장음표시 사용
281쪽
bique obversari. Quare an hac potissimum materia observationes, experimenta , di nota phaenomena
praemittera, 'ex iitque deinceps philosophari opus esse existimo. a. Circa physieam ignis naturam , reconditam illam quidem . di in naturae sinu bus latentem, mulintiplex as Philosophorum pimo. Sunt quias erant, Ignem neque purum Spiritum , neque purum cor pus haberi, sed mediam quamdam esse inter spiritus, & corpora entitatem . Hujul modi opinamentum omnium penu cylculo rejicitur . Peripatetici , veteros polissimum, omittiS rationibus mechanicis, Ignem io substantiali quadam forma ab omni corpore diversa reponebant: naec 'iterum penitus jam est obsoleta. Inter Mechanicae Pnysicae cultores Cartesus cum plurimis aliis Ignis naturam in perturbato inflamati corporis particulatum motu adstru unt, ita ut ad ignem non peculiaris materia , sed peeuliaris motus cuicumque materiae applicatus re
quiratur , di sussiciat . Praecipua hujus sententiae dimeultas in assiguando hujusce motus principio,& eausa consistit . Ultima tandem & communissima Physicorum opinio, Ignem in subtilillam a qua dam materia, ab omnibus aliis coiporibus diversa , dc ubique diffusa constituit.
. Rarefactio eli ejusdemmet corporis , aut massae ad majus spatium dilatatio . cum scilicet corpus aliquid, puta, aqua, aut spongia, manu antea com
pressa, sibi libere relinquitur, ad maj rem locum
extenditur. Condensatio autem contra est ejusdem eorpor s d minus spatium reductior aqua v. g. , aut lae palmum cubicum occupans , si ad semipalmarem locum redi. atur, conden lari dicitur ; si eadem semper maneat materia . Porro si condensatio per vim aliquam externam prementem fiat , qualiter amariu constring tur spongia; dicitur compressio : alio modo facta, dicitur proprie condensatio . De Cor Pore raro, ' denso, raritatis, & densiuatis modo,
282쪽
ar PURO TECHNIA. oommunibus ignis , ct caloris effectibus , laserius
Fusio , seu solutio eorporis est duri eorporis liquatio, seu in particulas iniensibiles reductio , &divisio: Ut, si saceharum in aquam injiciatur , ab aquae actionibus multipliciter dividitur , agitatur , illi utque particulas hae illae disperguntur. Coagum Iallo , seu concretio est corporis antea fluidi cong Iatio , seu in massam firmam reductio. Physicaagorporum solutiones di coagulationes inferius da
s. Ignis, notissimum omnibus elementum , est subtile illud cibi pus , ad eujus praetentiam ardorem quemdam in nobismetipsis experimur; cujusqua etiam proprium est, ct peeuliaris character , corpora caetera rarefacere, vel ex se ipso lucem emittere . Haec duo iunt praecipui ignis caraeteres: lioet enim si aliquando ignis, aut vehementissimus ealor, qui lucem non emittat, ut in aqua, ct oleis abullientia bus; si & interdum , qui eorpora non rarefaciat , ut in lun ri lumine in ustorii speeuli foco congregato visitur ἱ eorum tamen alterutrum raro aut numquam desideratur.
6. Potissimi deinde effectus , & eharacteres ignis
sunt r0 omai 4 corpora penetrare ἔ omnia enim aut ignescunt, aut vehementissime, di intime calescunt. sv Calefacere, seu caloris in nobis sensum excitare: 3- Corpora rarefacere: Corpora solvare: 30 Intimas corporum particulas ad motum coneltare, in motu, dc vehementi agitatione ponere: 6ψ Lucem , ut plurimum saltem, edere; 70 Corpor comburere,
di penitus dissipare. 7. Est tamen , ut dixi , ignis intensissimus, qui non lueet; & lux intensissima ,' qu* non calefacit sa)ς primum visitur in ferro candenti, & talidissimo: in foco speculi caustiet , dum eorpus illi non appli-
283쪽
applieatur opaeum, S in mille aliis examplis r se- eundum in lumine lunari claristimo . quod in foco longregatum ferri ab oculis aliqua ido non potest ,& tamen nullum caloris indicium praebet ta . Porro lux solaris directa, quam oculi facillime seruat ,ealorem sensibilem producit.
om ia remuera firma , Θ fluida, in quibus hactenus fastum fiat ρ riculum , ear applicata dilatantur , ef
heandum omnem armen onem extenduntur , seu rarefiunt,
ibin et iu 'ristinam dimen=onem postea redigantur e) . Id tu solidis ope pyrometra demonstratur . d) Fluida
autem is pbralis , quae ex ventre capaci in gracile , obis Gmque desinunt eollam , contenta; dum cale ut, is collum aseu ut; ab igue amota in ventrem iterum Iabsidunt: non omnra tamen eomora aequalitre ab eo dem igne dilatantur . Illud insuper notandum: como ra eo amplius rarefieri, quo copio fori , seu vehemen 1iori admoventur igni : aeque eretum dilatationis ter
minum tranfeenderer ut visitur in metallis fusis, προαιbulliente ore, hoe insuper diseνrmen observarur , quod pari ignis intensiate magis dilarantur fluida , quam,ma comorat magis, quae rariora, quam quσ M. fora existunt se . 9. Corpus a minimo caloris gradu usque ad iste Hfimum ignem gradatim transeundo , gradatim eti4m dilataruν: dilatatis . seu rarefassiis es Ieρaratis , αθ ae distνactio partium comisis et Ieparatro est motus τunis igitur aut est materia eum vi movendi, aut i tus materiae motus: νων us: ad distraendas , smaraminos , S. solvendas partreulas corporum tenae,ssime s eum iΜr eatenatas maximis σωι est viribus a uisuruais maximam L bet vim movendi .
284쪽
ro. Metalla, semim talia , Θ plura item alia eo pora , puta , cera , IDObar, sebum , pix m. non tantum raressunt, dum uni admovemur; sed nimium eDiam calefacta divraeuntur , solvuntur , o liquescunt .
In quo iterum notandum : non eumaem eatoris gradum
ad singula haec corpora opus esse , ut ab eodem gradu frigoris ad liquorem usque redueantar t Ied quo alia via liquescere incipiunt, alia liquescunt perfecte .
II. Corpus qtradeumque ignitum alteri non ignito suppositum , an tum, vel superpositum , ignem ius,
seu calorem communicator ει tantumdem ei communi ear, quantum de suo amittit . sine caloris , ut ignis eommunIcatio eatenus continuatur, quoad aeqtialem utrumque comus ignem, aut calorem habeat . Neque
.llum H d ferimen, vel solida solidis , fluida fuidis , vel fluida solidis, aut vise vers' applicentur corpora .
Is. Ignis nique est spiritus , neque medium aliquod inter spiritum, oe erepus; sed est materia, Θ eorpus. Hie est eommunis omniam fere hominum sensus, contra paucorum 8pinamentum. Probatur. In igne scilicet corporis attributa deprehendimust agit enim in Corpora, ea penetrat, dividit rarefacit, agitat, in liquorem redigit: corporibus igitur resistit a ) ς est igitur materia: si enim esset spiritus, nullam in corporibus resistentiam offenderet ; sed cum iis intime penetras et ur; neque in corpora ageret eat nus scilicet agitur in corpora, quatenus ea resistunt b). Deinde motum etiam loealem, expansionem ,
impetum in igne deprehendimus, ut ex inserioribus patebit: est igitur materia. a) t. I. Ph. Gen. tom. I. PHs sim. I. I.
285쪽
Probatur Deundo. Ignis spatium Oeeupat: a cor porum superficie repere utitur ; ut in spe eulis caus-tieis videre est: at spatium occupare, & reflecti, est eorporum proprietas: . - 1 I. Oppones. Ignis a nullo eorpore impeditur, aut detinetur , quominus in omnem sala diffundat locum in omnia subingrediatur eorpora et at id spiritibus tantum odo, non corporibus competere pO.tsst: Resp. Id solum probare maximam ignis iubii litatem , de qua inferius; non vero spiritualitatem. I . Dices secundo . Radius ign's , seu lucis insuperficiam reflectentem perpendiculariter illapsus ,
Per eamdam viam regeritur r ergo secum ipso Penetratur: ae proinde corpus , seu materia esse non . potest . Resp. Nullo ei perimento nos edoceri, ra
dium ignis reflexum, semitam physice, aut Geome trice eamdem re Iegerer id unum liquido constat, radium sansibilem , qui ex innumeris radiis minutioribus constat , per eamdem sensibilem viam regeri , quocum bene stat , minutissimum quemque radium iuxta se in v ieem retromitti . Seeundo ea men addo, actionem, & radium luminis, prout tu
men est , per eamdem lineam reflecti , ct regredi ab obiee in luminosum , si sit perpendicularis ad
superfietem reflectentem et quia se ilicet lumen , ut iusta dicemus, in vibrationibus , & oscillationibus materiae aethereae, seu subtilis consistit : hae autem oscillationes per eamdem lineam ire, & redire pos' lunt: ad modum oscillationis e hordae, aut penduli sed de hoe inserius erit dieendi locus.
13. Ignis primigenius, seu Hementaris , ω eausalis ηρη consistit praeeiμ in insensibili, ει intestino insensibitium partieularum motu r sed es aliquid ab hujusmodi mala diversum. Ignis natura obscurissimum Physicae areanum est : eandelae flammam , accensumque , & in flammatum carbonem vulgo nuncupamus ignem: sed
si, ut philosophos decet, in rigore loquendnm sit , flamma , aut ignitus carbo , vulgaris quidem , sed sta primigenius, &elementaris vocari debet igniss
286쪽
is enim in eo potius prinei pio , quod isc flammae , dg iaeeensions est causa, reponendus est . De eo igitur principio, quod elementarem, st purum ignam appellamus, Probatur propositio . Si enim ignis in praefato motu aonii itit, lensim sempeε imminueratur, & numquam augeretur, dum ab aliis corpori inhus in alia communieatur : aliaque aliis appolitaineenduntur . Quo enim pluribus eorporibus eadem motus quantitas communicatur, eo plus languescit, ct tardior evadit motus: languesceret igitur ignis , hoe est, motus per eommunicationem et hoc autem experientiae 'refragatur . a Quin imo parva aliis
quando leintilla integra depascitur, & consumit ne mora , si arbori semel applieetur: in immensum iis pitur augeseit ignis, seu motus: immensam autem hanc ignium, seu motuum vim a parvo. qui instin t illa erat, motu differre necesse esse ignis igitur non consistit in puro seu sibilium particularum motu . 6. Per id non negamus insentibiles eorporum
particulas eo motu agitatas, vulga em gnom , aut si mavis purum , non esse , aut emeere : id uis num contendimus , hujusce motuum causam , principium , di sontam non assa earumdem mst,
aut similium particularum motum . Etenim iam habemus ex phaenomenis , quod ignis non sit spiritus , aut res immaterialis et luperest igitur , ut si materia, aut modus materiae ; hoc est, vel aliqua materiae species primitiva , simplex , & per
naturam suam ab omnibus aliis aOrporibus diversa, vel potius minutiis marum cujuscumque materiae partieularum motus. In omnibus corporibus ignitis, ignescentibus , calescentibus vividos , S intensissimos saepe, ae rapidissimos motus animadueitimus , ut in incendiis, in pulvare pyrio. inflammato, de
mille aliis passim . Priusquam pulvis pyrius , sy,
va, aut quodcumque aliud cor sus accendatur , nullum in iis sensibilem motum animadvertimus, nullumque Ignis indicium rud bus saltem sensibus o
servamus et accento igne tota sylva, aut pulveris pyrii sta ardet, inflammatur, ignescit ; vehementissimos percipimus in stor uim corporum particulis moistus, atque euectus: ct, si sensibuε judicamus, nisi
287쪽
ria, quae a te etat lignum, pulvis pyrius δέ c. mo. do apparet purissimus ignis : Quid ergo est Ignis ipfiusne pulveris pyrii, lignorum, aut aliorum quorumcumque Cisrporum parti uiae motu intestino vehementi agitatae; an potius alia materia ab his, &, eaeteris Eorporibus distincta λ Si primum; Ignis non est peculiare corpus , seu materia . sed peculiaris status, & motus materiae .: quae tamen erit in hae hypothesi vehementissimorum illorum motuum causa, quos in praedictis casibus Bbservamus t Si secundum tilla materia vocabitur ignis Elementaris, S puri ias must erit tamen illa ubique aequalitur diffusa, fluida, elasti ea, gravist Rursus erit ne materia illa semper in motu, an potius quel git, & motum s lumodo excitat, & produeit, eum aecanditur Ignis.& ineipit inflamatio δ Si illud primum statuamus rin rei veritate, & fundo materiam subtilem Carteis sanam statuimus t si secundum : iterum redit insuperabilis diffleuitas r quae sit prodigio sit illius mo. tus, di virium causa , quibus flamma omnia disrumpit λ Praeterea in deeantatam sphaeram Ig is ars in telis post tot gyros, atque maeandros relabi aliqua nudo iterum videmur . Quid enim l si fluidam , de subtilem materiam aetheream ubique sparsam appel. lemus , atque statuamus Elementarem ignem , ut quam plurimis hujusee temporis Philosophis placet; ex alia vero parte ultra aerem pol illimum illa materia distendatur, ut inter plurimos etiam Physia seommuniter statuitur; nil superest jam , nequa d fideratur ad sphaeram ignis iterum aenoscendum. 7. In quamcumque partem convertamur, in disesieultates ineidimus insuperabiles , Ac maxime Obscuras. Ego quidem perspectri phaenomenis , & ose sectibus Ignis, atque perpensis insuper, quae nos in praesenti argumento premunt , diis cultatibus , ita mihi statuo : duplicem esse ignem; Elementarem pri mum, causalem , dc purissimum . sic, ndum vor. iκtum, Ac velut esse tuum: primus mihi eis pecu liare Elementum , seu materia ab omnibus aliis γlementis, de mixtis eorporibus distincta r perinde ut de Aqua, Aere , Terra communiter statuitur ἰillam dico causalem, quia ab illo dependent prodi
288쪽
giosi inflammatorum corporum motus , At essectus :Hate igitur materia , seu Elementum , ut sit , dc nuncupetur Ignis caulatis, seu Mementaris , ab ullo motu , aut peculiari illarum partium statu non dependet, ut de aere, & aqua dirimus : u de vel ejus particulae quiescant, vel motu quocumque m veantur, sunt Elementa'is Ignis. Hate materia mihi est fluidum ubique diffusum , actionibus luminis Emeiendis, atqua transmittendis proprium et hane tamen . & alias illius proprietates in sequentibus
t 8. Ignis ille primigenius . & Elementaris , cunivires suas exerit, & alia corpora vehementer caleo facit, & inflammat, eorporum ipsorum , quae depa scit, partieulas vehementissime concitando , & intestino , atque rapidissimo motu movendo , flam mam, Carbones accensos, i& alia hujusmodi emeit , quae nos Ignem appellamus e Flamma igitur , &reliqua corpora ardentia, hoe est, corpora inflamma ta, aut ardentia, eorumque partes intestino, & rapido motu concitatae sunt Ignis uixtus , Efectivus , atque Sensibilis: hic igitur Ignis non eis peculiaris materia, & corpus ; sed peculiaris motus particularum cujuscumque corporis: consistit ig tur irrimotu, hujusmodique motus ab Igne Elementari dependet. Ouam hie exposui de Igne Elemoniari , & Sensibili Ideam deinceps dicenda confirmabunt. 39. Interim vero duos hosce extitere Ignes inter se distinctos, inde suaderi potest; qaia radii solares in meo congregati, sunt vehementissimus Ignis Elimentaris e nullus tamen illie est Ignis sensibilis , quamdiu focus est in valuo Boyleano , aut nullum corpus combustibile , & crassum Deo ipsi applicatur, ut experientia patet . Hinc etiam est , quod deficiente Igne mi Xto , nulli saltem apud nos intellure edantur ex iis prodigiosis effectibus , quos jam indicavimus, di quotidiana experientia demonstrat.
289쪽
ao. Ignis igitur elementaris, simoiex , o puruν ηοuctuat beterogeneae diversorum corporum starticulae intestino , ct multiplici inter se motu agitatae . sed peculiaris quaedam substantia Elementaris simplex as aliis eorporibus distincta.
Hae e est plurimorum Physi eorum, maxime ex neri talium, sententia contra Carteitum, & Cartei fanos. Probatur prima pars . Si enim ignis in perenni ,& perturbato particularum motu consisteret. augae ri non posset ignis, nisi augeatur Ac motus: cum igitur parva aliquando scintilla , aptum nacta pabulum, magnum pariat incendium ; magnus etiam exeitatur motas z a qua autem causa hujusmodi mo tus augmentum provenit ' filiis terminis: Si in par tieularum motu considit ignis; numquam augeri posset a se ipso; cum certa motus quantitas se ipsam augere non pollit , aut majorem motum produce erignis igitur lignum depat ens in eadem sempellquantitate existeret : neqae maj ir succellive pabuli quantitas arderet: quod e :t fallum .ar. Secundo. Ex incto Igne , seu motu , eum a lias de novo inrenditur, hoc est, intellinus, & pe turbatus particularum m ιtus emeitur , danda erit novi hujusce effectus, seu motus causa r in hae tamen, quam evertimus, sententia aut nulla, auxarbitraria tantum inducitur:
Tertio. In testinus particularum motus potius est effectus , quam natura ignis et hu3usmodi enim motus ab impellente aliqua materia provenirat Ieam autem materiam potius , quam productum ab ea motum, ignem appellamus. 22. Secunda pars sequitur ex prima, de faelle ose tenditur ab indieato jam argumento , aut observa tione circa Oeeuli ustorii laeum. Oppones: posito Igne, pon tur etiam incestitius , di perturbatus particularum motus , & vicisti m zsublato autem motu, exrineuitur ignis et illius igitur natura in incalescentis corporis particularum motu consistit e Resp. negando conieq.: eX a gav
290쪽
mento enim solummodo colli Mitur, intestinum pari, gularum motum esse primarium, seu naturalem i-ιgnis esseetum, & in fallibile eriterium , quod sagile
O pones seeundo . Ignis est substantia , sera res sensibilis, quae scilicet sensu percipitur t sensibi l. vero a sensu, seu anima per ripitur, ut voluptas. ct dolor: voluptas autem , ct dolor ab anima quidem percipiuntur , non tamen in objectis exiernia reperiuntur; sed objecta externa sensuum organa diversimode a metendo, & commovendo, sensorii pe animam ipsam modificant, & afficiunt. , ut aliqua quidem objecta voluptate, dolore alia persentirugat: cum igitur anima ignem dolens solumodo, aut gaudens sentiat, ct percipiat et praeterea vero factam in sensorio modi fieationem percipiat tantu modo .dieendum videtur, aliud non esse ignem ab ea in dificatione, qua afficitur sensorium; ea autem momdificatio in motu proculdubio consistit: ignis igitur in perturbato, & intestino particularum motu C sstit. Hoc argumento utitur Des Cartes , ut eat rem in particularum motu situm esse evineat: illud hoc loco apposuimus, qu a, ut statim patebit, ea madem in ea lore , atque igne naturam agnoscimus . Resp. Argumentum plurima continet vera r sed ea in loco examinabimus: aliud esse qualitatem F. g. Calorem , sonum , eo lores Sc. in anima , aliud. lexistra animam , nemo inficiabitur ; intestinum etiam Particularum corporis humani motum calorem asse, ct caloris sensum in nobis efficere agnoscimus e sed praeter illum motum, in quo Ignem mixtum, & ea sorem constituimus , alium esse elementarem Ignem, adductae rationes probabilius suadent. q. Onpones tertio. Plurima sunt heterogenea corpuscula , & diversorum corporum particulae, quae Iieet seorsim ab aliis nullum habeant motum ἱ si tamen secum ipsis intime permisceantur , ferme
tantur, intestinum, & vehementem acquirunt m tum, calescunt, aestuant, & farvent: quin imo Pa vum identidem sermentum ingentem massam , quacum commiscetur, ad motum concitat : & exrarvo iIlo fertaeato iaagnus sensim eisieitur motus, quia