장음표시 사용
351쪽
De agent.propter nem . ,3 smobile in se manens, sterna , di immobili
voluntate omnia mouet, auxta illud: sicut opertor sum mutabas eos, & mutabuntur, tu autem idem ipse es. Hoc est omnis vicissitudinis, aut mutationis Cinnino incapax. Ad confirmationem patet ex dictis. Ad reliqua , quae cogitari possent contra con- elusioneni sacile est ex dictis tum hie , tium alibi respondere. Puta si quis dicat: plantae, lapides, di alia huiusinodi non cognoscunt media, neque sine n , ergo non operantur ex intentione finis. Respondebis conccsb ante. cedenti: negando consequentiam : vel, si velis, distinguendo consequens: non operantur ex intentione elieita: concedo , ex intentione Innata, nego conssequentaain. Aut si vis: non operantur e. intentione, quae sit in illis: concedo: ex intentione quς sit in intelligentia: nego. Vide D. Thomam loco cita io ubi comparat ea,qua: mouentur a fine per naturam , cum sagitta , quae a sagitiante ad scopum impellitur.
OVod pud Graecos idea; specie haut
Mima dicitur apud L ati'or: ut tacta Augustino dieit D. Thomas quaest. .i . . supIa citata de Heis. Forma aut
352쪽
xation proceden is ab eo,cuius est imas
uine habes, quod duo quidem 4ic intzr se mutuo persectu dimidia, absque eo -In quod
tripliciter dicitur': uno modo A qua , alio modo Per quam eu Secundum quam; tertio modo Ad quam. Forma is qua dicitur illa, quae est in age te, a quo procedit effectias in unoquoqiu enim ratio agendi maxime est forma rvndu dicitur unum quod'. agere inquantum est actu. Forma Per quam dicitur pars illa compositi , per quam lilbstantia Est hoc potius quam illud : puta sorma per qua hare substantia est potius homo, quam caniS, Anima rationalis. Forma Ad quam est illa,
ad euius similitudinem aliquid fit, di quam aliquid imitatur ι & haec dicitur idea , siue
exemplar, dasniturq. a D. Thoma : Forma quam emeritus imitatur ex intentione asentis determinantis' bisinem. IEx hac definitione apparet sola agentia cognoscit tua operari ex idea ; eum ca . sola agant ex intentione, imitando formam , &determinando sibi sinem. Hinc etiam intelliges, quod etiam si agens intellectuale , Puta Pictor nihil cogitans de Socrate formet picturam similem Socrati: non propterea Socrates habebit rationum idear, seu exemplaris. Ratio est clara, quia Pictor in tali casu non ex intentione, fine repraesentandi So cratem, picturam secit. Porro ex Podem capite , ex quo Socrates non dicitur.idea, siue eTemplar picturae praedictat; pictura ipsa nequit diei proprie loquendo, ima3o Socraris. Vnde aliud est pictiiram hane similem este
Socrati, aliud esse imaginem Socratis. Ratio enim ima finis praeter similitudinent dieit
353쪽
De agent.propter finem. 34 rq tiod mutuo sint sibi imagines. Immo impli- eat similitudinem non esse duorum, quorum
hoe sit aeque simile illi ; ae illud hule. Quis
enim dicat v. g. intercedere quidem similitudinem inter Petrum, & Paulum , Petrumtamen esse magis similem Paulo,quam Paulum Petro Quamu is autem sint isti duo perfecte similes, non sunt tamen mutuae sui ipsorum imagines, cum non mutuo a se inuicem procedant.
Propterea quam ii is in diuinis Pater , di Filius habeant perfectain similitudinem inter se.implicat enim Filium esse similem Patri , & Patrem non esse similem Filio : rectexamen & Catholice dixeris Filium esse imis ginem Patris: est enim splendor gloriae , disgura substantiae eius; male autem, & erronee: Patrem esse imaginem Filii: quia videlicet Filius a Patre, non autem Pater a Filio procellit.
YDubitatur autem inter Philosophos in
quo nam eonfistat ratio ideae, siue exemplaris, alijs assirmantibus illam in eonceptu formali, alijs autem in conceptu obiectivo consiliere. Pro cuius intellicentia se ire deis bes, quod quicumq. non casu & temere,nec aliunde, aut a natura determinatus ; sed exinteatione elicita, & praestituens sbi finem operatur: prius qua operetur priconcipit animo opus faciendu.Puta Architectus priusquadoinu adisicet, praeconcipit animo domum quanda,ad cuius imitatione domu extra animam aediheet: immo saepissime praeter do ianimo preconcepta,domum alia , vel cretaceam, vel cartaceam praeldificat, ad euius
imitatioaem veram domum , & hominum
354쪽
habitatione a disieet. Forma illa animo pre- coneepta dicitur ex inplar internum e domuncula illa cartacea dicitur exemplar externum,ad quod respiciens artifex operatur. Cito illam domum animo praxoncepta, quae dieitur domus intelligibilis, duo consideranda sunt: videlicet ipsa sormalis eo-gaitio, quae est actus intellectus , & drei turconeeptus sormalis & obiectum tali cognitioni correspondens; & dicitur conceptus
obiectivus. sunt igitur qui cognitionem ipsam formalem ideam appellant; sunt qui solum eonceptum obiectivum:plerumq. de v*ee magis,quam de re disceptantes. γ Decidenda est hφc eontrouersia ex definitione superius allata : Idea est forma quamee ctus imitatur, Sc. sive: est id, ad otiod respiciens operans operatur: sed ad obiectum respicit operans dum operatur; erSO conceptus ipse obiectivus, seu obiectum cognitionis, est idea.Minor patet in quolibet operantc ex idea . Regulariter enim loquendo non ad cognitionem ipsam respieit, sed ad obiectum . Confirmatur hoc ex D. Thomaquatit. Is .art. I. corpore; ubi dicit, quod si-ucili ludo domus, quae est in mente aedificatori , est idea domus faciendae: quia artis ex intendit domum assimilare sormae, quam mento concepit: Non dicit cognitioni quam habet in animae sed formae quam mente concepit: igitur conceptus obiectivus eongruentius assignatur pro idea , quam conceptus
Obijeies:Idea est serma in anima existens: forma in anima existens est cognitio - ergo idea est i , cognitio.
355쪽
De causa e rem ri. 3 Ari Resp. distinguendo maiorem: Idea est so ma in anima existens subiective: nego maiorem: obiective : coneedo maiorem, 8c eodem modo distincta minori nega consequentiam. Cognitio cum sit astus immanens animae, recipitur in anima tamquam in subiecto. Obiectum autem eognitionis ipsius non
est subiective, sed obiective in anima esse vero obiective in anima nihil alii d est,qui
cognosci. Potes igitur in mente Architecti duo considerare, cognitionem videlicet qua tepraesentat sibi hoc, vel illo modo templo, vel domum, & domum ipsa ad cuius similitudinem domum aedificat. Domus illa per cognitionem repraesentata dici potest similitudo obiectiva domus faeieudae, cognitioi pia sua talem domum sibi cbijeit dici po-tcst similitudo formalis. Prima di i potest
domus intelligibilis, s ecies, & sotnia' da intelligentia domiis,speciei, di formae. Quia tamen hare ipsa cognitio , s u ille ipse conceptus formalis habet etiam esse Gmilitudinem suo modo domus faciundae rideo ipse operam per cognitionem reflexam praedictam cognitionem attingens , atque considerans, potest illa uti vel ut idea: sed haec eadum, ut vides, per huiusmodi cognitione res cxam evadit conceptus obiectivus, diu rsus ab illo primo conceptu obiectHro,
de quo di Simus supra , per hoc quod sit insuper subiective in anima , non quidum per cognitionem reflexam formaliter, sed prx suppositive.
In hoc sensu si intelligantur, qui ponunt
ratione idear in conceptu formali, sit ni t lerabilis: dummodo solum dicant concep '
356쪽
formalem aliquando habere rationem id : non autem affirment simplieiter , & absolute, id eam eonsistere in conceptu formali, non vero obiectiudi Constat enim operantem no semper, immo rarissime praedictis eognitionibus reflexis uti in operando. Denique confirmatur haec doctrina a paritate ideae, seu exemplaris externi. Constat enini quod Artifex operans ad imitationem ipsius, ad ipsum identidem respicit . puta Pictor picturam iaciens ad imitationem 'saris, respicit identidem Caesarem, ut illum imitetur in tela. Eodem modo qui exemplari utitur solum interno, ad illud obiectum, quod sibi repraesentat in anima , cogitati nem conuertit, ut ad illius imitationem iuuii . opus efficiat.
ARTICVLVS II. In quo genere cause A idea
Ieendum est causam idealem recte re- duci ad emetentem. Ita sentire vide ut D. Thomas loco supra citato, ubi se habetur : In quibusdam agentibus praeex iis forma rei penda secundum esse naturale, ficut in yi, quae agunr per naturam , sicur homo generat hominem , σ ignis ignem di in quibusdam secundum esse intelligibile , malis 3 1, qui agunt per intellectum, sicut similitudo domus praeexistit in mente adscaniis. Quemadmodum igitur in η , quae agunt
per naturam forma naturalis constituit caulam efficientem. ita etiam in ijs, quae agunt
357쪽
de causa exemplari. 3 sivit eausam efficientem in suo genere,hoe est efficientem per intellectum. . Hoe idem docuit Philos. . Metaph. texta
a 3 . uodammodo inquit ex sanitate sanitatem accidii feri, is domum ex domo;
qua sine materia , eam qu.e habes materiam. Hoc est : contingit ut domus materialis fiat
ex domo immateriali , & intelligibili, quae praeexistit in anima Architecti: & sanitast materialis in Callia fiat ex sanitate intelligibili , quae est in mente Mediei . Quia αArchitectus per domum intelligibilem inlinima , di Medicus per sanitatem in teuigia bilem, fit potens efficere, hie sanitatem, die
domum. & eonseqtienter recte reduces causam idealem ad effetentem. Concluditur haec nostra sententia brevi ratiocinatione. Quod constituit agens proxime potens agere per modum formae, a qua procedit effectus, recte reducitur ad causam esse ientem: hoc modo se habet exemplar, siue idea in artifice- ergo idea recte reducitur .
ad effcientem. Maior sundatur in illo dicto Philosophi: Unumquodque agit in qua tum es actu tuo significatur rationem agendi in unoquoq. esse formam. Qui a nobis dissentiunt, sentiunt ideam pertinere ad causam sermalem. Hoc autem suadere sic conan; Wr. Philosophus ideam, siue exemplar R pe formam appellat s ergo ex mente Philosophi idea potius ad causam
formalem , quam ad effcientem reducitur. Praeterea aiunt eousiderandam esse duplicem formam, unam intrinsecam, alteram extrinsecain : prima est illa , per quam res constrii
358쪽
q. cd quid erat elle rei; altera autem est ad cuius imitationem sit id, quod fit, & est exe- plar in mente artificis existens - S ad quod
respiciens artifex operatur. Has non obii antibus standum est dictis.
Adauthoritatem Philosopha die nos et is leausam exemplarem formae nomine nunc ti-
passe s nec propterea dicimus esie causam sorinalem. Ad rationem, dic distinctionem illam inter formam intrinsecain, & extrin. secam esse extra rem. Si enim nihil aliud d ea, , nisi ideam esse formam extrinsecam rei, quae fit: verum dicis: sed ly Extrinsectaeistrahit nomen formR a Vera ratione causae
formalis: ideoque nos et am, qui exemplar vocavimus sormam, quaerimus postea, a haec forma pertineat ad causam formalem an ad inicientem: primum negamus, secundum afferimus. Ratio est , quia ita sis habet haec forma exemplaris in ijs, quae agunt per intellectum, sicut forma naturalis in ijs,quae agunt x haturam, Immo contingit ut lorisma naturalis existens in agente operante per intellectum per accidens se habear respecti,
rniae sibi similis in pasta: per se autem se habeat respectu eiusdem forma intelligibi
las. Resau exemplo patebit. Galenus ianurcallaam infirmum curat ἰ habes in Galeno, di formam naturatum simal om formae ponodat in Callia . di forma inteuigibilem eius dem . est unam in Medico adea sanitatis in infirmo ponendae. Sanitas illis resis.& Phy-sea per accidens se habet ad sannaiem cal. Iix: adea vero sani ara , quana dicimus soni talem intelligibilcm se habet per se, qua-doquidem Medicus etiam non satius cura; ' . . in EI
359쪽
Deca a exa lari. 3q infirmum ; carens autem idea sanitatis faciundae, non curat. Vides igitui formam natiiralem sepe se habere per accides; idealem vero per se, in ordine ad effectum. Denique quemadmodum aiunt hi , cirea ea, quae fiunt ab idea duplicem formam considerari posse, intrinsecam unam, & alteram ςxtrinseca;& tam unana,quam alteram diei posse causam sormalem; ita etiam dieere posses in ijs, quae sunt per naturam duplicem formam reperiri: intrinsecam visam, lusest pars in effectu determinans alluim ad hae vel illam rationem entis; di alteram extrin- secam, quae est in agente , a quo illa intri seca, ut a principio e fiectivo procedit. Tamcnim verum est hanc esse ab illa, quam verum est in effectu procedente per intellectu, formam intrinse eam esse ab illa , quae est in
Quemadmodum igitur inepte diceres: ignis B esse duplicem causam formalem: una quae in in ipsismet igne B, alteram vero quae est in igne ita elaam non rectedix ris huius domus duplicem es e musam so malem , alteram quae est in domo ipsa alte
iam vero quae est in mente artificis. i.
360쪽
De Fortuna, in casu. E Causis per accidens satis sese .
'agit Philosophus iii libris Phys.
Et hane, & illam rem concurreret . ad illam aliam non per se, sed per accidens: centies repetitur in Philosophia, . Dupliciter autem,quoad rem praesentem ae- eipi potest causa per accides. Primo ea par te causae , secundo ex parte effectus. Daci tur icausa per accidens ex parte eausae, quando eum ratione per se laciente ad aliquem es Q fectum cori iungitur aliqua ratio impertinenter se habens ad eundem. Hoc modo Musicus est causia aedificij per accidens: mustea enim in aedificante impertinenter se habet ad intentum ipsus. Dicitur per accidens ex parte estectus, quando cum effectu ipso coniungitur aliquid impertinenter se habens ad lintentum ea uia. Contingit auten, non modo impertinenter se habete , sed etiam contrarie. Puta Medicus dans pharmacum igω-r'ro quo purgetur, dat per accidens mortem laegroto;ro quod cum euacuatione humorum peccantium, coniungatur effluuium spirituu lanimalium , ex quorum deficientia habeturi corruptio viventis. Inter cau sas per accidens sunt magni nominis Fortuua ,. di casus , de