Zootomia democritaea, id est anatome generalis totius animantium opificii : libris quinque distincta, quorum seriem sequens facies delineabit

211쪽

CApuT VIGESIMUM. naenis si facilisque occasio, dispar tamen est exitus,& siC ., quidem in plurimis habet. Uerum accidit quoque,

ut multa sint cuique obvia visuque& tactu familiaria, non obseem quae neque etiam extare advertuntur, & tamen reverasimi; Equorum numero tum alia sunt, tum numeri,

fissarius praesertim & geometricae figurae omnes, quihus apprime utitur natura in animantis cujusque fabrica, & tamen a nemine, quem sciam, ha ctenus sunta deprehensa ; id est, neque earum detecta procreatio, aequeinventa ratio. Hujus ego rei rationem omnem y usum nuper meditatus , si prodidero, non parvUm

operae pretium in hac animalis Philosophia me fecisse

putavero.

Itaque rem aggrediens sic exordiar. Ex iis omnibus, quar coelo terrisque conspiciuntur, tum, inquam, aetherea, tum exprimis mundi naturis, quae quidem , elementa vocantur, conflata, nullum, quantum ego video, magis variae multiplicisque naturae videtur esse, quam corpora Viventium, sensus motusque capacia e

proinde sapienter a primis nominum impositoribus factum accipimus, qui hominem quidem vocarent Microcosmum, id est , unum omnium mundi corporum compendium & quasi epilogum. Animalis vero Animat ambiua vita aut hujus conservatione nomen fecerunt, Vi quanquam aptius quoque Latini, qui ab anima se

marunt idem. Nam anima quidem cum ad multas Anima-- numero functiones a composito sui ipsius corpore e- 'dendas ordinetur, ad has totidem organa requiruntur ad haec vero eadem multae Virtutes , quae propriae eum anima conjunguntur & coeunt. Vitae quoqU Vis Gnse licet unus finis sit, nihilominus innumera prope requi- - -

212쪽

Multa ad

Aominis consititutionem remma o

rit : Primum locum desiderat, in quo recipiatur , penpetuoque conservetur, sub principis cujuspiam administratu: deinde etiam eget satellitio, qui spiritus db

Cuntur ; his autem canales requiruntur, per quos de scendant, ne dissipentur errentve in aperta via. Adhuc autem , ut accensus perpetuo maneret focus vita,

fuit opus ventilabro, qui loCus partesve fuerunt pulmonis,& hunc sequentes thorax, & hujus musculi iunaliis permultis organis, quae aeri serviunt introducendo ac praeparando. Sed vitae cum jam habuit animal dispensatricem facultatem & famulitium , de instrumenta, ex alia parte indiguit alimento, quo&conservaretur& augeretur a prima aetate, & propagareturuadultum. Sic ad hos usus multae fuere virtutes &m ubia organa, quae quis brevissime explicet. Quis explicet quoque compendio satis tertium aliud principium &suam familiam, quae sensum m otum que habent sust, tare ad persequenda animalis commoda fugiendaque incommoda procreata 8 Itaque perplura ad universam animalis & ejusdem partium constitutionem necessaria fuere, videlicet temperamenta &substantia, compositio, figura, magnitudinis ratio, numerus, situs, superficies, exortus atque inuertus, & ut sum macini dicam , conformatio multiplex, ac multiplex operatio, licet unum complexu evadat animal. Ad hanc igitur officiorum varietatem necessariae sunt figurae multiplices, quas cum natura multa obscuritate contegerita, nos tum conabimur, quantum in nobis erit, apertere'

Prima omnium est lineae figura rectie, quam stane homo repraesentat, non minus quam arbor procera i

214쪽

Zoo TOMIAE PARTIS SEcU D E res scilicet, qua carent caetera bruta omnia. Licet autem & simiae & ursus, & sciuri partim recti stare, partim sedere, Giratia vero propter pedes priores multo pro. ductiores posterioribus sane quasi recte incedere vi deantur; nihilominus haec imperfectae sunt dictis hel

luis ; & simia, quae ab hominis similitudine potissimum

nom inatur, non ad artes exercendas vel sedet , vel recta stat; sed ut homines ridicule aemuletur, ut 3. de Us partium c. Ι9. Galenus eXplicavit. Nos vero videmus hominem ardua loca scalarumque cacumen superare

recto corpore, sed non ita simiolas Sc hoc genus, qua non nisi ad parallelas prope lineas adscendere queunt quatuor pedibus nixae, & in plano etiam non nisi diffi Culter&laboriose rectum super pedibus posterioribus Corpus circumducunt. Nam neque femoris os recta adischium insertum, neque longum &productum est, caneo pedem sunt nactae. Sic progreditur quoque homo per diametrum; testis est Arist. in lib. de Incestu. Cujus rei verum semsum cum a paucis videam cognitum, tentabo equidem explanare, & eo libentius quod rectam hominis figuram magnis momentis declaratura est haec expositio;& quod admirabilius est, ita ad rectam lineam conformatus est homo, ut si sedeat, poplites flectat, etiam re ctus haec faciat; & si cubet , etiamnum similiter Sei

non ita caeterae animantes, quarum non nisi partes universi corporis rectas inveneris, ut femora, crura. , ah, Atque hςc quidem de recta circa fabricam anima. minis linian lis linea philosophatos nos esse sit satis: Curvam vero ibneam inesse cunctis & ratione praeditis & carentibus imde apparet, quod spinete dorsi neXura in anteriora sena- per

216쪽

abfuis per est; cumque intra chorion in uteri conclavi con.

gum embo ceptus embryo manet, convolutus conglomeratusque

est totus in semetipsum, ita ut florem referat immatu rum, qui idem foetus egressus subinde suis e claustrii eidem explicato flori comparatur. Sicut autem deun oeulti versi Corporis globo dixi, ita e suis partibus oculus, quq pars est maxima ac dignissima,figuram hanc undiquaq; perfectam habet. Atque haec quidem communiter animantibus, sed homini miris modis & longe plurimis usitata & crebra est it corpori primum secundum seipsum : namq; ad hujus umbilicum imposito primum

altero pede circini, atque altero per manus pedesquo extremos circumducto exquiutus fit circulus, auctore Vitruvio.

Sed partium quoque corporis plurimarum eadem est figura sive circuli plenum ambitum quaesiveris, sive dimidium, aut dimidio minorem, si perfectam hanc quidem, in capite prompte habebis ; si imperfectas vero, in caeteris aliis. Quod cum fit, videtur mihi ex circuli figuris semiperfectis & cavo situ & convexo dispositis, plurimum aute alterne, sic perfici decentissi manimantis cujusq; formam; ut in hominis apparet sive anteriori circumscriptione, sive posteriori, sive deniq;

elaterib8 utrisq; , quas omnes minute observatas quam to firmius aut penicillo aut Coelo referent artifices, eo concinniora venustioraq; sua exigent monumentata:

Mirumq; est sane, ut in animantibus, puta sanguineis nedum communiter, sed pro valetudinis modo constitutionis haec forma eluceat perfectioris. Porro si maxime habitae sint& vegetae, in his exquisitus visetur descriptionis hic modus; si macilentae vero sint &morbO

217쪽

se, obscurior & diminutior advertetur. Nempe in ve- setis & bene valentibus ductus curvilineus circinatiore indebilibus vero&minime habitis complanatior. itaq; & ad formae lectioris vel secus haben tis depingenda describendaeq; valebit artificibus liqc observatio: Valebit etiam vero in plantarum genere imitando,quaest simili fictionis modis gauden lassi hos bene observaVerisi nostrum enim non est, de his modo disserere. Sed dicere incipiemus de figuris omnibus, quae ex restis curvisq; congeneribus & mistis confectae in eadem animantis fabrica reperiuntur. Ex his prima erit

218쪽

Secunda est angularis rectangula,quq ex femore ischimque sedente ad rectangulam sellam homine fit: Γ e, equidem opinor, dictum gamma sit, Italice falso gam' ba, quod T. graecum ad normae amussim descriptum sreferat, Cum in rectangula est simplicissima figura: similiter

219쪽

CApuT VIGEsIMu M. et O niliter A ad amussim flexo genu calcaneoq; fit idema rectangulus; fitq; etiam in digitis

omnibus in se ipsos, aperta Clausaque quantum fieri potest palma, compressis. In quibus omnibus 'articulis similiter & obtusi acutiq; inguli conformari possunt. Aquibus simplicissimis figuris, si ad

musculos processeris, in his compositiores reperies, in pede annularem ; in naribus ovalemunium- his triangularem, in brachio del-toidem, in collo scalenum, in abdomine pyramidalem, in medio quadratum, in homoplata rhom-boidem& trapeZium; quas ipsasi aras & alias, si diligens fueris, etiam in ossibus cari lasinibusq; comperies. Atq; haeto quidem hactenus, quae prope quam manifesta dissecando cognoscimus: Caeterum, quae subtilius observata incompertaq; ad hoc tempus ab aliis i hominis fabrica, nos ipsit prospeximus ex hoc gener , jam nunc his, quae sequuntur, rhapsodiis ostendentur , descripturis hominis partes pictoribus non infrugifera.

Exornata igitur suis atq; aliis figuris corpora, natura suos actus suas istorum habitudines approbante , quam plurima recepere artes prototypas, quas deinde vel i-mtati fuere homines, vel imitari potuere. Quod utrumq; genus in multis, quae equidem collegi, demonstrabo per omnem promiscue fabrica enarrata. Quod

ideo dixi, quod eadem in homine vel protulerint, Vel B b 3 Proin

220쪽

proferenda voluerint alii. Sed errarunt, haud equissedi fallor, quando sunt haec tam unius generis perfectissimi propria, quam multorum communia. Abusus auteae huic rei non deest & naturae ordinis perversio , quem ultorum sunt sub uno genere complectendo. At haecin belluis primum observata rerum inVelltarum mons ratantiquitas, quoru unum illud est,quod 'M, in OX subjiciam. Videlicet hi, qui primum&urbes eos mani om didere, & sub unam universitatis formam multorum ci latebo hominum coetum coegere, utrumq; id quidem nos z-aliunde traxere, quam ab ordinatione ista corporis qua ipsam bene institutae Reipublicae compararunt & Ari. stoteles & plato, clarissima duo sapientiae lumina: Quarem ipsi cum indefinite ac praepostere, quantum ipse res docent,protulerint,praest at hac occasione rite ae luculenter explicare, rem quidem neq, inutilem omni bus neq; injucundam. Tollit-ρο, Principio si spectes urbis aedificiu murosquidem undiq; ingentes ad arcendas incursiones insulturi, hostium excogitatos, monstravit extimum corium, testa, Cortice, villis, setis, pennis, squamis, Velleribus, conteratum q; corpus universum ab extrinsecus occursantibus a. injuriis tuetur. Amplius autem, ut manus cum dena

digitorum phalange defendendo corpori sunt; ita munitissimis urbibus sunt propugnacula Cum tormentie hellicis in ambitu e laterib' exporrecta, repellendis hostibus opportuna. Atq; etiam ut caput iublime cum sensibus exterioribus universo corpori perspicit; sic in urbe arx civium tutelae custodiaeq; praefecta est, atq; haec belli sunt tempore.' Sed in otio pacis haec ab animantium fabricis S