장음표시 사용
231쪽
116 METAPHYςIC Aditate animum , ut ita dicam, cui se ostentat, brevissimo tempore praetervehitur, facit ut sibi durasse videatur , quam ali quin existimaret, diutius.
. . . . . Ubi ingruit nox auroram apparere,
ubi oritur dies advenisse vesperam optant, atque haec tilis adeo lente sibi videntur succedere , ut horae diebus , eorum judicio , dies hebdomadibus aequiparentur. Hinc animus noster solus non posset tempus metiri. Itaque si nulla alia ratio constans & immutabilis esset dimetiendi temporis hominibus omnibus eadem , nunquam hominibus inter se conveniret de longitudine temporis. Infelices diutissimh viverent , felicium brevis esset
Verum commodum nobis a Deo datae sunt Solis & Lunae periodi constantes, ut saltem in iis memoratu dignam incontarantiam animadvertere non queamus , quibus omne aevum metiremur. Igitur motus eorum astrorum non sunt tempus
ipsum , sed mensura temporis. Atque haec Joannes Clericus , eademque Lockius, cum hoc solo discrimine quod asserat nullam ideam omnino eamdem & sine ulla mutatione, vel per duo instantia in animo perseverare. Haec ideo exscripsi ut quaedam in Loc- kii Sc Clerici sententiam notatu digna
232쪽
. . x . Falsum est ideam nullam aut animi astectionem eamdem omnino & sine . mutatione Perseverare posse. Nam saepε circulam aut alterum objectum coram positum aliquandiu contemplamur, quin idea mutetur. Praeterea sepe ad ideam. .aut alteram affectionem attendimus. Uerum nisi haec idea .aut astectio in animo permaneret ad illam non at Lenderemus . aut saltem illius statim oblivisceremur , ut evenit respectu eorum quae statim at--que apparent, evanescunt. 2'. Idea durationis ex idearum successione non nece inario nascitur. Tum quia ex idearum aut affectionum perseverantiae quam sentimus, facile concludimus animInostri existentiam centinuari. tum quia
beati in coelis, & damnati in inferis ideam durationis habent,& certe verisimiIe est 1deas easdem & affectiones in illistermanere. 3 P. Qui jucundb fruuntur spe istaculo, iis breve videtur tempus. his vero longum, qui morbo laborant. Atqui non ideo his . langum videtur tempus illis vino breve , quod hi ad plures diversasque idea attendant aut alias affectiones illi vero ad pauciores ; imo e contra. Qui enim vehementer dolet a capito, eodem sensi- hiliter dolore assechum se semper existimat, nec ualex ad aliud objectum aut aD sectionem attendere. Atque ex eo tempus
233쪽
in S, quod, eum quem maxime aversatur,oxpellire non potest. Qui autem grati interest spe taculo , innumera cernit ob eiecta diversa cum summa celeritate sibi,nvicem succedere, atque ad singulas eo Ium ideas Ritendit; sed ideo tempus bre,ve videtur, quia haec objecta quibus de lectatux permanere vellet , illorumque deas diu contemplari, quae citius eVam nescunt singulae. Quare ex eo solo non habetur idea du-
Tationis avx accurata ejus notio, eS qu modo major, modo minor eadem duratio νidetur. Atqui posita attentione ad idea xum nostrarum successionem modo major, modo minor, eadem duratio videtur, ut
fatentur L,ockius& Clericus; minor etiam - apparet duratio, cum ad pluribum idea xviri successionem attendimus , ut jam dixi. Imo fieri posset ut etiamsi multae observarentur ideae sibi succedentes, tanta esset voluptas , ut unicum instans , ut pulsat videretur duratio : quod vulgo di simh Ergo dcc.l ' ; i '. Si corpus in girum moveatur mI-pori rempore quam necessarium est ut idear nostrae possint aliae aliis succed*re , hac de causa , inquit Lockius, corpus il ita motum hon videtur, sed apparet cir- ςurus integer ejusdam materiae & colori
234쪽
successio quaedam velocior quam ide Tum nostrarum. Id certe falsum demonia aerat quod asserti Lockius , scilicet ide Tum successionem in homine vigilante Tegulam esse & mensuram aliarum su cemonino & durationis. Ergo &c. Qua inquam multa in Lockii sententia mumus accurata mihi videantur, fateor tamenideam durationis ex attentione in idearum successionem comparari posse ; sed contendo illud solum non esse medium acquirendae ejusmodi ideae. Imo non ex attentione praecise in idearum successio nem efformatur , sed ex comparatione idearum inter se ; cum enim animus has 1ibi succedentes secum invicem confert; Iioc ipso sentit perseverare se eumdem , Mec totidem esse animos distinctos sibi Luccedentes quot sunt ideae ; alioquin non posset haec institui idearum Comparatio. Ex quo concludit suam eontinuari exis. tentiam , quae est durationis ideα, Quaeres quid sint aeternitaS, aevum
1empus. retet nitas est duratio quae neque initium habet, nec finem. Talis est duratio solius Dei. divum appellatur duratio. quae initium habet, non finem. Talis est animorum
Duratio quae initium habet Ec finem,
235쪽
ιrao METAPHYs Ic Acum tota sumitur, tempus vocatur. Sic
dicitur regnum Ludovici Magni Gallo. 'rum Regis duos supra septuaginta anno duravisse , quo tempore summi cujuslibet
- ordinis viri floruere, artesque omnes Scscientiae ad perfectionis cumulum evecta videntur, Quaedam de tempore addenda videntur de quo interrogatus olim sanctus Au sustinus, reposuit , si non quaeras in teia,igo, si quaeras jam non intelligo. Sententia I pia de Tempore. Tempus sic definitur a Wolfio, ut stordo successivorum continua serie exitarentium. Dicitur ordo successivorum, id est quorum unum est primum, alterum secundum , alterum tertium, dcc. Dic intur successiva, quae serie continua exitaractri quia successio non debet interis rumpi.
Si ad . continuam , inquit Wolfius , g. . I. successivorum A B , C D , &c. successionem attendontes existentiam ipsius A distinguimus ab existentia ipsius B , existentiam ipsius B ab existentia ipsus C , existentiam ipsius C ab existentia ipsius D lcc. Quatenus tali ordine se in. vichm consequuntur, ut A sit primum , B secundum , C tertium oce. notionpiu
236쪽
- Id probat tum exemplo aquae gutta tum continua serie per foramen vasis fluentium ; tum quia, inquit, notio tem poris ita adhaeret seriei continuae succeiasivorum , ut impossibile sit hanc cogitare, nec tamen simul notionem temporis habereis
Hinc, inquit, tempus non datur nisi existentibus successivis in continua serie ;ipiis vero sic existentibus, tempus datur. Quoniam tamen ordo ille diversus est tum a rebus ipsis successivis, tum ab existentia earumciem; ideo tempus diversiriri est thm a rebus successivis, tum ab earum existentia.
Refellitur. I'. Tempus non potest dici aliquid
diversum ab existentia. Nam rempus est quaedam durationis species. Duratio in nis est continuatio existentiae, quae quidem continuatur, aut quia eadem perseverat, aut quia Continuo renovatur Miteratur. Ergo tempus est. existentia continuata ; ac proinde non est aliquid a re hus successivis, eorumque existentia dia versum ,. Tres temporis differentis sunt praeteritum . praesens, & futurum. Pi sens est existentia actualis , praeteritum existentia quae desiit futurum existentia nondum actualis, sed futura Ergo tem-
237쪽
222 M ET AP π Ys re Rpus non est aliquid diversum a rerum sit
3'. ordo ille successivorum aliud nilia est quam essentia ipsa , seu idea , dc relatio successionis. Cum enim repugnet qUaedam sibi succedere , simulque existere , in his debent esse primum , secundum , tertium &c ; in quo consistit ordo succeia suorum. Atqui successionis relatio atquae
essentia non est iosum tempus realeia Nam aquae guttae per foramen vasis fluentes o
dine sibi succedunt ei gutta quippe A pr ma egreditur, postipsam gutta fecunda Bpost guttam B gutta Ctertia &c.Atqui haeet
siccessio non est tempus ipsum ἱ eam enima tempore secernunt omnes, cum dicant. dc verum sit , eam modb majori , modb minori tempore perfici- Ergo tempus no est ordo successivorum quatenus diversuu& rebus successivis & ab eorum exhia
Tandἡm entia successiva quae serie continua existunt, vel ita sese excipiunt, ut singula unico instanti Mathematico exi tant, aliudque nullum possit inter duo collocari & existere ; vel ungula aliquamdiu in sita existentia perseverant. Si primum haec est notio temporis imaginaria , qua nobis fingimus ens quoddam abstractum , cujus natura sit in perpetuo fluxa posita.
238쪽
si secundum, Ergo tempus est si quia
diversum ab illo ordine successivorurri secum singula ex illis s.ccessivis per aliquod. tempus existant, modo brevius, modo lau-gius. . Sentcntia Suaris. Mares disp. so. sect . R. contendit teminpus esse ipsum motum. Quod sic explicat. Duratio generarim est permanentia rea in sua existentia. Morus autem quamvis non habeat poemanentiam stabilem sed fluentem , in suo tamen esse permanet ,& durat quamdiu ejus fluxus non cessat . aut finitur. Ergo motus est quaedam duintario , & quidem success1va. Cum itaque: rompus sit duratio staccessiva qua ututar rahomines sid suas actiones mensurandas ;nec alia sit duratio successiva nili motus ςIgitur tempus est ipse motu
Haec autem sententia falsa est. Etiamsi enim non nisi per tempus seri possit m g ὲ quo nomine aliud nihil hic intelligitur nifi suacessiva variiς Ioeis correspor dentia 3 ramen saecessiva haec Corres omdentia modb celerior est, modo tardror umodo accelerata , modo retardara , seu
modo breviori , modδ longiori, modo is quasi, modo inaequali tempore absolvitur. Ergo rempus est & concipitur aIiquid aiuccessiva ejusmodi correspondentiae dia
239쪽
21 METAPn Ys Ic Aouaeres igitur quid si rempus Temporis nomine generatim intelligitue duratio quaedam, quae sit durationis vari
rum rerum mensura. Quamvis autem nullius entis duratio realis, nullusque motus possit esse coeterorum motuum aut durati num mensura . ut claret ex modo dictis , dc fatetur Suares disp. 3O. sect. Io. tamena'. arbitraria populorum omnium con ventione factum est, ut solis & lunae comversiones haberentur tanquam durationis aliarum rerum aut acti um mensu raetempusque appellarentur. Imo annum ,qui,
nominae significatur integra solis conver- sio , metiuntur per ipsas anni partes. Si enim quaeratur quantum tempus I durehcinnus , aut quanta tempore bonversio . alis absolvatur , reponunt diebus ;dies autem Σ horis. Itaque res aliqua , aut actio majori vel minori aempore du-Tare dicitur ἡ prout pluribus l, vel paucio 1ibus solis conversionibus aut Uniuo son vellionis partibus coexistit. HinQ etiam
evenit, ut tempus designaretur per motum aliorum .corporum , quod in horologiis sive solaribus, sive manualibus videra
est. Requiritur tamen ut motus: ille fixuniformis. Neque, conyersio solis in mensuram durationis aliarum reruni assumpta. est, nisi quia motus illius sensibiliter unuformis est & aequabilis. Cum autem solis
240쪽
e E N E R A L I S. 11 smotus re ipsa si modo retardatus, modo acceletatus , ideo solem alterum fingunt Astronomi , qui motu aequabili per aequa rotem incedit, & cum vero sole ad principium arietis redit, a quo una progresis
Hinc quod vulgo temporis nomine in relligitur , id populorum consensu atquet arbitrio constitutum est.2'. Si agatur de mensura cujuslibet five durationis, five motus omnium Corta porum, etiam solis : nomine temporis intelligitur ens quoddam abstra inim , Momnino fictum , cujus natura in perpetuo fluxu est posita , ut nolla pars in sua exis rentia perseveret, sed singulae partes sta rim atque existunt, existere desinant , dc ab alia sne ulla intermissione excipiantur , sicque deinceps. Imo eadem mentis fictione eorum entium sibi succedentium continua series ab aeterno cogitatur toti divinae durationi correspondens. HocqΠσsensu quandoque dicitur ab omni tem pore extirisse Deum & extiturum. Quaeres quid sint praeteritum, prae S& futurum. Instaris praesens est existentia ad ualis ;Instans praeteritum est existentia actualsanterior , instans futurum est existentia
non actualis sed actuali posterior. Quare illud dicitur praesens quod existit illud