장음표시 사용
241쪽
et I 6 CONs ID. II. ARTI C. III.
lib. I. De eensibus cap. 7. num. 2. : nee dubitemus ab eadem oblieatione potuisse, contrario usu , seu te itima praescripta consuetudine , eateras eximinationes vehementer tamen suspicamur in censu mere personali , praesertim Mirinque redimibili , eas desiderari conditiones , quas non solum Pontifeιa Con- Ilitiatio, verum etiam ipsum ius naturale , oe divinum exposcunt , ne sit
Iarvatur contractus mutui , er propterea coram Deo usurariar - . Immo.
eandem distinctione in ponens tanquam necessariam , & indubitatam suis per hac re, prosliquitur sapienti ilinius Pontifex, & modum praestituit, quem servare debent Episcopi pro regionum varietate, scribens -- Sed , quoniam nulla hactenus hae de re ab Apsolica Sede prolata es sententia , non decet ut Episcopus in sua Synodo censum personalem declaret ex nat&ra sua usurarium; sed, si praesit Dioecesi , ubi praeditia viget S. Pii V.
Constitvrio , urgebit eiusdem observationem , curabitque pro viribus , ne per finalrs census in eam clanculum in diacantur. Si υero Dioecesim gubernet , in qua Plana Consiιatio non es moribus recepta , serio Fideles monebit, atque hortabitur , ut a censibus personalιbus absineant, eo quod, etiam sola Deilata eorundem indole, usurae periculo, O suspicione non υacent se :Tanti igitur Pontificis vestigia sequens , sic quaesito respondeo. Ubique locorum, videlicet tum ubi viget, tum ubi non viget Plana Conllitutio, servari debent conditiones, quae sunt iuris naturalis, aut Divini; hae enim Fideles obligabant uniuersos etiam priusquam Pontificia Constitutio promulgaretur. Quoad conditiones autem , quae juris humani sunt, ad earum observationem tenentur regiones illae , in quibus Plana Constitutio est moribus, usuque recepta, non autem caeterae . Ex hucusque dictis inser primo, quod census irredimi bilis iure naturali licet, non Ecclesiastico . Naturali, inquam: quia scuti licet venditio rei cum irredimibilitate eidem adnexa, ita licet irredimi bilis venditio iuris percipiendi fructus ex re , quae nihil aliud est nisi quaedam partialis venditio rei. Non licet autem jure Ecclesiastico: quia, ut audisti, id a Summis Pontificibus suit expresse vetitum ; & iecirco huiusmodi census fieri nequeunt in illis regionibus, ubi Constitutio Plana est
Inser secundo, quod census redimi bilis ad beneplacitum Censuarii , seu venditoris , licitus est tum iure naturali tum Ecclesiastico . Jus naturale non prohibet, quod res vendatur ea lege , ut emptor teneatur eam retrovendere venditori, quando huic placebit: & jus Ecclesiasticum, ut audivimus, id expresse constituit. Inser tertio , quod non licet ullo iure census redimi bilis ad nutum emptoris, seu Censualistae , etsi nonnulli secus opinentur. Pugnat hic census cum decima conditione Pii U. , de qua supra : ia iure naturae inspecto mutuum est sub pallio census; vera enim emptio esse non potest , dum eam possum revocare pro libito , & insimul aliquid recipcre ultra - Disi tiroes by COOAle
242쪽
ultra sortem. Idem dicas de censu utrinque redimibili propter hane
Inser quarto, quod utroque iure licet census vitalitius. Iure quidem naturali ; est enim contractus aleae, & merae sortis, in qua aequale periculum est pro utraque parte . Iure etiam Ecclesia ilico , quia in Constitutionibus Pontificiis ne verbum habetur ipsum interdicens. Inser quinto, quod licite potest quis pacisci, ne census redimatur per partes ad libitum redimentis, sed totum insimul debeat redimi. Pactum
hoc certe non convenit cum quinta conditione a Martino V. , & Calixto II l. praestituta, de qua supra. Verum quum Pius U. in sua Constitutione illius conditionis mentionem non fecerit, inferunt Theologi , quod consulto eam non apposuit, & non apponendo abrogavit. Venio tandem ad casum singularem ab Authore adductum. Hi e contractus, de quo Author, census reipsa eii cons gnativus , & pecuniarius, in quo civis habet rationem emptoris, & Censu istae , seu Censualistae, Communitas vero rationem habet venditoris , & Censu arti . Dicit Author, quod Communitas accipiebat pecuniam, ut nunquam ipsam restitueret. Si sensus sit, quod venditor, sive Communitas ex conditione in contractu apposita non posset amplius pecuniam restituere, & een sum redimere ; tempore Aut horis erat hoc licitum iure naturae, non autem Ecclesiastico r quia census perpetuus & irredimi bilis jam tum erat vetitus a Martino V. & Calixto III., quorum primus inauguratus suit Ponti sex anno I 4II., secundus vero anno I 33 , Sc iccirco antequam Author huic lucubrationi manum admoveret . In praesenti autem ubique hic
census licet iure naturae, & jure Ecclesiallico in iis duntaxat locis, in quibus Constitutio Plana non ell usu recepta. Si vero Author iis verbis unice intellexerit, uti intellexisse ex lectione textus fit mani sellum, quod Cives, sive Censual illae cogere non possent Communitatem ad reddendam
pecuniam, sicuti mutuatores cogere non possunt accipientes simpliciter mutuum, Communitas nihilominus, etsi sorte nunquam eam retii tueret, ad sic agendum tamen nulla lege teneretur , quin potius pecuniam acceptam adhuc posset pro libito reddere, dc censum redimere e erat hoc tunc temporis ubique licitum , & ubique locorum licitum est etiam in praesentia: quum nihil aliud hoc exprimat, nisi censum pecuniarium redimi bilem ad nutum venditoris.
Nihil postea facessit negotii quod Cives libere , vel coacte pecuniam
Communitati tradant, & census emant . Quum census pecuniarius redimi bilis pro libito venditoris nullo iure prohibeatur, ut dixi, Communitas non compellit Cives ad aliquod vetitum , eosdem sic cogendo :& interdum in iis ipsa est angustiis posta, bello saeviente, vel fame, vel alia eonsimili caussa, ut, non inventis spontaneis emptoribus censuum , ob bonum commune possit, immo teneatur Cives pecuniosos
243쪽
compellere ad erogandam pecuniam, & ad emptionem eensuum . Maxime tamen intereis, quod Communitas habeat reditus veros, & reales, super quibus possint constitui census. Et hoc est, quod Authoe ipse in Angelica ver. Giara primo num. 77. opportune animadvertit .h ic enim conditione deficiente, pecunia a civibus erogata esset simplex mutuum, & non emptio redituum et quoniam emi non potest ius ad percipiendos fructus rei non existentis .
TRIGEsIMUM sECUNDUM DUBIUM . Utrum ementes ab
iis, qui taliter habent in Communitate mille, vel tria millia, ut dictum est in dubio praecedenti, jus ipsorum ad emolumentum omne, quod percipiunt ex dicta pecunia taliter Communitati data: sint usurarii ZRespondeo, quod sic secundum istum Sanctum. Sed
contrarium credo verius, scilicet quod non , secundum Dominum Antonium de Butrio ubi supra, qui hanc quae-:tionem format. Ratio est: quia emptor recipit reditum . in pecunia jam constitutum . Item , idem reditus crescit& decrescit, & eundem posset Communitas in totum abolere, si vellet, Sc nihil respondere. Item , non eli quasi major reditus quam si esset unius possessionis immobilis:& sic Contractus videtur licitus per praedicta jura, & rationes. Haec ille. His concordat Petrus de Ancharano in Cap. Usurarum Extra De usuris lib. 6. . Haec tamen intelligo vera, quae in isto dubio, seu quaestione, δc praecedenti dixi: nisi Civitas constituat praedictos reditus novos, si forte antiqui in s milibus, vel aliis essent consumpti: quia tunc non liceret, nam huiusmodi non possunt emi, ut d Elum est in dubio, seu quaestione prima & secunda tertii A ticuli primae Considerationis. Similiter illicita essent haec, si damnificaretur Respublica ex ipsis locis, quae pupillo aequi- Paratur L. Rempublicam C. De iure Reipublicae; Unde ejus
administratores non possunt eam damnificare , nec factum e
rum in damnum Reipublicae valet L. Ambitiosa T. De decretis ab Ordine faciendis, & L. Pr es C. De transactionibus .c3ρὶ
244쪽
Coras ID. II. ARTI C. III. 219 3 Hie ea sus affinis est illi , quem Author proposuit dubio primo
tertii Articuli primae Considerationis , videlicet Utrum liceat emere reditus pectin arior --. Memento rationis invictae , quam illic adduxit, nempe in hujusmodi emptionibus non vendi pecuniam , quae est invendibilis, sed vendi jus ad eandem: & haec sola etiam sufficiet, eri que
invicta pro praesenti casu. Ad novos reditus pecuniarios quod attinet, animadverti super eodem dubio Authorein in Angelica ver. Usura primo num. 44. immutasse sententiam. Recole igitur quae dixi tum ibidem , tum annotatione super dubio sequenti : quoniam , ni velimus cum nonnullis veteribus habere
census tanquam mutuum , non vero tanquam veras venditiones & eminptiones, sicuti re ipsa sunt, dicamus oportet reditus novos tum fructuarios, tum pecuniarios licite posse coniti tui, licite vendi, & emi licite; iugiter enim de novo constituuntur, emuntur, & venduntur in universis catholici orbis Regionibus a Laicis, a Clericis, & ab Ecclesiis ipfis. Respublica certe pupilla est L. Rempublicam C. De iure Reipublicae
Rempublιeam ut pupillam extra ordinem iuvari moris es - . Respubliea gaudet iure minorum, & beneficio relli tutionis in integrum , textu expresso L. Respublica C. Quibus ex eausis maiores Respublica minorum iure uti solet: ideoque auxιlium resiιtutionis ιmplorare potes se . Non ergo subsiliunt decreta Decurionum in eiusdem detrimentum L. Ordinis C. De decretis Decurionum Ordinis ambitiosa decreta sacris Consitutionutis improbantur Sc L. Ambitiosa T. De decretis ab Ordine faeiendis --bitiosa deerela Decurionum reseindi debent , sive aliquem debitorem dimiserunt, sive largiti sunt - : & L. Praeses C. De transa ctionibus - Praefer Provincia examinabit, utriam de dubia lite transactis inter te , ct Ciυitatis tua administratores facta sit: an ambitiose id, quod indabitate deberi ρομset , remιssum sit: nam priore easu ratam manere transactιonem iubebit: posteriore vero easti nocere Civitati gratiam non sinet - . Ratio est in
Promptu : quia Decuriones Reipublicae non sunt Domini redituum , 8c iurium communium, sed simplices administri; & iccirco sicuti contractus factus a Tutoribus, vel Curatoribus in damnum pupillorum, & minorum illicitus est, & debet rescindi, pari modo illicitus est, & rescindendus contractus factus ab Administratoribus Reipublicae in damnum ejusdem. Inquiri hic potest et an, posito quod huiusmodi census constituti fuerint cum notabili Reipublicae detrimento , emptores ipsorum teneantur rellituere totum id, quod a Republica receperunt R. Nullum dubium, quod administratores in hoc ea su tenentur compensare Rempublicam, sicuti tenentur Tutores & Curatores ad omne damnum pupillis & minoribus culpa ipsorum illatum. Ementes autem quod respicit , vel sciebant hi novorum censuum constitutionem detri
245쪽
mento esse Reipublieae, vel id penitus ignorabant. Si primum, Author in Angelica ver. 9Iura primo num. 79. aperte docet, teneri eos ad integram restitutionem . Et quidem iure optimo: quia scientes & volentes dedissent operam rei illicitae in damnum tertii. Si secundum , putarem eos non teneri ex iustitia: quia bona fide perceperunt lucrum eum iusto titulo emptionis censuum. Praesertim quum id non esset in damnum Rei publicae, quae reddi deberet indemnis ab ipsis administratoribus, qui in hisce casibus tenentur ad omne damnum Reipublicae compensandum . Praesertim quum ad privatos singulares homines non spectet inquirere, & perscrutari: an quod fit a publicis Reipublicae administratoribus in publicam
Monitum te hic volo, nomine Reipublicae, de qua leges nuper reeitatae, gaudentis iure minorum, & beneficio rei itutionis in integrum, non venire duntaxat suprema Dominia, & administratores ipsorum e sed pariter comprehendi Communitates inferiores, Urbes puta, Castra, Uillas,& Pagos, sicuti expresse Bariolus in dicta L. Respublica, & cum eo Iurisconsulti omnes & Canon illae . Et in his, sicuti & in illis non deis sunt pupilli, minores, viduae, &c. , quorum jura a publicis administratoribus tractantur. aequum est ergo, ut hae, scut & illae gaudeant iure minorum, & in casu iniquae, ambitiosae, ut verbo legis utar, ad ministrationis, reddantur indemnes.
246쪽
I Rc A tertiam, S ultimam praesentis Tractatus Considerationem , quae est de Societate, duplex Amticulus est declarandus, cum Societas dupliciter fiat, in pecunia scilicet, & in animalibus. Primus ergo Arti
culus erit de Societate pecuniae, secundus Vero de Societate animalium.
PRIMUs , inquam , ARTICU Lus est de societate pecuniae, quae fieri potest tripliciter. Primo, quando sunt duos nec minus quam inter duos fieri potest, cum sit quaedam fraternitas L. Verum T. Pro serio ) quorum unus ponit pecuniam tantum, Jc alter Operam corporalem tantum . Secundo fit, quando unus ponit pecuniam & operam , & alter pecuniam tantum , Vel Operam tantum . Tertio fit , quando ambo ponunt pecuniam , & operam . Ad maiorem hujusmodi societatis declarationem tredecim quaeruntur Dubia.
autem societas , ut ait Mareus Tullius , duorum , pluriumve gI eonventio honeste eontracta ad uberiorem quaestum , σ commodiorem usiam Ita Glossa in Rubriea super Institui. De societate. Societas coiri potes vel in perpetuum , ides dum vivunt , υA aa tempus , vel ex tempore , vel fab conditione - Ita L. I. T. Pro scio. Societatem eoire e .
247쪽
eta et Co Ns ID. III. ARTI C. I.
re, verbis, O per nuncium posse nos, dubium non es -- Ita L 3. eodem Titulo. Disociamar renunciatione , morte , capitis minutione , edi ege- sate -- Ita eadem lege. In re turpi contrahi non posse societatem textum habemus expressum L. 37. eodem tit. , quae est hujusmodi Nee praetermιttendum esse Pomponius ait , ita demum hoc esse verum , s honesia edi licitae rei societas coita st: caeterum s maleficii Deierar eoita D, eonflat nullam esse focietatem. Generaliter enim traditur rerum inhonesarum nu&lam esse seietatem -- . Societatem contrahere possunt omnes illi, qui possunt se civiliter obligare, non autem caeterit quum societas verus sit, propriusque contractus, exigens iccirco nedum consensum contrahuntium L. i. f. Conventionis is. De pactis , & L. 3. ff. De obligationibus Aionibus , sed insuper personas idoneas, quibus a iure contractus ei vilis non sit vetitus . In contractu societatis conserens pecuniam non transis fert ipsius dominium in accipientem sicuti contingit in mutuo , sed ipse adhuc remanet eiusde in dominus, & de ea lucratur tanquam de re sua, ut egregie D. Thomas 2. 2. q. 78. ari 2. ad 3. inquiens -- Sed ille , qui eommittit pecuniam suam υel mercatori , vel artimi per modum socie-xatis cuiusdam, non tranuert dominium pecuniae suae in illum , sed remanet eius: ita quod etim perιculo ipsius mercator de ea negotiatur , vel artifex operatur: σ ideo fe l/cite potes partem Itieri inde provenientιs expetere tanquam de re Da - . Pecunia utique de se sterilis eli, & iners , nullumque generat fructum. Sed quum subsit hominum industriae , eaque utantur homines tanquam inistrumento negotiationis, fructus inde pro-Veniens non erit ex pecunia nude sumpta , bene vero ex hominum industria medio pecuniae .
Cum scietas ius quodammodo fraternitatis in se habeat L. Verum ae Pro sorior aequum eii ut consocii de lucro participent, & de damno, nam ex Regula 43. juris in Sexto - Qui sentit onus , sentire debet commodum , e contra r aequum pariter est ut consocii in omnibus dili- gentes se praebeant -- Et ideo , s socius quadam negletenter in societate egisset,
in plerisque autem societatem auxisset, non compensatur compendium cum negligentιa, ut Mareellus libro sexto Digestorum scripsit - L. Et ideo T. Pro Deio.
PRIMUM DURIUM . An societas praedicta sive ad me cantiam, sive ad artem, sit licita λRespondeo, quod sic secundum Dominum Angelum de Perusio in quodam suo tractatu de societate , & hoc tam de jure Civili, quam Canonico, & Divino, quia Opera alicujus saepe valet pro pecunia L. I. C. Pro socio ,δc Institui. De societate 3. a. : & sic tenent Glossa in Cap.
248쪽
Plerique I . q. 3. , & Hostiensis. Quod intelligendum est,
quando ars eit licita , & non prohibita Cap. Per vestras Extra De donationibus inter virum re uxorem: Et quando aequitas servatur in omnibus , quia secundum Go iuredum damna 3c lucra communia esse debent, in dicta Glossa Cap. Plerique , & dicta L. I. . Et hoc secundum industriam, periculum , & hujusmodi: ita ut qui plus posuit pecuniae, operae, vel industriae, plus habeat de lucro L. Si non fuerint in principio, & L. Quid enim in fine T. Pro serio: quod arbitrio boni viri relinquendum est, quia in hac actione pro socio, qui bonae fidei est, sequendum est arbitrium boni viri L. In proposita is Pro serio.
a) Contractum societatis esse licitum iure civili probatur ex uniis verso Titulo Pro seio tum in Codice, tum in Digestis , & ex Titulci De societate in Institutionibus. Licitum pariter esse iure Canonico ostenis
ditur ex Cap. Per vesras Extra De donationibus inter virum , ct uxorem , ubi Clemens III. mandat dotem cuiusdam uxoris se vel saltem alieti. mereatori committi , ut de parte honesti lucri dictus vir onera possit matriamonii issentare --: quod intellige tradendo eam in societatem , non autem ad mutuum, ut apposite Glossa super eo loco Non enim tenetarfaenerari dotem , o de usuris alere uxorem . Argum. C. DE AD MINNSTRATIONE TUTORUM AEthentica NOVISSIME: Ied tanυertat eam
in seietatem honesam , vel aliquod commercium , ex luero honesto eam alat Q. Ostendi quoque potest ex Constitutione Dete bilis Sixti U. edita anno I 386. I a. Kal. Novembris: quoniam Summus Pon Lisex non solum sub ipsius initio scribit - Speciosvim, er honestum societatis nomen , sed n eiusdem 6. a. unice praecipit, ut omnia pure, sincere, & bona fide fiant a con esis Sed potius euncti noυerint seiaetates huiusmodi, cum iu posterum unus peetiniam , animal a , aut alias res , O bona, alter vero operam, vel industriam eonfert , pure, sneere, σ bona fide , sicut d cet , iussas ct aequis conditionibus, pactis, fecundum tiaris dispositionem, ae sine ulla prorsus fraude , palliarione, aut xsuraria pravitatis tabe , aut
sulpicione ineundas , seu eontrahendas esse . En Legem primam C. Pro socio se Societatem, uno pecuniam conserente, alio operam, posse contrahi magis obtinuit - . En verba , 2. De s cietate se Nam νω ita eoiri posse societatem non dubitatur,. ut alter pecuniam νοηferat, alter non eo erat, ρο tamen lunam tmer eos commune sι et quιa saepe opera alicurus Pro pecunia valet. .
249쪽
Prudenter Author verbis utens Legis Quid enim ait - Qui plus posuit
p eunia, opera, υel industria - , aequalitas enim, quae in societate servanis da est, arctari non potest ad tantum, & non amplius, ut ubique, & sem per ita fiat, & non aliter. Variat haec iuxta varietatem negotiorum , personarum, & locorum; & iccirco debet esse non aequalitas physilea, sed accommodata circumstantiis , atque arbitrio boni viri determinanda Plerumque enim tanta est industria serit , ut plus Diaetati conferar , p eunia -- L. Si non fuerint is Pro forio- Quia saepe quorumdam ita pretiosa es opera ιn societate, ut eor iustum si condιtione meliore in societatem admitιi - . Institui. De societMe 3. a.
Si autem unus non plus conferret quam alius , &nihilominus vellet plus de lucro habere, immo hoc conduceret in pactum: tale pactum valeret saltem de iure civili secundum aliquos. Azo tamen, quem sequitur Ac
cursius, aliter dixit, & Glossa etiam dicta L. Si non fuerint in principio, & L. Gid enim eodem Tit..
3 Contrahentes de iure civili ita posse pacisci , ex eo forte deduci posse quis arbitrabitur, quod inititur. De societate f. t. legimus -- De illa sane eonventione quaesitum es , fi Tlitur, O Seius inter se pactisnt , ut ad Titium lucri dua partes pertineant, damni tertia , ad Seium duae partes damni, tueri tertia: an rata debeat haberi eonventio' Quintur Mutius contra naturam forietatis ratem pactionem esse existima fit, ct ob id non esse ratam habendam. Servius Sulpitius, euius sententia praevaluit, contra sensit - . Verum enim vero, quum statim subdatur -- Quia saepe quorumdam ira pretiosa es opera in societate, Me res iussum si conitione meliore in sochtarem admitti se , quisque videt Sulpitium ita sentisse, eiusque sententiam praevaluisse in eo 'duntaxat casu , in quo unus plus in societatem conserret quam alius ; non autem in casu exposito , in quo supponitur socios ex aequo contulisse, 3t non aliter . 'Concinit Lex Si non fuerint , id sub hae unica conditione permittens Si vero placuerit , ut quis duas partes, vel tres habeat, alius unam, an valeat ' plaeet valere e se modo aliqaid plus eontulit forietati vel pecunia , vel operae, vel euiuscumque alterius rei caussa - . Coneinit Ee Lex Quid enim, eandem conditionem exprimens Iliud potest conveniens esse viri boni arbitrio, ut non utique ex aquis partibus serit fimus: veluti se alter plus Uerae, industriae, gratiae, pecuniae in societatem rellaturus erat Arbitror
iccirco pactum, de quo in casu, nee iure civili posse fieri; & ideo hane
Atonis opinionem verio em esse dicit Glossa ab Authore memorata. Recte igitur idem Author in Angelica ver. Sotieiss primo num. 3. Sed
tu tene eum Adone cT Aecurso in dicta L. SI NON FUERINT , O dActo Dissiliaco by GO le
250쪽
dum Theologos , er vervatem , quod nullo modo ιι ι et quia, ut dixi, δε- eietas est quadam fraternitas , ct tale pastum est eontra eius nataram; ideo
PRECARIIS. Et ideo ιn eonscientia tenetur resiluere, vel satisfacere ominne , quod indebite haώώιι, vel in quo proximam gravavit hoc pacto .
SECUNDUM DUBIUM . Utrum tradens centum ad societatem cum pacto quod vult ipsum capitale salvum , nec aliquod damnum, vult pati in ipso; de lucro autem tantum vult , quantum placuerit accipienti sibi dare: situ su rarius 8 Respondeo, quod sic, quantum ad illud, quod capit ultra centum Cap. Consuluit , & Cap. Naviganti Extra De usuris. Propterea secundum Baldum in L. I. q. 9. is. Pro serio talis quidquid recipit de lucro extenuat sortem.
Non enim est hic locietas: . nec ex forma contractus, quia eli contractus mutui: nec ex natura, quia est contra naturam societatis, quod unus habeat caput fractum , & alius salvum is Pro serio L. Si non fuerint. Et id, quod legitur in Cap. Per vestras Extra De donationibus inter virum re uxorem , debet' intelligi, quando pecunia datur ad partem lucri & damni. His concordat Glossa in Cap. Plerique I . q. 3. . Quidam tamen dicunt esse Iicitum , &hoc de jure civili ex vi pacti; quia contractus ex conventione legem recipiunt Cap. Contractus de Regulis iuris lib. 6. AZo tamen , & Accursius tenent contrarium , & melius, in L. Si non fuerint is. Pro serio. Ratio, quia quum societas sit quaedam fraternitas, ut dictum est , ideo tale pa ictum est contra naturam societatis; quapropter non valet. Extra De precariis Cap. ultimo, & L. Cum preeario K. De preearis. His concordant Antonius de Butrio in Cap. final. Extra De usuris, & Angelus de Perusio ubi supra. Tene ergo, quod usurarius est : quia in dubiis i