장음표시 사용
271쪽
ditionem. Similiter caussarum inuentio per signa propria,quandoquidem ex respectu secundum idem verius, adeoque ab ipso sensu derivatur, ad Physi
cum discursum , animaeque virtutem imaginatricem rectius fortasse refere tur. Omnem vero Dialecticae machinam atque instrumentorum mobilem cyclum circa eandem conclusionem Velut totius negoth centrum pari prorsus analogia ad rationem mediam applicabis, etsi inter haec ipsa compositio secundum idem proprie ad phantasiae sceptra pertineat; principiorum vero connexus atque ipsa secundum plurium sententiam essentialis definitio magis ab intellectu stiperiore trahatur. Dicamus igitur pro susceptae doctrinae typo uiuidiore, ad Intellectum magis intelligentiae habitum ac sapientiae referendum : ad Phantasiae seu physicae contemplationis metam opinionis habitum rectilis & Empciriar : uti demum Prudentiae scientiae artis ad rationis carceres. Rursum ad Intellectum Analogismi species pro caussarum inuestigatione melius, ad phantasiam epilogismos, ad rationem utriusque connexus
mutuos conuersionesque aptius adhiberi.
Da habilibu in Sed de discursus Physici scopo,deque imaginatricis potetiae habitibus pro-ρ- -- - -iam satis est enarratum. Quemadmodum vero in animarum ordine medium quiddam est homo, ut supra demonstrauimus , ita & inter potentias ratio , interque habituum species animorum partibus adaequatas mediam sibi sedem rationalis cognitio vendicauit; ad quam quia S habitus
Caeteri velut centrum commune referuntur, sicut Jc extremorum vires in
anima ad rationem unicam, idcirco sane huic habitui uni prae caeteris καθ'
dedi scientiae nomen , secutus hac in re potissimum Tyrij Maximi
icitam sententiam, cuius auspicio talis scientiae definitio colligatur, ut sit stabilium rationum atque instabilium harmonica quaedam compositio, captans primo cognatas quodammodo res , distinguens postea quicquid in eis viderit dissimile, quarum quae similitudinem seruantam ige comparat; confusa vero aut amicitiae iure inuicem aliena disiungit, ceu Deus scilicet aut natura. peditior in caeco rerum aceruo litem dirimens: D- caelo terras terris diuidit Ῥnias,
Et liquidum spisso secemit ab aethere caelum. Erit itaque secundum hanc & nobis familiarem acceptionis consuetudi- .... ,2 nem Scientia reliquorum habituum pene nodus uniuersus & quasi primarius
finis, erit Menus potissimum ad Artem atq; Prudentiam; quarum rursus haec ad speculatricem magis facultate,illa ad praxim verius attinebit. Q UanqUam vero Maximus ille Tyrius sermone 4o. hisce disserenths plures constituerit,ad tria tamen capita visus est resipexisse, sic tamen ut prudentiam loco inter sensum atq; scientiam medio collocarit,paulo enim hic aliter sumpsit prudenti enomem nec pugnat rursus scietiam sub rationis ambi01 positam extremorum harmonia conflari, quando & secundum respectus varios habituum alter in alterius speciem facile transmutetur. Vnde S scientiam Montanus aliam
272쪽
IosTheoricam, operativam Vel effectivam alteram. Quae si tibi ob oculos bene constitueris,multis te sophistarum scrupulis & intricatis syrtibus expedietis, passim hasce vulgares quaestiunculas floccipendens , Num Medicina sit ars, num scientia: ac rursus si scientia;num speculativa, num practica. Quibus sane nec miserius quicquam, nec vanius merito apud synceriores ac veros philosophos aestimatur , cum una subinde accurata diffinitio vel omnes illorum tricas non aliter dimet atque discutiat quam ventus nateam. Quod uti exemplis obiter manifestum fiat, demus Architecturam primo. Etsi igitur Prudentia,Scientia, Ars,sint fere sub eiusdem generis ambitu /πη, pr*- Omprehensa; proprie tamen scientia totum quoddam existit, omnium & iis α'
mediorum &. extremorum harmonia Musica contemperatum: reliquae Vero particulatim illius scientiae species nominentur,quae per rationem comparatur: harum prudentia ad mores magis refertur animique compositionem seu publicam seu priuatam velis, unde & in Ethicen diuiditur, O
273쪽
HO ARTIS CYCLOGNOMIC AEconomicen,atque Politicen,cuius arbitror diuisionis intuitu habitum suum Iuris studiosi Iurisprudentiam appellarunt. Ars vero ad actiones Nagis vitae nccessarias pertinet,nonulli assectiones nominant,quarum respectu denique plerique se Iurisperitos appellari maluerunt, tanquam a speculatione magis ad praxim M obseruationem defluentes...iasilla Quemadmodum Vero scientiae,ita & artis vocabulum late patet, sic ut ad omnes reliquas habituum differentias sese protendat.Vnde AEneidos 5. Phu
losophus ille,orat ,ac poeta ter maximus: Excudent alij sepirantia mollius aera Credo equide vium ducent de mammore Imitus; Haec ad effectionem magis atque peritiam spectant. orabunt caussu melius Artis genus ad dictionem pertinens paucis adiecit. . Caelique meatus Describent radio,aut jurgentia dera dicent. Vides ut ad scientiam ac Mathematicam facultatem artis nomen extendat. Postremo: Tu regere imperio populis Romane memento, Hae tibi erunt artes paci que imponere morem,
Parcere subieritis, debellare superbos. Tandem ad prudentiam omnem ac sapientiam venit,nihil aliud sese significasse innuens sub artis nomino,quam communem quandam habituum atq; exemplarem rationem. Verum ut artis subdiuisionem habeas, pro nostra virili elaboratam maxime, animi neruos in subiectum diagramma paulisper intende.
274쪽
Oeeonomicen Actiones animi' Ethicen politicen. Oratoriam,Grammatiem,disputandi Direndi facul- dexteritatem.
Praedictiones & vaticinia. E Tectio in m Exhaec est proprie sola sub artis nominerationem C mmprehensa. Effectiones ipsas,quae potius iunt artium effecta. Eorum quae sunt Aecepta strictius i
efficienda ruaut est Conservatrix ut medicinae pars ut est Iutispr dentiae pars, & Architecturae. c Comastice
quodammodo etiam in medis,matruς cina conspicua
Non permanentium ' Saltatoria Gymnastica siue Athletita.
mHaec tam accurata subdiuiso utilitatem deinceps non paruam conseret, ut plene accipias pro cuius cosecutione perfecti aut impersecti pluἔes aut pau- λὰ Astis Maetores discursuum orbes sint peragradi. Platonici si bene recordor duo potis. - tumem simu artis genera collocat ut materiei ration odistincta, quarunda etenim materiem dictinimotionis obtinere principium in semetipsa, de quaru numero medicina recensetur, agricultura,& omne docendi artificium. Diuersum ab his alterum genus reperitur,quam materies ignaua & excors motionis principium aliunde mutuetur,ut ars fabrilis, figulina,architectura. 14ώ verum & Platoni Artis vocabulum interdum patuit latius,quado & ad an--- gelorum brutorum animantium ordines eius diuisione propagarit. Ita enim illius differetias pulchre pro animarum diuersitare distribuit,etsi non ta pro Iprie artis sint disserentiae quam inexistentiar modi. Primo in brutis hasce con- η 5 Mη .
stituit diuisas secundum actum atque habitum sim uti Secundo in hominum specie secundum actum dinidi voluit: uniri iuxta habitus rationem: In μ' 'angelis uniuntur & actu & habitu, penes executionem vero dirimuntur:
275쪽
ΠΣ ARTIS CYCLO NOMIC AEIn deo omnes omnium artium atque habituum species Vniuntur omnibus' modis. Vniri intelligit ea quae fiunt eiusdem rationis: dirimi,quae diuersae penes habitum, id est ideam artis infusam : Penes actum, id est , operis ipsius meditationem : Penes executionem denique, id est, estectus realis productionem. Haec satis de artium natura, deque habituum differentiis caeteris sub ratione potissimum comprehensis. Sequuntur Intellectualis cognitionis habitus seu metaphysici, quorum generalius nomen possit Stabilitas appellari iuxta Tyrij Max. consuetudinem. Species sunt Intelligentia magis contemplatrix & altera illius soboles adactionem quodammodo respiciens, Sapientia Atque si totius Metaphysicae cognitionis classem plenius paulo exaratam voles,sic age. Intellectus aut versatur circa res,
vi suntsContemplabiles Hinc In lectus spe
s Principiorum lINTELLIGENTI A l Circa horum compositionem Intellectualis quaedam ratio VClut in medio collo-
Circa horum compositionem Voluntas is mediam inferto Parem diuisionis proportionem etiam in caeteris obserues licet. Nec est quod in singulorum definitionibus aut partitione ulteriore Ribilaum inter magnopere laboremus ; illud tantummodo lubens addiderim , omnem .. I, 2 intelligendi vim primaria quadam ratione in animorum ectasi vel a corpo-ε i. ribus seductione constitui. f. iiiij. ., is, Sed ctio animoru dupleX est, per lustratione una;per animae rationalis apice, o dis liae. altera,Vnde'cognitio duplex de rebus diuinis existit: per ea primum quae
I facta sunt,quae quia a nobismet ipsis sensuum quodammodo parta ministerio
276쪽
est partibilis plane & inserioris potentiae soboles appellatur prime respondens ectaseos differentiae,quae per lustratione fieri solet. Hςc interim subdiuiditur
in affirmativam Mnegatiuam. Assirmativa potissimum ex apparenti effectus similitudine surgit ad suum principium,ut si ex solis imagine diuinae essentiae characterem adipiscamur, in eodem genere sit quidem raptus partim secundum potentiarum animi gradus,partim secudum habituum classes, quarum contextum consuetudinem dixit Plato , partim denique secundu rerum dependetiam a corpore, per qualitates,spiritus,animas,angelos,ad deum ipsum. Negativa sit per aliarum rerum abnegationem Jt cum deum infinitum, immensum, nullo loco aut tempore circumscriptum dicimus, qui nec cogitari denique a quoquam neque intelligi possit,nec dici,nec ulla ratione comprehendi. Altera de rebus diuinis cognitio per mentem parta ubi ad seipsam conuertitur, plane est impartibilis, abstracta sensuum commerciis, omnique instabilitate semota, cui Ss ea animorum a corporibus seductio quadrat,quae fit per animae rationalis apicem. Ita deum modo diuiniore concipimus, iuxta vetus illud verbum quod e casso descendit γνώθι σώυτον. Restat demum,ut cum de habitibus singulis abunde disseruerim,ad singularum inter se comparationem mutuam, dc nonnulla hinc deducta corollaria
Primum quod ad habituum trium connexum mutuamque habitudinem ms -- ἡ spectat, Omnes simul Musica ratione contemperati unam artis unius, unam iam is scientiae speciem reddant,quam vere Dialectices nomine cum Platone appel- s ' les licet,quam & scientiam cum Tyrio Max. 3c scientiarum principem cum Petro Hispano eiusque antecessoribus. Iuxta eandem harmoniam , totius syntagmatis diuinum circulum facile deprehendes, quem Plato consuetudinis Voce latenter inuoluit. Est autem hic partim ad animi scalae similitudinem , partim ad rerum perceptibilium gradus ab intellectu circumductus, hoc modo. p ENCYCLoin
278쪽
Potest qui volet intra consuetae dudum partitionis carceres comorari, imaginationis facultatem S rerum imaginatione perceptibilium classem in vo lice constituere,ac deinceps rationem una cum rerum obiectarum correspondente scala, si non tam exercitationis meliorem necessitudinem quo ad nos, quam ipsam rerum naturam ac motionis ordinem prae oculis constituerit. Patet autem ex antedictis commode quae quibus in habituum genere pre- is habit uuisimitti,quaeue postponi debeant,quorum cognitio ad Methodum omnem lin- primis est necessaria. Cum vero sint alij Circuli totius ordinis uniuersales scili- νῶρoni d b ut cet, alij particulares iterum in habituum unoquoque emorescentes ad totius exemplar,eogitabis simili modo in singulis te probe exercitum iri,si a vocibus ordo duplixiupassim ad res corporeas & qualitates b his rursus ad formas transieris interio res : si rursus a communioribus ad minus communia, a signo ad res in ratione 1 signatas,a principijs illationum ad conclusionem progrediare, quoties rerum vi sunt in animo discurrente consecutionem prae oculis habes. Nam si consi cutione alteram spectes,quam res in natura obtinent, tum a toto ad partes,ab Σeffectibus ipsis ad sua principia ferimur iuxta cognitionis genus τὸ m&secundum nos appellari solitum. Verum istis ex diametro pugnat via quam μι magis seu iuxta naturae seriem appellabimus , ubi de viarum differenths haec ut fusius prosequar feret opportunior locus. Vnde Vero mortalium cuique maior vel ad hanc , vel illam cognitionem sit ferme a teneris innata propensio, ex antedictis ratiocinari facile est, neque ut discutiatur a nobis opera pretium puto. Haec interim de habituum circulo M. cognitione inter se dicta suffita Habituum ab ciant, nunc ut eosdem paucis inuicem penes oppositionis habitudinem com- paremus, quanquam idem sit humanus animus qui discurrat physice, qui- ηη M-que metaphysice, quique rursus discursionum extrema connectit , haec tamen singula, uti diximus & respectu opposito & specie conuersionis differunt : Animus enim in Physico discursia vertitur quandiu in Obiecto 1, isis, exteriore fluctuans, extra se ipsum e suo centro ac sede turbatus ex cum rem eua. rit , unde conuersus ad obiecti speciem semet ignorat, a seipsis rursus per medium obiectum distans ab eiusdem inquisitione ad centrum sui, recursus principium capit. Itaque per obiecti species ad seipsum rediens eo ut principio utitur , sese ut conclusionem respicit. Animus vero discurrens aspis metaphysice recensetur, postquam perfecta obiecti exterioris notione , ab i eodem in seipsum redi jt sui ipsius scientiam assecutus, sibi iam coniunctus& unius per medium sui ab obiecto dissidet , iamque e conuerso per seipsum velut principium prius obiectum demonstrat. Quare & in discursu Physico mens a suo obiecto maxime differt, Intellcctus vero Metaphysicus eidem pene coincidit, Physicum namque obiectum res est exterior in gremio naturae delitescens: Metaphysicum vero obiectum Ens est intelligibile ipsemet intellectus omnibus rebus idem communis, Vniuersalis, Vnus,
279쪽
smplex,infinitus,ut absoluta rerum forma sua formae omnes Velut in unitatis alueum confluunt simulque existunt & unum quid non aliter sane differen tes in eius participatione, quam quatenus ab uno delapsae in materiei multitudinem , multiplicitatis,motus & pugnae participes sunt.
Duo retrema Ex antedictis denuo per corollari; modum subinfertur, duo esse extremas' - - scibilia vi silc loquar Intelligibile scilicet unum vel intellectum;Sensibile rursus alterum vel obiectum sensus; hoc physicum & exterius, illud interius &metaphysicum. Sunt autem eXteriora interiorum signa nobis primum manifesta: Interiora vero secundum naturam magis sunt determinata,minus tamen respectu nostrum. Si itaque doctrina omnis & disciplina posteriorum sit
ex prioribus, conclusionum ex principijs nediatorum ex immediatis, diuersorum ex eisdem, & alia quidem nobis, alia naturae priora vel posteriora cen-Duψx regni- seantur,duplex erit &cognoscendi modus sui interim de differentijs tantum
dixi: I extremis loquar) praeteries paulisper medium illud genus in ratione positum,i- ' quando & huius natura per extremorum collationem promptius innotescat Prior noster & magis physicus, penes quem, ex hisce quae apud nos sunt, ea quae sunt supra nos cognoscimus , ut ex obiectis sensibilibus intellectum , ex signis res signatas, perfecta ex imperfectis, cx nobis angelos, ex corpore spiritum, ex spiritibus animarum rationem . Alter vero naturae ordo nostro contrarius , Noster enim modus fit per ascensum maxime , Naturat ordo magis in descensu animorum elucescit, cum & nos nobis primi , natura velut ultima censeatur,eademque sit simili modo sibi ipsi prima, dc nostrum respectu se v lut ultimam umbris undique densissimis obvallarit. simi. Pulchre itaque totam hanc extremorum & medij collationem ad pyramidis corporeae similitudinem referemus, ubi intellectum sane metaphysicum in cono pinximus, Imaginatricem vero Physicam apte in pyramidis basi. Sit enim conus A. ad quem velut centrum confluant ex basi B. F. omnes lineae. AB. AC. A D. & A E. dicam oc tum in A. puncto constitutum Intellectui comparabilem,in H. Rationi,ita G. Facultati Imaginatrici; atque
A. quidem discursum metaphysicu, ex F G B. physicum optime deprehendi . Ab ultimo enim ad primum
discurrens physice versus anteriora conscendit, ubi per rationem progressus simulatque orbem expleuerit supra ditionis suae sortem omnia simul pernostit, at non perdidicit simul, verum discurrens in tempore , nam cum proprios singulorum conceptus in seipsis gerat, per singulos ipsorum discurrat est necessarium , utpote per E. D. C. B. huius prius,illius vero posterius. Intercedente Ratione H. uniuscuiusque i dicium proferens , quemadmodum oculus in basi FGH. constitutuς non omnia simul puncta circum spicit, Vertim per agitationem quandam ex uno in alterum
280쪽
alterum. Intellectus metaphysicus Omnia per Vnum idemque punctum commune omnibus intuetur, simul cuncta ac Velut in momento perdiscens de cunctis iudicium profert, non quasi discurrens per differentem specie mundum, sed uno eoactaque conceptu indivisibili iuxta communem omnibus rationem. Ita enim ad Vnum in Universo principium intuitu simplici spectans continuos gradus omnia & bona & pulchra quodammodo dc mente prςdita iudicat,etsi secundum maioris minorisve participationem. Verum discurrens per singula vis phantastica cuncta refert non ad unum more metaphysico,sed secundum idem commune genus vel speciem tanquam characterismum a mente impressum ,res quidem collectas obiter per oppositas rursus rerum differentias dirimit, easque demum ad rationis tribunal discutiendas paulatim
Dicamus igitur Metaphysicen magis uniuersalem, indifferentem, univo-cam, caussarum , rationum, priuationum, remotiorum a nobis, priorum se- '' cundum naturam ac perfectiorum omnium. Considerationem physicam opposita quadam ratione distingues,sic tamen ut singula etiam perfecte physice, unperfecte metaphysica tradere videatur,si1 totu rei perceptibilis syntagina ad nosmetipsos referas; co quod metaphysica cum sit priorum secundum naturam magis, & posteriorum quo ad nos negatione magis ac non ente dissiniatur,Physica vero naturae posterior atque imperfectior nostris se oculis priorem p hab atque persectiorem exhibet,nam & Entis secundum nos & amrmationis spe- ciem refert. Quamuis enim Metaphysica simpliciter substantiarum sit ut intelligibilium,quia tamen intelligibiles substantiae sunt supra sensum positae M
supra nos i psos terrenis sensibus tanquam caucasea crepidine religatos, illa: ipsae quoque respectu nostrum idcirco velut peregrinae, Velut potentiae merae, velut accidentia recensentur. Vnde licebit impune metaphysicen quo ad nos accidentium dici, physicen substantiarum. Tanta est rationis diuersia ac rei tionum energcia. Constare iam satis arbitror, in arte hac nostra, diuersissimo- ωιlum rum finium species , ut ad perpetuam mundi ternionem exactius quadrent, uniuersas ad ternam habituum classem animique tripartiti velut ambientem sphaeram optime religari; ita enim & habitibus posteriorem actionem cum traditionis methodo, coniunctamque quodammodo indicationem cum aetiologismo, & natura demum cunctis priorem inueniendi facultatem trinitatis unius ambitu comprehendes; quamuis interim si finium consecutionem spectes, non tam in animis, quam ipsa natura relucentem , necesse sit iterum te
hos habitus omnes ut aliorum finium principia , quorundam velut effectus cogitare, uti iuxta tenorem diagrammatis supra positi paulo post: demonstrabo. Nam actionis ratio licet ab habitu practico sit comprehensa, eiusdem taumen Vt finis est actio, sed cognitionis habitum inuentio rursus aetiologistica,
Inventorumque iudicium fouet principij loco. h Iim .
Licet vero habituum singulorum indoles potissimum finis alterius sit ra--principu-
tione distincta ί utpote quia vel ad oratione, vel actionem effectionemve pro- sit'