장음표시 사용
201쪽
18s META pu Y s I A terio sanctissimae Trinitatis, quibus men ea significare contendebant, quae aliis vocibus a nobis fignificantur. Hoc intelligant nonnulli, qui memoria Scho lasticorum vocibus gravata accedunt imparati ad legendos Patres, & inde putandeos aliud sensisse , quia voces alias aia sumpserunt. Hactenus Dagoumerius, Mpraeclare quidem. Hoc autem praenotaro causam inter &principium discrimine expendendum nunc est, quo pacto ideam causae & effectus acquiramus ; quod sic explicant Locrius & ravescencsius.
Cum attendimus ad constantem rerum vicissitudinem, non possemus quin multae cernamus quae initium habent , alterius que cujusdam entis operatione existen-riam accipiunt. Hinc ideae causae & es. fectuS.
Causa late sumpta, est illud omne quod ad rei productionem concurrit & inservit; quo sensu occasiones, instrumenta , conditiones , exemplar, finis cauta nomine donantur.
Causa stricte & proprie dicta , quae est causa efficiens , illud est quod rem de non
existente facit existentem , eique dat exictentiam. Effectus vero id quod existentiam accipit. Qv K autem causam movet, eamqu
202쪽
GENERALrs. . 337 aeterminat, ut aliquid efficiat; id secundum communem hominum aestimationem , effectui confert existentiam , ideb-que appellatur causa moralis. Preces , jussa , adhortationes , promissa , minae , praemia, variique sines quos agens libi Proponere potest , haec omnia totideariunt causae morales.
In primisi animadvertendum est in quo discrepent causa efficiens , moralis ocςarsionalis, & conditio siue qua non. γ Causaἴefficiens rem de non existente facit existentem. Causa moralis effectum non producit, rem non efficit ; sed causam. movet dc determinati, ut agat, eia sectumque, producat. Causa occasionalis neque effectum producit, neque movet, aut determinat causam efficientem ad
agendum; sed illud est cujus interventu causa efficiens se ipsa determinat ad operrandum. Sic, inquiunt, causarum occa fionalium patroni, cum corpus in alterum incurrit , percussione Sc impulsione motum in laltero corpore non efficit,
nihil tua prae se fert haec impulsio quod
Deum movere possit, dc determinare ut agat. Sed Deus consequenter ad legem si se conditam impulsionis interventu se suoque nutu ipse determinat ad motum in corpore percusso efficiendum. Quaproptec occasiones ideo tantum causu
203쪽
183 M ET A privs I a Anomen sortitae sunt , quod , si sensibus fides adhibeatur , idem praestant, ac si revera essent cause essicientes, ut patet impulsionis exemplo. Conditio sine qua
non aliquid fieret, neque causa essicien est, neque moralis , nec occasio, sed tantum remotio eorum quae impedirent quominus causa essiciens ageret. Sic ligni siccitas removet tantum impedimenta
Quinque vulgo numerantur causae, essiciens, finalis, materialis , formaIis , exemplaris. De causa eficiente jam dic tum est. Causa finalis est finis quem agens inter operandum sibi proponit. Sig artifex famam, aut quaestum intendit. lCausa materialis' est ipsa materia ex
qua res componitur. Sic marmor, ex. gr. dicitur causa materialis ex qua componitur statua. -
Causa formalis est ipsa rei forma; talis est forma hominis, quam marmor ex artificis accipit industria. t Causa exemplaris est exempIar quod ad imitandum sibi proponit operam. Finis est causa moralis , ut patet ex dictis. Materia δί forma sunt ipsam e semim non vero cause ; sexemplar ii de rvit quidem ad effectus productionem :Tem autem neque,essicit, neque causamessicientem ad agendum movet, ipsam
204쪽
grater operandum dirigit extrinsecus. Causa alia dicitur causa per se , alia
Causa per se ea est quae producit e fectum quod intendit, si sit intelligens. aut cui comparata est & destinata, si fit intelligentia destituta. Eo sensu Pictor est causa tabellae quam pingit; Sol calore
suo est: causa vegetationis. Causa per accidens ea est quae praeter voluntatem aut naturae destinationem agit ; ut si quis medicamento extra tena Pus propinato , aegrotum interficiat. Multas alias causatum divisiones una serie recenset Clericus, scilicet causam
totalem & pactialem , principalem dc instrum en talem , mediatam. j mediatam se subordinantem diuatam cprimam Zc secundam , universalem & pareticularem ; addunt alii Parallelas S dependentes , immanentpm dc transeuntem, imivocami N aequivocam , Verum. inutile Prorsus ea explicare quae de his omnibus traduntur, cum satis Per se obvia sint δοde quibusdam iecurrat alter dicpndi lo-
Causa efficiens quae per oppostionen ad causam moralem Ajρppellatur causa physica, spectari potest vel 'laterialiter , Iu loquuntur , vel sorm liter. Spectatur aterialixςr cpmi considerat ux laafeyu
205쪽
a 'o . M E TAP Η Y s I C A est tale ens, ex. gr. animus humanus 3 sumitur formaliter ut causa,cum spectatur
quatenus vi quadam pollet Ze essicientia ua essectum producit. Exempli gratia..cum animus spectatur ut voluntate prae ditus , qua producere potest amores. Causae Physcae nomen iis omnibus testabulum est, quae effectum quemdam e sinu suo effundunt ; quae omnia Vulgo putan-rur causae essicientes, eo quod sensuum aestimonio videantur iis effectibus extia ventiam conferre. Sic mater videtur filium, quem gignit, essicere sic terra planatas, sic arbor folia , flores, fruinus. Tamen
mater nec materiam foetuS, nec ejus com
poris varias partes essicit ; nec easdem disi ponit ea ratione quae ad corpus sive humatrii e 'heltainum' essitigendum mecessat ita est. Quapropter ejus generis musi, Physicae sunt merae occasiones. Ex iis' ta men apud veteres: Philosophos natum est illud de hausa essiciente axioma , causa debet effectum suum continere. Quod pro- fecto ad eYrimen revocandum est. Vix opus est monere cinquit Clericus V unicuique causae suum ex adverso esse rum respondere ἔ ac proinde quot causariun, totidEm effectuum genera possedis. tingui ; cum haec duo sint correlata. Este xus respectu causae materialis compositurri Vocatur , respectu causae esicientis esse
206쪽
GENERAL I S. I9gilis nomen retinet, respectu causae sinalis mcdium nuncupatur.
Finis prior est in intentione p. steri Carin executione ; e contra medium ; id est in is prius intenditur et, cum propter ipsum assequendum meaia eligantur. Medium vero prius est in executionst i cura
ejus ope tinis obtineatur. Axiomalo. Postquam varia causarum genera re-
Censuimus, superest, inquit Ioannes Cle-Licus , ut axiomata quaedam circa .causas efficientes hic exponamuS.
Primum. Causa essectu suoprior es. Qua-tuM autem modis aliquid altero prius vulgo dicitur , tempore scilicet, natura,
Illud tempore prius dicitur , quod reali quodam temporis intervallo prius rextitit, quam alterum ei sic David prius
extitit quam Salomon. Illud natura aut ordine prius dicitur .iCujus natura aut ordo quamdam exigit Prioritatem ; sic attributum rei constitu ..tivum natura sua & ordine prius est quam Proprietatςs , quae ex ipso dimanare com cipiuntur. Ordo quand ue postulat, ut unum reali tempore alterum antecedat. Sic in Dr tione ordo postular ut exordium tempote
207쪽
Id vero honore prius dicitur quod est
altero praestantius, cui honor debetur major , aut cujus dignitas est excellentior. Sic Imperator honore milites antecellit. His prioritatibus altera est addenda quae rationis prioritas appellatur. Id autem altero prius est prioritate rationis , quod momento quodam prius altera reconcipitur , etiamsi tempore prius reipsa
Jam vero causa materialiter sumpta sepe tempore prior est quam effectus ; siein generationibus pater spectatus ut homo tempore prior est filio suo. Causa vero spectata formaliter ut causa tempore non est effectu suo prior. Sic pater ut pater non est filio prior. Sunt enim duo correlata , quorum unum sine altero concipi non potest. Causa potest non esse tempore prior quam effectus , si nempe statim agat atque existit, Uerum etiam tum causa sa pe effectu prior est prioritate rationis ;quia cum effectus ex actione cause se quatur , secundum nostrum concipiendi modum datur vel potius cogitatur in tans , in quo causa concipitur existere ,
esse inis vero non concipitur existere.
Attamen si causa vel principium neces sarib agat; tum causa non est effectu suo prior, etiam prioritate rationis. Quia tum
208쪽
ε sectus quoddam est proprietatis genus ;id autem ex ' quo fluit proprietas, non est proprietate sua prius etiam prioritate rationis. Sic ex eo quod divisibilitas sit ex tensionis realis proprietas , nullum est reipsa , aut cogitari potest momentum, in quo extenso realis existat, ejus divisibilatas , ut sic loquar, non existat , seu extensio non sit divisibilis.
Quod maximam attentionem meretur cum propter Varios casus , tum maxime
propter sanctissimae Trinitatis mysterium in quo pater licet siti principium sit, tamen nullum momentum cogitari potest . in quo Pater existat, Filius vero non existat. Filius enim necessario gignitur. Quare cum principium vel causa nece sarib agit , potest non esse prior nisi ordine , & natura. Secundum axioma. Quod est causa causae est & causa causali. Explicatur. Sensus axiomatis est rem , quae effectum quemdam producit, ipsam esse causam ejus quod ex effectu necessarib sequitur. Quod liquet.
Ex dictis sequitur 1 9. ens aliquod esse non posse sui ipsius causam. Nam caua suo effectu prior est. Ergo si res quaedam esset sui ipsitus causa, prius & posterius seipsa existeret ; quod est absurdum.
209쪽
x' METAoΗYs CA, Sequitur 2'. duo entia esse non posse sibi mutuo causam Si enim sese mututi essescerem, essent seipsis priora simul & posteriora . existerent antequam existerenx.
Quod etiam absurdum est. Sequitur 3 Q. tria entia esse non posse sibi mutuo causas. Tria enim haec entia designentur per litteras A, B , C. Si tri haec entia esse possent sibi invicem causae, ens A ex. gr. produceret ens B , ens vero B essiceret ens C; & insuper ens A per ens B , aut C ipsum essiceretur. Atqui hoe fieri non potest: alioquin i lim duo entia essent sibi invicem causae , quod absurdum esse jam ostendi. Hinc tandem quantacumque supponatur causarum series , quaedam necessaridesse debet prima causa quae ab altero ejusdem seriei ente producta non fuerit.
Alioqum duo entia sibi invicem cans, essi possent. Quod repugnat. Axioma tertium. Ex nihilo nihil sit, IlIud axioma multis sensibus verum est , iliis falsum. Itaque explicatur. Ex nihilo nihil fit, si hoc sensu intel- igatur , quod nihilum non possit esse ullius rei positivae causa essiciens , aut ma. te ia ; id ita perspicuum est δc omnibus ςbVium , ut probatione non indigeat. Nul- enim potest esse nihili vis, essicientia ,
νς, proprie as positiva, Alioquin esse
210쪽
mihilum simul & res positiva , quae maxime repugnant & opponuntur. PHinc IV. quod idem significat, nullus potest effectus esse sine causa. Alioquiuex nihilo alioquid fieret. Hinc et Q. nullus potest esse effectus casu , fortunt, fato. Haec enim vana sunt sine re nomina , & proinde nihila. Nihilum autem non potest esse ullius rei po-
Hinc 3 q. quidquid initium habet
idem causam habet positivam. Nam essici est transire a non esse ad esse. Quidquid autem initium habet, illud transit a non esse ad esse. Ergo causam habet positivam. . Alioquin sui ipsius esset causa , quod re
I inc '. quidquid initium habet, illud est contingens. Ens enim necessarium, cum non possit non existere , aeternum est, nec potest initium habere. Praedictum autem axioma, ex nihilo nia
hil fit , eo sensu intellectum , quod res nulla de non.existente possit fieri exi
itens , ut opinantur Athei, omnino falsum est , dc experientiae quotidianae adversatur. Nam sensu intimo certum est , quod est .certitudo Metaphysica , omniumque maxima . singulis ferme momentis varios in animis nostris amores nasci, variasque af sectiones antea non existentes quae cum