장음표시 사용
151쪽
strieitati trar smittendat resistere, quam aere id autem neutiquam demonstrari potest; quin tremo odi positum ab Hectricis artificis libus experimentis coninstat . Scimus enimvero eleetrificatum corpus v. g. eonducto em metallicum, si mediis resinops , aut ii
milibus aliis materias a terra separetur, vim tuam diuturno tempore servare : constat etiam , eum demele trificatum condust rem aere circumdatum vim
suam paullatim amittere, aeremque, vaporibus sem pes impurum , eo minus materiae electricae resistere, faelli utque illam recipere, atque transmittere , quo magis extiterit vapidus . Iam vero duo etiam haec
omnino constant, at mosphaeram eo potissimum Iem pore, quo tempestates e fibrmant Er, maxima vapo rum vi resertam existere; ex eoque proinde capite
electricae materiae longe minus reiistere: Globum deinde telluris, & lupi ovium procellosae nubi tractum quam plurimis diversarum specierum corporibus , dccorporum stratis esse compositum; quorum multa sunt oligine electrica , ac proinde transmittendae electrieitati resiliunt: ex hisce duobus sequitur, per imosphaeram potius , quam per media terrestria eorpora viam sibi facere materiam electricam. ros Plurima alia pretermitto ad rem praesentem spectantia, dataeque doctrinae corollaria, aut phaeno mena, quibus supradicta omnia confirmarentur , ne l0dgius, quam par est, abeamus. Unum tamen aut alterum doctrinae gratia indicabo. Primo. Illa telluris loca, aut regiones, quae plurimis igni vomis mon tibus abundant, frequentioribus, atque horridioribus tempeliatibus , fulminibus , sicut etiam te rae motibus sunt obnoxiae z exemplo sint Iapponia , Quitto, Perti, atque plures aliae Λ meri eae provinciae, ut si
palum ejusdem argumςnti Seriptores. Ex quo nociteris conjectura duci potest, materiam electrica Myon modo tempestates gignere, sed in terraemotus oriam, atque ignivomos montes influere.
seeuado Stellae cadentes , & plurima alia ignea
152쪽
met neora aut sunt omnino scintillae & materia ele.ctri ea ab una ad aliam udi aei is partem e v braia , aut non parvam cum hac causa amnitatem habent. Per haec tamen non inficior communem alium nate phaeni mena explicandi modum, quem infra etiam tradum . Ad unum fortas e eumde nque effectum duae causae, alioquin non disii miles , & in natura exilientes concui runt. Quod lente hujusmodi metheo. ra decurrere videantur , nihil omnino ossicere potest; materia enim electi ica, cum per medium non restilens, conductorem scilicet,& catenam metali, cam , per nubes atque per alia hujusmodi aptissima media transcurrit, velocitat2 fertur, quam in catena, ct fulmine Oblervamus: si tamen per aerem aut per aliud resiliens corpus trant eat, lenitus ad resistent .am superandi m ,Δ. viam tibi violμnter aperienis
dam movenitur. Similia multa habemus exempla in ipsismet tulminibus , quae aliquando igneorum globorietum forma hac illac, non tamen in ictu oculi transi currere videmur ; ut superius in observationibus
retulimus .a66 Tert o. Nauticos illos ignes, quos Castorem,
Po lucem, Sanielmum nautae a pel ant , cum aut ingruente, aut remittente, aut re severante tem p
sate appareant, propriumque aliunde scintillarum electricat um , stellularum , aut Pennicillorum caracteiem habeant; luceant, scintillent, discurrant, Evi benxur, malo, antenni S , aut aliis navigiorum partibus adhaerere videantur, hoc est, tamquam stel- Iu 'ae , aut pennacilli electraci per aliquod tempus emittantur, aut recipiantur; vix dubium mihi su- pei est, inter electr eas scintillas este numerandos. 167suarto. Pessime sibi, vitaeque suae contulunt, qui, dum cae um supra , au L piope illos fulminat, sub albi i bus se se recipiunt, supra montes , Colles, aut editioia alia loca permanent, aut prope humida, & metallica coipora consistunt, si hae in alistum eleventui, ita ut c, nductori S munus subire possint . Fulmina enim, di omnes scintillae elemi ea
haec amarit c rpora, in illa maximo cum impetu sese proo ictu t, per illaque, vix nubes ad eorum con
tactum, aut vici alam aPProe B qua ur, violenti si me
153쪽
& summa celeritate exploduntur; metallica tam ea prae animantibus, aliisque humidis , humida prae sic eis praeferunt et quin imo sicca corpora relinquet materia electrica , ut in humida. vegetam a , animalia transviat, his etiam relictis ad metalli ea involabit. Quare caeteris paribus . majus erit a me tallicis, quam a reliquis omnibus; ab a boribus, atque humidis, quam a siccis rem culum. Alia tamen ex parte conductores metallici , si sum cienti numero, atque capacitate circum nos statuamur , ab omnibus fulminibus nos tueri, omnemque fere eo rum materiam electricam in seis recipere, ae intellurem transmittere possunt. Circa haec ex alibi dictis animadvertendum est , per conductores longio res, capagi Ores, aut plures numero majorem materiae electricae quantitatem, copiosioresque torrentes percurrere, atque transmitti posse, quam ii conductores snt breviores, aut angustiores, aut pauciorellnumero ex illant. Fulmina deinde alia aliis sunt vio. lentiora, majorique impetu, materiae copia , atque densitate eκploduntur. Et hinc unus idemque conductor, seu filum, aut tubus metallicus , qui ad dein bile sulm n aecipiendum, & per se se transmittendum satis erit, ab alio intensiori fulmine dissolvetur, neque ad illud transmittendum, atque a nobisareendum sume: et . Generatim tamen verum semper erit , conductorem quemcumque metallicum rit
dispositum vim fulminis minuere; in se se recipere, & alio derivare . secundo. Melius , tutiusque a
fulminum ictibus , & strage domos defendi, si plures, longiores, & capaciores conductores metalli ei ad earum muros, .aut a gulos, vel in ex gua ab iis 4istantia statuantur, quam si angustior, brevior, aut Rullus etiam sit hujusmodi conductor. Haec omnia verum habent in hypothesi displosi fulminis: utrum vero conductoribus hisce aliquando fiat, ut ad nos dirigatur fulmen, quod alis, conductore sublato ,
dirigeretur, eoque modo perieu Ium potius augeant, quam avertant conductores metalliei, ab ulterioribus circa rem hane experimentis, di observationi bus ediscemus.
154쪽
De Μ theoris igne s , stellis Cadentibus , Trabe, columna. Ignibus fatuis , 'Iramiaee , Cl eo; praecipue vero de Auri ra Boreali , ae tandem de Metheoris aqueis .
a fit C Tillae ea dentes sunt, quas sequentibus versibus eleganter descripsit Virgilius a . Saepe etiam Stellas Caelo impendet te videbis Piae ei pites Caelo labi, noctisque per umbram F amarum longos a tergo albescere tractus. Accet. si nimirum plobi , stellam reserentes, &noctu per aerem transcurrentes, vel prolabentes . brevi amen dilli pantur, dc evanescunt. Noctu i tum mi do videntur, non quia interdiu saepissime non accendat tur, sed quod solari luce obscurentur. Ha Ium materra ea em est, quae fulminum. Ignis nimiis rum Electricuq una cum va oribus a terra in atinosephaeram e evatus, tilicq e collectus , accensus, eaque di ect cine ab uno ad alium locum decurrena, qui conductor, hoc est, va pCrum semita ducit . Aliquando etiam idem , & imi ilia alia phaenomena edunt aliorum corporum particulae, sulphurei scilicet, ct subtiles halitus , facile inflammabiles , sursum elevati , & in aere sermentatione , friseio
ne, concusIione . aut alio quocumque modo accensa. Deorsum aut in Dansversum apparenter tantummodo decurrunt, ct de fulminibus supra diximus . Eam sequuntur directionem, qua sui pabuli vena ducit :Prope terram accenduntur: nullum tamen tonitrum edulit, ob nimiam , qua praeditae sunt , raritatem , di subtili atem: neque es in omnes spirius sulphurei,& iub iles, dum inflammantur, scinum edunt. Stet Ias ea dentes arte fieri, certum ei; si enim , inquit Hujcbe,ubroeλ tbὶ C4mpliora cum nitro, limoque
155쪽
terrestri ., vino, vel ejus spiritu irrigua in sormam globi compingatur; hic plobus incensus projmstuique
per aerem stellam cadentem cum simili residua tenaei faece pessiste refert T . . 269 Ea, quam modo diximus, ratione fiunt plu-rma alia metheola ignita, quae diversis pro formarum , & figurarum varietate nominibus dona naur , eademque materia constant, qila cadent s . Plurimae scilicet exhalationes, halitus subtiles, Sinflam Tabi es sursum elevati, in unum locum confluen tes, in aere natantes,& casu aliquo incensi: potissimum vero vapor elere cis, qui in nubibus, at mos phaera , sing.lis que a jus corporibus existit , plurimatque ibi mutationes patitur , atque vicissi rudines, hisce cmnibus causa sunt , materiam, & alimentum praebent . Per bravis plerumque est eorum duratio ; q ita tenuissima , qua accenduntur, materia facile dilli patur . Si i cylindricam formam reserat exhalatio I nuncupatur columns e Dra viis , si e laticii i basi in acumen des at : cirpeus , si figuram habeat & pla a , dc rotundam. Si horizonti parallela, di longa ili imul existat , Trabs r Draco, si media in longitudine , in ventris sormam intumelcat: Caprea saltans, si rotunda qudem figura pendentes veluti circa se quosdam habeat noccos, & irrequieto simul motu hac illae dissiliat .
iro Alii etiam sunt ignes, accensam cand-lam reserentes, qui m caemeteriis, locisque uliginosis noctu aliquando apparent, motuque irrequieto, & irregulari , qualem in homine ratio is impote obse γ amus, huc illuc moventur, & diiiiiiunt ; fugies'-tem hominem sequuntur , sequentem fugi uri ; ignes sue proinde fatui nuncupantur. HUjusin adi irnes ,
quod i , caemeteriis appa eant, rude vulgus Caco- daemones, aut mortuorum animas oeculta Numiris Irovidentia illic commorantes reputat , & panico terrore refugit Eorum natu a. & materia multis lex esse pol eq. Vel enim est eadem met, quae sulam in bus communis habetur , ut hactenus explicavimus; vel Uligi noli a i qui halitus & spiritus subtiles ex diversis corporibus ut ginosis e tum sentes ,
156쪽
fermentationis be eficio, lucidum, & lumino stim ,
non tamen ardentem , phol plaorum com Sonentes;
qui tam diu lueent, quamdiu subtiis materia n ndissipe .ur, & evanescat. Irregularis eorum milius ab aere commoto provenit. H unitem progredientem anterior aer refugit, seu p tius te pellitur; sequitur posterior, in locum seis cet ab h mine dein
. sertum successurus ἱ eum igitur m t. im habebunt exhalationes , aut phosphori in praedicto aere inna tantes. Apparent vero plerumque in caemeteri s ;quia dum numerosa illa, pingu a .& oleo sa cadavera humana putre seu fit; omnis illorum materia, si ossa, ct caput mortuum exe pi si ping edo , spiri- ritus subtiles , salia, paries oleosae & inflammabiles
sursum supra terram erumpunt , atque supra caetne
teria at in spheram quamdam, seu subtilena nubem perenniter firmant , quam nos etiam respiramus , dum illi e commoramur. ari Hujusmodi ignes, non tantum lueere , sed calore etiam minime ynno κio ardere, inde constat, quod si in aptam, & faeile inflammabilem mat 'riam incurrant, aut illi adlae eant; incendium non semel produxe lint. Sunt & ali gnes qti s δει--bentes appellant; propterea quod an malium cutem, capillos, caput, frontem lambee videantur; accenduntur enim aliquando , & apparent circa anima- Iium capillos, frontem &c.; atque ex uliginosiis de spiritosis halitibus, & igne electrco, qui ab a imalium corporibus trans iritu ne estum pii , effici mantur. Si enim animantia at qua calidis admodum, & uliginosis 'lim estis aliqua do nutriamur ἐplurimas ex se ejusdem naturae exhalationys & spiritus per transpiration m em mittere naeesse est,
qui in flammam innoxiam accendi facile p)ssunt . ara filia tandem sunt me the 'ra, seu accensi ignes. qui ingruentibus procellis circa navigia, amenas cvela aliquando apparent. Si gemini appareant, Cam ον , & Pollux; retento se iii et nomine ab a-tiquitate hisee phaenomenis indito, app'llantur; & fau- 1lae navigatio his omen esse aκ ibi riantur . Qi,d si unus dumtaxat apoar Ea ignis; Η lenam vel e re Sanielmum, corrupto sancti Erasmi nomina, recen
157쪽
tiores nautae Cht sti alii nuneupant, qui eodem nomine reminos etiam ignes appellant : persuasum scilicet iis hominibus est , sanielmum , seu S. E mum: vel potius S. Eramum navigantes, quorum habes m patronus , latvala forma inuisere. De his omnbus f in supra disseru .mus.
ar; Lux Septentrionalis seu Horizontalis , quam ali nomine i ob quamdam phaenomeni cum vera aurora similitudinem 3 auroram borealem nuneupant, est nubes quaedam rara , diar hara , & luminosa , quae noctu , siler te luna versus septentrionem prope Horizontem interdum apparet . Hujusmodi auroram, seu potius lucem septentrionalem , quae pluribus iam a saeculis in caelo observatur , longe frequentius hac nostra tempestate, quam elapsis jam iaculis in caelo videmus: annis utique a Christo na
observatum istud esse phaenomenon conitate ab anno tamen Irr6 ad annum u que Ira 6. singulis semper annis nova apparuit aurora: frequenter et lamab eo tempore eam lucem spectamus. 274 Phaenomenon ego non melius, quam Petri van
verbis exponam. In plaga caeli Borea. inquιt, qua aut
versus beρtentrionem est aut ab eo se uIque ad ortum, vel ab altera parte usque ad OceaJum extendit, aρρaret nubes, quae aut iacet in Horizonte, mel ad paucos Iradus, Iaro ad qo, fuρer eum e. evata, usque ad il-ιam tamen saepe evorrigitur: vel in nubes ab Horia snte βρarasa , ita ut inter eam, atque Horitontem ea im eae e m conspiciatur et quoad longitudincm , partem Horicontis variam occvar a s CV 6 gradibus Qque ad , o, ultra. PQ ubes hae est alba, serum
158쪽
concentricus , albus , sive lucidior ; immo in emargini nubis nigra limbus lucidus adbarere obfermest, nisi fuerint ambo ambi ei arι uuarum aerarumbium a Ite distantium, Q qua tim una a Itius fhoriRontem adscende=it altera , velut ex aliιs ofertionibus colligendum videtur. 27s Pars atra nubis aliquanis in albam , Iucentque conversa fuit, postquam aliquamdiu arserat arva, plurima)que vibar.it eorus antes virgas: sed rediisse ad priorem opaeitatem quoque objurvat s fuciamus lucet caelum su ra limbum nubis suρremum
hae claritas eontinuo mutatur nunc aucta , nunc νnuta. Ex limbo supremo iacius excutiun ur eopiosior
paucioresve sibi pro inqui , aut a. iquot g dibus distates admotum lucentes, ae si si uor fulgens eum fum imρetu ex fonte eliseretur. Jactus est ρa v n lucifumisique ignis: tamen qua parte ex limbo exit, fagentissimus, em ansustulimus est. Ra ior sit, mini fulgens, o latior, quo ab orsi ine ρἰus reeedit: fulsirem Iequitur minus lucens, fumique instar materia e eodem limbi loco quam mox Iubsequitur iterum fuirentior, ae si ex fontis sistula exρelleretur aqua, cabi ne inde interoe jus foret aer, aqu ibilen aquae jactu η
turbans. Pernicissima rapiditate luminosa bae materi. exρIoditur. 5 uanio ex latiονἰ apertura a surgit columna incida, lente, aequabui motu, in ρrogresu la. xior, flbi cohaerens, nee limbum nubis deserens, qua Io 2o min, er ultra perstat, eum D Ierim, aliquas
perdurasse in , vel quinque minutis; Id boe insolentius, meluti cr illa , qua basi latiori adbarent a ubi, o
apice attenuato sursum adsceniunt. Sunt quoque estuma a , quae fmul ae ex limbo extaverunt, non videntur, sed ρostquam at qu usque progressae sunt. Hae eum timbo non i obarent, sed ex aere
Iereno prognata αρ arent. ytant columna per e idi ulares ad Horia tem: aliae cb qisa, albae arcus firmam induunt, aliae quot ex ceutro orbicut ris nubis vibranis tur 2 Innt mariae lanxituuinis, cum a sqn .inio ta tum
eum rapiditate exierint, interuum udique ad IDι tb o
159쪽
servatoris pergunt. Si rayidι Isme exstic di inr, nitra aeηitb transeunt, immo usque rirantem meritionalem. Non semper ex nube directe ad Zenisb c. .en-ἐunm,sed quoque ad latera feruntur , praciρue se in plaista inter βρtentrionem, em ortum, vel occasum media
ηκbes lucifera suspensa sit. 229 Observatus fuit a D. Κ ire filo Leus, ad quem
talumna concurrebant, qui 19 gradibus a Zenit b aa au strum deelinabat, columna lucida lucem abam, rubescentem, sanguineamve continent ἰ ρromotarum color in curis interdum malatur, ut Iridem refeνat. Cum
qua/am ex dimersis limbi plagis emissae sibi in Zeni boccarrunt , Deum permiscentur, ρartibus se ρenetrantiabus, di identibus , qualibet directione circa se estuvolatii: tum nubeculam spissorem fo=mant, quae mox ab Omai parte incensa, vebementius, quam ante, ardet, lumenque Dargit viride , earuleum , ρurρureum. Hae in
Isto locum relinquens sub forma clara nubis ad ρlagam tali australem se recipit. Observata quoque fuit a D. Halle jo , in Majrano , aliquamdiu permansse mformam obaeriea fornicis in medio ρerforata induisse.
corumna nova aliquando praecedentes ετ evanidaseito subsequuntur: Nonnunquam aliquot minutis fomes quasi languet, antequam novas rogigna . Polumna lucida adeo rara sunt, ut per eas fellae prima CV δε- exa a magnitudinis transpareant. Ha quoque Dye via deri possunt trans nubis limbum album; immo m fa
columna I e insensibiliter quasi in eae o des sunt, vel
ιil'spantur, adeo ut id a parte meridionali serenum maneat. Quandoque tames in iis locis, ubi desiisse calumna videbantur, aliae inopinato eruρerunt . Inter ἐum in nubeculas lucentes abeunt, quae a plaga quadam septentrional; ad meridionalem provolvuntur. Ideo postquam aliquamdiu duramit meιb o=um, eati maena pars nubibus raris eomρletur. Interdum ex nube luela famite raρidissime luceas materia rarisma explod tur , ita ut nee stellas sextae magnitudinis intercipiat. Me materia intervallis aequalibus nune lucens, naucextincta se babet, ae s in undarum forma proveheretur, in descen a lueentium in ad Gno vacarum ... PI-
160쪽
entas lucidas a teρtenrνione ad ansrum delatas, necivmen mibrantes. Non femρer corrinantes columna exn Abe expetir videntur , quine contingit ne bori n , qaalate patet. tantum ardens luce elarissima apρareat, que ex bae luee subinde breves Iuventiores coιumne exeant ca .
277 Habes praecipua aurorae, seu lucis Borealis hae nomena. effectus, ct apparentias, quae sunt in a iis aliae, ut videre est apud Regnauit, & alios qui
haee accuratissime observarunt. Antequam aliquid de illius causa, & natura sta tuamus, nonnulla sunt animadvertΘnda: Primo. Hujusmodi auroras leptentrionales esIe inter se magni tudine, figura, colore, duratione, & mille aliis e se fectibus, & apparentiis diversistimas. Aliae etaim statim sub prima noctis Cre, uicula; nccte jam cadente aliae appa ent: Sunt quae totam fere noctem teneant, dum aliae paucis tantum horis, vel breviori adhue tempore spectantur. Secundo. Sunt e iam lumine admodum disti miles: aliae scilicet auroram plane referunt, unde illis nomen inditum: Clarius etiam nori unquam fulgent aliae: clariorem lunae lucem interdum imitantur, ita ut noctu, dum luna latet, ad hujusmodi phaenomeni claritatem homines se mucito dii piciant, epistolas legere, & civitat s aedificia distinguere valeant.1 8 Tertio. In regionibus australibus nunquam hujusmodi rhaenomenon obtervatum legi. In regimnibus etiam Europae ad me ii diem jacentibus , puta, Et Pania, Italia, Graecia raro, aut fere nunquam deprehenditur: Ex adverso autem, quo magis ad
se. tentricinem acceditur, eo sequentiores sunt auro ae. Bene multas GaIsta, plures Britannia , & Gemmania, plurimas Suecta, Noru egia: frequenti stim As, ct sere quotidiannas Lastonia, Diandia, dc regiones Polo arctico adiacentes vident. Quarto. Fuis es jam aliquando, ut hujusmodi phaenomenon sui gentis lime Iucens, celeriter praeterveheretur , multiplices scio- retorum explosiones reserens, jactibusque aliquando. n diversas partes emittis Praelia iitem in caelo armain