장음표시 사용
61쪽
intensus Graecis eh remissus ωον:medius uertim. Habent Vero horum singuli,inferi cres gradus, praepositione 'lata significatas, g ον, vcnΗas dehiones Graecas, omnes ferὰ Latini interpretes ita Vertunt, AG pallidum,m Oirustum ξιοθω flauum. Quare male aut Avicena, aut eius interpres, rufum flauu& igneum rufo dicit intensiorem. flavus enim omnium horum est color maxinὰ intensus:pallidus,maxime remissus; rufus, mediocris. Plato loco modo citato ioc ex illorumgeneratione monstrat, dicens: Fulvum
est hoc Graece O flati, fusciq; contemperatione producitur; pallorem albi flauim copula enerat. Coistat ex his ut fuscum staui remittat splendorem, & ut
pallidum multo magis versis album vergat: fit enim ex albo. naec recipit a Pl, i οtone Galenus, easdem appetationes perpetubobseruas. Nam inopere De temperametis,& primo de crisibis,capite duodecimo, & ubi ubi alibi,ita loquitur. primo De virtutibus naturalibus haec scripsit: Quo ex flavo rubrum fiat, unica
tantummodo eget mutatione.Igitur quadoquidem Galenus bilem vitellinam ακρως ξανθὴν appellauiimon fit expituitae permixtione: quae versus album colore traheret, non versus rubrum. Vnte etiam intellige,quandoquidem ovorum vistelli no vnius coloris tantum suntsed recentium pallidi, veterum flaui:cum v teribus,non cum recentibus conserri;qub ex analogia vitellina dicatur. . generentur bilisponacea es aeruginosa,an inmentricuis. Cap. XVIII.
E αε verb solum de generatione harum bilis non naturalis specierum,sed de loco generationis quaestiones sunt. Nam quidam colendunt, in ve 'triculo portaceam & aeruginosam ex similitudine cum porro & aerugine ita voia catas species generari:alii in venis etiam. Ego quid hac in re sentiendum sit,diticam breui, producens in medium Galeni sententiam: quicquid alii dicant. Hae
bilis species in ventriculo magnaex partegenerantur ex cibis corruptis. ita enim inquit Galenus libello De atra bile:Ipsi ergo bilis seu pallida,seu flava, seu
vitellina visatur, generationem in vasis obtinet: in Ventriculo autem alia quaedam porracea gignitur. Sic enim eam a porrorum coloris similitudine denominantes vocant;sicut aeruginosam quoque, qubdaerugini similis fit. Nont, ibmen semper in ventrictilo gignuntur, sed nonnunquam in venis, ut aperte docet Galenus trigesimonono commentario secundi Prognostici ita dicens: At vero gignitur in corpore quemadmodum pallida bilis per naturam habetibus: ita porracea altera praeter naturam.& videtur quidem haec saepenumero in ventriculo gigni propter quorundam craditatem esculentorum, aut olerum, qualia beta, coepa,& brassica sunt. videtineti interdum, talibus nequaquam ingestis, ratione aegrotationis in venis gigni, ac decumbere in ventrem superiorem,aut inferiorem calorem in corp indicans praeter naturam,atque excrementi proprietatem, talis temperamento, qualis praediistorum olerum succus est. Duodecimo capite libri decimi De simplicium medicamentorum faculta- ote inquit, Bilem flavam, quae in cysti sulis continetur, nonnunquam calore fisti aeruginosam. Igitur plerunque hi humores in Ventriculo fiunt, caeterum non semper. Ita etiam censet Avicena, vi ita dixit: Et quae in stomacho magis generatur, duas habet species, prassinam scilicet, & viridem, ut aerugo aeris. Vbi non absolute in ventriculo eas geherari , sed magis in ventriculo gener ii dicit, quassi aliquando alibi generemur. veruntamen, quanquam locum generationis recte dixit, in efflicanda illorum generatione est lapsus . nam 'supra dictis verbis haec addidit:Et mihi quidem videtur,qubd pressina sest prasi
sina,quam poreaceamdiximus) ex Vitollin2 generetur, cum aduritur. Sed quo pacto porracea potest ex Vitellina generari, 'cum haec generetur in venis il sta in ventriculo Praeterea hoc magis pugnat cum ea Vitellinae bilis generatio
ne quam Avicena docet,quam cum ea quamdocuerat Galenus.nam si ex usti
one absumente ichores sit vitellina, non mirum est ex illa amplius usta generari portacea:sed si permixtione crassae pituitae fit,quid habet probabilitatis3 Qitare porracea & aeruginosa cum in Ventriculo generantur generantur autetarὰ
62쪽
semper,quanquam neque adeb,V arbitror,aeruginosa,quam poreacea sunt ex eduliis corruptis:cum Vero in Venis, non dubito fieri posse, ut ex vitellina m gis adhuc ustafiant. tamen Auicena non docet consequentia. Sitne aliquabitis sinaria. cap. XIX.
AV1 c g u A speciem quandam bilis praeternaturam, quam barbaro nomine
Zinariam appellat, tam esse a natura aliena inquit, ut sit in venenis. Ego vetato non hoe solum, sed tam esse prster naturam censeo; ut omnino talem humo rem generari,natura non ferat. nam proponat nobis Avicena humoris natura, i o & generationem.Ita inquit:Zinaria vero Videtur mihi,qubd generetur ex pras sina,cum tantum aduritur, donec e1us humorositas siccatur,& ad albedinem
redire incipit propter sui siccitatem. Calor namque in humido corpore inprimis nigredinem essicit, deinde denudat ipsam nigredine, quando eius omnino finit humiditatem;&quando superfluit in eo, ipsum albificat. & hoc quide in lignis
attende: quae prius in carbonem vertuntur,deinde in cinerem, Bone Deus,quis his auditis no ridet: Humorem desiccatione ad album mutari, ut lignum, quod abit in cineres An non hic candor extremae siccitatis est soboles t Qua ergo raatione possit ad extremam siccitatem venire,& ut sit humori qui quanquam siccus potentia esse potest, tamen adhu humidus est. Albus vero color siccitate,quae, o aistu est,fit,non ea quin est potentia. Sed ut verbis eiusdem autorisloquar: quo modo in humore potest este desiccata tota humorositas' Ergo no arbitror fuerit humor sine humorositate . nisi forte est, ut pituitae illa species, quam gypseam barbari omnes de sententia Aviceniοῦ appellant,atque in articulis magna ex parte colligi dicunt.quod si quid est,quale illi depingunt fieri autem posse non nego)non magis humor est, quam si calculum renum velles humorem appellare. Sed hic homo oblitus est eius definitionis,quam humori assignauerat: Est corpus humidum liqiuidum. Sed haec non merentur amplius sermonem remorari.
Melancholia naturalis quae confluit adventrisulum, excitetnenatura-- appetentiam,antamum i et concoctionem' Cap. xx.
C A L a u o aut ore libro quinto De usu partium, vi vesica sellis expurgat sin
guinem, qui in hepate gignitur, abilios excrementi multitudine; & quam bilem traxerat, ad intestina deinde remittit alicuius utilitatis gratia: ita lien amelancholico excremento purgat: quod deinde in ipsum reiicit ventriculum. id quod no sine magna commoditate fririta natura, si immὰ alioqui artificiosa; institutum.De huius excrementi in Velariculum quotidie reiecti usu, disputatione nunc exordi mutide reliquis in secundo sermone dicemus.Galenus qui to De usu partium it ascripsiti ventriculum intendit,& contrahit in seipsum;co gitque cibos ad unguem complecti & retinere, quousque fuerint percocti. Est i-
'Ad gitur hic usus,quem Galenus inuenit:concoctionem & retentionem ventriculi iuvare. Avicena alium praeter hos usum addidit, hos interim no negans mempe, excitare appetentiam ventriculi. Damnatur haec sententia a Leonti arto Fuch sio,viro in Galeno versatissimo,ea potissimum ratione:qubd,ut illi videtur,Ga lenus hunc usum non dixerit neque inuenerit.quasi vero nihil nouum iam inue niri possit,aut inuentis addi. Nemo sane Galenum pluris facit quam nos: verum hoc eius autoritati nihil detrahit, quod Avicena iis quos ille retulit, veluti auctuarium,alium humoris huius usum addiderit ; cum praecipue, ut dicemus, Galenus ipse inuehtionis viam aperuerit. Celebratissimum est apud Galenum,& apud Aristotelem:Rard naturam rem aliquam ad unum usum effecisse, quinyo eadem ad multos alios abutatur. quid igitur prohibeti Naturam hac humoris
effusione in ventriculum uti ad concoctionem,&retentione praecipue;&adeX- citandam etiam appetentiam ea abuti ' Sand nihil. neque quicquam hic video Galeni autoritati esse detractum. Controuersiam igitur non hanc oportet esse; sed, An ratione fiat, ut hoc humore naturalis excitetur appetentia,
aut aliquid afferat haec assertio improbabile. hoc in dubium vertendum est,
63쪽
&virorumque rationes perpendendae. Avicena nulla adhibita ratione sicuti alia omnia fere protulit. Verum nos,quibus eius sententia placet, adhibebimus. Omnes aci succi, statim ac in ventriculi os incidunt, appetentiam mouent. id Cognoscimus experimento,dc ex Galeno didicimus. Cum oris ventriculi perbe appetentia:acidis fructibus utentes, quotidie illam reparamus. succi quoque acidi, cum in ipso ventriculo gignuntur, aut in eius os aliunde copiositis confluunt: nimiam alimenti appetentiam faciut. Dixit hoc Galenus primo De causis symptomatum,hanc famis reddens rationem: Frigidi namq; bc mali succi redundatia, similem suctui morsum infert: appetentiam vero irritat naturalis affectus similitudine. De fame ea, quam caninam appellant idiees)est sermo in illo loco. i . Est,fateor.Sed aicito mihi , si cum immodicus & praetet naturam cogestus su cus melancholicus incidit in os ventriculi,facit famem praeter naturam:curno modicus,& qui secundum naturam quotidie influit,naturalem famem e ccitet Cur, si multus succus nimiam facit; paucus no faciet paruam,&quq pro modo naturae est Non enim dices,arbitror, alios succos acidos & frigidos famem facere, ut Galenus dixit;melancholiam autem id non posse. Alij enim acore & fimgore faciunt:& hic quoque acidus & frigidus est. Quod si concedis, intelliges notantum fieri posse,ut melancholici hic humoris influxus famem excitet: sed esse
in illis quae ex necessitate contingunt. nam necessarib in ventriculum incidens, acore smilem affectu in ventriculo faciet ei qui in fame senistur. Neq; vero est, cur quisquam putet, Famem, quae quotidie a modica copia melancholiat influente in ventriculumexcitatur, non esse naturalem. consequitur enim necessario rem,quae naturae ipsius prouidentia,& instituto fit: nempe influxum mela choliae. Sed quae necessarib& perpetuo consequuntur causas naturales, secum dum naturam sunt:etiam si alioqui incommoda essent,& inutilia, ut seniu. pra Cipue cum haec famis excitatio quotidiana utilis sit animali. quid, quod hoc fit suctu'Fateor. sed nihil prohibet naturam unam ad aliquam rem, una causa prPcipua uti &alia abuti. quid,qubd hoc non dixit Galenus Fateor. sed uel nega. uit:&ductus ratione acuidit Avicena. Cur ergo,si haec quoque fuisset natur hac in parte intentio: meatum, melancholicum succum deferentem,in med u ven- is trem, ac non potius in ipsium ventriculi os implantauit Huius est duplex ratio. quoniam etsi diximus ad excitandam appetentiam eo succo naturam uti: sed ad hoc solum eo uti,non diximus, sed ad iuuandum concoctionem , at retentione praecipue propterea quis viriq; usui sufficeret,& prςcipuo magis,in mediu ve trem implantatus est.praeterea,ne tota rosa melancholia in ventriculi os incides,
immodice ipsum moueret,& perpetuisomo fame canina laboraret. Commodius ergo fuit ad medium ventrem deportari: unde nbn potest non aliquid in bpsum os assumi,quod modice,& ut oportet excitet,non nimium,& quod in animalis incommodum possit cedere. Nam quanquam dictum est, hanc famem ita excitatam quotidie,naturalem esse:est,cam potest praeternatura fieri, quan- otitate scilicet si ex ptaeter naturam affectu immodicὰ congesta, dc in ipsum ventrem copiosus delata, caninam excitet famem. sed quae magnitudine non est, specie non est praeternaturam.Quld,qubd mel aneholia,quae alienereiacitur in Ventriculum, non febcitur cum ventriculus incipit esurire: sed cum distentus iaci bis est,quo tempore nihil potest esse inutilius fameZEgo non video, unde haec coniectet Fuchsius. nam sames naturalis non fit ut ille fortasse putatὶ antequatertia concoctio,quae peragitur in membris ex priori cibo,iamiam finitur quod in quinto huius operis libro monstraturi sumus capite De causis famis: quod vellem lectorem,ad pleniorem cotrouersiae huius decisione,perlegere. Interim
ita refutamus Fuchfij argumentum:Retentio concoctionem pr cedit,non mi- - οnus quam appetentia: Ergo auxilium retentionis importune aduenit, cum mul- 'tb ante incepit concoctio. Sed tu concedis ad haec das conferre, concoctione,& retentionem. Ergo,s,quo tempore dicis,influeret: non minus serum esset auxilium ad complendos tuos usus,quam tertium hunc quem dixit Avicena. Asdis squod tacuisses honestiusὶ mirum, quod Avicenano dixit,pituitam acidam
64쪽
esse ad famem excitandam: nam haec libro De plenitudine famelicos facit. Colligitur secundum naturam, O Vir doctissime, melancholiae illa portio, & se-
eundum naturam ehcitur quotidie in ventriculum. pituitaacida praeter natura fit,& ex morbo.proinde illatamem naturalem facit,haec praeter naturam: illius oportuit dicere usum,huius non oportuit. laesio enim haec est,ille usus naturalis.
quid 3 nunquid omnes melancholici famelici sunt 'at Galenus libro De pleni tudine ita scripsit:Εx atra vero bile insuaues fiunt,& tetrici,& horribiles, & siti,tates,ae saliua referti: cibum auersantes,n5 omnes, sed quidam illorum.matae autem sunt famelici,quibus atra bilis aciditatem superantem obtinet. idio fieri solet cum ea malignior redditur.Posses hic addere, specierum omni u me lancholiae minime acidam esse naturalem,qualis est ea quq Hiene venit inve triculum.Tamen dicimus, No omnem melancholicum succum famelicos botamines facere: sed eum tantum, qui multae aciditatis est particeps, & malignior, nisi in ipsum ventrem incumbat. nam si in illum incumbit: famem facit etia ea quae minimὸ est acida,de qua dictu est tertio De locis patientibus, capite quinto:Sed ea, quam cras, faeci similem esse dixi,in terram effusa, non indueit feriauorem nisi forte ardente febri ipsam praeuri contingat; minime etia acida qua litate participat.Tame explicari debet hic locus verbis his, quae in libro De atrabile cap. tertio scripta sunt.neque enim acerbitate, neque acore manifeste hqc pas, o ticipant. Vt signiscent huius melancholiae acorem non esse manifestum,ut eum qui est in atra bile. no enim profectb omnino est naturalis melancholia,sine a core. nam de hac ipsa dictum a Galeno estloco citato, ex quinto De usu partiu, Acerba cum sit,&acida. Vides,arbitror,vin5 ex imaginatione sola procedat Α- uicenae placitum,sed ex ratione etia,&experimetis. Sed vis dicam quod sentio, Reprehenditur a nobis saepe Avicena, quia falsa docet: sed non raro reprehenditur, quia illi non est apud nos gratia.Sed de hac quaestione haec sint satis. De atra bilis stetieia. . A X XL ELAuc uoti naturalis species unica est, ilicet tinguinis faex.subsidet
3o enim in sanguine crassior pars,ut in vino subsidet faeces.Est hic humor substantia crassus, temperamento cum siccitate frigidus, niger colore, sapore acidus.haec melancholia, solum subsidentibus crassis sanguinis partibus fit in his,
qui tales sunt temperamento naturali,aut longo timore, aut moestitia tales facti sunt,aut alioqui alimento terre multo ante tempore sunt usi.quanquam & citra haec naturaliter portio aliqua ex quotidiano cibo huius succi prouenit. Melancholia est altera, quae praeter naturam, fit exustione squemadmodum Gai nus inquit in eo libello qui de hoc humore tantum scriptus est: cui propterea est titulus De atra bile bilis flauae, aut melanchesiae naturalis. Vnde duae tantum modo fiunt melancholiae praeter naturam,quam proprie atram bilem appellant 4o medici, species. Avicena & eius ashelae duas alias huius bilis species addiderui, ex omnibus humoribus,vstionem perpessis,aliquam melancholiam prouenire, putantes. quare aliam ex sanguine genitam, aliam etiam ex pituita dicunt. Celebratissimum est apud Galenum,cum sanguis uritur, eius tenue transire in bialem,S crassum in melancholiam. qu re minus est improbabile, quod de generatione melancholiae ex sanguine per ustionem dicunt.Caeterum Galenus duas tantum species dixit: quonia cum ex sanguine bilis atra generatur, merito quis dixerit,melancholiam naturalem prius fieri ,ex hac deinde atram bilem.na cum tenuia inflammatu sint facilia, crassa dissi ei lia non mirum,si flava bilis ex tenuip rte sit genita,&crassiorem visio non prehenderit. qubd si quando non ita fiat,so Nd ustio utrasque partes simul inuadat:ne tum quidem generatur bilis atra,faltem
de genere illius,quae terram fermentat, muscas abigit,&,ut Galenus censet, nu- quam non lethaliter excernitur. nam multo mitior est: Vt quae ex mitiori mat xia,quam ilia aliae, generetur.quare hanc no tam vult Galenus atram bilem ap-pςllari, quam in atrae bilis confinio positam. ita enim inquit secundo libro Dodifferentiafebrium capite nono: si supra modum assetur, mutatur qui de omni-
65쪽
no,quantum sane subtilius simul ac pingue est,in flauam; quantum autem cras.sus,in atram bilem,ut in his tumoribus, qui carbunculi appellantur. nam in his ex sanguine supra modum effervescente, ad melancholicum succum fit muta tio. ita autem hoc loco intellio volo melancholicum succum, ut qui nondum exquisite in atrae bilis naturam transierit, sed in quodam sit confinio constitutus. Carbunculus sui licet videre in libello De tumoribus praeter naturam es ex feruente sanguine, cum in ipso feruore sanguis melancholicus fit. quare minus est malignus cancro: qui ex melancholia, cum assatur, aut ex atra exquisit bili fit.Galenus ergo ab illius atrae bilis,quae exquisite talis dicitur,ratione excludit eam,quae ex assato sanguine fit:ut qui eam tantummodo bilem atram appel- i olaret, cui accidentia libello De atra bile descripta conuenirent. qualia nos quoque paulo ante incepimus enarrare. Nobis vero, quibus latius uti nomine est in animo, non est negandum: Speciem quandam bilis praeter naturam ex sangui ne usto generari, caeterum illam esse reliquis mitiorem. QDre tres iam species bilis atrae, etiam iuxta Galenimentem sunt: quarum mitissama est,quae ex fandiguine; perniciosissima, quae ex flaua bile; mediae naturae,quae ex melancholia. Ita
enim Galenus docet,in eodem,bis iam citato libello,dicensintque exitialis adeo generatio eius esse videtur, ut quae atro humore superassato contingat: multo vero hac profecto perniciosior censenda est, ea bilis atra, quae a flava superassata gignitur:quanto nimirum,& humor humore efficacior est. Sexto etiam Apho- ισxisinorum commentario quinquagesimo tertio, Ex flava inquit in bile omnino molestissima est. Errauit ergo Auerxoes, qui . prima Canticorum comment rio septuagesimo, atram bilem ex melancholiae naturalis ustione omnium per niciosissimam esse voluit. Damnandi etiam Avicena, & barbari 9mnes: quod atram bilem aliquando ex pituitae ustione fieri posse putarunt. hoc enim arationeest omnium alienissimum.Caeterum quoniam Manardus,vir multae eruditionis, libro nono epistola secunda, aduersus hanc opinionem efficacissime est argumentatus, minus nobis hac in parte est elaborandum. Sed ne hic quicquam ad quaestionis dis lutionem desideretur, breuissimὸ quod propositum
est, monstrare nitar. Celebratissimum est a Galeno, Ea quae extreme distant, is non posse in sese inuicem transire, nisi per medias commutationes. ax vero pituita a melancholia per ustionem genita extremὸ distat. tamen ut in reliquis qualitatibus maximὸ hoc est obseruatum: ita incoloribus est perpetuu , de quibui Galenus primo De facultatibus naturalibus capite decimo: Si quide, vi r bru flauum fiat,aut flauum rubru, unica simplici commutatione est opus:vt vero albuni nigrum,Vel nigrum album, omnibus quae in medio sunt. Igitur pituita , quae alba est, non potest fieri atra bilis, quae est nigra: nisi sanguis fiat prius, deinde bilis, aut melancholia, deinde atra bilis. Neque vero hoc quicquam est euidentius. nam, quemadmodum licet videre apud Platonem dialogo De natura, & etiam a nobis partim paulo superius dictum est, partim dicetur mo- 'dis, Colotes extremi, albus & niger sunt: nam & extremas inferunt passiones sensui, congregationem scilicet, & disgregationem: reliqui horum mixtione conflantur, ad hoc, aut ad illud extremum accedentes pro ratione maioris, veIminoris portionis huius, aut illius, quam accipiunt. qui huc ordine sunt, Abbus, pallidus, rusus, flavus, ruber, Viridis aut liuidus, niger. Ita enim ex seipsis inuicem fiunt. Ex flauo, aut rubro, quando refrigeratione ad nigredi nem delabuntur, liuidus: quando ustione, viridis. Verum haec fortasse pro-eedente sermone dicemus. Cum igitur haec ita habeant, & ex pallida, aut rufa bile usta non possit bilis atra fieri, nisi alios colores medios prius induat, flauum scilicet syncerum, & viridem: qua ratione succus albus proxime ex soalbo fiat niger λ praeterea neque Micena ipse dixerit, calorem cuncta denigrare : sed quaedam denigrare, quaedam dealbare dicit pro aptitudine ipsius materiae. Tandem ut denigretur, nihil est ineptius pituita. quanquam enim humida dicita calore nigra fieri: non tamen omnia humida, intelligendum estised ex quibus fumosa fuligo prodit copiosὰ . quod in pituita non contingit. Ve-
66쪽
rum Iongus iam admodum hic sermo est. Nam nihil est apertius, quam pitulia tam non esse substantiam ustioni Tram. quippe & si in ignem eonflciatur, non
utitur, sed absumitur, in halitus dissoluta. nimirum aqueanon sunt apta ustioni. negat siquidem Aristoteles ψ.Meteororum cap. 9. χαυς quasi dicas cremabilia esse quae sunt multahumiditate redundantia: sed ea tantum dicit esse ustioni a
pia,quae meatus habent ignis capaces, & in eis humorem igni inferiore. Quod si quid crassiusculum,& desiccatum ex pituitae consumptione relinquitur, neq; illud nigredinem patitur:sed crassum,&album, ppis simile manet. unde ab iulis gypsea pituita pellata est. His addit Manardus loco citato: Fieri non posse, rq ut tot bilis atrae species sint,&Vt decem tantum sint species omnium humorum, dempto sanguine: id quod Galenus docetin fine secundi libri De facultatibu naturalibus, commen1ms Praxagoram,qui illos in hunc numerumredegit primus. nimirum pituitae sunt quatuor praeeipuae species quas scripsit secundo Dedisserentia febrium capite sexto,dulcis,aciti,tasa, & vitreasquanquam quarto
De ratione victus acut.eommentario decimotertio:tria tantum genera esse di xit pituitae, comprehendens,ut opinor, vitrea sub acida) Bilis quatuor,quas bitilem naturalem,vitellina,porraceam,&aeruginosam dixit Galenus. melancholiqduae, melancholicus sanguis,&atra bilis, ut habetur quarto Aphorismoru in c5mentarijs vigesimo primo,& secundo. Sed de hac quaestione haec sunto setis. Definia humiditatibus,quasi emtauisti a. cap. AV1 c Ε Η Α, Fen prima primi capite De humoribus, praeter quatuor humo res,de quibus hactenus locuti sumus, aliorum quatuor meminit: quos humiditates secudas,qub hac ratione aprimis illas distinVat, appellat. Multihoc
inuentum damnauerunt:alij ut barbarum,& ineptu:ali),ut omnino falsum. nuuli tamen illorum, quam rem vitio dent, apertὸ loquuntur: neq; qui diti inuentqcommendandum,quidve damnandum, declarant. proinde utile duximus, de his aliquantisper disserere,antequam huic primo libro finem imponamus. Non potest nostra disputatio aliunde commodius exordiri, quam ab ipsarum hum
ditatum notionibus: neq; hae ab alio, quam a suo autore, petendae sunt. Prima humiditas nomine caret,&oratione dicitur: Est humor in extremitatibus exiliuvenarum.secunda humiditas dicitur ros,&sic definitur: ros est humor per omnia transiens mςmbra, qui innutrimentum conuerti est aptus, & ex similitudine nomen accepit.De tertia,quae cambiu appellatur, ita dicit: Cambium est,
quod parum antὰ congelatum est, &nondum integre ad smilitudinem completae substantiae transmutatum. rta diciturgi utemsit gluten sinqui dest homor, per quem partium continuitas existit. Hoc novidetur inuenisse Mieena. prineipium enim inuentionis a Galeno accepit septimo Methodi, capite sexto, cuius hoc est principium: Est autem prorsu; c5summatasiccitas, ubi solida sim o plicium parti si substantiareddita est siccior. nam est de altera siccitas, utique, cum
ea,quorum substantia ex humore concreto constat, sicut caro & adeps, sunt liquata:etiam tertia ante has, cum proprius humor, unde partes nulli utur, omni no est absumptus i continetur is in omnibus animalis partibus, roris more pereas sparsus.alia siceitas est, quae in proprijs cuiusque Particulae, exilibus venis, Marterijs consistit. prouenit naec ex sanguinis penuria. Hactenus Galenus. quibus verbis quatuor distinxit siecitates, aut secitatis species. quare, cum siccitas h mori contraria sit,& unum uni perpetud contrarium, pluribus plura: totide exaduerso necesse est humoris speetes respoilete. qua ratione dixerit aliquis Aui cenae studiosus,inuentum recte processisse.ac argumentabitursecundo , Ex h so rum humiditatu abundanti Maut penuit morbos aliquot distingui, non minus, quam per redundantia sanguinis,pitvitie,aut melancholiae: distingui enim m rasmu ab hecticafebre.quare non minus dicet est ex usu medici, horum, quam primorum humorummeminisse. Adde Galenum ipsum, videli horum humorum inuontorem primum. nam prima humiditas eode modo finitur a Galeno, atq; ab Avicena.nam Micena, Est inquit humor in extremitatibus exiliu ve R
67쪽
narum Galenus: Alia est siccitas,quae in exilibus venis, arterijs' consistit. addit quominus ignoretur in consumptione primae humiditatis Avicenae consiste rein pt enit haec ex sanguinis penuria. Iam vero rori S nomen Galenus primus inhaesignificatione usurpauiti. Esse insolidis partibus sicciorum elementorum vnionem per humida conseruatam, *Galenus sarbitror negauerit. Superest alia quam cambium dicit interpres Aut cenae. hanc Galenus ita finit, Est, quorum 1kbstanti, in humore concreto constat, ut pinguedo, & adeps. Avicena: Quod parum ante congelatum est. Igitur hac etiam in parte idem sentiunt, &sus nominis inuentorest Avicena, nequaquam notionis: quam apud Gai num priorem inuenit. Quid ergo damnatur, qui hac in parte ne uno verbo vi- ibdetur a Galeno discrepasseὶ Certe non est damnandus,quod de quatuor siccit iis gladibus, quatuor humiditates methodo deduxerit, numero inquam comtrario: sed quod illarum inter liquorum differentias meminerit, perinde ae si lia
quores essenti quae tamen tam lono absunt aliquorum natura,quam membroiatum:intsi quae illarum humores sunt,aprimis non differunt substantia. na quid quaeso est ea humiditas,quq in exilibus venis est,aliud,quam sanguis,ab alto,io- eo diuersus sorte & tenuitate: ut qui per arctas vias diductus sit: nisi forte locorum diuersitas facit humoris differentia. qua ratione & sanguis in corde ab eo qui in iecore,& is ab eo qui in liene, differat specie, ut infinitae pene humorum species fiant.Commenti sunt nonnulli barbarorum: hanc humiditatem, etsi sit io
humor,qui in exilibus venis, arterijsq; continetur, eum tamen a sanguine int
gro iam esse diuersum.Galenus tamen de prima siccitate dixit, Fit haec sangu nispenuria. Ergo contrariahumiditas, sanguis est. cambium si modo Avicena sensum verborum Galeni non corrupit caro est,& adeps,qus; membra quidem sunt, sola mollitie a solidis differentia.Quid glutent nonne estis humor, qui in membris seruat partium continuitatem at verbidem Avicena dixerat cap.De elementis, Elementa humida retinere sicca in continuitate. si ergo elementa proprias formas retinet in compositis, ut idem autor opinatur ; illud nihil aliud est,quam elementa humida.quorsum ergo prima elementa adtractationem de secundis humoribus inquam transfert i Si verbnon retinent proprias formas, ovi in prima huius libri quaestione probauimus: illud certe, humidae partes substantiae ipsorum membrorum sunt.Ergo quo pacto no est ineptissimum , haec in capite de humoribus collocaret Cum aliud a vero sanguine non differat: aliud
membrum sit: aliud elementu,intsubstantiae membri pars. Superest quem nobis obtrudant Avicenae studiosi,solus humor vocatus ros.hic enim,humor vere est,&aquatuor primis videtur diuersus. nam humor quida est albus per membra omnia dispersus,veluti ros,quo membra nutriuntur.Sed ille nec sanguis est, nec pituita, nec bilis,nec melancholia. ergo non sunt lum primi humores.R spondetur,prqter quatuor humores,esse alios in corpore,qui ex his fiunt ad nutriendum membra. Non enim omnia ex primis quatuor humoribus nutriuntur stoica commutatione,sed exsanguine fit medulla, ad ossim nutritionem: semen, ad nutritione testiculorum,& vasoru seminariorumnia ros quida, ad nutrienducarnem: ut lac,ad mammas.Tame fatuor tantum esse diculur humores: quia in communi corporis ossicina tantum illi fiunt,& ab illis omnia membra, unica aut pluribus mutationibus nutriuntur. reliqui fiunt ex his in via ad nutritione. quare rores quida fiunt,qui iam in medio naturae consistunt sanguinis,& membroru.tamen tres reliquae humiditates,humores non suntiaut si quae illarum est, a sanguine no differt. Verum hac in parte no omnino damnandus est Avicena: sed eius inuentu amplius & melius explicandum.nam si inuentionis ratio expectetur,quam proposuimus:no debent dici humores, neque primi,ne secudisn5 jό enim sunt vi ostendimusὶ sed humiditates, aut ut clarius loquar sest enim apud 'Micenae interpretem idem humiditas,&humorimihi vero hoc loco ambobus nominibus uti liceat,ut humor significet succu, ε humiditas humida temperiε. nam facit modo ad distinctiorem doctrina) humiditatis gradus. Eo enim quod siccitatis gradus quatuor sunt,ex contraxiorum lege colligebamus. Sed siccitati
68쪽
MEDIC. ET PHILO S. LIB. II. 13
non est contrarius humor, sed humiditas. humor enim substantiam signifieati humiditas &ficcitas qualitates sunt. ita 'quot siccitatis sunt gradus, totidem oportet ut humiditatis sint. quo magis enim illa crescit, eo mapis minuitur haec. ita ut ubi unica estsiccitas,tres sinthumiditates: Vbi duae,totidem: ubi tres sicci tates, humiditas una relicta sit:Vbi quatuor,nulla praeterea. Hi humiditatis gradus distinguutur, absumptione aut conseruatione quatuor illarum substantia tum: quas placuit Avicenae dicere humiditates, cum ne humores quidem sint. Sunt ergo humiditatis gradus non humores secundi. Vnde manifestum ficcb. modius de illis potuisse 1sputari in reactatione de temperamentis. quod sis i o ctum esset,nihil erat in hoc inuento non commendandum. Caeteriim haec quaestio,& totus hic primus liber iam est adeptus iustum finem. Hic iam putamus se re commodam,ut sermo,ne perpetuitate sit grauis,intercidatur.
ΑRVM LIBER SECUNDUS. scriptorum superioris seculi erat barbara consuetudo, ut studiosi omnes hactenus assueuerahi: non mirum, si quis
re nostris libris illud vitio det, qubd non seorsum singularum
pinionu,quae in quavis Controuersia sunt,argumenta,velui qui aciem struunt,ordine collocamus: deinde his exadue γ responsa obi jcimus,maibres interim,minores,consequenia,&consequentias,&sequelas resonantes: Concedo, nego,
distinguo,dubito, transeat, per buccas millies obuersantibus: quodq; notabilia non facimus,diuersis capitibus ut distributa sint: neq; corollaria interim deducimus.Ego sane non mirabor,si tyrones tales effundant querimonias:neque ipsos 3 5 accusauerim,etiam si sermonibus hismon tam veritatem ipsam per se, de firmisesimam in unaquaq; re rationem,quant sophisticas disputationes εἴ tticaru multitudinem,congestarum barbare,sectari le,manifestὰ prodant.Nam quid faciat miseriZquibus non tam expedit vera dicere, quam barbare respondere, ut a sapientissimis amice recipianmrΘNam,si quis examen subiens, in distinguedo verum a falso paulo expeditior est,neque bis singulos syllogisinos repetit; nem ridiculis quibusdam praeludijs exorsus, aut beneuolentiam doctoris ineptὰ captat; aut exconsiletudine,non ex iudicio,nescio quos putidos sermones submurmurati hic inuidiosus cunctis fit,superbus,superciliosusq; dicitur. si quis vero magistros loquatur colendos,venerandos admodum,n quam poenitendos, me- o dicorum facile principes,& monarchas proclamat; & bis, terve, consequentias repetit, quiquesurgendo,& residendo, sedem iam contudit, ad rem autem respodit nihil hic ingeniosissimus iamhinc euadit, de est mire modestus. hunc commendant sapientissimi.Huic,si vox contigit acutior,&oculi circumquam volubiles,&abrasa frons,disertus est,& ingeniosus: si tardo ingenio apertὰ est, neq; peritus, neq; disertus,sed magistras dicit, ut qui domi fuerat praemeditatus, mira huic homini est iudicandi vis: usq; adeb, dum modo des quod voluntipotes, quod lubet accipere,aut ingenium acutum, mimaturum iudicium. diam, nunquidmemoria vis essem ma duo,aut tria logiuscula caleni loca,mul ibantὸ discito recitaturus haec, cum res poscet,dicito rapide: intelligant ne alij, an non, so nihil curans. Si oceaso dederitfelix, haec eadem repetito saepius. deinde inter respondendum siepius Galeni nomen inaudiatur: δc Paulos, Alexandros, Aetios,nonnunquam etiam Avicenas effundito. Sed cave, c es verὰ quenquair iautorum eitare. nam haec cura fortasse interdicendum te reddet cunctantior EHis artibus si utatur, videri nullus non; esse sapiens nullus potest. quanquam ne Videri quidem omnibus,sedmagistri Abarbatis magis,quam peritis. Nobis V eris
69쪽
non tam est propositum inuenire;qua ratione sapientes apud inspientes habe.
amur: quam in unaquaque controuersia Veram,audinaxime probabilem opini inem:vtita coem sapientibus versemur. quo ut nihil est iocundius:ita neque qui
quam est molestius,quam cum idiotis vestibus talaribus indutis degere. Qui ex go medicam artem sibi cupit comparare, a nobis illam fortasse discet:quidcce , ptori ammon desunt multi,a quibus requirat Quoniam ergo hoc nobis est in stitutum,&hic animus: non phistarum verba;sed res a sapientisiuris antiquo rum inuentas,obseruamus .nam plerique hodie sabsit ut quenquam notatum velim,sed barbaram consuetudinem, quae iam incipit facetare, accus in argumentantes,importunam,& duplicem repetitionem,&responsum, quod in forma dicunt,iure poscunt: quasi in aliqua dictionis figura nerui argumentorum sint;& tamen figurarum in dictione sunt ignoratissimi. usq; adeo nostro tempore,non tam sunt sophistat, quam hypocritae. non enim sophisticis argut ijs; sed composito quodam incessu,gestu,vestitu ad id comparato,&artificio sermone vulgi sibi aucupantur admirationem. Neque tamen haec diximus, qui artem
disputandi vituperemus;quam dialecticam vocant: fortasse enim hitic arti plus operae,quam alij plurimi impendimus, & impendimus non infeliciter, quare haec liberius loquimur: sed quirude formula argumentandi nihil miniis quam dialecticam, quae tyrunculis tantummodo est utilismon decere in quaestionibus grauioribus,aliquando persuadere velimus. id quod solis illis non persuadebi- tamus satis certo scio qui nihil praeter formam scitini:& hanc ipsam non tam arte quam longa consuetudine consecuti sunt. Quantum intelligo, in ijs quaestionibus,quas in primo libro pes tractauimus,neq; quod ad materiam, neque quod ad formam spectet,adeb multum desideraturuamen ab inepta cosuetudine satis abstinuimus. quem igitur ordinem in primo totius operis libro obseruaui mus,eundem in reliquis dante De sumus obseruaturi. Oratio eo peruenit,ut
omnes,aut praecipuas quaestiones,quae de elementiS, temperamentis,&humo. iribus sunt,absolueremus: supersunt in hoc secundo disputandae quae tractationes de membris,uirtutibus,& operationibus attingunt. quod faciemus,si prius, ut vulgatissimam,ita Mutilissimam membrorum diuisionem explicuerimus. , ,
OvMANI corporis partes quaedam sunt homogeneae; quaedam heteroge , nece:hae,quemadmodum nomen ipsum prae se fert, ex aiuersoru generum partibus constant: ilia constant ex solis primis elementis, & sunt undequaque similes :qupe a Graecis nonnunquam appellantur id est, continuae partes sui ego intelligoὶ quia secundum formam & materiam continuae sunt.
Rursus, partium,quibus corpus constat,quaedam dicuntur, partes aut particulς ή, sine adiectione:quaedam dicuntur instruma 'ta,organave,aut partes instrumentales; aut,ut quidam athloquuntur, partes ossiciales. quae nomina usurpatissima sunt inter medicos.quibus autem rebus dentur,opus est,declaremus. Nam pars
definitur circumscriptione in principio primi De usu partium; ubi ita dicitur: Qtiscunque corpora,neque undequaque circumscriptionem habent propria; neque undequaq; coniundi a sunt alijs: haec particulae vocantur. Instrumentum vero definitur operatione primo Methodi capite sexto, ubi ita inquit Galenus: Instrumentum vero appello animalis partem; qu. perfectam edere operationem potest:veluti oculus visionem,&lingua loquelam. Ex dictis videtur manifestum,neque partem eam quae pars absolute dicitur, vel membrum, vel parti- 1οcula; neque instrumentum posse esse partem homogeneam:sed necessarib esse heterogeneam. Nam homogeneae neq; conformationem habent, aut figuram: Deq; perfectas edunt operationes. Galenus libello De differentia morborum' simplicibus partibus dicit accidere temperiem, aut intemperiem: multiformi
bus,omnia quae ad compositionem spectant. QDe simplices nullam habent
70쪽
hropriam circunscriptionem.Iam Vero operationes,quanquam ratione homo- nearum siue smplicium partium sunt dicξnte Arithotele L. De partibus inicimalium capite primo: tamen instrumentorum sunt, & partium ad operationes habentium figuras accommodatas: ut visio est oculi, in quo tame est uniea sim plex pars,humor crystallinus,visionis causa:&reliquq usum aliquem pristantilati libello de Differentia morboru.Itaq; perfectae operationes ut fiant ,his omni bus est opus.Quare perfectae operationes,simplicium partium non videntur es se. Igitur pars simplex no potest esse instrumentum,membrumVe,aut pars cor
poris.Sed contra est,quia Galenus ii odem loco primi libri Methodi praedi
ib ctis subdit haec verba: Ad eunde modum,&Veme,&arteriae, &neruus, tum in-' ' strumeta tum partes animalis sunt. Sed hae partes simplices sunt. Libello De dinferentia morborum capite xertio,exempla simplicium partium sunt arteria, v na,neruus,cartilago,& ligamentum. Aristoteles etia secundo De partibus ania maliu capite secundo inquit: Siccae& solidae inter homogeneas partes sunt, os,
spina,neruus,vena. Itaq; venae,&arteriae sunt simplices partes: quas tame instrumenta esse,& partes dixit Galenus. Et si nullus dicat,ratio confirmati habentenim circumscriptionem propriam,nempe,figuram rotundam, & oblongam, da operationem perfectam, pulsationem scilicet, & sanguinis delatione. Haec itaq; est in horum nominum usurpatione controuersia,quae ut dissoluatus, illud opusio est animo concipere: partem aliquam, homogeneam dici, aut quoniam reuera simplex sit, aut quoniam sensui talis appareat. Arteria, ac vena,& neruus sensui simplicia videntur:&proinde talia dicuntur,tum ab Aristotele,tum etiam a G leno in libello De differentia morborum, ubi ad sensem referebat, quas partes simplices,aut compositas appellauit, Vt ipsemet declarauit eo loco his verbis c pitis quarti: Hoc vero in loco non adeo ad exactum est consideratio redigenda. Id unum tantum animaduertere oportet,simplexne ad sensum,an composita sit animalis particula:tamen reuera simplices non sunt,neq; alia quςpiam partic
la sensui subiecta,ut dicitur decimo Methodi ca te vltimo: Si quidem in singulis simplicium,ac primarum,quas vocant, partium; alia portio substantiς illarum; 6 est,ueluti fibrosa, alia membranosa,alia carnosae sicut, exempli causa, cum vena unam tunicam habeat,& eam tenuem, licet fibras tamen in ea inuenire multas. Hoc clarius adhuc dixit libello De inaequali intemperie, ubi negauit, venam Marteriam simplices esse partes his verbis: Digitorum rursus sunt ossa,& cartilagines,& ligamela,& nerui,&arteriae,Venae, membranae, &caro,&teneones, cuatis,ungues,& adeps.llaec autem diuidere in aliam speciem non est: sed sunt um quaq; similes,ac primae:exceptis tamen arterijs M venis.hae namq; ex fibris,&membranis sunt conditet,veluti in tractua dissectionis ratione est traditu.Qu re videtur hic rursus contradictio esse in Galeni verbis, cum alibi venas S art rias simplices partes alibi multiformes dixerit. Sed neq; hic, neq; illic est. nam o neque instrumentum,neque membrum potest esse reuera simplex pars: tame senia potest esse simplex. Et vena,& arteria sensu sunt simplices, natura compositae,acheterogeneae partes.Sed contra est,quod Galenus in eodem libello De differetia morborum inquit Instrumenta esse dissimiles partes, & tales ad sensum dici. Tamen neq; hoe est dictis aduersisti.nam illic monet, duplicia esse instrume
ta, quaedam prima,qualia sunt,uena Marteria;haec sunt exact e multiformia, simplicia adsensum: aliasecunda, qualia sunt, manus, & caput, quae multiformia sunt etiam adsensum. Itaque partes exacte simplices,noque partes absolute,noque membra,neque instrumenta, neque partes instrumentales, neque ossici
les somnia enim haecnomina video circumferri) dici possunt: tamen quae si s 6 plices a medicis dicuntur, quia tales ad sensum sunt, esse possunt instrumenta prima. Instrumenta secunda, ad sensum etiam sunt heterogenea. quare de hac quaestione, quae fere est de nominibus, haec sussiciant.