장음표시 사용
281쪽
cedit, vel in sibi connexa passim cognitione subsistit) easdem tamen Δἴ a sui
principiis caeteris diuersitatis occasionem trahere prorsus est consentaneum. Nam & unumquodque habituum genus per silas caussas eXistit,fines enim,ut dixi, communiores quidam, particulares plurimi. Eilicientis principi) ratio partim in animis nostris, partim in obiectorum varietate conspicitur, unde sit A M. Fabi habitus proprie a sine distinguas, silc age : Habituum alij sunt determinata 'i y cognitionis quo ad nos,alij quo ad naturam,alij quo ad utrumque: & horum rursus singuli vel ad speculationem reseruntur, Vel ad praxim, vel ad utrum-α Λ. scit - que. At si iuxta essicientis principij normam propius sit subeunda distinctio :habituum quosdam ab intellectu, a sensit reliquos magis vel ratione definies. Apte nos igitur omnem hanc differentiam breuiter utriusque principij velut complexu fecimus, ut trini finis ideam firmius in arte Cyclognomica ex- , a Mai ii .. tremorum inuicem facta relatio contineret. Quod si ad habituum cognitio-- nisque materiem progredi voles,deinde &formam ultimam, magis quide naturales differentias obtinebis,minus perspicuas tamen . Utque ab occultiore forma periculum facias, dicetur habituum hic filo magis compositorio fluens,ille re-Forma tradada- si utorio,tertius ex utrisq; coposito. Ipsa enim canonu praeceptorumque dispo- , -π.' sitio in arte qualibet suae scientia earundem ut caussa formalis merito recens MMως- σπi - tur,de qua & nos uberius suo loco. Materiem siue subiectum illud cogitabis circa quod praecipue cotemplatricis animae virtus est occupata. Ita enim considerationis metaphysi : est Ens, physicae corpus, medicinae corpus humanum, doctrinae rationalis qu stio vel animorum dubitatio,doctrinae Cyclognomicae quaestionum nexus dc diuersa relatio. Quandoquidem vero materiem artis Cognosse πηρολογιώνων Ubique praecipua pars est, debetur & huic non minimus labor. Habet non tantum traditiones uniuersae materiem separatam subiectumque ratione distinctum, verum & tractatus singula capita, propositiones e. - atque periodi. Vnde& primum discentibus illud occurrit, ut rei nomen accistibulo δε neris piant, de qua suscepta est disputatio, Secundo loco & hoc inquirunt, quae sit
. . . . subiecti determinatio spropriam passionem Logici vocant) nihil significans
Materiri pruria aliud quam certae qualitatis notionem,cuius intuitu subiecti generalioris an . . bitus iuxta propositi necessitudine coercetur. Materies enim per se indefinitam ia metho in qua libet, pro artis natura ab intellectu limitatur ex mag1s minusue comunis' uri s , , ratione. Idcirco sane ut animaduertas ante omnia velim, inter habituum ac
ia.. cit i. respodeant. Namq; inter facultates hypallitas quo ad materiem nudam,nulla contentio est. Verum omne dissidiu a passione propria a subiecti eiusde magis minusue restricta qualitate dependet. Scient ijs omnibus Ens velut materiale substerniculum est: at quato superiorem illae in uniuersitate gradu sortiuntur, tanto & huius Entis comunior notio coceptusque magis est absolutus,determinatior contra magisque discerpta Versus naturam indiuiduam, quantum ab illor am activae infinitudinis diuino Vertice desciuem l . Quamobrem supremar facul---gωνr, taci Metaphysticς Ens plane subhcitur nulla qualitate restrictum, sed simplex penitus
282쪽
penitus te absolutum, si partem illius di linam maxime ac nobis imperceptibilem spectes, qualis naturae fortassis angelicae prius est imputanda , ilia etiam in hoe sublimore statu paulum te ad interiora deflexeris, quatenus nimirum eius felicitatis Sc nobis cocessa portio est,mox dc Entis apprehesio paulo fit definitior,qua scilicet menti humanae est perceptibile, vel ut verbo dicam,intellictibile. Fer pede modo ad facultates ordine inferiores,doctrina rationalis Ensi sem intuebitur, ut ratione discuti potest; Physica vero ut sensu determinapi te vel vi phantastica: Methodus Cyclognomica ut idem sit vestigandu per o dinum circulos, triplicisi potetiae perpetuam in animo symmetriam. Rursus scientia physica corpus spectat ut mobile, illi iam subalterna Medicina corpus
humanu ut sanitati vel morbis obnoxiu; Medicinae subalterna Chyrurgia corpus humanu ut malis extrinsecis infestatur,operamq; magis postulet man Ualem. Quod si mentem ad minus communia referas, tandem Sc Ophthalmicam, Comasticen, Vulnerariam arte materiei restrictio declinabit. Indignum vero est: homine libero totius comunioris doctrinam profiter qui non subauternatas singulas vel a vestibulo salutarit, particulares autem scientias insequi
absq; communioru principiis primis viri amethodi est insulsi prorsus & prius
de portu somniantis,quam montes vel maria perlustrarit. Patet igitur Vel Ci- Α, iuri ita. cerone teste istarum artiu unam quamq; apud antiquos maiore quadam tum μ'
copia tum gloria floruisse,quam inter huius aetatis homines luxu duntaxat de otio diffluetes quibus de distributione partium ac separatione illarum magnitudines sint diminutae. Anne existimas inquit ille lib. de orat. 3.) cum esset Hippocrates ille Cous,fuisse tum alios Modicos qui morbis,alios qui vulnerubus,alios qui oculis mederetur' Num Geometriam Euclide aut Archimede, Num musicam Damone aut Aristoxene, num ipsas literas Aristophane aut Callimacho tractante tam discerptas fuisse, ut nemo genus uniuersum complecteretur, atque ut alius aliam sibi partem in qua elaboraret seponeret Sed
me ad meum munus pensumque reuocabo: Subiectum artis cuiuslibet ex illa Numam tu
naturae scala imprimis erui debet. Ex fine considerationis de modo, qualitatis in eodem determinatae speciem velut materiei desini tricem formam squalenus sub animi spectaculum cadit absque negotio concludemus. Atqui haec περὶ τουν ἔξ ων ομ-οίοις Gj δυ -οιας effuse satis sub finiu nomine sint illustrata,quibus Sc illud subiicimus per corollarii modum,In omni doctrina siue scientia iuxta tum animi partem triplicem, tum finium ipsorum correspondentem differentiam humana ingenia in totidem sectas vel a mun- sωhabnuta
di auspiciis fuisse divisa. Cum enim natura adsensus alij sint proniores , alij
Vero ad rationem magis erecti , vel sacrae mentis afflatum, vultus diri- isarem. 'gant caeso supinos, hinc de in rerum cognitione comparanda, hi sane spectris perculsi corporeis cucta magis ab usu atque obseruatione,illi ab intellectus ta' cita notione,medij inter utrosque Rationales qua extremorum compositione metiuntur. Ita enim infacultate medica nonnulli qui solam Empeii iam sumero
283쪽
- ARTIS CYCLOGNOMICAEssem ere sunt arbitrati, in imo semper naturae gradu M circa particularia subsientes sinis Empiricos nominabant, paralyriseon siue obseruationum coastica, qua saepiuSyter xδςRROR ' ' οὐ fudiuscula obscuri deinCCp nomine dS δbδ0 )''p' ubii dubitem quin ita nequaqu*mλ' se Ranalogismi pr 'CypyR ' men sese vel confusaneae rationi i imaginatione persu φ p R4 ''iissi eος nulla ratione Gale' mi egere non intellem ς ς 'q intecellere quod mentis Mu-. nus tuler p , hQς Vt se paulatim vel stupra m 'ς'λ'c'n in ui Ingustioris luminis a faciam. Itaque M communissimas
notiones stimere cogitabant in arte qualibet, easque κοι- ητας appellabant, non tam assii atque talos censebat Fuficius.Etsi enim morborum omnium genera ς ε σεος 1 σεος nominibuS comprehenderunt,ut tamen nemo tam temere tactum existimet, quia sit quis scrutetur altius, hic etiam Platonis atque Hippocratis atque adeo philosephorum omnium monumentis abditistinais veritatem constentaneam facile deprςhendat. Sed iuuat in Rationalium secta
pedem figere, quippe qui nec intellectu loIo, neque tensu simplici di inostrationem luterentur , sed primos hosce concepsuS rerumque cies iuxta antim antes , instrumentorum orbe perpetuo freti, dogmaticos sese verosque methodicos iure nominabant. Verum ut sectae cuiuslibet elementa propria paucis expediam ;
284쪽
I 2ILIBER II.s Relatio est ad idem Intellectus
In omni doctrina Methodi .cam, cuius
praecipue Principium xiomata eommunissima
Notiones & leonceptus co i Definitiones communes munes κοι-
Τi. t Partitiones communio - Analogismo limum pleniore Deinde eum Epilogismo
c. confusan Dogmaticam vel cuius
Sectam differentia reducitur vel
ad Relatio est circa idem Ptincipium Aliunde, ab extremis scilicet CSensiub seipso, t a LIntellectur Discursuum seminariis Instrumentisque iam magis elima Progressiis
, proprii Ab Analogismo ad Epilogismum ab intellectu incipiens. Ab Epilogismo ad Analogismum a sensu auspicium trahens. Empyrica seu Τι,4 l .cuius Ab eadem conclusione sursum simul & deoclumi in orbem pleniorem quam a semetipsa incris piens, & in se conuersa ratio sormat. Relatio secundum idem maxime versatur Sensus & Imaginatiol sensibiles species Principium Obseruatio seu ha μι -'ώυ7ιαία .Progressus cum
pluribus QTemeraria consultatione praeuia. CPer imitatione Analogismo mμὴ -- A corpore ad corpus simile. subobscuro.& , Per transitu ad c
confusiueo similia a medieamine ad medicame
285쪽
titam rationem praefertim de facultate Aetiologistbca, Indicationum methodo,de ue natura Inuentionis,Traditionis,atque Iudicij.
Vicquid de finibus sub habituum nomine statuit superior sermo, magis id uniuersum cogites ad Ternionis spectasse syngamiam, quam finium, ut sunt fines, liberam notionem. Iam si membra- tim sunt discerpe da singula, vertemus & velum pro humani ing nij captu, cui res omnis more prius partibili quam sub Idea
simplicioris umbra cognoscitur. Habitus ergo Rationalis animae imagines reliquorum finium in se velut exemplar continet, a quibus etsi tum tempore,tum natura dissideat,sic tamen in unitatem reuocatur ut actus Cum potestate,utque animus ipse cum obiectorum occasione conspirat.
Expansi fines praeter habituum metas rursus dupliciter uniuersi ad habitus ipsos ceu symphoniae commune vinculum ex indigesta multitudine referuntur . Vel enim sub speciei particularis circumscriptione quadam id accidit, temporis potissimum aut loci vicissitudine definita: vel sub communioris formae atque potentiae extensione per uniuersam finium classem, etsi interim ex progressu distributionis paulatim ad minus communia & horum finium conceptus communissimi in partes ac species tribuantur successionis nomine differentes. At cum rei multiplicis obscura facies apertius multo ex interpumcto schaemate comprehendatur,istuc respice.
286쪽
In Intellectu positi sub habituu nomine at-4 In Ratione t Horum ratio eapite superiore aque eorunde scala tan c se nobis est explicata.
quam exemplari com- l In Imagina muniore ligantur, ita trice potenenim omnes ad terna- - tiarium reducuturoti superius est demonstra' atum,suntq; ipsorum mnium alij magis
Militibus priores, . . t ut sunt relationum scientIae atquel instrumentorum omnium,per ρος nobis illi sint comparandi. Cognitio & intuitus praesentium. Habitibus I Memoria praeteri- conitincti l torum.
tudinis spe- Praeciem. LIta enim finiuin arte cyclognomi r diica vel uniuer .
Posteriores PQ Praecognitio suturorum. Extra habituum notiones Ipotius nominibus prospriis apprehenduntur, cum resipectu tamen adiCum exten- animi rationalis habi-isione totiustum, qui rursus absol- facultatis imo uitur,vel finium inievniuersiam, 'Voluptas Extremus unieus & ptis 3 absolute ceps caeterorum I seu Beata titudo: priorem quodammodo finem, quam sit. habitus ipse, INVENTIONEM. Facultatem scilicet.
ca,quae po a Coniunctam IVDICO facultatem. stea dirimitur rursusin Posteriorem denique TRAD ITIo-L NEM.
In rebus, i simi scibiles tantum per Π
portionem causae ad effectum simpliciter.
tricem per J In terminis propositionum per analo- proportio- giam extremorum ad medium. nes scilicet extremoru In rebus agibilibus per analogiam agen- in medio i iis ad patiens in operatione a nobis . proposita.
287쪽
n ARTIS CYCLOGNOMICAE De finibus itaque nudis ut sese referunt ad animos nostros Methodum ψcatholicam, vel iuxta extensionis cotinuae,Vel mutuae successionis legem pati lisper a nobis est dissere luna. Nihil enim tantopere quaeri in tota philosophia Finu cρη id ui- debet nedum in vita ipsa, quam quid sit Finis, & quale extremum ; quo sane μ' se ' iussingula bene vivendi, recteque faciendi consilia dirigenda : quandoquidem ex huius unius Idea non solum immensa aliarum profluat occasionum series, sed & animorum discurrentium impetus primi, rerumque agendarum
rationes velut fonte scaturiant.
Quod ad particularem circumscriptionem siue hypostasim pertinet in una
potissimum successione conspicuam, Fines ante omnia sabilibus priores con-Fin spriorri ha- stituimus. Eiusmodi sunt rerum relationes triplices ab animo factae ad idem, '' circa iciem , & secundum idem . Quae quidem Omnes etsi in nobis quoque paulatim praestent habitu iam speciem sibi peculiarem, ab antepositis tamen dirimuntur priores tempore & cuiusdam efficientiae ratione ; quando nimirum ad instrumentorum indolem iam propiuS spectent, quae inter materiem caussamque effectricem natura media est , & ad materiei considerationem Di k i, deinceps aptius referetur. Finali conceptui quam sit difficile metas constita. 2.- tuere tum fateberis primum cum uniuersam resolutionis lineam discursionem tibis viri or perlustrans relatu vario, eosdem ordines sibi& finis ipsius,& materiei passim, '- & caussae efficientis imaginem asciuisse cognoris, cum δc formarum essentialium ratio non intra formae duntaxat habitum perseueret; quin potius eundem nunc in caussae finalis, nunc efficientis principij nomen ex ipsa quando-o,diuis inibi, que intuitus diuersitate permutet. At nos finalis huius considerationis su- Τ' ' - premum limitem scrupulosius paulo inter relationum S cognitionum differentias posituri de illis hoc loco disserimus; primum qui cum habitibus natura coniunguntur , mox qui successione posteriores occurrunt, tandem & de caeteris qui facultate communissima expanduntur uniuersim. Quicquid vero scientiarum inuentione prius existit ad tempus, in sibi tractatum peculiarem sub instrumentorum& materiei ambitu relegamus.s isti haut bis Cognitionis habitum fouent natura simul & tempore prasentium rerum θηρ 4mmρδε intuitus, futurarum praesensio, recordatio praeteritarum. Vnde & scientem
maXime Vnumquemque pro negotio tuo Inter mortales arbitramur, qui Iam bifrontis imagine προσα τι viij οπιζω cuncta dispiciens in longitudinem consulit, nec ea duntaxat meditatur quae sunt circum pedes, Verum ut verbis HippocratiS Vtar, τατ εοντα τα τ εσσόμενα f τα προυτ εοντα . Recte igitur veteres Poetae Musas& Iouis Sc memoriae filias prodiderunt, Phoebo autem MAesculapio sub draconis symbolo passim cum Medicinae gloria & diuinan- χἡahj, a . i. di facultas est attributa. Quin triplex ista cognitio etsi in nobis sit rudis & im .ri per a , humanum tamen hoc animal diuinae potestati quam simillimum reddit. Sunt enim in Deo singula ratione primaria atque,Vti diximus,per uni- ratis modum sublimiorem,quam Vt a quoquam percipi queat. Ed respicit diuini vatis oraculum, -Novit namque omnia fibu
288쪽
LIBER II. IasQuaesunt,quaefuerint, quae mox Nentura trahantur.
Ita me hercule iuxta naturae praeposteram viam in hoc sigillo imperscrut bili per solam sensibilioris effectus imaginem distractas ter triplices formas,
cuique cum animo suo Vt volvat licet. Est enim persona triplex in essentia: unione conspirans . est & potestas triplex: est demum actio triplex atque voluntas. Animorum partitione cum diuina essentia comparamur, cognitionistrinitas potestatum ternioni similes pristat, actiones pari proportione differentes ad voluntatis architectricis ideam proxime referuntur. Infertur hinc liquido satis ad Sapientem in arte qualibet promiscue perti- nere, ut 3c praesentium sit & praeteritorum compos, atque ex collatione plurium vicissitudinum,vaticinandi insuper facultatem consequatur. Cum vero praesens,futurum,atque praeteritum, sint temporis partes in mutua successione conspicuae, priusquam illi particularem ditionem assignemus, de ipsa successione pauca praemittere non in conuenienS puto. Successio itaque rerum ut quantitate cohaerentium mutua quedam vicissitudo est,& quia duplex quantitas, successionis primae species duae merito re- i' 'censentur , una in rebus manifesta continuis, secundum magnitudinem , lo- iuq 'digi Cum , & tempus scilicet. magnitudo continua in rebus commensurabilibus ipsis est statuenda, tempus & locus extra commensurabile, rerum mensurandarum velut amussis & regula, Tempus quidem rerum Ut mouentur absolu- Nursu suo. te iuxta successionem motus alterius maxime regularis , ut primi mobilis cuius circumductu tres oriuntur vicissitudines totius differentiae , praeteriarum, praesens,futurum ;etsi reuera in hoc curriculo toto nihil existat vere pro ter instans, seu momentum unicum praesens. Locus autem mensura est ea- tio rundem ut sese extendunt absolute, secundum ter triplices positionum differentias in continente altero exteriore comprehensas. Ita nimirum Mundus hic maior suarum velut partium mensura uniuersalis apparet: cum enim in ipso sint motus & magnitudo siue capacitas, haec contenta singula probat a que examinat, quatenus correspondentem magnitudinem habent: illa autem in tempus porrecta circulatio res quoque contentaS ad mensurae analogiam ,ut sunt 3c tempori & mutationi obnoxiae, secum rapit. Successionis al- atera species omnis in discreta quantitate versatur, idque vel rursus simpliciter iuxta maioris minorisve consequentiam, vel iucundum proportionis rationem.
289쪽
Succedens CLoco insuturo ς prius Crim. Praecedens in praesenti secundum L-
Succedens loco deinceps in prae jenti tempore Praecedens Loco praeteriti in Ortio cTemp. Succedens in C Locum praeterito se cundum crimus Succedens po CLoco sterius insu- Nturo cri . Posterius loco con-
temp. Posterius in C. Locum p t. secun-ς dum Crempus
l Vt idem suis Vt idem fuit Vt est actui Vt est a b. Vt est actu Vt ent potentia Ut est psentia a Vt est potentia
290쪽
I 27 IN sINCVLIs rursum localis juccegisnu partibus initio, medio ac scilicet partes Aunt alia δε- ὸ priores media ac postrema, secandum 6. ps timum differentias. In successione continua disserentiae quaelibet tam secundum locum quam tempus ipsum varie permistentur, ut ex figuris supra positis liquet. Nam & siau ''tempus tempori, cum praeterit inualia sint quaepiaecesserint,alia quae deinceps sunt,& tertio quae postremaconsequantur:& rursus eorundem alia pra cedunt secundum loci ac positionis serio, alia vero succedui propius, aut logo post ordine comitatur. Similiter in differetijs loci praecedeti magnitudinis ra- tione spectantur eade ut esse iam desinunt,nunc ut erumpunt in actum,vel in
ωturum tempus potestate delitescunt. Quare coniuncta est omnium omnis una M is doctrina atque cognitio,vnaque pastimvi vaticinij & memoriae, & praesentis intuitionis methodus nobis quidem non tam rei natura quam intellectus v- ru.nius virtute distincta. Nam ut exemplis res certior fiat: Gubernator nauim i iisse habens,eius quum instrumenta cognorit,si deinde & mare inspexerit, ventorumque expenderit vim, euentum caute praeuidebit. Dux itidem exercitus Lquum castra metati δί stratagematu historiam ante didicerit, nunc vero de militum suorum dc hostium vires, rerumq; peristases aliarum probe in examen vocet,ex apparatu praesenti spectatorumque saepius consequentia futuram quoque cladem vel victoriam ante cognoscet. Similiter & Medicus ea - 3dem Opera vires aegroti cum morbi natura comparabit, utrunque rursuS cum
adhibendo medicamine aut victus ratione,simulque de singulis praesagium
nectenS eum se coram hominibus geret ut neque σκοτοφαγε , nec Hi γπους,