장음표시 사용
391쪽
facultates quoque insitas vividas reddere. Quippe sine hac vitae a corde participatione, facultates illae nutritivae minime in actum educerentur, sed jace rent torpidae ac consopitae; quemadmodum in animi deliquio videre est, in quo facultates illla omnes Ianguescunt, idque Phia minusive, prout ubtalem influxum magis minusve impediri coni,
gerit. Quamobrem licet facultas attractrix, retentrix, concoctrix, atque expultriX, aliquatenus in nat ratibus partium constitutionibus fundatae sint ;haud perficiuntur tamen, nisi vitae a corde participatio accesserit. Ide6que cum Peripateticis fatem dum est, cor recte statui principium dispensationis vitalis sanguinis per arterias. Cor autem venosum quoque sanguinem tu omnes Partes venarum opera distribuere, adeoque di
pensationis ejusmodi originem esse; istuc profecto
neutiquam concedimus. Venae enim nihil extrorsum ad partes efferunt,uerlim quod ab arteriis elotum est, ei soldm regerendo inserviunt: quemas modum ex doctrina circulationis sanguinis luculenter constat.
Eadem etiam sententia pariter refellit priorem partem secundi fundamenti Galenicorum; nempe hepar per venas sanguinem spiritusque naturales in omnes partes effundere. Nam si sanguinis mo tus in venis introrsium solum spectet, qui poterit aliquid foras per easdem emitti Porro, cum Galanici dicunt, facultates natura' Ies ab hepate in alias partes per venas dispensari iid non ita intelligendum est, quasi facultates illη ab una parte in aliam transmigrarent quippe hoς Pacto accidentia transilirent e subjecto in subjectum I
392쪽
ctum : quod in sana philosophia minime serendum est;) sed credendum, voluisse eos, hepar,dum sanguinem cuti opinabantur) spiritibus naturalibus impraegnatum ad omnes partes emitteret, iis dem illis spiritibus facultates quoque naturales contribuere, vel saltem in partibus ipsis excitare. Haec, uti arbitror, eorum sententia est: quae si iuerita sublato iam illius fundamento dispenseum ne videlicet sanguinis L spirituum naturalium per venas) necesse est Sc ipsa simul corruat. . Enimyero si hepar nec sanguinem neque sipiritus natur ales venarum opera Propellit 3 quom, . Q, Precor, spi, rituum illorum adjumerito, familiates naturales inseverit Quapropter adversus Galanicos conclum dendum est; hepar, venarsim beneficiρ, nudim pablicae pensationis Originem esse. ,
9stquam hactenus munera illa , quae hepati 1 iam olim sed falso attribuebantur, repudia vimus ; superest, verum propriumque illius ossi
sicii autem nomine, nequaquam intelligo rem nuid Ieii eiquam a publica ejus actione aut ou distin- nomine in is sed vocabulo solum concreto usius sum, ut telligeημι Rxr que in se quodammodo comprehenderet. 'Lnimvero partis ossicium, Se actio publica atque ululi significationis sunt adeo conterminae, ut in vi tato dicendi genere , alterum in alterius locum
393쪽
haud maIe shbstitui possit. Nihilominus ut in eorum grati am,qui minutias hujusmodi severe pensitant, quantulum sit inter illa discriminis plane contiet ; id nunc univer3e dicam. Actio partis public revera ita ni senilicat, quod ossicii illius ii, mine intelligimus ; sed inationem, quae ipsi cum agente' intercedit, una compIectitur: similiter se usus publietu, idem ossicium designat, quatenus ad totius corporis utilitatem refertur : denique, offerudit ipsium utranque hanc significationem includit, & praeterea partem ad id muneris praestandum obstringi innuit. Nempe istud hepatis ossicium tive actionem, sive usium, seu munus voces9 res est, quam quaerimus...ubb. Si iPsixis hepatis amplitudinem, si magnitud,
hoissim i m Vasorum ejus, teXturamque horum admirabi-clin. lem me quibus omnibus antea dictum est9 spectemus, fatendum necessario erit, esse organum nobile,atque publico alicui & praecellenti usui inservire. Neque enim naturae mos est, magnificas fabricas in pompam inanem struere: nec solet integrae cuipiam animalium speciei idem organum largiri, nisi ipsi magnopere ex usu fuerit: multo que minus cunctis animalibus idem organum semPer impertit, tibi alicui eorum generi parum ad modum commodi allaturum sit. Obiservatione
Prosecto dignum est quod, licet lien ia pancrea in quibusdam animalibus desiderentur, plurimis
que piscibus pulmones desint, hepar tamen in Omnibus reperiarur: certo indicio, muneri ipsum ex imio necessat loque destinari. Neque sane existi' im udum est, partem aliquam tam universaliter u literia, Omnibusque animalibus concessam, esse in ullo eorum exigui momenti: videtur enim in ali
394쪽
quo fundatum esse, quod in cunctis animalibus necessario requiritur deoque, ut singulis illius generis speciebus iniit, plane Deeesnim est. Uncie autem fit, ut pars haec cunctis animalibus tantopere ex usu sit Non quidem inde provenit, quod ad quisnam issensum aut motum lit necfisaria: quippe hepar ex. . ilis admodum sen'us est, nec sua sponte ullo Pa
cto movetur. Nec magis fons vitae censenda est, qui omni u calculis cordi merito tribuitur. Ad in Oneg vero naturales quod attinet, generationi nequaquam inservit; neque ossicium ilIius publicum coctioni destinatur; siquidem nec chylum neque sanguinem efformat, ut antea a nobis diactum est. Quamobrem ossichim illi aliud nullum superest; praeter aliqualem sanguinis depurationem. Est quidem verissimum, singuinem variis modis
depurgari : renes nempe falsium ti terrestre excrementum cum materia potulenta mistum ac dilatum exonerant: pancreas similiter materiam aliam a nemine hactenus explicatam evacuat: aliaeque
complures partes peculiaria huiusmodi ossicia nactae sunt. Verum si hepar spectemus , ceu Partem sanguinis alicui depurgationi designatam: simuI-que vesiculam felleam eidem annexam, & Porum bilarium per illius parenchyma distributum ii tueamur ; dicendum profecto fuerit, hepar in eum finem a Natura institutum esse, ut sanguinem abile defaecatum reddat: atque istuc illius officiumque,quod hic quaerimus. Qua de re ut Plenilis atque luculentius constet, propositiones liae Porro adstruendae veniunt. 3. Bilis, non est humor aliquis nutritius, sed Prusti γψRRe eXcrementitius, eoque nomine a sanguine R Τ Α segregandui.
395쪽
2. Calor vitalis perpetua sanguinis coctura, in ipso amarulentum sive felleum ejusmodi h morem necessario producit. 3. Sanguis, in quo selleus iste humor maxime abundat, in circuitu suo ad ventriculum, lienem, Panereas, mesenterium iac. potissimhm tendit ;humoi que ille amarulentus. tr; nfituper eas parotes facto, quo facilius a sanguine secernatur, Prae- Parationem aliquam .adipiscitur. q. Sanguis hoc pacto ad separationem fellei humoris praeparatus, non clebuit in cavam regredi, priusquam ab eo depurgaretur; heparque solum, Prae caeteris omnibus partibus, purificationi hin iusimodi est accommodum.
Propositio prima. I, XTIdendum, quali sitam humor bilis sit ; sta-
V tuendumque , non esse iIIum humorem nutritium, sed omnino excrementitium, ac deberea sanguine separari. Bilis es, Elementa, e quibus constat, videntur esse pauci enm, e spiritus, aliquantulum suIphuris, plurimumquς rissc salis, aquae, M terra Spirituum paucitas vel inde apparet, quia ama rities haec non est ab initio, sed absumptis dulci bus spiritibus demum exoritur; &, si qui horum superfuerint, fixi sunt, nec dominatum obtinent N 're silphuris etiam magna copia adest,si minΙem ejus solam speci emus , quippe humor iste DOR
396쪽
est admodum oleo sus sive pinguis,neque flammam ex facili concipit 3 imo vero ignem, non miniis quam aqua, extinguit. Sulphur tamen in eo principatum obtinet, utpote ab adustione exaltatum, unde quoque amaritudo illius progignitur. Sal, licet quantitate praecellat, non tamen in eodem dominatur, sed silphur dumtaxat exa hii uacre magis reddit ; qualitatque eius absterso auunc originem dueit, quae usque adeo manifesta est, ut fel bovinum interdum saporiis loco veniat. Pars illius aquea seu phlegmatica, liquiditatem sive madefaciendi potentiam largitur. Pars tema incrassat, ia corporaturam exhibet, qua fit, ut in aqua si1bsidat. Fitque etiam nonnunquam , ut partes aliquae terrenae ia salsae praecipitentur, ea, culosque rotundos in vesica sellea, atque tubulos lapideos in poro bi Iario producant. Calculi isti
pallent, &. nonnunquam extrinsecus flavescunt, i tus vero Q sco sive ravo colore conspiciuntur . sunt etiam cretacei, fragiles, spongiosi, Sc leves adeo, ut aquae interdum innatent. Partium terrenarum intima missio eaque per omnia aequalis eum aqua, sale, & sulphure,lubricitatem hujus humoris internum producit. Qualitates bilis primariae,simi caliditas & siccitas: qualitates,l potentialiter nempe sive effective tales fiunt, non Rutem actu ; quippe bilis tangenti frigida depre-l henditur, & non secus atque alii humores) mad secit. In corpore autem animalis, ob adusti λυl Phuris dominium, eaIefacit atque eXiccat. Praeter lubricandi & abstergendi facultates,quasi di Simus, est etiam aperitiva,putredinique Ob Ω-li3 Praecipue in ea copiam) resistit. Ipsa quidemn n tam alterabilis est, quam mutandis aliis ido
397쪽
nea; quod ab arcta partium illius unione, spiri tuumque inopia proveniL; quiPPe i iritus, praeerassioribus aliis elementis, facile separantur. Humor ille quamvis crasIus sit, ViX quicquam tamen sedimenti deponit.
Amaritudo illius una cum qualitate nauseo acri, partεsque vellicante) lubricitati atque ab stersioni ejus conjuncta, facultatem ipsi aliquantulum purgantem imprimit. Siquidem prioribus
illis qualitatibus excretricem intestinorum facul, talem extimulat; posterioribus vero, eadem l brica reddit. Genuinus humoris hujus color ex pallido flavescit: interdum vero iecundum adustionis gradus9 saturate flavus, aliquando viridis, ia nomnunquam ex susto flavescens conspicitur. Si illam in ventriculo aut intestinis sanguini aliquantisper commisiceri contigerit, fuliginis colorem induit; εitque fortassis famigerata priscis seculis atrahitis. Ex dictis videre est, .humorem KIIeum nutri es ni minime conducere: quippe lenes se avesque
ejus spiritus jam evanuerunt; & quod illi spirituum superest, ab adusto sulphure quod illic prin-CiPatum tenet) coercetur, ia amarescit. Est etiam nauseosus,corrosivus,ti partibus omnibus noXius suoque insuper calore atque siceitate, hunaiditati earum radicali plane adversarius, iisque adeo nu triendis proris ineptus. Denique quoniam 3 Partibus alterari nequit, ipseque mutandis illi Valde aptus est; nihil sane commodi, verum dam ni plurimum aecesserit, si diutule in corpore as servaretur. Concludo itaque, nequaquam nutri lium, sed excrementitium plane humorem esse.
398쪽
C A P. XXXIX. Propositio secunda.
H Sserimus, calorem vitalem perenni san-odomodo guinis coctione, in eodem amarulentum bilis his sive selleum ejusmodi humorem necessario progig- '
Quanquam sanram diversitates ac mutationes ' stet haud periectum indubitatumque principiorum om- 2
nium elementarium in miXtis corporibus, & vir mentis dijuis iuram eorum iudicium praebent; Proculdubio ta- dicat. men certitudinem inde majorem, quam hactenus contigit, indipisci liceat. Quippe ausim dicere, Iiunquam in rerum saporibus variatum esse, quin vel additio, vel ablatio, vel exaltatio, vel depres sio unius pluriumve principiorum elementarium accederet. Videtur itaque natura donasse regulam satis idoneam, qua de gustu rerum discrimina cognosceremus 3 sed eandem ab humana Industria minus excultam esse. Est quidem, fateor, gustatus aliis quibusdam sensibus multis nominibus inferior: in misturis tamen rerum, earumque virtutibus dijudicandis, Drtasse caeteris omnibus praecellit 3 inque eum mnςm, tanquam explorator, habitat in ea parte oris, qua esculentis & poculentix iter Natura patefecit; ne quid damnosiim aut insalubre in cc rpus irre
FacuItas videndi jampridem variis artibus ad 't. Rusta est, non potest autem gustandi potentia indo. i iisdem queat.
399쪽
Cap.39 iisdem modis promoveri: id solum ad hanc rem conduxerit, si gustus in misturis rerum, earumque virtutibus aestimandis, praestitutis quibusdam regulis dirigatur. Est quidem res isthaec ut summae dissicultatis, sic M usus eximii ; atque idcirco prima hujus generis tentamenta,uteunque imperfecta fuerint, haud ingrata tamen fore sperandum est. Impraesentiarum autem, quoniam reliqui sapores ab instituto nostro alieni inni, de amaro, dulci, atque acido sollim tractabimus. Imo certe hieloci de amaro tantum agendum videatur: istuc
vero qui possit, contrario ipsius dulci nempe
incognito ia quomodo dulcem saporem rite imtelligas, ignotis eius contrariis, acido scilicet tiamaro Quamobrem, aliis saporibus omissis, agam hic non solum de amaro, verum etiam de dulci x acidor 8c quoniam aciditas quaedam dui cedinem Praecedit, glia vero eandem siubsequitur; similiter amaror quidam ab initio persentiscitur, alius autem post dulcorem demum exoritur; Pro Pterea de utrisque aliquid dicemus, prout res postulaverit.
σκ' ,' Praeterea, quoniam stiritis proprie sic dicti, inibis ini IRRm caetera elementaria principia, in faetendis ritur. mutandisque rerum saporibus, plus possunt; de iisdem paucula praemittam, ia de reliquis elemen eis quaedam obiter duntaxat pro re nata indicabi
in fami yQς'bulum quatenus corporibus tri- ὸ.f. - buitur, varia significat. Primo autem quodlibet corpus ad volatilitatis gradum rarefactum, spiritu olim dicebatur e quodcunque autem crassius er/tre minime volatile, id e censu illo eximebatur
Atque hac significatione, ventus, aer, Oris bali
400쪽
tus, ia quaelibet exhalatio si ritus nomine indigitabatur : nec male sane haec nomenclatura illi
invenit, qHatenus a spirando deducitur. Spiritum vero istiusmodi non intelligimus, clim de eo, ceu de principio misturae elementari, agi-
Secundo, mos est corpus quodlibet subitis, ast,
vum, valdeque penetrabile, spiritus nomine insignire. Ita nimirum dicimus ipiritum aceti, salis,ia vitrioli; atque olea etiam distillationis arte prolecta, spiritus dici possunt, veluti oleum sit cini, ia e lateribus. Sed neque haec, propriissima nominis acceptione, spiritus appellanda sunt; cum sint tantlim sales fixi, & crassa olea, distili tionis opera subtiliora reddita. 3' Spiritus vocabulo intelligendum venit elementum illud, quod, post debitam fementationem, licet haud antea, sita
sponte irsum nititur, ia fit volatiIeue imo vero quod abiturum sit, corpusique Plane mortuum relicturum, nisi ab extrinseco arceatur. Spiritus hic in distillatione, post praeviam fermentationem primus ascendit, ia in vasculis vitreis spiritus no mine asservatur: ut spiritus vini, rosarum, anisi, &c. Atque haec est vocabuli stiritus acceptio propriissima, quatenus intelligitur esse misturae pars elementaris. Chymici eum Mercurium dicunt, eadεmque nomenclatio crespecta volatilitatis, quam a fermentatione adipiscitur) in illum probe quadrat. Mercurius, sive spiritus iste, est duum generum: est enim Mercurius pinguis, sive sulphureus; est etiam macer, sive salinus. Spiritus Mercur pinguis elicitur in forma olei, macer autem sub specie aquae. Prioris generis sunt chymica olea I.e r . sive spiritus cinamomi, anisi, rosarum, &c. Poste rioris