장음표시 사용
171쪽
priment , vastores Dongia instar ρer lanumeros eaρiua- res tubos sugenti, CV tandem ignἐ electrico, in bi e omnibus phanomenis potissimam partem habenti . Propositionem hanc, ganeralius tamen, di sub Pro blematis forma eonceptam superius probavimus uzeam peculiarius evineamus, ad ibi dicta' addenda sunt sequentia. Primam quidem propositionis partem, si vim electrieam ex ipias, faeile omnes admittunt.' Igneae enim particulae tenues , rarae subtiles , multiplici motu agitatae per aqirae Ec liquorum poros se se insinuant, parietes eoncutiunt, laxant, subvertunt, minimos poros ingrediuntur, alias ab aliis particulas multipliciter agitando avellunt , expli-
eant, inflant di in bullas tenuissimas, seu intentibiles vapores consormant, & resolvunt.
Ioo Secunda Pars, quae est contra Volafium & majorem philoso phorum partem , propugnatur xamen a Nolleto, Meli Muschembroe , ct aliti , ex eo pro batur, quod ex aqua congelata lensibilis, & magna evaporatio erumpat eaelo etiam frigidissimo, ut periculo facto experti sunt Aluschembrae aὶ Perrasit , Walerius , dc alii , quorum primus e glaciei, cubo quatuor unciarum ad solem non exposito , l&eaelo congelante 4 grana inter a 4 horas defuisse in apores resoluta , experimento didicit : quin imo plus vaporum e glaeie, quam ab aqua soluta sub
eodem gaelo, & circumflantiis erumpere, expertus est alerius: at quodnam in glacie ignis , aut caloris vestigium Secundo. Hyberno tempore stante vento stigi dimino mirum in modum Exsiccantur corpora, lacus, paludes. Non igitur ab igne, gut calore solum elevantur vapores , sed ad aliud principium
3or Probatur Tertio. Insensibilis bulla, seu vapor
ex tenui superfiete, & inclusa aeris particula com positus, est aeque, aut mahis gravis , quam partis euia aeris ejusdem voluminis , qui ibullam teircum stat. Vapor igitur, seu tennissima bullula ex capi. te minoris gravitatis specifieae ab aere petit ae ascen de re nequit. Probatur Anteeedens: Λqueae bullae pellicula nil, vacuola disseminata admittas, eXtensaniescit, di sit levior, quam reliqua aqu3, 3tenus
172쪽
ἐntra se ipsam, & proprios poros aerem admittit .
Totum igit ut majoris raritatis discrimen ab aere Petitur: atqui . aer in bulla in aluius eumdem habet calorem, & raritalem, ae proxime, circumstan S aer,
ab eodem igne re calore rarefactus ; habet igitur
idem pondus specificum. . v . 3ἄa Probatur Terti pars. Ea empora, quae in tra aquam, ahi alia fluida dissolvuntur, ut sal, tac elaarum , di mille id genus alia , ope tuborum :capillari im, quorum innumeram copiam aqueie Pgrteskct coluinnae emciunt, superius. alcendunt , huc iselue disperguntur , lieet sinx graviora , quam ipsae
aqua r quidni igitur idem in aere Eet λ Est enim fluidum subtile, ela ilicum innumeris poris,& cavitatibus refertum, quae tuborum capillarium instar habendae sunt: Secundo. Per apertos , dc satis amplos spongiae canales, atque t ulos multipliciter intortos, angulosos, irregulares ad summitatem uiaque spongiae si periorem alcendit aqua, quam in se rius continiit a Per similes igitur canales in aero dispositos ascendent vapores, accedente potissimum crassioris aeris circumstantis prellione. 3.3 Tertio. Quia ea demum una latione intelli guntur dissicilia alias aseensionis , de iustentationis vaporum, nubium, dc pluviae pharaomena, quae soli calori, & igni. tribui nequeunt. PSine enim bene intelligitur, Prima, vapores modo ad majorem, a4 minorem moda altitudinem alcendere , pro vario scilicet, & vaporum , dc aeris staru . Ampliores enim modo, augustiores aliquando .sunt capillares aeris tubi, seu pori, dc cavitates . Vide superius dicta . secundo: aere humido minor vaporum copia, quam sicco elevatur: per spongiam enim aqua sat ratam , qualem aer humidus refert . dissicilius , dc minor , quam per siccam , ascendit aqua. Tertio iIn pluviam condensantur, coeunt , de resoluunt usvapores; .eum aer iis resertus conssringitur,dc condensatur, veluti eum sporgia liquore referta mani-hus comprimitur, aquam popiose exprimit, Quarto. Multoties etiam' repen ino calore , aere vaporibus
saturato incale lanie , co iosa deieendit pluvia.
Capillares enim tubi , qui aquam Ieιipebant
173쪽
P ΗΥyIes. νε ealore dilatati eam sustinere nequeunt, sed em ditiunt , uti superius explica v mus , eum de tu s capillaribus sermo suit. Duinto. Fit etiam aliquando, ut caeso omnino elaro, nulls Due nubibus obducto Pre grandes de pluant guttae . Ex iis disce
Quod vim electr;eam attinet, satis in ei ato lomprobavimus earum particularum elevationem igni electrieci potissimum deberi r stimus enimvero ma teriam electri eam a globo terraqueo in atmosphaeram, aut vicistim perenniter sere aut semper fluere, &transmitti, eamque eme illius indolem, ut una se- eum per medium aerem deserat ea eorpuseula, quae eam in sese imbibunt, atque conductosis munus a gunt: id set Iieet observamus tam in corpo libus liquidis, quam in sol dis , versus quameumque Pariem materia ipsa electrca evibre uel eum ergo ignis elemctricus In fluidis terrae eorporibus eopiosissimus sit, in iis fae t Iime recapiatur, & ab illis in atmospha
ram emittatur; dubium non est, quin laeum etiam per aerem deserat immensam pirticularum vim , quam a fluidis corporibus separat: aliter enim per aerem non transmitteretur, eum sit eorpus origine electricum. q3o oppones. Nolimmum omnibus est , quo
major fuerit in aqua, & caeteris liquoribus calor , eo majorem, & eopiosiorem vaporum nubem erumpere & sursum attolli, ut ipsismet oculis calesce te ad ignem aqua usurpamus ; quin etiam summa aestate ingentes laeus, paludes, & id genus alia brevissime exseantur; dum ex adverso hyemali tem p re , cum frigore rigescunt omnia, plurimi efluunt dies, quin sensibile decrementum fluida corpora patiantur. Adde, mel um ain observasse vapores exaceenso spiritu vini intra recipientem eollectos, &dum aer non extrahebatur, invisibiles, aere extracto apparuisse,& quasi nubes, capacitatem recipien iis obduxisse . Hae e autem omnia videntur evince
174쪽
re, vapores ope ignis, & aeris inter ipsos Iatentis
elevari; quam primum enim externi aeris pressio minuatur, aer 1 particula intra vapores latens, eatque i in bullarum spee em conscirmans, alasticitate dilaistatur, bullarum cuticulas distendens, Ac vapores visibiles reddit Uni igitur aeri, calori, & igni re ferri debent vaporum elevatio, di sustentatio. R
sis. Totum argumentum esse verum , si nsequentiam tamen falsam: eas enim causas, quae in argumento iasseruntur, admittimus; unicas tamen esse in fieta inmur; cum vapores multoties e corporibus frigore illigentibus, eleventur, ubi nullus aut ferme nullus rest calor sensibilis. os oppones seeuasalo. si vapores per aerem, ve- iIuti per spongiam S tubos capillares elevarentur.
Copiosiores . halitus hyeme , quam aestate ascen- iderent. Cum anim major primo quam in secundo itempore sit frigus; consertiores erunt etiam aerei ilubi, poruli, aut cavitates. Quo autem angustiores isunt tubi capillares, altius in iis ascendunt vaporeS, ixit supra exposuimus . At falsum videtur altiorem hyherno, quam aestivo tempore esse atmosphaeram, ut superius ciet iam diximus: Resp. eoncedo majorem, si caetera sint paria, puta, Calor vapores rarefaciens , Maer circum ambiens, di premens; omnes enim gau- iis , a quibus dependet emestus, attendi debent, ut i effectus proba dignoscatur; aliae enim alias com- ipensant. Cum vero hyberno tempore angustiores iquidem sint pori, sed minor calor. & vaporum sub- itilitat, & raritas, minorque etiam sit ambientis ae- iris pressio; fit , ut humilius , quam aestate fiari soleat, vapores consistant . Quod si casu aliquo major, aut aequalis calor, & aeris presso in utra que nationes vapores premat. altius procul dubio ita hyeme, quam in aestate ob allatam rationem ascen
- 3o6 onpones Tertio. Externi aeris presso est etiam causa elevationis liquorum per tubi capillain rear qualiter autem idem met aer, & tubi, seu tu-borum parietum, & prementis externi fluidi vices axe reere potest λ Resp. Λeris particulas i ege alias
aliis subtiliores. Quae igitur magis rarae sunt, ct tu-
175쪽
hos ex erassioribus rarticulis consormatos circuminstant , vapores premunt & per tubos ascendere pre
3or Nubes n multiplieis generis vaporibus, Da
vaporum conphrie consistunt, qui ab omnibus te renis eorporibus elevati, & per aerem hine inde dispers,.in unum tandem locum sensibiliter coeunt, solaremque lueem intereipiunt. Diximus autem su- pra, vapores , qui a fluidis eorporibus ascendunt, in minutissim artim bullularum formam ab aeris puti- eulis rarefactis, ct intra pelliculam aqueam conten iis, & dilatatis, atque ab externo etiam aere pre mente eonformari. Est igitur nubes immensa pene tenuissima tum aquae, & caeterorum fluidorum bulistularum congeries sursum ab aere, calore, & aliis
quas modo exposuimus, causis elevata, in aere pendula in ab illius gravitate sustentata, a ventis huc illuc decurrentibus delata . Nubes igitur spectari recte debent , aut possvnr, ut bullae illae, seu copiosa sensibilium bullularum, congeries, in quam aqua, aut reliqua corpore fluida multiplieiter, & violenter agitata copiose spumescunt . Quemadmodum enim bullulae, seu spuma, ex diaphanis licet leorporibus conformata , opacitatem contrahit , lucem ex se reflectit, colorem aequirit, & supra fluidum semper innatat, neque sit sensibilis, & maxime adspectabilis , nisi dum magna bullarum copia in eundem locum conenrrit ἔ pari modo , & ratione numbes , vel Ut eopi fissima aquae spuma, ex innumeristi minutissimis bullulis cons rmata , omnia , quae modo diximus, phaenomena imitantur & exhibent. Cum enim insensibiles aquae gutulae, & bullae tu stem ex sese reflectant ilicet plurimam etiam trans. mittant ; aliquem in nube gigni colorem opus est, ut in lectione de coloribus explieamus . Neque vero eredhndum est, vapores solumodo ad nubes enformandum concurrere , sed nu:Hipisces Praeterea
176쪽
eκhalatio M',& in numera ne ne diversorum spirituum g nera quorum partem sapra recensuimus 3, quae lab omnibus, quotquot sunt, terremis corporibus Θ lTumpunt, in aerem aseendunt,& hae illae dispersa i
o 3 Nubes sunt aliae aliis altiores , seu remoti res a terra ex legibus Hydrostat eas r. quo enim r. sviores fuerint, & densi r aer, eo altius elevantur , ieum sint corpora in fluido natantia, & a fluido suis inesnta at quo igitur pensilia illa corpMa fuerint ra, ariora , Ax leviora ἰ vel fluidum sustentans fuerit igravius , malis a tellure removentur o H nc est , ii quod ea dente pI ivia ad terram propius descendant , dc consistant nubes, quam si iere num sit Caelum ,
neque nubes pluviam minen 'ure ins priori siqvdμm icas a vapores nubium in aqueas pultas paulatim coω 1 formati sibi invicem pressius adhaerens . condensanis tur, de graviores massulas componunt ri ad tellurem iigitur Oropius aecedere bpus est. isost Ex ead'm ratione minus leves hvome , quam aestate. & depressio es sunt nubes , ceteris tamen paribus, secunda enim hac statione maior est calor in . atmosphaera at creseente ea lore augetur et i qm raritas, & proinde levitas , minuiturque ponduηt Icingius igitur a tellure pendent nubes per i aestatem, quam hyeme. Curiose hic eκ me quaeres , iquae nimirum sit maxima nubium supra tellurem ialtitudo, seu ad quam altitudinem nubes ascendant a iRe p. ejusmodi quaestionem resolvi di meillime posse; de primo quidem unius dererminatae nubis dato tem- ipore altitudo inveniri , dc constare potest , si e
dem mei tempore ad eamdem nubis partem duo iobso Uatores ex divertis is terrx locis eoi liment, &.eledationis a neu iam dimetiantur is secundo: eiusdem tamen nubis altitudinem esse pro diverso tempore variam , est in dubium.
1 o Tertis Cartum ess , at mos plueram longae
amplius assure1re, & a terra di fundi, quam sit nu bitim quarumcunque supra tellurem altitudo : sunt enim nubes vapores, seu corpuseula crassa, quae in crasso tantum aere iustinentur; aer autem subtilior,
177쪽
ν Η Υ 3 I C A. t 69 atque susti nendis nubibus impar longi Isime distenditura suarto. Summa nubium altitudo alia aliis probatur , & statui ur . Recentior a , & accuratiores Phusiei ultra duas leueas nubes non elevant. Si Petro Musthembroeh fidem adhibemus, nubes nunquam transcendunt altitudinem 4 milliarium Italicorum,seu' unius leucae Communis; eam enim altitudinem non axeedunt alitissimi terrae montes, ad qu rum summitates nunquam asce uunt nubes ta , ut a pluribus observatoribus exploratum fuit , qui cum muli
ties ad montium supradictorum quales sunt Pleus in Canariis insulis, Olympus ii Gradieta, Camatbῖ in ter Hungariam. & Poloniam, Be potissimum Anses in Peruvia fastigium a seen sissem; nubes semper ad
montium radices, supra montes nunquam observarunt. Id interim certum est, aliquas n ibes ad uniu' milliari i distantiam, alias ad duo, ad tria, ad quatuor
3rt Nabatae eaudemmet habent naturam , ae Η bei, neque aliud Iunt, aist nubes depressiores, bu- miliores. Neque enim qui ex altissimis montibus , tinfra quorum fumitates consistunt nubes , descendunt . eum medias i pias nubes pertranseunt, aliud in iis deprehendunt, quam quae nos passim, & quotidie Intra humiliores nebulas immersi, & iter agentes in hisce deprehendimus . Sunt igitur nebulae immensa vaporum, & exha Iationum vis, quae pro spe- ei fiea gravitate sua diuturno tempore prope terram in humiliori aere detinentur, & sustentantur .. Diximus supra, & experientia ipsa demonstrat, nubes modo ascendere, modo defeetulere pro varἰχ scilicet aeris, Ac ipsarum nubium raritater idem met ex iis,
dem causis , nebulis passim aecidere, & ratione & experientia docet a) Elem. Phrs n. Ia 6.
178쪽
ih HIne manifestum est,& nubem in nebulam,& vieissim nebulam in nubem quandoque, immo dc si a pissime mutari : secundum frequentius accidit , quam primum; cum enim nubes ad te ram de cenis idens eamque lambens, sit & dic tur nebula;& vi. eissim nebula a terra sese attollens,& in aere pendula, sit, & dicatur nubes; si eae fiant in aere , aut vaporibus quoad gravitatem , ct levita em mutationes, ex quibus vel nubes condensatur , quin
solvatur, vel nebula rarescat, quin dissipetur; alia in aliam , Ilico solumodo mutato, abire potest . 3t 3 Frequentiores sunt nebulae in paludosis humirilibus, & humidis loeis, quam supra montes, sicca, ct arenosa loca; illa enim plurimos ex se halitus,
ct vapores emittunt, non item haec. Porro nebulae, di nubes iis qualitatibus sunt praeditae, quae vapo rum, spirituum, & bullularum, quibus compo mun ur, sunt propriae . Nebulae plexumque sunt fructibus,&plantis noxiae, nubes autem secum terris fertilitatem asserunt. Qui superiorem nubium, dc nebula rum superfietem eminus intuentur, iucundo spectacu. Io fruuntur: neque enim in planam, aut sphaer cam superficiem regula tem si uidorum eorporum instar eonformantur; sed perinde, ac mare max me proceu losum, illae attolluntur, dc montes efiiciunt; alibi in profundas valles vaporibus descendentibus de hiueunt. & hac illae irrepulariter motae excavatam,&sulcatam superficiem Ocutis objiciunt.
3r4 Ros sunt vapores quidam tenues, & labi, Ies , qui non conflantur in nubes; sed in parvas &sensibiles gutulas congreti partim ab aere, cui innatant, Deundum grau tatis leges decidunt; partim e terra, seu corporibus terrestribus erumpunt, dc praecipue ex omnibus vegetabilibus , puta arboribus , herbis plantis, Sid genus aliis per . transpirationem exeunt, atque ipsarum plantarum , & ea te rumaorporum superficiebus, qu au naturales sudores, in
179쪽
guttarum formas redacti inhaerent; quin tamen vel totam plantarum superfietem pluviae instar humectent, aut per aerem guttatim, copiose, & visibilitor descendere appareant. Duplen roris species dis inguitur, matutinas, de vespertinus, sau aura sero. lηa inerque tamen eandem habet naturam, & caua . sas, ut i atim explicabimus . 3i s Rorem alii ex plantarum, Ac ceterorum Fe- ιρetantium sudoeribus, dc transpiratione repetunt; ut
Distbembroth ca et alii dc omnis fere Philosophorum natio ex ad varso eontendunt, illum in humoribus solummodo , subtilissima , de invisibili pluvia per
aerem vespere, noctu,& mane decidente consisterer alii demum , quibustum sentimus, ut Iosopbus Rheus, , ex utroque principio rorem provenire mafitentur. Circa primum igitur perspicuum est, vaporos di subtilissima corpuscula a corporibas, praecipue a tem a partibus eorum fluidis aνulsa, calorct rarefacta, sursam in aerem elevata, per eumque volitantia, vel in eo aequilibrata, dc suspensia, frigore nocturno accedente condensari, deorsum aliquantulam descendere,
mutuo in se invicem ineurrere, in insensibiles guttulas coalescere, de in hujusmodi formam conflata, quasi pluvia insensibilis propriae gravitatis ope & in. dolo in telluris superfietem descendere, arborum,&ceterorum vegetantium foliis adhaerere, quoad vel in terram absorbeantur, vel calore iterum eleventur, vel aliis de causis dissipentur. ν 3iε Quoad secundum observationibus constat, guttulas illas, seu rorem, praecipue matutinum, qui in plantarum,& arborum ramis,& foliis de piehe ditur, asse prςcipuo arborum,& plantarum sudorem
ex earum vasculis transpirantem . nequo tamen om Rem rorem aut omnes roris matutini guttulas ex
data modo causa provenire. Primum ex eo mihi suadetur, quod guttulae roris eodem die, dc Ioeo in diver' speciei plantis observatς pro earum planta rum diversitate sunt magnitudina, situ, figura, dc
dispositione diverset: in aliis siquidem plantis, Ac so liis
180쪽
I is circa earpum, in aliis ad foliorum e'ntrum, seu medium taeent: aliq in foliorum extremitatibus, ainlit seeundum fibrarum dispositionem guttulas m i res, aut minores habeni, signum iritur est, rorem esse varium pro varia fibrarum , seu vaseulorum dispositione. ordine, & mar nitudine ab iis uin vase culis, secundum qu ς dii ponunt ut tra pirare: si dinim ex hujusmoci sudole non procederent. sed ab aere deeide ient; eodem modo per totas foliorum superfic es coalescerent e ς; cum eodem mi do,& 'quantitate eadem deciderent. Secundo. Cui ante Ha Asmbraeh a i planit, 'Campana vitrea p'Obe e pertς nant, ne ibam hi en- lte aere humorem atquem accipere possent : in super- lque maxime cautum . neu 'ae etiam pa ticu 'ς e vase, ia ut terra, qua erant disposit , pisitus, alit vapores in kexternam planiς: super fioem ascendere possent; ci time enim utrumque laminis plumbeis cooperuit, foraminulis tantum mi do relictis , quς plantarum truncos juste excire renis In plant f eo modo noctu dis, positis idem, aut copiosior deprenhensus est ros, ae in aliis eiusdem speciei plantis-318 Ratione etiam idem evineitur ἔ etenim plan
t 't cetera vegetabilia, eeu vivensium cor nota, sue. eo nutritio aluntur, qui per plantarum venas,&va sa undique decurrit, At circularia r. it i nume is exinperimentis alibi exponendis constat: humani igitur ear potis instar plantς ob ea loris actionem, copiosum ex te sudorem por superficiei , seu cutis poros emit eunt, qui in plantarum supersiciebus subsidens in lenis sibiles guttas consormatur. Hicce autem pia tarum sudor perpetuo ali iis, velut ab humano corpore. Θmittitur; sed vel a vento, & sp rante aura, vel a calore, vel aliis de causis dissipatur, di alio avolat. 3is Secundum vero, non Omnem scilicet planta rum rorem ex earum sudoribus provenire, inde patet; quia corpora etiam arida nullum ex se ludo. Tem exhalantia, puta, vel es laneae, aut ex filo se