장음표시 사용
141쪽
vetur, in mutilat ei an puto , acuto. obtuso, recto ium litu' . Quarto. Multoties aeeἰdἰt. ut ἰm medio intem . rumpatur, ita ut n duobus ορρositis extremIs fulgura pareat, quin n loco , seu nubis 'arte intermedia aliouid seintillae de ν bendatur: non eadem etiam es rusdem δε 'minis in tota eius semita Plendor . sed ma-I 3um ' erum oue est ἰnter unam, er aIIam partem in- tensitatis distrimen. Quinto . cum arboris at euius tu m ne tacZa examinatur truncus, atque fulm nis vestivum, ετ viam observamus; non unum ubique , eumdemque effectum animadvertimus r finditur aliquando ramus, aut etiam trunens usque ad quamdim ait indinem , Dost quam nulla ampIIns si bura, fulmianis vest j um knvenitur: truncus nonnumquam a sum
mo fastigio ad radἰeem usque in plura febidia finditura
foramen ρer medium arboris truncum a fulmine apere tum raro est rectum, un forme, aut etiam eontinuum .
sed tortuosum, mult*liei angulo, atque eurvatura inflexum, in ρInra minora foram na saepe dividitur ἔ ἰ terr Nitur etiam, atque n pluribus trunci partibus penitus d Daret, α ἰterum pestea animadvertitur, unicum, aut multiplex, tortuosum fimiliter , iisdem uti ut prius, inaequalitatibus distinetum. Similia ρbanom M edunt fulmina, qua per domorum parietes, eontuna tiones, portas, vitra, er eameras Wreurrunt, atque in iis tandem dismantur. as 3 Omnia autem hae, bene multa alia fulmianum ybanomena relat s omnἰno affinia , qua in aliis inionibus non bene ἰntelligἰ, atque explicari ρο sunt, sunt pura mater a electrisae eorollaria, qua ex eius proprietatibus Mecesar o eonsequuntur, ut modo paucis in dicabimus . Materia, sintiata electrἰea artifeialis aut etiam sibi scit, ut ab uno ad aliud eoNus evia bretur , aηt yer factam transmittἰtur: prἰmum Obsem
mamus, eam scintilla e eonductore per interpositum a rem in corpus communieatione electrisum, Q eonduin florἰ ex unius aut alterius tedla distantia admovetur tune enim eum eonductor sit valde electrimatus, scintilla viam fibi per medium resistentem aerem cum fremitu facit . reeundum in materia electrἰea ster eonduia forem, ast eatenam transinissa Deum babet. condu-βον enim metallicus es via materia electrica semper
142쪽
asteria seἰntilla etiam materia etiar ea . eiusque vis er effectus intenditur, remittitur, distiabuitur, a me unitur, ιucet, extinguitur, iterum accenditur, esis Bisit, ilestruit, inflammae stro varia intensitate , quam in via habeat, atque pro diversa etiam materia quan-stitate , eonductoris divisone in marius ramos, em simialibus aliis de ea usis. Eu bae materia electrisa indolae erimentia quotidianis confirmata, relata omnia ρba
nomena derivantur . ,214 ad yrimum. Per mediam nubem ut plurisum pereurrit fulmen . quia nubes in , utρnte eorρου va pida . ae proinde maxime bumida, re eommunicatione electrisa , fun/ aptissmi electricitatis conductores , per quos summa meloeitate evibrantur fulmina, ut ab uno extremo ubi magna est elect isitas, ad οπψtum , ωbi remissa est, e lodatur. atque ad aquilibrium iuriga eius indolem virtutemque diffusimam eo onatur. ad seeundum. Si tamen nubes ima sit magnoste-eIectrita, em asscui eomor in terra Posito , communia eatione electrieo, fit vieinisma , ita ut exiguus aeris tractus tantummodo interponatur , s que magna ἐ- tensitatis differentia in nube, in in subiecto allo eorpore; materia electrica nubis sum mo imρetu per m dium aerem ἰrrumpet, CV in subiectum esNus evibra. bitur id enim imum in macbina electriea observamus . Sibi vis ἰlle , aut fremitus immediate ante fulmen an madversus, a materia electrica strovenis , qua eontra aerem adnitens, eumque iam perrumρere, em dispelle-- ἐnsissens, viamque sibi, er maiori materiae torrenti aperiens, praedictum fremitum, fulminis praenuntium, ob aeris resistentiam producit. Ad tertium. Via fulminis est oblἰqua, ob tortuosum eonductorem, ster quem transmittitur : buiusmodi eo n- ductor est nubes, eaque nubis ρartes, qua magis sine
mastida, atque eommunieatione electrica: ba autem ρa res eontinuam quamdam corρorum seriem eo onentes ,
rarissime in lineam rectam dis onentur, sed multinIDἐanrtilo. eurvatura , m flexibus eam fortuosam femia tam escient, quam fulmina ρercurrere animadvertia
143쪽
Iηam eastae talem amρlietur, exinde vera via omnes rami in unieum herum confluant, vel eonductoris amplitudo terum coarctetur ; fulmen dum per mult*In res illos ramos, aut a Is7mam eo ductoris partem diafributus transit, non astoarebit; quia per multisi tem, aut a tiorem eonductorem distributus minus ba- bet vir um. magisque debilitatur, ἰn ratione seia cetinversis erescentis Dati per quod transit. Eadem uir bique es pereurrentis materia velatitas; sed quo maAius fuerit Datium, magis isto erit dispersa , atque
rara. Hine igitur est, quoά uno eo/emque te ore sindem omnino fulgur ἰn diversis, atque interrutis uelaaρpareat, er emGrotur; materia selliset electrisa 'ersemitam eontἰnuam aequali me eitate pereurrit, sed non In omnibus conductoris , aut semisa partibus ruret.
233 Quartum ex modo dictis. Desu intellisitur Ise titia electrἰea intra arboris truncum, fient intra nubem, eam Iemitam, e γ' viam sequitur, qua minor est resistentia , er eonductoris partes ad seintulam deinducendam aptiores ducunt: buiusmodi autem Oartes na turalem in continuum eonductorem per mediam apb rem com onentes, modo in plures ramos . dimἰduntur, modo unieam esse uni traneum; bae in starte an florem componunt semisum, uia vero a norem. M
nteum, angustum quidem eonductorem elibratur,
satis babest virium, atque violentissimi impetus, ut conductor/m Usum rumpati dismet, inflammet, eoque pacto arborem findat, aut foramen a riat, nihiι φmile ἰn illa arborsi harte esse et, ubi ob eonductoris in ρIures ramos dissonem eademmet electrἰea seintilia per diversos Gnatis, seu eonductores dividitur, in di. visa debilitatur: magnam vero iterum Brutem ἰnferet in inferior alia eiusdem arboris parte, β muuiplexiIle eonductoris ramus in an eum iterum truneum eo
fuat. Omnia aIia, qua in fulminum vestriis, atque effectibus in arboribus , .ntra timorum eone avia obis servamus, sunt iis modo exριieatis analoga, atque ἐμdem de Musis ab electrisis se in tillis peraguntur: in ἰδεditur explicandis non immorabor, etim ex dictis nuia is aegotio deducantur, atque explicentur.
144쪽
FuImina aliqua erumpunt e nubibus, aut per ηs bes transcurrunt, alia etiam e Terra egressiuntur, at
que sursum evibrantur. Haec propositio est ex ositae hae anus doctrinae corollarium, atque observarionibus praeterea immediate innititur. Primo enim ex observationibus habemus, e proeellosis nubbus atque illarum ramis alias asse positi ve, alias vero negat ius electricas, &in utroque casu copiosissimos ma: eriae electricae tor rentes a nubibus in terram, aut vicissim a te ra in
nubes transmitti , dc h me allieis filis vehementer scintillars, ac secundum pennicilli, aut stellulae speciem p ojiei: ignis igitur electrieus, hoc est, moteria fulminum, dc fulmina ipsa tum 1 nubibus in
terram, tum a terra in nubes disploduntur. 237 Secundo'. Fulmina, q ae immediate e terra eruperint, dc in aerem marint displosa, in trans ctionibus Anglieanis, Bononiensis Academiae actis de alibi passim reseruntur. Ad eorum numerum illa spectant, quae multoties in cavernis, dc subterraneis aseliis loςis, in tr . domoron Etiam conclavia repente com p rent, horrendum n stant an enm tonitrum tamquam tormenti muralis explosionem edunt, stragem inferunt, dc in ictu oculi disparent, quin vel e circumpositis locis in aere appareat fulgur, aut fragor ex istac diuturnus: non pauca autem hujusmodi fulmina efformari, a nemine ignoratur.
Facile etiam mihi persuadeo, fulmina aliqua ab
una in aliam telluris partem per media ipsius terrae corpora percurrere, se ut ab una ad aham nobis par tem per mediam nubem percurrunt. Est enim telin Iuris globus, ut diximus, vastissimum materiae et et ricae promptuarium; non tamen singula corpora, eumdem globum gomponentia , sunt aeque electrica, immo inter illa sunt aliqua origine, alia vero Communieatione electri ea; alia magis, alia minus ele- et citatis in se habunt, aliqua. etiam magis, aliqua
minus aecipiendae, aut transmittendae materiae electricae resiliunt: intra globum igitur sicut in armos
145쪽
phaera, materiae electricae aequilibrium interrumpi facile poterit; atque proinde huiusmodi materiam ab unis ad alia corpora per subterraneum naturali m con-dustorem magno cum impetu ev brari, dubium mi hi non est. Terraemotus etiam praedictae causae , &suhterraneis materiae electricae explosionibus , tran sc uisibus , ruptoque aequilibrio originem suam debent. Quae in hac propositione dicimus, Iuculentius in sequenti confirmabuntur.
2so Fulmina, Θ eoios illi materiae eis Dieae torrentes , qui a nubibus in terram destendunt, ab una telluris parte , ubi major est positiva electricitas, ad ιν Iiam, ubi minor est, per medias procellosas nubes pro/e
nite, ει transcurrere videntur.
Satis hue usque demonstratum fuit, sulmina, sulgura , tonitrua es. purum putum electricismum na turalem, aut electricitatis ema mr Innum eiae igitur horrendae & violentissimae scintillae electricae naturales , ct copiosissimi praeterea ejusdem materiae torrentes, et, si ita loqui fas est, imbres a procellosa nube in terram proripiuntur, atque descendunt, ut superius etiam latis demonstravim iis, atque ex im mediatis observationibus deduximus. Quantam e nim materiam electrieam vel una scintilla e conductore, aut phiala Lugdun Bataviea in i istu oculi extrahat, non ignoramus: quanta igitur illa erit, qua ab amplillima procellosa nuba plurimas leucas qua dratas in nundante extrahent innumeri illi naturales
eonductores, arbores nimirum, montes, turres, at
que pluvius aer, i tmno dc ipsae aquae guttae λ om nia enim haec per quadrantem, aut semihoram cir citer ignem elesticum e nube extrahunt. Unde tamen immensa pena illa materiae electricae copia num
bibus eommunieatur st Unde illam habent, & extrahunt ρ Λ vaporibus ne, & nubibus aliis per aerem dispersis, ab aere ipso, an a terra λ Hoc unum est , quod modo inquirimus, & decidimus. In hae autem propositione contendimus , nubes esse potius naturales fulminum conductore1, ipsam vero materiam
146쪽
ria ira,& torrentem electit eum ab ea potissimum tellu ris parte, quacum procellosa nubes communicat, erumpere, di per nubem ad eum ipsus ramum, aut terrae partem deferri, quae & minorem habeat electri ei tatem . ct proeelli sam nubem , qDasi condu c orem contingat , aut proxime ex cum stet . Ne
que tamen id de omnibus generatim fulminibus,& universa materia electrica a nubibus procellosis in terram displosa , , sed de maxilva utriusque rei parte assirmo: aliqua enim folmina, & materiam e- Iectricam ab una in aliam nubem, cum ad conta ctum aecedunt, exonerari, atque evibrari, dubium m hi non est.
eonductore, aut phiala Lusduno Batavi ea, quam- tum vis intentissime e et rificatis, vel unam scintil. Iam educimus; alterum e du hus semper eveni , n mirum vel tota illi eo conductoris electricitas exhauritur, vel sioua adhue remanet, omnes scintillat, quae deinceps extrahuntur . sunt semper priori remi sores, & sensim semper langueseunt, ita ut ei timome finiantur , nisi nova semper electri eitas ad condullo em accurrat: modo sic: E procellosa nube quae amplissimo telluris tractui supereminet, & in im bres solvitur, innumeri fere naturales conductores per horae quadrantem , aut semihoram amplissi
mos materiae electricae torrentes in terram continuo
deducunt, ut ex fil4s metallicis edocemur. Ex irsis etiam filis per totum illud tempus vividissimae excitantur, & evibrantur scintillae electri ea . quin
subsequentes antecedentibus vivacitate cedant, aut electricitas languescere, ac minui animadvertatur. Supponamus parumper totam procellosae nubis et
ctricitatem, qua dum in imbres dissolvitur, omnino exoneratur, in ipsa jam contineri, cum fila se intillas edere caeperunt e tum vero aut primae fit ruinse intillae totam nubium eleetricitatem exhaurirent, a que extraherent, aut saltem si tanta statuatur in nihe materiat scintillae post primas paullatim semper, & succellive languescerent. Cum igitur contra Tia omnia obtervemus, dicendum est, copiosissimos
illos electricae nutetiae torrentes non contineri simul in
147쪽
ν Η Υ s I c A. 13 in nube, sed aliunde adduei, de per nubem quasi
per conductorem trant mitti: praeeinue eum scintillae non modo non langue eant, sed multo ies etiam versus finem intendantur . a6o Unde tamen eo piosi i 'l; materiae electricae torre 'te, in nubem adducentur λ Ab aere re, an a vaporibus, aut aliis nubibis hae illae per ' aerem sparsis ρ Λt Λer, corpus orgine electricum maeriae electricae tam acciniendae. quam em ttendae resistit licet enim plurimum ignem et octieum eo tineat ,
illius timeri est tenacissimus , Ac sicut alterius electricitati resistit . ita pio ptiam tenacissime retinet a . De vaporibus, Ac nυbibus ses aratis qu aeri similiter potest . unde eletrieit 'tem , si quam habeant,aceeperunt λ Non in fietor, ut jam dixi ; aliqua fulmina a separat s illi s nubibus evibrati, eum illae ad procellosam nubem adiunguntur. Si. enim sine inae qualiter electricae, ut plerum aue P ,' ab una ad ali am electricitas evibrabitur. Sed circa has nubes se Palatas, dc paullatim ad procellosum nimbum se se adiungentes ἰ comperta habemus sequentia , easseeuridarias, & separa as esse ut plurimum negati ve elearieas, cum procellosae nubes saepissime habeant positivam electricitatem: aut saltem electri ta tem potius , & frequentius a procellosa nube acet Iiunt , quam illi impertiant , minoremque proinde abenti vaporem et fu 'mina igitur a proeellosa potius in adju Etam nubem, quam e contrario exploderentur .
secundo Ad ei titiae hui ismodi nubes de magni udine,
di numero exiguae tot fulminum ma eriae suo peditandae quot e proeellosa saepissime nube erum urit, impavfes omnino sunt: eum saepζss,e e T , me mur nim' bi , fulminum numero horridi, dum rarae , dc pau eissimae in atmosphae et existunt separa ae , atque adscititiae nubes. Tertio . Cum in copiosissimum imbrem jam resolvitur procellosa nubes, totam uue alleuius loci circumpositam atmosphaeram obumbrar, nullae jam tum supersunt ad sei titiae nubes a nimbo
148쪽
separatae, sed omnes quotquot in eius loci caelo erant dispersae , adsunt praecini at nulli, aut nimbo adiunctae, & tota procellosa nubes eam m ubique habet δensitatem : nihilo mi us t m max me in . . geminantur, & intentiora sunt fulmina, de ma Drin filis metallicis animadvertitur electrie tat : haee
igitur se ut & fulmina ab hujusmodi nubibus non
a 6r Atramen , opponis , vastissima est proe liosae nubis ea pacitast in illa proinde tota it Ia materia electri ea comprehendi, a que contineri potes , quae per semihoram in tellurem descendit, atque tint fl-minibus ignem electri e m suppeditat . Deinde nullas adscititias nubes etiam tum n'mbo adjungi, cum ii ple jam in imbrem solvitur, auctor esse n lim eum interea temporis neque procellosae nubis latera, Ac circumstantem atmosphaeram , neque superi rem ejus partem observare possimus. Respondeo . Arnis piissima est nubis procello ae capacitas, sed per inumeros etiam conductores materiat electri eat torren tes in terram em mittit. Sunt praeterea omnes nim bi partes in unicam continuMam nubem redactae, .ut materia ele ca ab una in omni s alias nimbi
partes faeillime diffundi possit; semper igitur rediti
argumentum super us positum: Scintillae sei fleet. &torrentes eleetrici ab instio semper pau larim Ianinguescerent. Deinde procel Iosas nubes non. tantum a parte inferiori, sed etiam a lateribus, dc a superiori parte observamus, cum scilicet e loro nubi
bus altiori, aut extra procellae ambitum rem e nintemplamur: undetumque aurem observationem in si tuamus , nullae aut rarissimae apparent adscititiaen ibes, e qu bus prodigiosi illi electrici torrentes provenire, atque dehi vari polsint . . 26a Seeundo. rocellois n. bes alἰqua semper ex. parte horizontem attinguat, dc eum telluris globo conmunicant: & licet interdum immediatum , de sensibilem nubium cum terra contactum non d spi
ei mus: id val ex distant ia, Ac Ioeorum dispositi ne, atque situ provenit; vel ex eo, quod non denissa ipsa nubes, dc augesce tis nimbi caligo, sed ali R. ae vaporum vis gae, columnae, rami & terram,&den
149쪽
densam nubem attingant , neque tamen sint satis densi, atque obleuri, ut oculos percellant, nullo. que studi obterventur. Uno verbo, nubes illa pleis
rumque est procellae initium. & prima, tit ita di-
eam, balis, aut fermentum, cum horizonte communicat , lensim augescit, ampliatur, ascendit, expanditur , circum politas nubeculas ad se trahit , & se- eum unit, ramum unum, v 'l alterum versus aliquam horizontis plagam paullatim ex endit; hujusmodi ramus, dum extenditur, paullatim crassescit . circumpositas separatas nubeculas sibi adjuniendo.& interim in longum semper diffunditur , quo adim editiorem aliquem terrae locum, montem, coel lem incurrat , aut pondere , vique diffusiva suae electricitatis parumper ad horizontem descendens , eum aliquo tandem telluris tractu communicat, & in imbres per totum illum tractum sol v tur. Dum interim naec omnia fix i, fulmina a procellae basi per totam deinceps nubem, ej isque ramos, aut vicissim , sulgurant, & evibrantur; ita ut pro ratione intensitatis, & multiplicitatis fulminum in ipsius nimbi
capite, ac basi, & ramo velocius efformetur , ascen dat, amplietur procella, atque promovea tur seu exinerantur rami ia . Haec, inquam, quae communi Diuna est, formandae tempestatis ratio, progressio, am
pliatio, diffusio, & tandem resolutio satis evincit , ipsum met nimbi corpus electricitate paullatim formari, assurgere , electricitate promoveri, dilatari , nubes adscititias ad sese trahere, & tandem in longinquum telluris tractum displodi ; unaque secum vapores, & imbres in tellurem devolvere. 163 Cum dico vapores a materia electrica deor sum etiam in tellurem. trahi, propriam eorum gravitatem non excludo, immo ad unum eumdemque effectum, pluviae scilicet tarmationem . & lapsum utramque causam influere intelligo; majorem enim vaporum gravitatem specifieam eos deorsum detr dere, res est manifesta, ut in loco explieamus; alia vero ex parte electricam materriam , dum ab uno
150쪽
ad aliud eorpus percurrit, una secum levia eqrpus cula deferre , in quae incurrit , aut in quibus ipsacon i netur, immediatis observationibus consat. Ex his atque aliis, quae prudens omitto, si non certo , quod dicere non audeo, satis probabiliter infertur, nubes procellosa S esse tantu modo natura. les fulminum & materiae electricae cono uctores, per quos ab una telluris parie ad aliam diffunditur. Exu a enim parte certum mihi est , sulmina omnia esse purvm putum electi ictimum; ex alia vero aliud non est piaeter telluris globum, unde nubes eam materiam accipiant. Rurium in hoc fulminum, seu naturalis electi icismi lystemate, aut potius theoria omnia fulminum pilae mmena quadrant, intelliguntur, atque ex notis maIeriae electi icae proprietati in bus deducuntur.
a 6 Argumenta , quae in contrarium ad duei posissent , ex ipsiis tantum odo fulmii um effectibus , at que phaenomenis peti debuissent . Cum ergo phaeno, mena ipla satis nitide, nisi fallor , secundum me. ehanicas ures, ct naturalem electricismi proprietatem hactentis explicuerimus; iplamet explieatio &dissicultatem solvit, ec the 'riam confirma . ΟDjici tantum posset, materiam electracam, si ab una telluris parie ad nubes elevatur, ut ad alium ejuidem globi Dactum impetu deferatur, per ipsam potius tellulis mallam, & coriora, quam per memdium aerem viam tibi facere, atque pertransire deinbuisse. Praei e ea enim quod in artificiali et .ctriseisino, ct machinis electricis Oi te vemus, aetemmater. at eiecti icae dissipa. ioni ,& diflusioni . resistere, illam circa condi ctoiem rei inere, Deque alio transis mittete; malor sane erit aeris , quam terrestrium corporum re si uentia: cum igi ur matela electrica ab uno co,pore in aliud per brevi, rem, & insimul mi us reli flentem, qua po. est, viam d rigatu ; bi vior autem sit, minusque re' flentiae in via per media corpora ter elima, quam per acinos phaeram ex illat; primam iliam Piae secunda arripiet materia et