장음표시 사용
311쪽
De Arari as pals substantiis eius quod naturaliter inoue tur ι ars autem non est substantia eius, quod artificialiter. Hinc quae mouentur ex arte moueri dicuntur ab cxtrinseco. Praeterea omnia constitutiva operis naturalis sunt a natura: operis vero artifieialis non omnia
sunt ab arte, sed hoc quidem ab arte , illud vero a natura : in domo lapis a natura, dissipositio lapidis ab arte. Denique arti liciale non habet vim aliud sibi simile faciendi, secus naturale. Si enim ut ait Philosophus, lectum humi defodias, non germinabit aliti Lectum; sed ut lignum putrescet , & germi-uabit fungum.
Contingit autem naturam & artem in eodem reperiri. Exemplum habes in saltatore, qui praeter naturalem potentiam moti cudi se secundum iocum , habet praeterea artem
motus huiusmodi ita disponendi ut hoc vel illud repraesentent;vel hunc; vel illum numerum habeant.
Constat ex hoc quod quamuis non sit de conceptu artis,ese intra id quod per artemni ouetur , non est tamen contra conceptum
eiusdem. Praeter exemplum saltatoris habes exemplum Mcdici se ipsum . curantis. Iden dieeres de infinitis ijsq. praestantistimis anibus , quae in eodem iubiecto sunt in quo
sunt opera earundem. Inter caeteras sit ars
artium & ianua scientiarum Logica , cutis laudes alij recensebunt. Praeterea accipiendo artem minus proΘrie secundum quod est in opere , videlicet pio modificatione illa qua conformatur opus praeceptis & regulis artis, cou: in Γιοῦ ni obis aliquos orioura mobili partjo; a narris
312쪽
partim ab arte. Exemplum habes in horolo gijs quorum motus partim materiae ex qua eonstant puta aeri, ferro vel auro tribuitur; partim etiam dispositioni & figurae partium componentium. Figura autem & dispositio est ab arte, materia autem a natura. Hae dispositio in alia materia non sufficeret ad huiusmodi motus. Propterea recte diximus alibi diuersorum artes actorum diuersameae materiam. I
An opera naturae fa ni per artem.
TLopi dum est quod supra diximus arte
esse virtutem intelle ius ex cuius dic Ainine operamur. Loquimur autem hic de arte factiva quae citea externam materiam QCcupatur ; qualis est Fraeni factoria,Chimi-ςa;aliaeque huiusmodi. In his artibus poten xia executiua est potentia loco motiua , hoc ς' approximatiua agentis ad passum. Puta Faber applieando malleum serro tundit , Scxxtendit ferrum; Chimica applicando ignem
huic vel illi eorpori illud resoluit in haec
vel illa componentia. Dicendum est. Ars mediate potest eme emulta opera nature. Conclusio est euidens. Porcs enim ex csictamine artis disponere causas naturaliter productivas horum & il-dorum effectum. Hoc autem est artem mediate essicere opera naturae. Imnio artes ad vi- rami humanam maxi me neeeiseriae , nihilal uid agunt quam applicare activa passivi , Les naturales ita componere ut nascan ut' este-
313쪽
De Arte. estectus intenti. Semen tritiei , & aliae fruis ges huiusmodi, satae & cultae iuxta dictameAgriculturae, suis temporibus erumpuut infructus. Per arxem medicam applicantur aegroto ea quae naturalem vim habent hos &illos effectus producendi , puta emolliendi dilatandi , expellendi hos &' illos humor . Preterea aiunt animalia quaedam etiam per artem nasci. Ita ex solio basiliet intra duos lateres incluso nasci aiunt Scorpionem& ex eadauere Bouis sol i exposito, si Virgilio credamus , apes. In quibus vides vimas tuam atque passiuam ella in natura,applicationem autem Unius d alterum esse ex arte. Hinc habes quod ad effectus huiusmodi per artem obliuendos duo requiruntur. Primum est cognitio virtutis naturalis , secundum potentia applicatiuarieiusdem. Se eundum est facile, primum dissicile nobis.
Daemones autem quibus natura maxime innotescit mirabilia mirabili celeritate effieiunt applicando activa passivis. Habes praeterea quomodo intelligendumst quod ait Philos. cap. priino libri secundi Physie. videlicet artificialia quatenus talia sunt , non habere in se principium vilius molns: puta statua secundum id quod ..habet de arte , non habet in se principium eundi sursum, aut deorsona, sed prout lignea aut lapidea est. Quod Philosophi dictum
repugnare videtur ijs qtiae diximus, videlicut in quibusdam motum esse partim a natura, partitu ab arte , quod exemplificauimus in horologijs, re exemplificari post et in statuis. Veneris & Dianae quarum excellentia laudat
314쪽
ipsae se mouerent aut saltem arte intrinseeus latente mouerentur. Huiusmodi etiam opera sedisse dicitur Albertus Maguus. Dicendum tamen est,sc Philosophum sibi& nos nobis conitare. Quq enim sic inouen non mouentur ab arte, nisi mediate. Nain ex dictamine artis hoe & illud principiunt naturale motus ita disponitur, ut oriantur huiusmodi motus. Puta motiis, deorsu in pon-dcre horologij, vel aliquid Qqui ualens, tota rotatum machinam artouet; & mercurius seu argentum fuste insulum .a indalo in Statuas. prs dictas, easdem hoc & illo modo mouebat.
Verum autem aurum per artem efficere
infiniti hactenus Chimici conati sunt; unus aut alter, vel per fabulam, vel per historiamida sic lutus esse perhibetur. Credat qui potest. Inter caetera quae adprobandii aliquando famini esse aurum contactu lapidis philosophi ei eli clatius quidam in Musto Magni
Ducis Etruriae, cuius altera medietas ferrea est, & altera aurea . Perhibenr autem olim, totum ferreum fuisse; sed alteram medieta- .icax ipsius contactu lapidis philosophici, euas ille in ahiru, alteram autem de industria in silla intactam,ut in uno es auo remaneretpzrpetuum argumentum quo configi postent, qui lapidem philosophicum negant. Confise maut hoc ratione qua tu philosophicam putant: ferrum aiunt & aurum, non sunt inter se ita uni bilia ut non. minus tenaciter sibi mutuo adhaerescant qua si ellent partes unius eiusdemque substantiae. Postet haec ratio ra-.tionc a priori famari ab ijs qui per persectionem philosopfantur ; est enim talis ex-cchus pertinioni' in auro supra serrum vi
315쪽
re Arte. 3o metito dedignetur tanta tenacitate ipsi ad4- rete. Haec dicta sint obiter . Resp. tamen hune clatuim non est te vllum
argumentum lapidis philosophici . Ratio philosophica quae adducitur probat id quod non intendit , & destruit id quod intendit
probare. Si verum est, aurum cum ferro non posse coniungi , statim ac una pars euasit aurum, deberet ab altera separari. Sicut si una pars huius ligni mutaretur in aquam separaretur ab alia. Praeterea falsum est auru non intime uniri ferro . Patet enim ferrum ita inaurari ut non prius consamatur aurum quam serrum . Asseruntur praeterea qu dam experimenta quibus constat facta sitisse per artem Chimicam metalla inferioris ordinis. Non minus
autem continentur in natura causae factiuae
auri quam at torum metallorum, igitur tam poterit fieri aurum . Probatur consequentia
quia applicatio agentium non est dissicilior
pro auro, quam pro argento. Res p. omittendo circa alia metalla. Quis cnim sic: it lata zare in re de facto quam tant multo stantur & concedendo minorpm,n
gando consequentiam. Non ideo noue fit aurum per ariciat quia causae factivae ines deficiant in narura, sc d cuia vel latent nos, vel earum acquisitio est adeo difficilis, ut credabile sit a nemine hactenus fuisse habitas, iadebite applicatas . Hinc censemus esse moraliter impossibile fieri aurum per artem. Probamus a posteriori: quia hactenus, au ti effectio tuetata est ab . ranuuietis ChimiciS : temper aut iri senstra :
316쪽
quod autem ita est, est moraliter impossibi- le : unde Urum Principum sapientiam com - mendare oportet, qui subditos suos ab artibus huiusmodi serio auocant, prudenter rativeram artem ditandi urbes & prouincias esse laborem , & industriam ciuium . Non est hie omittendum esse artem qua dam extrahendi ab auro animam ut aiunt auri; quae deinde refusa in mastam valioris metalli, tantumdem auri efficit, vel etia aliquid minus,quantum erat illud a quo extra-
est. Sed in hac nihil est tueri, multum laboris & vigiliae . Ex i js omnibus quae dicta sunt hac disputaῖione apparet motum non diuidi adetquate in naturalem & violentum. Motus enim supernaturales nec naturales sunt,nec violenti. Praeterea artificiales & violenti non ita op ponuntur ut nequeant in unum eundemque coalescere. Patet hoc in ramorum & arborsi
inflexionibus, quae ab Olitoribus fiunt, dum ramos sponte sua sursum tendentes ita ei se
cum flectunt, ut cogant ex Plantis fieri seras, dum concinnant eos in Canes , Pavones,
Denique aliquando forma ita est naturalis subiecto ut ipsius. opposita sit violenta ea liquando ita ut opposita sit aeque naturalis- aliquando ita ut utraque naturaliter carere possit subtemim,& quidem aeque bene se haben, . Exeptu primae habes in frigore respe- ..ctu aquae. Frigus enim ita est naturale aqui, ut eidem sit violentus calor: Exemplum secundae sit in paxiete, lign0,aut quolibet alio huiusmodi, quod aeque bene se habet cum Mindine ac cum nigredine, A c conuerso.
317쪽
De causa est ciente. 3 o 3 Exemplum tertiae , ut in aere, aeque bene se habente eum quolibet sono, ac cum carentia omnis soni. Atque hscde natura M arte suta fetant.
De Causiis extrinseris. V AE STIO I. De causa effriente .
HILOSOPHUS r. Physic. cap. as. causani efficientem desinit: ο id onde principium mutationis1β se , primum aret quietis. Quam de- γ ζω finitionem paucis sic referunt':
primum unde motus aret quies : quia Uufelicet ab ipsa incipit moueri quod mouetur Nipta cessante,quod mouebatur,quiescit. H cdefinitio passim a Peripateticis admittitur, estque admittenda a nobis: qnamuis aliquae eontra ipsam dissicultates prius enucleandae
318쪽
Hac enim particula videtur exeludere a ra
cione efficientis omneln causam creatam
Nulla enim causa creata est principiu mutationis prini uin , cum hoc soli Deo conuenire videatur, qui propterea dicitur simplieiter, & absolute primum mouens. . Praeterea per eandem particulam videtur excludi causa instrumentalis, quae tamen est proprie essiciens. Malleus enim, & serra , Malia huiusmodi non sunt primum unde mutatio in ligno, aut ferro , quod secatur, aut tu oditur , haec enim instrumenta non mouent. nisi praemota a causa principali,puta ab
Denique principium mutationis primum videtur esse causa finalis: nam ipsa causa efficiens ad operandum mouetur a fine; prius igitur moueri debet agens,quam moueat, ecconsequenter non est dicedum primum mouens , seu principium mutationis primum Haec quod hanc particulam Pri m. Secunda dissicultas es in illa particular Mutationis. Videtur enim per hanc parriculam excludi a ratione causa: essicientis causa creat tua: quae tamen proprijssive efficit . Nam causa creativa sua actione nihil immutat: non subiectum, quia creatio propcie dicta est productio rei absque praeia conte materia . Huius exemplum babet in actione productiva Angeli. Non terminum: quia terminus ipse non prosupponitur , qui
ruamucetur, ut patet ex terminis,
His ito obstantibus bona est definitio Misto talea. Prima difficultas fundatur in equi- . Docatione , quae per partes disso trienda est. Hotus ille, e mutatio per ordinem ad qui.
319쪽
m Arte. MEn itur causa emetens, est initatio in subircto , ex quo aliquid essicitur. Quam ius
autem cacis a creata prius moueatur a Deo, quam moueat; non ramen Deus prius mouet subiectum,cet quo fit ignis, qui in causa creata. Ignis 2 indivisibilitercum Deo mouet, seii triani Mat paleam, ex qua sit ignis B, & ex hoc patet ad primam partem prima: dissiduitatis. Ad secundam. Causa instrumenta Iis , ut malleus, mouetur ab artifico prius quam tundat ferrum: non tamen artifex prius qua malleus tundit serrum,sed vel solus malleus vel indivisibiliter Faber,& malleus. Ad ultimam.Causa finalis non notiti subiectum, ex quo aliquid fit, sed agens quod aliquid facit ex subiecto ; puta ornamentum domus, vel templi, qui est sinis saetentis
Statuam,non mouet marmor, ex quo fit statua, sed homin cni, qui cΣ marmore statuam facit. Ad seeundam dissieultatem. Dic amplia'-dam esse aeceptionem mutationis ad nautationem pure logic. am, qua videlicet a non esse res transit ad esse. Certum est ad actio nem ereativam no respexisse Philosephum, cui pro oraculo fuit Ex nihilo nihilsit. Vt autem quae nam sit eius causalitas,hoe ei per quid formaliter causet , statuamus: seiendum cst esse aliquos effectus secundum se indifferentes, ut pendeant ab hae, vel illa causa : quainuis de ratione cuiuslibet effectus sit ab aliqua causa pendere. Effectus hu- iii si nodi sunt formae, vel res absolutae. Calor v.g. qui pendet ab igne A est indifferens pendere a Deo solo,vel a Deo simul, & igne
320쪽
3os Dispus. 3, 3. A, vel etiam a Deo simul & igne P. Idem , dic de qualibet alia re, quae pendet a causa secunda, puta de igne B pendente ab igne A. His positis. Dieendum est. Essectus huiusnodi pendet a causa per actionem superadditam sibi, 'causae. Haec actio dicitur causalitas in actus eundo, seu causatio. Probatur autem conclusio unico argumento .hnem B pendere ab igne A est denominatio importans aliquid
realiter praeter ignem A, & ignem B s ergo quod ignis B pendeat ab igne A , non habetur per complexum ex igne A, & ignei Probatur antecedens sim ud , & consequelaritia ; quia per hoc pracise quod sibi coexi-sant ignis A, & ignis B habes in natura co-plexum ex igne A,& igne B: non habes quod ignis B realiter pendeat ab igne A ; ergo in hoc complexo non includitur realiter pendentia ignis B ab igne A. Minor probatur, suta si ignis B pendeat a Deo solo , vel ab aliquo alio igne, quam igne A , habes prae
di tiim complexum, uec tamen habes B pen- . deic ab A. Ex his autem,& ex doctilua communi de modis, habes quod si effectus producatur a set eo solo, producitur per actionem diu cr- .rim essentialiter ab ea, tua produceretur,e si 2 Deo simul , & a causa secutida pio duceretur. Haec enim est Dei,& creaturae, illa estsυlius Dei. Cum igitur quilibet modus sitcsiuptialiter rei, cuius cst modus, alia eli ps sentialiter actio Dei,alia Dei, & creatur .
Obijcitur primo. Actio per quam iPis B. pendeat ab igne A non indiget ullo super addito, ut spinialiter penduat ab igne A, er- i