imaginationis vel Physidi discursus nomine , quam qua facultas isthaec, inferior animi , propter conterminam rationem in eius sines quandoque prorumpens , vultum quoque rationis induit, non alias a basi rationalis potentiae differens. quam quod vel rudior paulo, vel magis instabilis circa opinionis verius quam scientiae septa perseueret. Quin & relatio eiusdem discursus, etsi secundum idem primaria quadam agitatione versetur , stibinde tamen Mcirca idem & ad idem quodammodo ditionis suae amplitudinem prorogat,
sedcon ut intra imaginationis oras consistens , verum ώς υπερ τα εσκαυῶνα
transiliens. Idem de Logica Metaphysica discursione subaudias velim, quoties haec descendit am plius quam suae naturar par sit, illa Vero in omnem sese & rogionem & facultatis formam transferens fraenis iusto liberioribus e ret. Quare & relationum hasce differentias e de quibus uberius suo loco dis,
seretur) non tam secundum totius cuiusque trientis animi naturam designauimus, quam iuxta facultatis & partis cuiusque centrum vel impetus primos.
Nam alioqui nec ulli discursuum generi propria Dialectices instrumenta aut magis familiaria constituissem , quando ad singulas singula pertineant quodammodo, nec rursiis aut formae peculiaris in discurrendo aut obiectorum suas cuique differentias recte assignassem, quando unius passim cum alterius ratione permisceri contingat. At nos omnis euitandae confusionis gratia viam ingressi planiorem, quam Tabularum
rei fortasse natura permisit, operis uniuersi tabulas non tam ad principiorum 'Centra delineauimus,atque ad animorum primarios motus humaniq; ingensi 'f' captum, discursuum quidem generibus singulis imponentes nomina iuxta primarij finis ac motionis impulsum, Scalas interim ascensus atque descensus addidimus secundum sensibilem magis actionu animi vicissitudinem,quam
earundem differentiam veram. Etsi enim & ordinum constitutio & signorum ad causse examen appellatio,iudicium denique & instrumentorum circularis illa conuersio ad omnes omnium vires maioris cuiusdam minorisve participatione referri possint, quia tamen totius ordinis filum ad rerum inuestiganda principia magis ex respectu ad idem punctu commune Nrminascit,Tabulam
quoq; eiusde redegimus idcirco magis ad Metaphysicen ipsiusque intelligentiae