장음표시 사용
391쪽
qui non famam modo sed vitam ipsam petebat, lacessitus, animique laboribus consectus, post prandium ibat
dormitum. Pluribus horis elapsis, amico vocanti respondebat, et surgebat. Caena cui vim ubi socii hilares considebant ingressus, cum duobus tun C Canentibus, Concinuit. Eleetranter, uti solet, Nullo Verbo omisso, cecinit; ovum pollea edit, vinum a laque bibit. A mi Cis tamen parum attentus visus, mox secum colloqui coepit, sed adeo sum. micte ac perturbate, ut nullum Verbum intelligi posset. Denuo majori vi excitatus, subito saltu eΣpergestebat, nul lius rei memor. Arinon huic dormienti conscientia fuit PQuomodo aliter accurate concinere potui siet 8 Nonne omnium mox obliviscebatur Z Certe nemo judicium aut fidem viri suspicabitur. Omnes qui norunt judicium probant;
fama meliore fundamento quam historia rerum fictarum nititur; nec quisquam verum magi S amatu C colitve. bonan ambuli quoque multa argumenta Contra a Trmatationem Lockii subministrant. De his tot miranda narrantur, quot repetere nec audeo neque volo. Est interdum Gur suspi emur artem in somnambulo, vel fraudem in auctatore ; licet enim illi, exhibendo, huic, narrando insolita, famam ambire. Unum exemplum nihilominus proferam, quod Archiepiscopus de Boui de aux obserVaVit, et auctoribus Encyclopaediae fr) Gallicae tradidit. Juveni, cui
mos erat somnambulare, assidebat, ut rem, saepe auditam, ipse conspiceret. Juvenis surrexit, Oration Cmque, accurate scriptam, clara voce legit, partes varias limavit, ornavit. Mulsicen quoque scripsit, et perquam accurlite. Oculia perti erant, sed charta densa, eos inter P c chartam, interia posita, nec scribentem nec legentem impediebat. Alias, credens se ambulantem prope flumen, vidisse puerum periclitatum, quem ut aquae eriperet, illuc irruit; tunc in lecto nantem imitatus, pulvinar Captabat, quo ad littus advecto, tremiscebat hiems enim erat) vinumque poscebat. Aquam oblatam rejicit, vinumque iterum acri us flagitabat, quo accepto, quievit. Postero mane, nihil meminit, nec quod acciderat dictitantibus credidit. Haec Teque Confirmare argumentis, Neque refellere in animo est; ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem. Multa tamen, certissima side, commonstrant, memoriam non semper sequi conscientiam leti vigilantis sive somni antis; Opus enim est quadam attentione animi, qua absente, memoria abest.
Quod somnium dormienti, qualibet hora excitato, ad
392쪽
esse videatur, forsan non multum ad rem pertinet; quia, uuibusdam judicibus, somnium longum, pluresque anno Soccupa ville visum, inter vocem primo auditam, plenamque somni fugam, intercedere potest. Incredibilem vim ac celeritatem imaginationis, ausis res plurimis fabulis illustra
Turit, qUAS nec res erre ne C examinare nunc vacat. I OC
utique ex supra dictis colligere licebit, ea est argumento Tum Utrmque, atque rei ipsius natura, quae viros judicio, Ac Candore aequos, in alterutram opinionem coget. Plura de somnambulatione addere forsan parum refert. Eam, ut et somnia, quidam tribuunt somno minus profundo; sed, Imo, Molimina tunc fiunt, iis, quae in somniis conspiciuntur, absimilia ado, Stimuli dormientem, seu somniet, sive non, sa citctexcitaturi, somnam bulum vix afficiunt. Hic nudus frigori brumali objectus, ille brachium a cicula sossus, citra vigiliam suit. Num adhuc conveniet nominare somnambuia tionem, ita tum somni minus prosundum 8 Pluma, labia Galli somnum buli supra memorati, titillans, ad novum colloquium, at non ad vigiliam, duxit. 3lio, bona nam bulus non modo non omnibus sensibus, sed ne quidem ullo, plene utitur. Quod menti haeret, id mirum videtur edere effectum. Si velint foribus exire, eas conspiciunt, clausas queruntur, ad fenestram currum, unde se projiciant; fructus rogatos sentiunt et vorant, alias, non; omnia ici quod mentem agitat, spectantia, audiunt, intelliguntque, sed alia negligunt,dto, Alia denique phaenomena sunt somniis adhuc di
similiora. Somnam bulus recordatur rerum in priore i m 1a ambulatione astarum, quas idem vigil nunquam recordari potuit nec poterit. Liceat enim in somnum iterum incidere, et omnium obliviscetur. Pauca tamen somnia su ut quae animum ita movent, ut corpus ipsum valde' af siciatur, quae non facile recordari possumus. Praeterea,
sonan ambulus subito excitatus, diutissime stupidus manet; huc illuc oculos volvit; nec aliquantisper intelligere pote ii, ubi sit, aut quid agatur.
Sunt qui habent mendosam theoriam nulla meliorem, quibus cum non assentior, vix assis mare audebo, so innambulationem a somno minus perfecto solo pendere, etsi mutationem unde pendeat detegere nequeo Maniam, quod ad plurima refert, hoc tamen rem neutiquam ediplicat.
Ius quorundam somniorum abunde patet. Si cui inepte cubanti, circuitus sanguinis turbetur, is sorsan somniabit
393쪽
ac ridiculis, quae nec somnum rumpUnt, neque animum
delectant, dicendum, quaeio 8 Haec ne quoque benigno considio naturae, dies noctesque saluti hominum consideritis, sunt tribuendat Somnia non esse negligenda, multa suadent. intem horrida identidem lacessunt, is vinum et crapulam vel pertinam effugiat. Caput semper elevetur, nec nimium sit stragulorum onus. Qui incubo vexatur, is a POplex iam, paralysin, et hydrothoracem metuat, et Omnia quae mo Vere solent, caveat. Sint voluptates modicae et exercitatio con
Judicium medici, somniis saepenumero adjuvatur. SOmnus lenis, placidus, post plurimos morbos, inter prima signa valetudinis redeuntis conspicitur, uti post febres ac hypochondriasin quotidie videre est; somnus contra, diris et insolitis imaginibus turbatus, morborum est irequens
Ante finem factum, grates gratissimas, viro admodum reverendo ROBERΥo HAMILTON, Theologiae in Acad. Edin. Pro f. Emerito, agere juvat. Ob amicitiam in te me ratam, qua me, ab initio usque studiorum, fuit dignatus,
ob consilia amica, benevola, acrimoniae et adulationis aeque immunia, quantum debeam equidem, nunquam rependere potero. Grates publicas quoque CULLENO celeberrimo reddere liceat. Animum quem doctrinae eximiae, per biennium. haustae, gratum effecerant, complura ossicia amica grati O rem effecerunt; nec scio an eruditionem ejus latissimam, judicium acutum, an mores amabiles, magis admirer.
Erga GREGORIUM, qui hanc dissertationem eo animicandore, eaque judicii vi, quibus eminet, perlegit ac emendavit, animum gratissimum semper geram. Is egregius ju- Venis, simul ac docere coepit, ob nempe patriam famam, Omnes in se convertit; dein brevi enecit, ut pater in suminimum momentum, ad favorem conciliandum, esset. Denique, liceat mihi fideli alumno, huic academiae almae optima Vovere. Diu intra ejus pomaeria floreant Professores, aemuli eorum quos nunc, Europae miranti, Patria exultans ostendit.
394쪽
TENTAMEN PHYSICUM INAUGURALE, QIJAEDAM DE
Ex Auctoritate Reverendi admodum Viri,
D. GULI EI MI ROBERT SON, S. S. T. P.
Academiae Edilaburgenae Praefecti;
Amplissimi SENATUS ACADEMICI Consensu, Et Nobilissimae F A C U L T A T I S ' E D I C AE Decreto ;PRO GRADU DOCTORALI, SUMMISQUE IN ΜEDICINA HONORIBUS AC PRIVILEGI 1S RITE ET LEGITIME CON SEQV E N DISERUDITORUM EXAMINI SUBJICIT IACOBUS PATER SON, BRITANNUS. Soc. Reg. Med. Edim Sod. Extraord. Et Soc. Physico-Chirurg. Soc. Honorar.
Ρrid. Id. Septemb. hora locoque solitis.
In alma hac Academia Matheseos Professori, Societatis Regiae Eclinensis a consiliis ; Jem1 Praeceptorem, Amicum, Parentem, EXpertus est ;Leve hoc amoris et obiervantiae Pignus Consecrat
395쪽
INTER tot tamque diversas naturae operationes, inter eas saltem quas adhuc compererunt philosophi, nullii vel per se mirabilior videtur, neque Cujus effectus aut dis funduntur latius, aut magis salutares evadunt, quam humoris circuitu S.
Quis divinare potuisset jugerum terrae, etiam postquam sub Sole aestivo arserit, tamen, calente die, plusquam I 6OOcongios aquae, duodecim horis, in aerem dispergere sa)ZQuid mirabilius, quam tantam aquae molem in aere suspensam comperire, etiamsi aer sit 8oo vicibus aqua leviori Et quaenam alia causa unica esse dius producit vel magis salutares, vel latius diffusos, quam hujus aquae descensus in pluvia, in rore, in nive, et in grandine, fontes amnes luctformans, et humorem in terrae poros insinuans, unde plantis et animalibus derivatur alimentum ΘAscensu vaporum, radios lucis refringentium, formantur iris, et alia diversa in coelo meteora, quibus stupent mortales. Eodem processu, nubes in superioribus atmosphaerae regionibus, inque inferioribus nebulae, nascuntur. Nemo nunc ignorat quam necessarium sit et plantarum et animalium saluti, jusiam humoris quantitatem a superficiebus perpetuo vaporari. Homines quoque vim hancce utilem consiliis suis subjecerunt. Hinc pendent multi gravissimique, tum in chemia tum in artibus mechanicis, proces pus , exemplorum gratia, nec pluribus opus est, distillationes omnigenae, at que salium et e X tractorum praeparationes. Omne S DOrunt machinam nobilissimam, qua philadophia mechanica gloriatur, ope vaporis calidi sola moveri. Variis modis conati sunt philosophi, hujus phaenomeni insignis rationem reddere ε, hypothesi unicuique sui defensores non defuerunt; harum autem pleraeque, datis salsis, et haud naturae convenientibus, nisae, defensorum votis non rei ponderunt. In hoc tentamine causas Praecipuas, hactenus prolatas, in animo est considerare ; et, quatenus possim, determinare conabor, quaenam Carum revera Cael sterca a) Vide WallisCs chemicat esstara, VOl. iii. P. 5λ-
396쪽
stere, optime probatur, et quae simul etiam omnia phaeis nomena observata justissime explicat.
De Eυ orationis theoriis diυersis.
rIEUWEN TYTUs, aliique complures, Ut ascensum aqua gin aerem, ipsa tanto leviorem, e X plicarent, sunt imaginati particulas ignis, a Solis radiis separatas, et particu lis aquae adhaerentes, formare simul mole culas aere levi Cres, quasque igitur per leges hydrostaticorum ascendere necesse est, donec ad aerem ipsiis non graviorem perveniant, ubi in nubem tenuem formantur. Posuerunt hi philosophi, gigni pluviam ex separatione particularum ignearum ab aquaticis, unde hae coalescunt, et in guttis pluviae, vel roris, gravitate sua descendunt b). Satis constat, Nieu enlytum ejusque sectatores neutiquam imaginari, ignem in corporibus fixum et latentem fieri posse. Hinc, secundum horum hypothesin, ex hac
ignis et aquae mistura calor gigni, quem transiens per nebulam homo sentire, debet; cum tamen vapor est revera
frigidior quam pluvia ipsa. Porro, si vera esset hypothesis, vaporatio calorem gigneret oportet ; sed e contrarios rigus plurimum gignit. S E C T. II.
OPINIO altera de vapo una ascensu et suspensione, quae olim multum obtinuit, sic explicari potest. Quanquam aqua sit multo gravior aere, tamen si diminuta particularum magnitudine, ejus superficies plurimum augeatur, quanto semel vento vel causa alia tollitur, non facile descendet; pondus enim uniuscujusque particulae diminuitur, ut cubus ex diametro, quum supersicies cui proportionalis est aeris resistentia diminuitur tantum ut quadratum ex eadem. Hoc autem satis ex eo constat, quod pulvis aliaque corpuscula levia in aere longius aut brevius natant, prout sunt magis vel minus minuta so . Ut videamus quam minime susscit haecce theoria, satis
erit b) Nieuisentyi s religious philosopher, contempl. 19. f 13. ad et S. o) Dr Wallis in Lowthorp's Philosoph. Trans. abridged, vol. ii. p. 124. Desaguli e s experimental Philosophu, vol. ii. p. 3c9. Bar-low on the generation Os ratia, P. 4O.
397쪽
erit notare, ascensum pulveris et corpusculorum talium in aerem, semper ex quadam vi e terna adhibita oriri; vapores autem continuo, tempestate serena aeque ac ventosa, ascendere, neque, vento ces ante, nisi in certo rerum statu, ad terram cadere; semper enim ii S Oneratus est aer.
ILL 11sΥpis Cartesii sectatores docuerant, 'particulas aquae in sphaerulas cavas a calore Solis sor mari, et hasce materia subtili, quam auram nominarunt, impleta S, aei Cleviores fieri, et sic facile attolli. Hoc modo ascendere Credebant, donec ad aerem gravitatis specificae ejusdem cujus erant ipsae pervenissent, ubi nubes sunt fastae. Hanc do minam revocarunt, vel potius de novo formarunt Hal lacus et Derham ius; narratque De saguli erus hanc opinio-Πem, tempore quo scripsit, plerumque obtinere. Hallaeus posuit, sphaerulas ae e plurimum rarefacto distendi; et inde sic ratiocinatur. Si aquae particula expanderetur in bullam, cujus diameter erat decies major quam antea in statu aquatico, hujus particulae magnitudo millies augeretur: Et quoniam aer sit tantum 8OO vicibus levior aqua, in statu ordinario, talis igitur bulla ascenderet, donec,
propter calorem diminutam et aera leviorem factum, aut sisteret in certa atmosphaerae regione, aut condensaretur,
et in pluvia vel rore descenderet scit. Materia subtilis, quam hasce aquae vesiculas in sare posuerunt Cartesiani, nunquam juste definita est; ignoramus quid sit; de illa igitur non est ratiocinandum. Neque sa-cile cum Hallaeo concipere possumus, quomodo Sol, quum in unaquaque superficiei aquae parte vi agat eadem, Zerem
intra sphaerulas tanto calidiorem et rariorem aere ambiente reddere possit. Sed pone has sphaerulas jam sormatas, uer externus frigidior eas caloris excessu cito privaret, adeo ut non nisi momento temporis durarent, et Vapor pro compluribus milliariis non ultra paucos pede S eae surgeret. Videmus quam cito disrumpuntur bullae ex aquas ponacea consectae; hanc autem, aqua communi multo tenaciorem, diutius aera inclusum retinere nece se est. Ex hac quoque theoria calor debet inter vaporandum augeri c et, res tamen omnino aliter se te habet.
d) Lowthorp's abi id gement, vol. ii. p. 126. Desagul. Phil OLVO'. i. p. 3o'. Derhari s physico-theology, p. 2O. et P. 48. Note A. e) Vide Dei ham's physico-theology, p. 49. note A. ubi, quod insulae minus quam terrae continentes dura hyeme frigescant, ad va-PUrea calidos mari genitos causam refert.
398쪽
tionem recitavit, in qua theoriam evaporationis UOVam Propo: uit ). Cum Newtono notat, vim inter corporum Particulas repulsivam a calore augeri, et particula S a UZein Vaporem conversas, non tantum se invicem, sed etiam Particulas aeris, ad intervallum non nullum repellere. Si a autem aqua plus 8oo vicibus supra statum solitum expanderetur, fieret aere levior, et proinde ascenderet Quivis autem caloris gradus, inquit De saguli erus, aquam plus qua m agrem rarefacit. Sic aquae ebullientis calor aerem duobus tantum partibris ex tribus rarefacit, cum aquam Convertit in vaporem, qui est Ino O vicibus rarior quam aqua in statu ordinario. Tunc sumit pro concesi O, C pansiones, et in aqua et in aere omnibus caloris gradibus inferioribus genitas, sore gradibus ipsis juste proportionales: Calculum sic instituit. In caloris scala Ne toni aquae
ebullientis calor notatur 3 ; aestatis Calor medius S; Veris .ct autumni calor medius 3; et hyemis Calor medius 2.
Sin autem aquae expansio 34 caloris gradibus sit Igo OO, erit expansio s gradibus 2 Os 8; 3, gradibus I 23S; et 2, medio hyemis calore, erit 823; quae quidem expansio su scit ciere vaporem, quippe cujus densitas solita est ad aeris
densitatem ut 8CO ad s. Ita vaporis quantitates, CX a Uae Particulis et vacuitatibus constantes, in atmosphaeram asia Cendere, et nubes formare putat; et altitudinem compUtat, ubi diversis anni tempestatibus suspendi, secundum theoriam suam, deberent , quod rebus Observatis omnino
In dissertatione secunda, De saguli erus ostendere conatur, vaporis ascensum elediri citate promoveri. Particulas aqueas imaginatur, ab aere electricitatem accipere, unde Et se invicem et aerem repellunt. Sic rarior sit vapor, sa-
Ciliusque ascendit si ). Multa sunt quae huic hypothesi objici licet. secundum
Cana, quantitas quaelibet aquae supra ignem posita longe prius exhalaretur, quam ad ebullitionis punctum pertingeret; Cito enim calori S gradum pateretur, multo majorem quam hic evaporationi necessaria reperitur si . Si vel hyemis calor susscit aquam expandere, adeo ut in vapo-3 rem
399쪽
rem aere leviorem Con Verteretur, quaenam vis contra gravitatis leges eam infra detineti cur non omnis vapo-
Tatur si )ῖSed totum opinione salsa niti videtur. Ab experimento quod fecit Nieuwentytus cum 2Eoli pilo si) unde parum
concludi rite debuisset in asseruit De saguli erus, aquam in vaporem conversam IqCOO vicibus rariorem quam in statu solito fieri. Sed non amplius rare fieri, quam I 66O vici bus, reperit, periculis accuratioribus Glascuae factis, vir ingeniosus Jacobus Walt sm). Cum magna quoque te me ritate De saguli erus sine probatione assumpsit, rarefactiones aquae et aeris gradibus caloris inferioribus genitas, esse gradibus ipsis juste proportionales. Hoc certe a veritate longe adversum est; quoniam a gradibus caloris inferioribus aqua parum, sed aer plurimum, expanditur sn . Vaporis quidem particularum vis repulsiva infra ebullitionis gradum est vix consideranda, et omnino impar ad vapores alte in atmosphaeram tollendos so). Externas quoque aer frigidus vaporem hunc elasticum calidum ad temperiem suam cito reduceret, necesse est.
PRAEΥERMIssA hac hypothesi, utpote omnino inepta, pergamus aliam examinare, quae majorem veri similitudinem prae se ferre videtur. Ab anno usque s 69s, Hallaeus opinionem suam de fontium origine, Societati Regiae tradens, verbis sequentibus usus est : The air of it self would imbibe a certain quan- tity os aque ous vapo urs, and reta in them lite salis di med in Uater; the sun warming the air and rai sing a more plentii ut vapour frona the water in the day- time, the air would susta in a greater portion of Vapour, a S warm water mill hold more dissolve d salts, which, upori the absence of the sun in the nights, would be ali agam discli arged in dews, analogous to the precipitation Oi salis on the coo ling of liquors sp . 'Qui conjecturam crudam inconsulte proseri, vel qui rem obiter tantum tangit, is pro austore hypotheseos certe non est habendus; attamen veri videtur simillimum verba
400쪽
supra memorata esse revera originem theoriae illius, quam post Hallaeum tot scriptores propriam tanquam Proposue
Μ. le Roy de aquae in aere solubilitate dissertationem ingeniosam anno I s I emisit. In hac notat, quod si die
sereno vas vitreum subere accurate occludatur, aquam in aere, qui siccus apparet, contentam, calore minuto Praecipitatem fore, in rorem intra vas conversam; atque hunc rorem evanescere, iterum scilicet ab aere intra vas disiolutum, quandocunque aer calorem recuperaverit.
Franklinius hoc principium, aquae nempe in aere solubilitatem amplius illustravit, in chartula quam anno I sis, Coram Societate Regia, recitavit, et postea inter opera sua
vulgavit fr). In Gallica Encyclopaedia, anno 17s 6 edita, locum sequentem invenimus. On volt par la combien se trom- pent ceux qui s'imaginent, que l' humidi te qu'on volt s' attacher autour il 'uia verre plein d'ura lique ur glace est φ uia vapeur condense e par te fro id; cet esset, de memes que celui de la formation des nuages, de la plute, et des tous les meteors aque ux, est uia urat precipitation chy- mique, par ian degre de fro id qui rend i'air incapable des te nir en dissolution to ute l'eau doni ii s'et oit charge, par Pe vaporation dans uti tems plus chaud ; et cette preci-g pitation est preci sement du meme genre que celle de la creme de tartre, torsque l'eau qui la teno it en disiolutionc s' est refroidie s).' Muschen broehus inter causas alias, quibus vaporis suspensionem attribuit, manifesto alludit ad aquae in aere solutionem, quam salium in aqua solutioni comparat st). Nolletus in praelectionibus conjicit ,- aerem tanquam
menstruum in aquam agere; sed neque hoc confirmare conatur, neque ad Varia phaenomena, quae evaporatio producit, explananda utitur.
Henricus Home de I ames, quoque, inter caeteros, hanc opinionem Societati Philosophicae in hac urbe proposuit. Charta ejus inter Societatis tentamina et observatione sis anno I 77 I, est vulgata su). Inter tentamina Georgica ab Hunt ero, eodem anno Eboraci vulgata, chartula a Gul. White, M. D. conscripta On electrici ty, p. I 82.
. ) Encyc. Franc. tom. vi. p. 283. sol. ed. ti Introd. ad Phil. Naturai. VOl. ii. p. 96s.