Famosae, de solis vel telluris motu, controversiae examen, theologicophilosophicum, ad S. sanctam Normam, institutum a Johanne Herbinio, Bicina Silesio, ..

121쪽

Tullo L. PHILos. Li B. I. 8sAnnus &c. Sol novit: counitione naturali, seu formali; quemadmodum planta suam novit in crescendo mensuram: novit suam in pingendis floribus elegantiam: novit Vin efformandis fructibus , lineam: ita Sol 'certam motus sui mensuram & viani. Occasum suum ; qui fit objective , respectu Terrae partium. Quem vero Lux Mundi elo. cuta est , Matth. s v. 6s. Locus, ipsa luX et ipsa vel insantissimis, facilitas est, Il. Si itaque DEUS Lunam,ad Tenet pora per motum realem mensuranda atque distinguenda, creavst , tum Solem ad idem quoque ossicium, eodem modo eκ sequendum , creatum esse, sequitur, Ratio: quiau rique unum idemque demandatum est ossicium ; quod est,motu suo tempora mensurare, distinguere & determinare. Ineptὰ 'vero nimis encipitur: Lunt tempora mensurandi ossicium impositum sic esse , ut illud per realem praestaret motum et Soli vero, ut per apparentem illud, & sic salsum, praesta.

ret motuire: motus enim. apparens tantum,

falsus in se est. Quam vero rationis dabis rationem : exceptio quippe ista tua Sacroperentila sensui est Quia Copernicara Hypothesis, Lunam vere moveri, Solem ve. rostare immotum, deprehendit. Resp. Ε gone sacrae Scripturae sensus ad Copernici .

erit formandus Hypothesin ρ Nefas. Et id quidem a Theologo Execranda doctrina

122쪽

86 Εκ AMEN Loc. SACRO cum suo est Doctore. Ea enim sacrarum Nobis literarum esse Majestas debebat, ne vel rationes nostras durare. & cum S. Spiri. tu , de suis testificante operibus, in unam

nos Conjurare animam pigeret. Majestatis certe postulabuntur laesae , qui rationibus puris , atque controversis adhuc , armati , in Sancta Dei Sacraria irrumpunt. superisque violatis Praesidem , Dei Sapientiam in sermonibus suis judieant: homines vano rationum famulitio stissent. II I So ι quoque novit occasum suum. Verbum, novit, stricte si sumas, Tropus eidem, Metaphora a rebus animatis ad inani. maia desumpta , inerit. Novit, inquam , non formaliter ω sed materialiter. Cognitione, Mn quae viventis eis facultas animae; sed, cognitione naturali: qua Magnes suum quoque novir , Cui sese obvertat. polum,

sicuti jam dictum est. Quae Cognitionis So. laris restrictio ex Philosophia puriori. quae Cognitionem in Naturalem , Sensualem Rationalem dividit. desumpta est. IV. De Occasu porro tanti Luminatis disceptatur: An Sol vere occidat 8 Respondeo assirmando , Solem Non oriri quamvis non sibi. Oritur Sol vera : quia vere cum Spiritu S. sentio S loquor movetur. Oritur non SIBI : neque occidit S I

B a: Sed N Ont s. Nos videmus: nos dicimu , etiam Solem suum quem novit, &

123쪽

TH Eo L. Pi II Los. LIB. I. 87 quomodocunque eundem , sive a sua foema intrinseca, sive ab extrinseca causa impellente, a suo coelo sese rapiente , perficiat motum circa Nos , Terram quotidie absol

V. Objicitur autem a Clarissimo Witti chio , Soli ortum & occasum proprie tribui non posse , Dissert. II. cap. 6. art. 29. Cub rationem se Art. rq . dare dicit, quam ego articulo I s. lego. Sed ibi magis asserit quam probar. Tandem vero probat, sed probat Iantum. & non demonstrat: quia

falsam praesuppqnit & nunquam sibi con eedendam Hypothesin , quod scilicet Sol, si

vere oritur & oceidit, quastob Terram condatur, ea ex attingendo ibique inque ad exortum, de is aaesar, latendo. A t non sequitur : si Sol vere oritur & occidit, tum

sub Terram, eandem attingendo, conditur, tanquam deses, seu defatigatus.

VI. Nihili quoque est, quod i .c. dicitur: Solem , secim dum Ptolemaicum systema . non proprie otiri r. Falsum hoc est, si simpliciter sumatur. Ptolemai eum quippe Systema, non Terram, sed Solem oriri fol.

maliter docet. 1. Do inflantiam. Iuna &Solsibi non lucent. Ergone improprie luiseent , atque ita falso Quaeso , nonne ortus proprietas in motu consistit naturali λ Et nonne Sol vere oritur , quando Mundo,

Nebisque oritur L etiamsis, ct in sua pe b

124쪽

88 Εκ AMRN Loc. SACR.ri Odo non oriatur, neque occidat; sed tantum , circulum suum continuando, eX undvicinia in alteram . moveatur. Ἀ. VI L Disco itaque hinc : Qualis sit Sol lis Ortus atque occasus p Nimirum objecti-v8 realis; quem ad Horizontem aliquem &Homines restringas. oritur Sol, quando nostrum ascendit Horizontem: & ideo, ve te eandem & reaIiter oriti Nobo, simus. Occidit Sol , quando Nostrum deserit planum. 1 Quo vero cadisi l. postquam occidit Resp. In v teriorem . sui circuli vici niam , seu partes lineae ulteriores. Nequa quam autem eκ propria hujus S. tentus empositione sequitur, Solem suum nosse occa sum in Orbis extremitate . quae Coelo ipsi contigua sit . Neque hancce orbis eNixermitatem nos concipere tali posse modo, rationibus, num. 3. aliquot, probavi. . MVII l. Quae vero fuerit Judaeorum vult gi ; de Extremitat bus Terrae, sententiam aperiam: r. Certum D cuivis obvium id est , vulgum hodie quoque Terrae Extremi tates concipete. Imo melioris luti & lucis homines, Eruditi, idem cum vulgo iaciunt. Sed non absurdam illam & infinitam Ter rae eκtensionem & planitiem , ' se ad usquis coeli ipsius siderei contactum .protendentem , concipimus, Quales vero concipimUS cum Judaeorum vulgo, Terrae eκ tremitates

Respe Illas, quae Mari quaquq vorsum ter'

125쪽

Τ ii R o L. P ui Los. L IB. I. 89 . minantur. lambuntur, distinguuntur, clauduntur. Εκempli causa : Italiam, clus linea pedem mortui hominis pingit nec non Hispaniam cum Herculis columnis,Terrae extremitates ab Occidente omnes concipimus. Ratio conceptus & formalitas est: x. Quia mari ab illa clauduntur parte. 1. Quia nullam ultra cum Iudaeis concipimus. Hindie, Americam etiam; IX. Deinde: quando, occidere Solem, eum Sactis dicimus literis, ne in absurdit tem . num. T. propositam, cum Lactantio si tamen & haec vere & taliter ejus fuerit Fincidamus: distinguendum erit inter eX-

tremitatem Terrae & eκtremitatem Orbis.. I. TERRAR ext emitates coelum contim gere', nemo concipere formaliter, ne quidem ere vulgo quispiam,potest , sed, si concipit. concipit tantum et veluti ego materi,

liter,& sine ulla ad vetum dispositione, So. lem Triangularem, Lunam culacam Iezram dodecaedratam, & quae non absurdita

tum carcinomata, Concipio. a. ORBIS. Extremitates autem coelo contiguas forma.

liter etiam ,& cum aliqua ad vetum dispositione, sorsitan concipiemus. Sed sa. Syste.

maticum, una cum Elementis & Aere,prae

supponamus Orbem. β.ὶ Coelum in & ab ipso Aere , secundum generalem Scriptu, rae sensum, incipiar. cessum omnino est. N. S OL itaque naturali cognitione novit

126쪽

. 9o ΕX4MEN LO C. SAc R. occasum& ortum suum, verum &realem aquanquam Ortus & Occasus in odecto,non. autem in subjecto Solis,proprie sit. Rationem igitur a toto poscetur Orbe D. Wittichius suae , quam in locum huncce Dissert. II. Cap. .art. 19. edidit, eκplicationis. Ita autem Reverendo du Bois Ic. respondet: a. argumentum a comparatione Solo cum eo. quI omnia exsud cognitione agis es imbe-cussum comparatio enim Ilia ulterius extendi non debuit, quam huc que, quod Soli ocessus OBTINGAT non aliter . acs cognitione praeiusus omnia ad illum subeundum

sendere ex operibus Sapientiam cs ProvidentIam aevinam Macere,quod inter alia etiam exemplis Lunae S Sotis declarat,quibus satis temporibus occasus cs ortus obtingam. praeterea Lunae varia phasees , novisu. nium, Sc. t sic per utraque hinc goria Di. vina reνera probatur, quod tam sapienter omnia ordinaverit, ut satis temporibus Meisiis cont/ngant Neque aliqvid gloriae Dei taetrahitur, F dicatur : Soli occasium suum

convenIre per motum apparentem , Ilia enim ex eo elucet, quod Deus per leges natura eum fixum is certum constituerit.

XI. Quid hic Ecclesiasti Leydensi duBois responsum . sit paucis attingam , Negat aurem D. Wittichius argumentum a Comparatione Solis cum eo, qui Omnia

127쪽

T n Eo L. P iii Los. L IB. I. 91eκ sua agit cognitione, esse validam. Quae ratiot Quia comparatio illa ulterius eκ- tendi non debet, quam hucusque, quod Soli occasus obtingat non aliter, ac si cognitione praeditus, omnia ad illum subeun. dum disposuisset. Resp. Verba sunt data Ecclesiasti; non autem res: quia responsio omnino nihil ad rem facit. Ostendenda e

rant : I. Sacrae Comparationis imbecillitas in argumentando. Sacrae, inquam, non cujusvis alterius. Non ostensum. α; Solem

physice motus sui Otium & Occasum nescire. Hic vero altum de eo silentium. Dia Cam. SOL est corpus naturale, caeleste, subtile, luminosum, M. Si ςorpus Materia constabit & Forma. Si naturali tam ales quoque & naturales habebit operationes. Quae cum in veritate sint, demores ro. Solem habere cognitionem naturalem. Et, Solem occasum suum noscere naturaliter: per se, id est, per suam intrinsecam formam, quae N A T u R A est. Non autem id cognoscit sensualiter, uti bruta: neque rationaliter, uti homines. His itaque prae, Cognitis,Comparationem naturalis So Las cognitionis cum humana Conseramus co. gnitione. Sonat. Quemadmodum Intelli. gens Omnia eκ Cognitione agit: ita So Linum novit Occasum eundemque peragit.

Comparationis subsecta sunt, Intelligens&So L. Conveniunt autem in uno tertio et

128쪽

01 EXAMEN Lo C. SACR.- quod Convenientiae tertium,& scopus est. vera rerum cognitio. Ambo realiter, & vero cognostunt.Intelligens tamen naturaliter &rationaliter: Sol naturali rer tantum ; vero tamen & realiter. Novit itaque suum SOL motum : sive is proveniat a principio Uus; formaliter: sive a Coelo ipsum in sua perio.

X I I. Accusandus hic g. coram Eusebia Clarissimus Wittichius erit. Causae sunt. Quod Sacratissimorum oraculorum Comparationes eorundemque scopum in dubia Copernicaeorum Hypothesi, non sine P in cipii petitione , coarcter. Comparatio , in quit l. c. ista ulterius extenae non dolet.

quam huc insue quod Soli occasus O BTI MN A T non a uer, aes cognItione praetatus omnia ad Egum fuseundum disposuisses. α Violata hic simpleκ Scripturae phrasis &interpretatio. Cum enim S 3. moveri Solem dicit, & ipsum demandatum sibi in Creatione novisse motum & occasum: D Uittiellius invertit , Soli motum obtinge. re. β. obtestor Vos cujuscunque estis Sententiae , Eruditi . sacrae hujus Compara' tionis contractae an legitima , & non po tias violenta . st explicatio Corrigendam sic puto: Comparatio illa usterius extentat

non debet,quam huc que, U O D SOL OCCASUM SUUM NO VER IT:

non aliter, lacs eognitione RATIONAL f

129쪽

prae distus . omnia ad illumsubeundum Lupo. Di t. Conferas quaeso, LECTOR, duo ista implicitae hu)us Similitudinis subjecta;& eorum erir convenientia , τι noscere.

Quia autem Simile fit etiam dissimile: praecide modum crationaliter a cognitione; et

relinquetur naturalis cognitio, quam utraque realiter habent ρ Homo etiam Culsor, rationaliter. . XII. Σ. Rationem quoque Vir doctissimus coram Philosophoiu poscendus Colle. gio est:quod necessarias & sormales corporis naturalis operationes Contjngentes fecerit; imo sic omnino sustulerit. Rationes eI binas proponam. a. Si Soli occasus obtingit tantum, sequitur quod SOL occasum suum nesciat. Admittis, vel Contra Sacra Oracula , consequentiam 8 Pergo. Si Soli occasus obtingis .sequi tui: Solis occasum,non esse Solis occasum. Ergo Sol Cognoscit τὸ nonsuum. Ratio illationis est: quia Terra e X Uypothesi Copernicaea. a wittichio pro nimis vera ;- adeoque in fallibili,assumta, ut etiam S. Spi. ritui, in sua materia loquenti, audacter praescribere non dubitet 3 quod tamen in sua tantum Astronomica Disciplina facere debet. ) quia, inquam , Terra circa Solem incentro haerentem convolvitur. Ergo Terrae occasus, & non Solis,erit. Ergo Terra suum novit occasum. Lubenter, scio, hanc admittet illatione D. Wittichiua. At antiqua Scri

130쪽

gum vel ipsam ejurare decebat rationem ;quae tamen tam sacrae assertionis causa hii. giosa adhuc atque dubia est. Dedisti ratio. nibus tuis Deum ; Deo ne reverentiam qui dem. Digniores nobis, Uir Clarissime, sacrae esse literae, debebant,quam ut eas tam temet tam digne in tractaremus. Sed compertum habemus . Ancillam quandoque Dominae insultasse ρ Factum id saepius. Prohibeamus ultra. XIII. 1. Quod ad tertiam attinet responsione mi Falsum est , quod eX creaturis nobilioribus, Sole & Luna , Psalmista generaliter Sapientiam & Providentiam, &sic gloriam Dei deducat. Hic enim Sol &Luna , DEI creaturarum i sun r species. Ergo specialem quoque hic DEI deprae indicant Sapientiam. Quando herba Deum praesentem refert: objective DEI Sapientiam , Providentiam Gloriamque depraedicat. At Sapientia ista & Gloria est genera. lis. Ergo. Qualis autem horum ad Verba Psalmi convenientia erit Deus enim ibi glorificatur eκ eo, quod tam sapienter Solem & Lunam suae virtutis creaverit verbo :ut ille ortum & occasum : haec vicissitudines : non obtingentes, sed necessarias, natu. rates & sibi increatas : non apparentes ; sed

veras,naturaliter agnoscant.