장음표시 사용
71쪽
Deo nequeant oeculiari --. Si quis hoc audito dubitet, an eum veritate dixerit Author caput istud, quod est Alex. III., monitum utilitatis continere, non praeceptum necessitatis: Is advertat oportet Summum Pontificem in hoc capite quatuor adserere. Primum est, quod contractus, de quibus sermo, ex vi contractus non sunt usurarii, quia non unum semper eli pretium mercium, & sorte minus valebunt quo tempore sunt solvendae. Secundum est, peccare sic operantes. Intellige, si hoc agant unice propter finem lucri, non vero ut seipsos servent indemnes. Tertium est, peccati reos
non fieri, si dubium sit merces illas solutionis tempore plus minusve esse valituras. Quartum demum, consulendos esse illos mercatores, ut se abstineant ab hujusmodi eontractibus, quia hi homines plerumque seruntur in lucrum, & cogitationes eorum intuetur Deus. Hoe ultimum respicit Author in praesenti, quum de venditore loquatur, qui pretium quidem majus exigit, sed tamen respondens illi, quo plus minusve res erit valitura tempore solutionis. Iure igitur dicit, praesentem casum quod spectat, Caput illud consilium exhibere, non praeceptum. Cum omni
iccirco veritate Ioannes Pontas ver. Usura casu I7. responsioni suae finem imponit scribens -- Ex quibus θρωνur mihi prorstis licere absque ne minima quidem usura nota commodare Ioanni mense vel Martii, vel Aprilis modium unum frumenti ea conditione , ut mihi sit ille reddituras modium unum cum altero unius modii frumenti dimidio mense vel Augusti vel Se tembris et modo certo es et, aut ad verum saltem propius accedat futurum, xt modius rue eum dimidio alterius modii non excedat mense AAg ι vel Septembris pretium modii , quem a me mutuum acessit mense Martii , vel Aprilis. Quoniam alioquin m/hi damnam evidens emergeret , s mihi resem retur unicus tantummodo modiaer , qui tunc temporis preris viliori foret ipso
modis , quem ei commodavissem.
Si tamen ita determinat pretium, quod ponat se in lucro
tuto ut in pluribus: puta paciscendo, ut mihi solvas tantum, quantum valebunt, carius hinc ad octo menses, nullulia assignans tempus determinatum, usura est. Quia ponit se in tuto ut in pluribus, Sc illum, cum quo contrahit, in periculo damni ut in pluribus: & pro se habet id, quod evenit in pluribus, & contra se id, quod evenit in paucioribus. Item quia
oportet rem in aliquo determinato tempore vendere, δc non in tempore Vago. Cum his concordant Alexander de Alexan
dria, Hostiensis, Ioannes Andreae, atque Archidiaconus in
72쪽
6 Egregia sunt quae super hoc casu scripsit Scotus nuper laudatus Eu etiam ibi alia in invia, quia aliquo dιe determinato oporteree eum exponere rem saam vendιtrant, . nou in tempore particulari vagor in illo contingeret, quod minus care venderetur, quam in die earis
fimo inter A. or B. o ct per consequent in tali pacto facit se eeritim de luero ultraquam humana industria pertingere posset . Eadem habet S. Bernardinus ibi , videlicet serm. 34. art. I. cap. 3. Eadem Asse sanus lib. I. tit. i I. ubi de quarto. Opportune iccirco Merbesius super sexta decisione Concilii Mediol. primi Secundo colligitur eum, qui vendit frumentum , aut simile quid pretio indefinito , & inde terminato, & ob dilatam solutionem in aliud tempus vendit maximo, quo valiturum est toto tempore ad solutionis usque terminum intercuri uro, iniquissime agere, usurae crimen admittere, & ad excessus restitutionem teneri: quippe qui contra iustitiam proximum damno aia ficiat. Ita Hostiensis in Summa de Uura j. Aliqtiando vers. Quid reto, Laurentius a Rodulphis in cap. Consuluit. a. par. q. 29. , & seq., Gabriel in 4. dist. I 3. q. art. I. in liti. H, Sylvester in veri inura se cundo q. 3 , & alii. Haec ille.
Hujusmodi contractus non ex eo condemnatur, quod venditor rem suam carius vendat, quam valeat tempore contractus; id enim licitum esse diximus cum Gregorio IX. textu expresso in cap. Naviganti: sed ex eo quod tempus pretii vagum est, & non praefinitum, fere semper venditori propitium, & pene nunquam emptori. Tempus hoc praefiniat venditor, qui , ut supponitur, non erat venditurus tempore contractus: puta dicendo, solves mihi pretium illud, quo res valebit ultima hebdomada Maji, & prima Iunii. Contractus tunc erit licitus, ut communiter Doctores inferunt ex laudato cap. Naviganti, & videre poteris apud Lucium Ferrari& ver b. Emptio art. 3. num. 49. & seq. . Duo tamen in hoc casu scias oportet cum eadem Lucio, quae in idem recidunt cum tribus a Na- Varro observatis. Primum, quod, si contingat pretium ultimae hebdomadae Maii diversum esse a pretio primae hebdomadae Iunii, tunc sumi debet pretium medium: videlicet si pretium unius hebdomadae erat lio. , &alterius 7o. , solvendum erit pretium 73., quod eli medium inter duo pretia diversa. Secundum, quod ab hoc pretio deduci debent expensae necessariae, quas facturus erat venditor in servando triticum , alias ve merces usque ad tempus ab ipso praefinitum pro venditione. Perbelle iccirco Cabalsulios Iuris Canon. Theor. & praxi lib. 6. cap. 9. num. 3. -- Oportetur expenIas deducat, quas factiartis idem venatior fuerat ad servandum merces suas usque ad praefinitiam dιem: . ut es pretium. eondastionιs Lyr reorum , Amthecarum , Cellariorum . . . . Praeterea aestimationem comρu rei dιminutionis , deteriorationιs, periculi hartim mercium in id tempus r servandarum. Cum enim vendιtor, aut credιtor fas ab h/s omni , bus
73쪽
bas expensis, damnis immunis, ex qua rer fas υendidit, aut mutua- vite Ii Via non computaret, plus exigeret, quam sbi ex iustitia deberetar, cy' ultra suam indemnitatem in illa anticipata pretii, aiat mutui
Si petas abs me, qua ratione id liceat, dum ex pacto pretium alligatur tempori determinato, non liceat autem, dum alligatur tempori vago , quum in utroque casu venditor melioris sit conditionis quam emptor, quia ut in pluribus etiam in illo determinato tempore merx carius venditur, quam tempore contractusὶ Discrimen est apertissimum , quoniam, praeterquamquod non raro contingit, quod illo determinato tempore merx vilius vendatur, quam tempore contractus, majus pretium in primo casu respondet ivllae venditoris oeconomiae non vendendi tempore contractus, sed alio tempore praefinito: nec fit emptori injuria cogendo ipsum ad solvendum mihi pretium illud , quod recepissem tempore a me praefinito pro venditione, si , ut ipsit indulgerem, eidem mercem antea non uendidissem, nec dedissem mutuo. Secus tamen est in secundo eala; nam in eo majus pretium unice respondet intullae lucrandi cupidini, quam
haberet venditor contra communem proborum hominum consuetudinea, ,
qui, quum scire non possint futurum soli Deo notum , aliquod praefinitum tempus ad vendendum sibi ipsis debent constituere. Gravis insuperemptori irrogatur iniuria, quia cogitur hic ad solvendum certo pretium carius, quod nec humana mens, nec humana industria praevidere potest. Brevioribus nunc. In primo casu maius pretium exigitur, ut venditor servetur indemnis: in secundo autem, ut sere semper sit de luero certissimus. In primo casu lucrum est duntaxat probabile r in secundo autem pene semper est certo certius. Pro venditore primi casus iuvat adiicere quod docet Pontas ver. Venaitio casu 36. Idem Cabastias eum iudicio observat , ωι ab omni peccato immunis sit is, qui frumenitim servat, ut earaus vendat inopia ingruente zoportere ipse liιitum ese : ides hoe frumentum e fundo suo, akι proprio reditu nasci, non vero habere ex emptione, aut coaetione aperta , qua eo servet an mo, δει longe carius vendat ind/gentia crescente. Ratio es, quia huiusmodi confli-nes tritici inopiam introducere solent in iniurιam magnam miseri vulgi. Quapropter etiam maledistionem Dei intermιnatur Saprens Prov. II. v. 26. eam ιndueentιbus hae via Qui abscondit frumenta, maledicetur in populis; benedictio autem super eaput vendentium . Qui horrea emptionibus congregant, & hi etiam , qui copiosissima habent horrea ex praediis propriis, vendant communi pretio quolibet mense, qualibet hebdomada, qualibet die, si ementium indigentia id expostulet , & divinis benedictionibus replebuntur. Secus agentes vix aut ne vix quidem immunes erunt a peecato, eoque gravi.
74쪽
CONs ID. I. ARTI C. II. 3I I TUM DUBIUM . Utrum emens minus in herba propter temporis praeventionem, Verbi gratia frumentum in herba pro quinque, quod tempore messis valebit octo, sit usurarius 8 Respondeo secundum Baldum in Rubrica C. de usuris q. 3. , quod aut praesens numeratio est causa damni ipsius vendentis, Sc tunc est usurarius per Cap. In Ciυitate Extra de usuris aut sola conventio est causa damni, quia de praesenti non solvitur pretium, & sic illicitus est contractus, licet non
usurarius. Aut neutrum est causa damni, quia non plus valet frumentum tempore contractus,& tunc non est usurariusff. de contrahenda emptione L. Fistulas *. Frumenta L. Si
debitor 3. Verisimile ,σsside verborum obligationibus L. Inter sipulantem f. sacram. Et sic intelligenda est Regula, quae dicit, quod sicer propter tempus rem plus vendere, re minus
emere quam tunc valeata quando scilicet non ex malitia comtrabentium , sed ex propria natura contractus id procedit, sicuti declaratum est in dubio quarto immediate praecedenti.
Hae sunt leges ab Authore productae Verisimile es eum, qui fractum olisa pendemιs vendid/sset , ct sipulatus es decem pondo olei, quod natum esset , metium constituisse ex eo, quod natum esset, asqng ad decem pondo olei. υσινco uelis quisque collesiis , non amplius emptor petere potes quam gainque m uri olei , quae eollecta essent , a plerisque resp.nsum est . Frumenta, quae in herbis erant , cam vendidisses, dixisti re , si quid vi
aut tempesare factum esset, praestaturum , es frumenta nivest corrupuerunt rSi immoderatae fuerunt, contra consuetudinem tempesatis, agὰ tecum ex empto poterit.
Saeram . . . . Si sipulatus fuero ex fundo centum amphoras vini , expecta re debeam , donec nascatαν οῦ π s natum sine ea a prom/soris consumptumst , rurstis expeditare debeam , donee iteram nascatur , ct dari post: is per has vites aut cessaturam , adit υalituram sipialationem . Hic contractus, de quo sermo, absolute inspectus usurarius dicitur a S. Bernardino loco nuper laudato -- Dιcendum , qtiod talιs tituraraur est , ut patet in Cap. IN CIVITATE Extra DE USURIς - , quia reducitur ad mutuum implicitum. & propter solam. anticipationem solutio is 're lium solvitur minus ivllo. Docte nihilominus Author cum eodem S octo ibidem distinguit : quoniam si praesens pecuniae numeratio danmum tote evenditori, evidςns est ob totam solutionis anticipationem immi ut tu
75쪽
num pretium, quod sine usura non potest fieri. Si unice propter eontractus anticipationem venditor damnum patitur, nullam interim utilitatem sentiens ex pretio ut supponitur ivlio, quod tunc non solvitur, suspicandum vehementer est emptorem spe maioris lucri ipsum induxisse ad eon veniendum quasi nolentem, quod non licet. Si autem venditori ex nullo capite fit iniuria, quia libere convenit , & pretium ex communi hominum aellimatione, atque arbitrio boni viri respondet frumento in herba adhuc existenti, contractus nec usurarius est, nec illicitus; nullo enim jure vetatur, sicuti ostendunt leges ab Authore productae. Regula, de qua hic sermo, sunt verba ipsa, quibus S. Beri ardinus inis scribit memoratum Caput tertium. ad cuius declarationem loquens de illo, qui firmiter proposuerat servare vinum, vel triticum usque ad aliud determinatum tempus, in quo ut in pluribus magis valet, & ab altero rogatus ipsum vendit, haec habet se Potes idem pretium exigere, quod in hora praestationis, vel venditionis probabιlιter ereditur affuturum ιn illo tempore magir caro: sic tamen quod aliquem certum diem illius temporis deis perminate praefisat, quia ipse non erat /llud vendit rus, nisi in aliquo tinu.
die. Etenim se ipse de uno mense, vel hebdomada posset ex pin fasto sibi eligere diem, in quo plus valuissset, nimis pinguis fieret sors illius e alias
taxandum erit pretium sectinuum quod diutius, ct communius valuit in mense illo, aut pretio medιocri inter eartur, o minus earum illius mensis . Hoc autem modo proprie loquendo non propter tempus accipitur illud plus , sed propter naturam rei, qua plus valet uno tempore quam alio. Causa aurem, quare sub tali pretio potest vendere ιIliad , vel eommutare, duplex est. Prima, quia ιs, cui praesar, vel vendit, tenetur Mi ad probabile aequivalens. seu ad praefervandum eum a damno probabilis lucri . Secunda es, qxia
illud, quia in firmo proposito Domini sui es ordinatum ad aliquod proba-διle lucrum, non solum habet rationem se licis pecunia, sive rei, sed etiam
xltra hoc quandam feminalem rationem loros, quam communiter capιrale
vocamus. Ideo non solam reddι debet smplex valor tuitis, sed etiam valor superadjunctus.
SEXTUM DUBIUM . Utrum emens rem pro minori pretio quam valeat tempore emptionis, recipiendo tamen eam iotempore in quo verisimiliter potest vel plus vel minus valere, sit usurarius 8 Puta emens frumentum de mense majitribus flore nis , cum tunc valeat quatuor, recepturus ta
men illud mense Augusti, quo verisimiliter sc valet vel plus
Respondeo, quod non, Cap. Naviganti Extra de usuris. 3ὶ Hoc
76쪽
8 Haee idem responsum lego penes Ioannem Pontas verb. Usura ea su eto. in haec verba - Potuit namque sue vel levio ma quidem ustirae suspieione emere mense Maii modium frumenti pre: is librarum Iro. , quanquam eommunis ipsius aestimatio tunc temporis foret Pretio I o. e quoniam illiam non emebat , nisi ut sibi traderetur mense Octobris, quo tempore non valet communiter nisi pretium , quod de eo solvit. Atque hoe ipsum doeest Cardinalis Caietanus in Summa ver. EMERE num. 8. qui sermonem faciens de emptione rei alleuius, eurus anticipatur soltitio, se habet se in ει, modi emptione spectatur ad aestimatum pretium tempore assequationis frumenti: propterea, s verisimilιter creditur frumenιum valiturum mense Iunio deeem, vel circa, licet ιunc valeat quiuiseim, licite elo ex nunc emo pro mense Ianii decem, ut patet ex cap. NAVIGANTI DE USURIS. Me obstat quod in Augusto ereditur valiturum duodeeim akν qtiindecim , quoniam emptor non emit pro Augusto, sed pro Janis. Casus est expressus in laudato capite Naviganti Extra de usuris - . Ille quoque, qui dat decem solidos, ut alio tempore talidem sbi gravi, vini, vel olei mensura reddantur: quae licet tunc plus valeant, utrum plus vel minas solutionis tempore Derint valitura , verismiliter diabιratiar, non debet ex hoe usurariar reputari . Docte igitur Glossa super eodem Ergo si certam esset, quod tempore solationis plur valerent, usurarius ess
eensendus .... ita propter dubium excusatur οῦ quia tam emptor quam venditor aequaliter commodum, ο incommodum ex Δlatione expectat.
SEPTIMUM DUBIUM . Utrum qui vendendo concedit te minum , ut trahat emptores ad tuam apothecam: vel dat mutuum, ut mutuatarii vadant ad suum molendinum, scholas,& similia, sit usurarius 8 Rei pondeo, quod sic secundum Ioannem Calderinum in Cap. finali Extra de usuris,& Joannem Andreae in Mercu. super Regula peccatum circa finem, & Laurentium de Redulphis
Florentinum q. 38. secundae partis suorum contractuum. Intelligunt tamen praedicta non de mercede, quam recipiunt pro labore vel rebus suis, quia etiam alteri daretur: sed de utilitate, quam. habet aliquis plus, quia scilicet habet majorem concursum, & per consequens eli majoris famae, quam aestimari posset; & ideo tantum tenetur restituere, quantum aestimandum est illud commodum, seu honor, quod non ita buisset si non ivissent, δc non ivissent sorte, si mutuo non de
77쪽
34 CONSI D. I. A RTI C. II. disset : sed pauperibus erogandum est, si nullum damnum sunt conlecuti illi, quibus mutuum dedit. Alii autem volunt,
quod non sit usurarius, si emptores non incurrunt damnum nec ratione mercis, nec ratione laboris: & hanc opinionem videtur hic tenere S. Bernardinus. Alii vero affirmant, quod semper sit usura propter libertatem, quam talibus auferunt,
quae pretio aestimanda est. Et ideo tantum debent restituere quantum aestimatur libertas illa.
9 Super hac re, ut patet ex textu, Doctores in varias scinduntur
opinationes. Pro assirmativa sententia, quod nempe sit contractus usu rarius, pugnat cum aliis compluribus Ioannes Pontas ver. Usura casu 9. inter alia proserens verba S. Antonini pari. 2. Summae Theolog. tit. I. cap. 7. g. 8. scribentis Si quis mutuat alteri ea intentιone vel pacto, ut Dadat ad molendinum suum , vel furnum , vel ad apothecam suam ad emendum , vel intret scholas sub eo, ct huiusmodi, alias non mtituaturus ,
Muram commistit, etiams non maiori pretιο sibi vendit propter hoc , seu plus ab eo quam ab alιιs petit. Ratio est , quia commodιtatem, seu utilitatem inde recipit, quae pretio aestimari potes Author ex adverso &hle , & in Angeliea ver. Iura primo num. 2. 3. & 3. totus eii , ut ostendat huiusmodi eontractus ab omni esse usura liberos: quem sequitur Iacobus Ungare lius in annotationibus super eadem Angelica r ambo proferentes & Doctores , & rationes, & jura. Cui palma coneedenda sit, aliorum esto iudicium. Ut reor, solutio dissicultatis pendet ex hoc: an
ea in casu enarrata, similia mensurentur pecunia necne, omnes enim conveniunt cum D. Thoma 2. a. q. 78. art. a. , & in probatione conclusionis, & in responsione ad tertium, ea , quae sic non mensuran
tur, posse sine usura & sperari, & exigi . En verba S. Doe otis Si vero accipiat aliquid huiusmodi, non quasi exigens , nee quas ex aliquo obligatione tacita vel expressa , sed sicut gratuitum donum, non peccat Qquia etiam, antequam pecunιam mutuasset luite poterat alιquod donum gra tιs aee ere: nee peioris conditionis esscitur per hoe, quod mutuavit. R compensationem vero eorum, qua pecunia nou me tirantur, licet pro mutu exigere, puta benevolentiam , ct amorem eius, cui mutuataer, vel al qu Ahuiusmodi - . Si vero mundis ab obsequio vel a lingua, non quasi ex obii ratione rei exhileatur, sed ex benevolentia, quae sub aestimationem pecunia non cadit, licet hoc accipere, e ' exuere, O expectare . Quid sit pecunia mensurari, exponit S. Doctor ibidem inquiens se omne illud pro pe-eunia habetur, cuivr pretium potes pectinia mensurari -- , Et Ungaret lusin praedictis annotationibus scribens Quia amor benevolentia pecu nia
78쪽
nia mensurara non potest. Q odcumque autem sorti praedictae aeressit, est tira, scilicet quod Hiimari potest pecunia, O illa res Λιcitur pecunia, quae sit aestimabilis pecunia seeundum Philosophum in 4. Ethie. De Doctore mutuum dante hac conditione apposita , ut mutuatarii scholam suam frequentent , haec habet Ungarellus ibidem - Sι enim subtaliter eon eratur, Doditor mutuans hoc modo , non ex muttio simplicitar est,r famosas, sed ex Doctrina e Et Me est intentio Authoris h e, cum duit , s atias ita bene satisfacit eis. Talis Doctor tamen peccare posset propter famam , quam indebite appetit: maxime s hoe in praejudietum alterιus Doctoris redandat secundum Sabeetum in Authentiea AD HAECf. DE USURII q. I 3. in fine ἰ sed quod si Murarius dicιι , se hoc per-eipere non posse .
Sed salvo meliori iudicio mihi videtur, quod ista libertas
pro nihilo aestimanda sit quantum ad restitutionem, cum ex ejus ademptione nullum damnum est secutum, in cujus recomis pensationem restitutio sit facienda Extra de iniuriis o damno dato Cap. finali. Puto etiam quod, si mutuum accipiens non damnificaretur, nec posset damnificari, non committeretur usura: cum etiam pro mutuo possint aliqua exigi, seu recipi,
quae hon mensurantur pecunia, ut patet ex Thoma a. a. q.
78. art. 2. Ideo in hoc casu, & simili, cum quod accipitur non mensuratur pecunia, nisi secundum quod prima opinio dicit, ut sit majoris famae vel concursus: nec ex parte mu tuum accipientis, cum in nullo damnificetur: nec ex parte mutuatoris, cum nihil plus recipiat quam quod ex locatione
Operarum suarum mercatur: non erit usura. Et multo minus, si alter mutuum accipiat tenendo mutuum quousque ad
molendinum veniat, & hujusmodi, & ex hoc non damnificatur: quia mutuator potest tempus sui mutui limitare L. Vinum T. Ii eertum petatur . Aliter quasi omnis multitudo esset usuraria, cum landi non possint hodie sine mutuo locari colonis : immo in hoc casu videtur potius gravari conditio mutuatoris quam recipientis, si res inspiciatur diligenter
Et haec lassiciant de secundo Articulo. D 4
79쪽
io De domino mutuum dante colonis apposita conditione, de qua in casu, serabit ibi idem Ungare lius Idem dicit Ioannes de Anania tu dicto capitula finali. Nec obstat , si dicatur , quod dominus intemdist sibi praesari veras per talonum ratione mutui , colonus eadem ratione , βιlicet mutui, operas exhibet , alias non exhibiturus : Et se propter mutuum dominus lucrum percipere videtur, colanus damnvm. stata resepondetur quod, licet sc mutuanti exhibeantur opera a colono, illi tamen non sunt ei luero, cum illas iuso pretio, vel fractibus emat, probatur per simile. Poue, quod dominus conducas colonum ad certum rempur pro certo pretio , er pretium tradat antequam eolonus incipiat ipsi domino operari e posmodum colonur non velit operari, nisi dominus mutuet sibi eretam pecunia summam: dominus autem mutuaturus eris ne tisti rarius, s eolanus exhibet operas P Certe non , quia nihil recipit dominus , immo magis gravatur, ut manifes e patet. Confirmatur, quia si diceremus illum dominum usurarium esse . Ergo esset ei necesse resiluere . Ergo ipsi colouo: σ mesocias haberer duplicatum 1ustum pretium , O domιnur bis solυeret 1inum pretium, quod inconveniens facit quod dicetur infra g. 24. Si ergo nouvis operari qua debes : si mutuo tibi ut operas exhibear, nihιl aliud est
quam redemytio υexationir mea iuxta eap. DιIectas de Simonia . Adde
quae notat Baldus in L. Rogajli 3 si tibi fue s eertum petatur, quod se in
possessione mea non invenis laboratorem, nisi mutuem ei centum ἰ si mutuo,
ut operetur , non sum usuraraus: quoniam ad illas operas tenetur ex contractu locationis, non autem ex mutuo; unde ipse non praestat mihi Iureum,
sed veram exhibet debitam. Arguitur L. Fundi partem 1 de contrahenda
Dum audis ei latum hune Titulum Digestorum Si certum petatur se , scias oportet, quod haec tria olim in tres Titulos erant dii tributa, videlicet - De rebas creditis Si eertum petatur - De eondιctione - e &in Corpore Iuris civilis, quo utor, typis edito Coloniae Munatianae anno II 8., cui respondet Corpus eiusdem Iuris, quod nunc imprimitur Taurini, & alibi, iidem hi tres Tituli in unum reperiuntur, & omnes Leges ipsis respondentes citantur sub uno primo Titulo -- De rebus ere diιιs. Offendens igitur in Veteribus citatam hane vel alteram legem is. Si eertum petatur, consule Titulum se De rebus ereditis, & invenies quod inquiris. Haec semel ad notata lassiciant, quia & aliis vicibus audies Authorem more Veterum citantem ff. Si certum petatur. 'Accipe nune legem hὶe laudatam - Vinum, quod mutuum datum erat, per Iudicem peritum es, quaesitum es, ealtis temporis Hiimatio fieret : rum cum durum esset, an eum litem rentesatus fuisset, an cum res iudicaretur ρ Sabinus respondit , si dictum esset quo tempore redderetur , quanti tune fuisset Q s non , quanti tune eum petitum esset . Interrogavi,
cuius loci pretium sequi oporteat ρ Respondit , s eonvenisset, ut certo
80쪽
uea redderetur , quantii eo loco esset et dictum non esset; quanti abi. eo
Aecipe demum Caput finale Extra de iniuriis σ damno dato, cuius
etiam meminit Author - Si culpa tua datum est damnum; vel injuria irrogata, seu aliis ιrrogantibus opem forte tulisti , aut hM . imperitia tua, si e negligentia evenerunt o iure super his satιsfacere te oportet, nee ignorantia te excusat , si scire debuisti ex facto tuo ιniuriam verisimiliter posse contingere , vis iacturam .... Sane licet , qaei oceasonem damni dat, aam. nam iideatur dedisse : secus est tamen in illo dicendam, qui, ut non a elueret , de contingentibus nil omisi Nullum porro damnum, nutatamque damni occasionem in praedictis casibus proximo praeberi supponit,& probat Author. Daniel tamen Concina lib. 3. de Iustitia & Iure dissert. 3. cap. I9.
Hum. IO. , Fcrraris ver. ura num. 44. , aliique bene multi tuentur in omnibus casibus, in quibus mutuatario aufertur aliqua libertas, usuram haberi veram, propriamque: quia obligatio ciuilis faciendi hoc vel illud est pretio aestimabilis, & onus est mutuatario aliunde indebitum eontra naturam mutui , quod debet esse omnino gratuitum , ut egregie S. Bernardinus serm. 36. art. 3. cap. 3. - Pro gratia mutui impensa non potes iuste exigi amplior gratia , aut aliud quam gratia: nam,s ex debito linitiae gratia exigatur, iam gratia nou es gratia, sed potius
gratiae venditio , vel . gratiae commutatio dici debet. Idem ineunte saeculo' quarto decimo docuerat Aste sanus noster in Summa lib 3. tit. ii. de quinto scribens Quid de dominis molendinorum, qui pecuniam pistoribus mutuant, ut in eorum malendinis molant Respondet Rodonensis , Utirarii Iunt ἰ accipiunt enim ultra sortem in faciendo , σ auferunt debitoribus libertatem mojendi tibi voluerint . Si tamen debιtores propter hoe non sunt damnificati, non tenentur eis ad re situtionem faciendam , nisi quatenus Utimari debet libertas molendi tibi vellent, p nfatis etιam circumjlantiis de maiori minori remotione molendinorum , O facilita ιe d fietillate mesendi . Idem docet Bonus Merbesius quaest. 8., secundo eorollario seribens Septimo usuraraus es, qui muttiar pecunias alteri dando , illi imponit onera, ad qua non obligatur ex iure, v. g. ut se utatur medico, cum vel ipse, mel eius domestici laborabunt morbo : ut eolat agros suos r ut emat ex sua oscina: ut suo frumenta non alui quam stia mola commolantur. Nam eismodi obligationes eadunt sub pretium e CT ideo ultra sortem mu- uatario amponi nequeunt: Tametsi mutuatarius nihil medico praeter legitimum honorarium impertiat: tametsi in mutuantis ossetna non pluris emay quam alιbi e tames denique in mola matuantis non maior mensura ex eius frumento capiatur quam alibi eaperetur: σ ita de eo eris. Si er
go mutuararius ex ea obligatisne sibi imposita aliquod damnum ps fuc-