장음표시 사용
161쪽
l sive assiduitatis naturalis exemplum satis admirandum subest, quod mihi pro Certo narrabatur de morione quodam, i ante aliquot annos, in vicinia nostra degente ; qui, ut ut futilis et ineptus, tamen horarum interυalia, sine quovis indice, exactissime dignoscebat; et quoties integrae horael elapsum esset spatium, qua sit vivum fuisset horodogium, ill lico totidem numeratis bombis, istius horae numerum ta- leni personabat, nullaque circa res alias occupatione in hujus pensit omissionem seduci potuit. Hic ab initio sole j bat horologii sonantis, singulos ictus alta voce obstrependo imitari; quotiescunque nimirum campanae horologicae sonitum audivit, statim inclamabat unum, duo, tria, &c. singulas pulsationes successive repetens; hinc postea evenit, quod spiritus animales a diuturna imitatione, tali motu juxta stata temporum intervalla citari assueti, tandem sponte sua, nulloque ducente, quasi rotis dentatis spatia labentia emetirentur, easdem periodos distinguere
Possit hic obse ivari, verisimillimum esse hujusmodi periodicum recursum sensationum ac motuum praesertim in . fatuis locum habiturum, qui paudissimis gaudent id eis, per quas animus ab eadem objectorum serie abstrahatur; atque ob eandem rationem fieri potest ut infantes quoquo et bruta animantia saepe eodem modo a consuetudine gu
Posterioris exemplum egregium desumere potamus ex celeberrimo scriptore Gallico Michel de Montaigne. Verba in ipsius lingua vernacula proferre licet. Les Boeula qui servolent aux jarditas Royaux de Susis, po ur les arrou- ser et to urner certaines grandes roues a pulser de l'eau, ausquelles ii y a des baqueis attacheg comme il s'en vo id plus leurs en Languedoc) on leur avolt ordon ne d'en tirer par jour jusques a cent tours chacuta, iis est olent si accoustumer a ce nombre, qu'il est olet impossibi e par auculae force de leur en faire tirer uia tour d'avant age, et a fans nil leur lasche, iis flarrest olent to ut court;V Chap. xii. ologie de Ralmond de Sebonde. Celeberrimus ille philosophus hoc profert tanquam e X-emplum brutorum animantium scientiam numerorum callentium. Postumus autem hanc rem melius explicare, si eam ad vim consuetudinis reseramus, cujus multa alia exempla a brutis animalibus exhibita occurrunt.
Tam multis jam prolatis exemplis de specialibus consuetudinis effectibus, idoneum uideri possit quibusdam ob- a serva
162쪽
servationibus de magis generalibus et complicatis ejus es-fectibus opusculum hoc coronare. Quoniam jam observavimus magnam in omni sun stione corporis consuetudinis vim esse, eandemque Potestatem habere flatu end p methodum qua sola hae fanctiones pons ni praestari, nequimus irificiari, veram esse Celsi observationem, Quod contra consuetudinem est, nocet, se a molle, seu durum est. V Lib. i. cap. 3. Ex quorum verborum parte posteriore concludere licet, domnem impressionem, sive sit ea validior sive debilior quam cui assuefactum fuit corpus, ei nocere posse, praesertim si nova ista impressio in seriem quamvis, cui assuefacturn suerit corpus, se in trudat. Ita si aliquis Iectum mutaverit, haec mutatio, quod ad solitam vitae rationem spectat, levissima quidem videri possit; sin vitae ratio diu antea aequabilis perstiterit, levis etiam hujusmodi mutatio somnum turbare, adeoque corpori plurimum nocere possit. Hic observandum est nulla ua rem strictius qua in somni status cum solitis suis circumitantiis esse conjunctam; etiam conjur gitur cum talibus circumitantiis, qualis est strepitus, qui omnino contrarius videtur isti imprectionum
absentiae 1 omno tam necessariae. Ingeniose admodum obfervat AREΥhEUs CAPPADOX his verbis ΥπM ι τα ΟυνηθιοηV cuique vero usitata lomnum accersunt; Iib. i. de Morb. Acut. CAP. I. Et haram rerum assuetarum sequentia profert exempla
tima navigatio, et littorum sonus, et undarum in Urmur, ventorumque bombus, et maris navisque redolentia: Mulico tibiarum exercitatio quietum a fieri, aut lyrae cantu S, aut Citharas, aut meditatio puerorum canentium; lucti autem masti stro puerilium fabellarum enarratio atque ita aliis alia animum demulcentia somnum insinuant. In eum Ati notator P. PET1Υ. de singulari solitarum sensationum effectu scribens, sequentem ex Lacuto Lus
iano historiam notabilem prosert: Quum Lusitaniae Reae Sebastianus ex Con imbrica Olysipponem proficisceretur, quCddam oppidum maritimum pertransens, tanto gaudio ab oppidanis excipiebatur, ut pasiim in foribus suae quisque domus odores sustarent: Viae autem qua transiret oribus ite merentur, ac totus denique aer susii tu, oiganis ninsicis, et populi exsultantis plausu arderet. Cui turbae eum se quoque piscator quidam visendi cupidus immiscui det, subita vertigine correptus, ita concidit, ut pro apo- plectico in proximum tectum deserretur; qui a medicis
163쪽
ibi consuetis remediis multum vexatus, non tamen ad se redire poterat. Tum rex, misericordia motus eo Thomam
a Vei a Archiatrum suum misit; qui intellecto ut ille miser concidis et, suspicatus id quod erat, eum inusitata thymiamatum fragrantia in id malum incidisse, illico eundem in littus transferri iussit, atque ibi limo, et alga totum integi ; quod cum esset factum, brevi homo conlueto odore
De generalibus consuetudinis effectibus, et de attentione ad eos in tuenda sanitate adhibenda, multae sunt inscriptis HlPPOCRATIs observationes, quarum nulla est sequenti notabilior. Ex multo tempore consueta, etiamsi deteriora fuerint, inconsuetis minus molestare solent. O- portet igitur etiam ad inconsueta transmutationem iacere ;VAph. L. seCf. a. Quae res optime illustratur a viro egregio ALEXANDROMoΝRo patre, in hac Academia rei Anatomicae pro se Rsore olim dignissimo ; qui in Tentam. Med. Edinb. Art. 46to, tomi sti, varias historias, felicis pravarum consuetudinem in aegrotis indulgentiae profert. Eadem vis consuetudinis saepe etiam apparet in singulari statu appetitus et digestionis a consuetudine saepe determinato ad desiderandum et digerendum cibos istos ac potus qui ad vires ordinarias ventriculi minime accommodati videntur. Super hac materia PECH LINUS in 37mo et 38ino suarum, in lib. 3tio, observationum complura notavit. Ex vi consuetudinis, apud omnes recognita, fastum est, ut a temporibus Hippocratis ad hunc usque diem observata fuit regula qua cautum est ne soliti mores temere sint mutandi, vel siquando hoc necessarium videretur, omnino sensim esse tentandum. Ergo,' inquit CELSUS, cum quis mutare aliquid volet, paulatim debebit assuescere lib. i. cap. 3. Idem auctor sagacissimus, de peliculo mutationis solitorum morum saepe monitus hortatus, ne qui Sitne gravi causa repetitionem uniformem in regimine vitae admitteret, nec inde consuetudinis legibus rigidis se obstringeret. Hinc de sanitate tuenda regula ejus prima. Sanus homo, qui et bene valet, et suae spontis est, nullis obligare se legibus debet; ac neque medico, Neque iatralipta egere. Hunc oportet varium habere vitae genus : Modo ruri esse, modo in urbe, saepiusque in agro :Navigare, venari. qniescers interdum, sed frequentius se exercere. Si quidem ignavia corpus hebetat, labor firmat. Illa maturam senectutem, hic longam adolescentiam reddit
164쪽
dit. Prodest etiam interdum balneo, interdum aquis frugi dis uti ; modo ungi, modo idipsum negligere : Nullum
cibi genus fugere, quo populus utatur: Interdum in Coninvivio esse, interdum ab eo se retrahere: Modo plus justo, modo non amplius assumere: Bis die potius, quam semel cibum capere: Et semper quam plurimum, dummodo hunc concoquat. Sed ut hujus generis exercitationes cibique necessarii sunt; sic athletici supervacui. Nam et
intermissus propter aliquas civiles necessitates ordo exercitationis corpus amigit: Et ea corpora quae more eorum repleta sunt, celerrime et senescunt, et aegrotant.'' Celsus, lib. i. cap. I. Et hoc omne breviter alio loco explicat, ita dicens: V Atque ideo quoque nimis ociosa vita utilis non est; quia potest incidere laboris necessitas : lib. i. cap. 3 Haec autem optima Celsi regula, ad inducendam quam maximam in ratione vitae varietatem, homini tantum de quo ille loquitur convenit; hoc est, Homini sano, qui suae spontis est.' Hominem enim aliquo morbo laborantem, vel alio modo infirmum, opportet consuetudinis potius vires adhibere ad id quod debile est confirmandum, atque ejusdem leges jam datas accuratius observare, ne mutatio quaevis fiat quae nimis violenter corpus suum infirmum assiceret. Et ipse CELs Us, cum praecipit, ut
homo cum quadam varietate corpus moveat; recte addit V
Nisii tamen id perquam imbecillum est ;V- lib. i. Cap. 2. Et alibi obserυαυit, cum omnibus morbis obnoxia maxime infirmitas sit; lib. i. cap. 3. Haud igitur abs re fuit quod celeberrimus LUDOVIC UsCoRNARo, cum corpus suum infirmum sentiret, regulam CEL si adversatus, se ad constantem et aequabilem diaetam recepit; et hac methodo usus, vitam corporis imbecillimi ad senectutem provectissimam protraxit. Regula etiam est generalis digna quae observetur, ut qui ad senectutem vergit, quo provectior aetate fuerit, eo cautiorem esie opporteat, ne illas regiminis sui varietates facile admittat quibus junior impune usus fuerat. Atque, e contrario, quoniam raro fit, ut quivis aetate provectus nullis omnino ex consuetudine legibus obligatus suerit, ita tunc nimis sero erit, ab his solutionem expectare, et magis e re erit regimen solitum accuratius observare. Restat jam ut unum aliud tantum observemus de mutatione in usibus quibus assuefacti fuerimus facienda. In morbis qui ex mobilitate per repetitionem acquisita pendent, atque adeo qui saepe di a Peritati, vel saepe recurrunt
165쪽
runt diu post causam primigeniam remotam, vel non agentem, verisimile est, ejusmodi morbos subinde reversuros, quia pendent ex periodici S revolutionibus, quae in systemate locum habuerunt. In ejusmodi rerum statu, quaevis magna regiminis soliti mutatio, quae solitas systematis revolutiones turbare et mutare possint, etiam morbis qui ab illis revolutionibus pendent, vel qui cum ii. connectuntur, remedio esse possit. Huc pertinet aphorismus iste HIΡΡOCRATIs : Iuvenibus comitialibus liberationem faciunt mutatione S, maxime aetatis, et regionum, et victUum;V Aph. 4s. sect. 2. Quem ad aphorismum illustris V AN Sw1 ET EN annotavit, se epilepticos quosdam cognosse qui ab Europa ad Indos Orientales transvecti, omnino con Valuerunt.
Ab eodem principio Oritur quod, ut saepe Observarunt medici, per tussis magna aeris mutatione facta levetur. Atiaque ob eandem causam tam saepe de epilepsia, id observatum suit quod a GELso sic exprimitur: Et saepe eum, si remedia non sustulerunt, in pueris veneris, in puellis menstruorum initium tollit; ' lib. iii. cap. 23.
HAEC nostra, qualiacunque conamina, Prae Ceptores
venerandi, condiscipuli charissimi, faciles accipiatis obse
166쪽
DissERTATIO MEDICA INAUGURALIS,
Ex Auctoritate Reverendi admodum Viri,
D. GULI ELMI ROBERT SON, S. S. T. P.
Academiae Edinburgenae Praefecti; NEC NON Amplissimi SENATUS ACADEMICI Consensu, sit Nobilissimac FACULTATIS ΜEDICAE Decreto;
SUMMI suu R IN ΜΕ DICI ΝΑ HONORIBUS ET PRIVILEGIIs RITE ET LEGITIME CONSEQUENDIS ;
ERUDITORUM EXAMINI SUBJICIT ARCHI BALD CULLEN, Sco To-BRITANNUA. Ad diem I a Septembris, hora locoque solitis. i 78O.
Viro ornatissimo, Aledico peritissimo,
Sacrae Μ estatis Μag. Brit. Reginae, Μedico extraordinario; Has studiorum, Quibus ille plurimum contulit, Primitias
167쪽
EJUS QS E VI ET EFFECTIBUS IN CORPUS HUMANUM.
VIR sagax et expertus SYDEN HAMUs, de modo, quo
frigus corpus humanum frequenter laedit, disserens, haec Verba, notatu digna, prosert: Et sane existimo sin-
quit ille plures, modo jam designato, quam Pole, Gla- αος atque Fame, simul, perire sa).' Si vero frigori inest
potestas adeo nociva, certe dignum est, cui summa, in remedica, attentio adhibeatur. Dissertationem igitur medicam, legibus Academicis morem gerens, jam prolaturus, operae pretium me facturum existimavi, si de frigoris vi, ejusque effectibus in corpus humanum, quaedam disserere aggredere r. Hanc autem rem aggressuro, omnis, de natura frigoris in genere, omittenda est disceptatio. Istum caloris aut frigoris gradum, quem quodvis corpus ostendit, temperieni ejus vocamus: In qua temperie, quatenus examini subjici possit, aestimanda, philosophi iam omnes mensuram Cominmunem adhibent ; atque ex ejusdem scalae gradibus, ra-ione quadam sensuum nostrorum habita, inferiores quo L. lam frigoris, superiores vero caloris , indices esse censent. frigus igitur, non nisi gradu, ab illo corporum statu quem alorem nuncupamus, diversum esse, cum plerisque philo Ophorum putamus. Neque enim nos, cum quibusdam, 'utare vellemus, ullam materiam peculiarem frigorificam et existere, vel etiam necessariam esse ad effectus illos ex- aibendos, qui ex temperie inseriore quae frigus dicitur, :xoriri observantur b . Nec mihi necessarium videtur hic de natura caloris, seu
gnis, quicquid statuere , siquidem frigoris effectuum, qui
VOL. IV. . Y a o) Sydentiam. s. 6. c. I. b) Temperiei mensura, quae, in hac disertatione, usurpanda est, ς per illa erit quae in scala ilici mometri Falixenheltiani notatur,
168쪽
a nobis notandi sunt, explicatio eadem omnino erit, qualiscunque fuerit de caloris natura hypothesiis quam ponere velim US. Nec denique opus esse duco, ut sententiam quamvis de causa caloris animalium hic proferrem : Sat enim erit, si mihi concessum fuerit, corporibus animalium vivi S, calorem gignendi revera ineste potestatem ; atque tantum concedi postulo, id quod facile concedendum mihi sore credo, sanguinis motum sive circuitum, praecipue atque Constanter, in calore animalium gignendo vim plurimam ha
Antequam ulterius progrediar, notari vellem, quicqui Jde calore animali et corporibus vivis affirmatum fuerit, id omne ad corpus humanum strictius referendum.
De Prigoris, in Corpus Humanum agentis, Gradu. IIS frigoris, in corpus humanum agentis, vel absit ut a vel relativa dici potest. 1. De Vi Frigoris absoluta. V111 frigoris absolutam, illam esse dicimus, qua corpus quodvis temperiei inferioris, alteri superioris applicatum, hujus temperiem imminuit; idque, eo plus minusve quo hoc illud temperie inferius sit. Ita frigus in corpus humanum mortuum eodem modo agit, quo in quodvis aliud corpus inanimatum ejusdem molis, vel cujusvis alius qualitatis, communicationem temperies regentis. Haec autem communicatio temperiei cum corpore vivo omnino aliter se habet. Huic enim, ut jam diximus, inest potestas calorem gignendi tanta ut constanter temperiem nonaginta Octo graduum res ineat, etiamsi aere, vel aliis corporibus, temperici multo in serioris semper fuerit circumdatum. Et ita evenit, quod vis frigoris absoluta, corporis vivi temperiem nihil mutet, donec frigus adhibitum inferioris gradus fuerit, quam ille cui corpus vivum re si ii ero valeat. Hic autem expectandum foret, ut dicerem quo gradu frigus, in mutanda vivi corporis temperie, vim
suam absolutam exserat. Sunt tamen adeo multa, quorum auxilio temperies corporis vivi, quamvis frigori violent
expositum suerit, sustinetur, ut quantam vim frigoris corpus vivum, auxiliis omnibus delii tutum, pati possit, dicta foret difficile. Ex obse i vationibus autem et experimentis, quae hae tenus instituere mihi contigit, videtur, in hac nostra regione, corpus humanum, prorsus nudum ut quic
169쪽
tum, aeri aperto e positum, Calorem suum retinere, cum aeris temperies sit graduum sexaginta duorum 8, et non, nisi in temperie aliquanto tu seriore, frigus, in corporis tem perie mutanda, ullam Vim habere. In ejusmodi igitur tem periei gradibus tantum inferioribus, Vis frigoris absoluta in corpus vivum agere videtur. Et simul observandum est,
etiam in illis gradibus inferioribus, frigus, lentius multo
corporis vivi, quam corporum nulla calorem gignendi potestate praeditorum, temperiem minuere posse. Ita conditiones, in quibus vis frigoris absoluta in corpus vivum agit, ut potui, dixi. Notari autem oportet, conditiones illas, quae in hac tantum regione obtinent, nos dixisse. Est autem admodum verisimile, temperiem illam sexaginta duorum graduum, quae media dici potest, in regionibus frigidioribus in seliorem esse, et, e contrario, in regionibus calidioribus, aliquanto superiorem esse. a. De Vi Frigoris relatiet a. CORPORIs cujusvis, corpori nostro applicati, temperies quae inferior sit, quam illa cui mox antea hoc expositum fuerat quanquam ad gradum, qui calorem corporis nostri
minuere possit, non pervenerit, sensum tamen frigoris enficiet. Bene quidem notum est, vim sensationum nostrarum fortassis omnium non tam multum ex vi imprectionis absoluta, quam ex illius vis mutatione, quadam pendere :Et exinde, eandem vim impressionis absolutam nunc fensationem fortem et vividam, nunc autem debilem, essicere; et forsitan ex sola vis differentia sensum omnino diversum exoriri. Ita certe sit in sensationibus caloris et frigoris, ut eadem omnino temperies nunc caloris nunc frigoris scia sum cieat. Potestatem autem illam, qua sensus frigoris, a sola mutato ne temperiet, nulla ratione vis frigoris absolutae habita, cietur, ejusdem vim relativam dicimus.
Temperiei, a gradu superiore ad inferiorem, mutatio. ex qua tentus frigoris oritur, seri potest in gradibus quibusvis infra nonagesimum octavum ; et sensus frigoris inde oriens in ratione mutationis factae semper erit. Verisimile autem nobis videtur, mutationem temperi ei, quae sta gradibus supra sexagesimum secundum, ad quem vi S gramdum illo inferiorem, sensationem sortiorem eicere, quam similis mutatio facta in gradibus quorum infimus ad se Xagesimum secundum noli pervenerit. Hoc autem nequaquam certum est, cum forsan ex sensilit te majore homi-Diβ, qui temperiet acris supra gradum sexagesimum secun
170쪽
dum diu expositus fuerat, sensatio tam sortis oriretur, quam quae ex vi frigoris absoluta oriri potuisset. Hic etiam observandum est, sensum frigoris, contactu rigidorum ortum, eo fortiorem debilioremve eme, quo corpus frigidum celeriori vel lentiori temperiei communicationi magis minusve aptum sit. Ita corpus nostrum, quod vestimentis indutum in calore naturali retentum fuerat, idem, si nudum, aqua temperiei inferioris immergatur, sensationem frigoris fortiorem percipiet, qu im si aeri ejus, dem temperiei expositum fui Tet. Porro, de vi relativa frigoris observandum est, quod sensationes frigoris mutatione temperiei ortae brevius diutuus e permanebunt, pro ratione graedus ad quem mutatio Pervenerit. Ita quaevis temperiei, a superiore ad inferiorem, mutatio sensum frigoris efficiet. Si vero illa mutatio non ad gradum sexagesimum secundum pervenerit, sensatio frigoris statim evanescet, et, perstante ejusdem temperiei applicatione, sensationem frigoris, caloris sensatio cito excipiet. Hujus vero ratio fortassis ex sequentibus patebit. Cum corpus nostrum ita constitutum sit, ut, in hac regione, calorem suum proprium in aere temperiei sexaginta duorum graduum perpetuo retineat, et temperies quaevi supra illum gradum constanter applicata, sensum caloris efficiat ; ita, temperies quaevis supra illum gradum, calorem gignendi vim, quodammodo augere videtur. Atque inde temperies quaevis, supra gradum sexagesimum secundum, etiamsi mutatione, a superiore quodam, orta, sensum frigoris primum effecerit; diutius tamen applicata, Cum ad calorem naturalem augendum adhuc sufficiat, necessario in sensum caloris cito transibit. Simili ratiocinio, demutationibus temperi ei, quae in gradibus infra sexagesimum secundum si unt, uti possumus. Quamquam enim quaevis temperiei, ab inferiore ad superiorem, mutatio,
primo sensum caloris est se erit ; si vero temperies mutata ad gradum sexagesimum secundum non assurrexerit, caloris sensus satis cito in sensum frigoris transibit. Nunc itaque, etiamsi supra diximus selisationes omnino si miles sib similibus temperiei mutationibus serra per sieri, sive mutatis nes istae in gradibus supra sive insta sexaginta duo
sunt ; manifestum tamen erit, ex modo dieiis, eas sensationes diutius breviusve permansuras, pro ratione tem
periei ex qua ortae sint. Quinam autem sint effectus sensationum diutius breviusve permanentium plenius poste