장음표시 사용
411쪽
tur, seu potius ad illa aequaliter deferuntur, di i impelluntur, cum omnis actio corporum sit mutuarin his autem omnibus est actionum , & virium inrixqualitas. Deinde si foliis aureis, aut quibus eum qlle levibus corporibus electrificatis alia admoveas etiam electrificata , minori tamen, aut majori virin tete praedita , quam prima; ad sese mutuo sempertrahuntur, quaecumque tandem sit cor pomum species, quae observationibus adhibentur: sat igitur experia aestatis demonstrata est utraque propositionis pars.
1 3 Quam plurima ex hoe prineipio, dc electrieae
miteriae proprietate phaenomana deducuntur, S lpo uaea etiam effectuum explicatio, quos passim in re bus elemicis observamus, S partim iam retulimus, partim vero deinceps asseremus: unum modo indicare,st dedueere sumetat, alia multa inferius prosecuta ri. Iterati illi aureorum foliorum, di imaguncul Drum itus, ct reditus atque promptissima. ae viva eissima subsultatio a tubo ad patinam, euec νicissim antina ad tubum, est necessaria illius principii coni quentiar solium aureum non eleetrieum patinae im4 pdsitum, Ac tubo electri fleato admotum, ab illo iviae ejus atmosphaeram ingreditur attrahitur , cum sit
'rium inaequalitas: vix ad eontaaum pervenit, mqualem virium intensitatem, & a mosphaerae denη- litem aequirite illieo igitur rapellitur ad patia ameiemelae in patinam impingit, corpus nimirum communieatione electit eum, & eum Terra eommuni eans, vim totam, & atmosphaeram amittit, quae ob im expansa vam per enormissimum Telluris globum distiibuitur, ut postea fusius explicabiture amissa intesttieitate , en virium iterum inaequalitatem et ad
tubum igitur avolat folium materiam accepturum. ἁ denuo revolatu tumet atque hoe modo aetionum,st virium aequali as, atque ii aeqi alit 1, earumque
vieiii tudo ludietum illud spectaeulum nobis exhi-hel. Quodsi loeo patinae π et a licae carpus aliquoaonsitie electricum lubstituas , cui aureum filium
412쪽
ἐmponatur, ετ supra quod reei dat et tum vero post
primam repulsionem a tubo ad illum non revolat; quia cum electrieitatem acceptam non tram mittat, virium aequalitatem servat. semper repet Iitur: illud tamen digito contingo, illico ad tu hum revolat; quia viras ab illo extraxisti; ad imaequalitatem igitur retrit. Si foliam a tubo supinsum in aerem repellatur ἰ 7 aut 1 minuta tu penissum datinetur , quibus elapsis in tubum labitor di attrahitur: quia eo in casu paullatim solummodo materiam electricam circumposito aeri impuro, &natantibus in illo vaporibui communieat, atque ad Inaequalitatam redueitur. Pluri i a his similia infa-Fiu Oxponemus, atque oodem principio explicabis
a I rires repellentes eo sau maiores in eorporibus e-Dῆνιlicatis, quo intensiores sunt rlectricitates aliuade a
Haec propositio non solum ex probato hactenua principio, sed, quod caput ast, ab ipsis mei experimentis immodiatis deducitur. Materiae aleetri eae par eieulN, eum vi axpansiva , & sui diffusiva praeditae sint, qua sese mutuo repellunt , ad aequilibrium quoad densitatem,& raritatem secundum corporum ipsorum indolem distribuuntur: quo magis igitur hujusmodi particulae suerint accumulatae, atque com pressae, & densae, eo intensior in iis erit vis repellens, atque is pansisa, secundum propriam corporum viasticorum compressorum indolem, ut in aere ani madvertimus, cujus vis elastica, dc eκ pansiva compressioni S aeeumulatiosti partium est proportio talis .a . Crescente electricitate corporum , augetur etiam eorum atmosphaera electrica non lotum ieeundum amplitudinem, sed etiam secundum intensitatem . caeteris quidem paribus: ueut igitur crescunt vires attrahentes absolutae aucta virium intentione, Crae kent etiam repellentes cum utriusque virtutis elementa, hoc eu, partes electrica nuta ero, di a
413쪽
ellmularaone auge n Ur. Pr aeterea commune hise e
tiam est aliis qualitatibus, puta calori, loci cte. a 9 Sed ex rerimenta ipsa citra Omnem argu m nlorum, & verborum ambarem propositionem de monurant: quamdiu sei ieet ibus, aut condi ctor m dieam habent vim elediri eam, levia corpora non is,lum ad minorem dii tantiam, sed etiam remissius rem pellunt post eontactum, quam postquam vehementius electri fieantur: eum igitur in contactu pares sint virium intensiones in utroque corpore sese contin lente, eo vehementius sese repe 'lunt corpora, quo intensiores in iis suerint electricitates aliunde in quales. o
2 o Intensitas visium attra/entiam est in νatione dis recta inaequalitatis virium , seu electricitarum , hoc est, eo debemen eius sese attrahent corpora, quo major in risbverto densitatam ejectriearum inaequalita/, aut disse
Duo seitieet haec ratione, & experimentis confirmata habemus , aequalitatem virium, seu densitatum esse prinei pium, & eausam repulsionis, inaequalita tem vero attractionis: aequalitas non potest augeri; possunt tamen augeri intensitates , dc vires utri que semper aequalest & hinc vires repellentes ere leunt solummodo erascentibus virium densitatibus aliunde semper aequalibus; eum aequalitas sit semper ad repulsionem neeessaria. Ex adverso inaequalitas multipliei ex eapite augeri potest inter duorum, aut plurium eorporum vires: vel enim in uno corpore ereseunt, in alio minuuntur, vel in uno augentur sin alio invariatae manent: vel inaequaliter arescunI, aut deere seunt in utroque . atqua hoc modo plures tombinationes fieri possunt ei rea duarum virium i- sequalitatem, quas in serius prosequemur, cum P culiaria phaenomena exponemus. Μodo enim uni- ersalem legem probare sufficiat. a I Corpora levia omni electricitate destituta,&ad atmosphaeram eorporis electris eati admota attra. huntur: rursus si duo levia corpora tubo electri eo
414쪽
admou amus, quorum unum nullam, aliud vero a
quam, sed remissiorem, quam tubus ipse, elei tricitatem habeat; longe vehementius primum ad tu-hum rapitur, quam ieeundum: atquct hoc ipsim e Beraliter in omnibus eorporibus. Deinde plura levia eorpora inaequaliter electrincemus, atque et dem tubo ad aequales distan ias admoveamus; venome
tius semper illa attrahi , & ad tubum convolare o servabimus, inter quae major existit virium, seu intensitatum differentia; quocumque tandem ex eapite id diserimen proveniat . Ratio etiam ipsa proprietatibus electri eis aliunde notis innixa rom de monstrat: Inaequalitas scilieet virium , seu densitatum attractionem semper producit: aucta igitur ea uinta, crescet etiam laeundum eamdem rationem essectus. Quare duo eorpora inaequalibus electricitatibus praedita confideranda sunt relate ad se invicem, at isque ad attractionis phaenomena , quasi inter illa non es t nisi densitatum discrim n, atque virium differentia; secundum illam enim tantummodo sese m tuo attrahunt. Plurima hie explicari postent nota alias phaenomena, quae a duabus hisce propositioni-hus dependant, atque deducuntur: Omnes etiam virium combinationes adduceremus, s eundum quas electricitatum diserimina, atque relativae actioneS commparari possunt et omnia tamen hae eommodius infra explicabimus.
415쪽
MATERIAE ELECTRICAE PHAENOMENA
asa Actenus priores materiet electrieae proprie I 1 tates,4 Excitationem nimirum, Communiacationem , ate actionem , Repvsonem, Notam considera vimus s aliqua etiam obiter attigimus ejusdem ma teriae lucem, atque calorem spectantia ; postrema haee duo para sane admiratione digna modo prosequamurzatque ex modo dicendis superius jam exposita it
- 29 I. I . Si corpora quaedam origine electrica vehementer perfricemus, atque in tenebris contemplemmue; lueem illa .ex sese emittere animadsertemus τquiri etiam eorum aliqua post peractam frictionem in tenebrii servata diuturnum satis tempus lucebant, id quod in adamantibus potissimum, aliisque preti ss lapidibus eomperit Boris, Gueri be, uouisbee, Du ν & alii. 'my4 2'. Hujusmodi lumen non tantum in aperto aere & pleno, sed etiam in vacuo dissuadebatur,oc lucebat; primumque hi e fuit lucidum phaenomenon in materia dc corporibμε xlaetricis animadversum. Magna, quae intυ ipsum, ac phosphoros intercedit, analogia bene multis persuadet, eamdem utrobique esse causam, & Malea iam. Haec tamen phaenomena nihil fere sunt, si cum.aliis modo dicendis compa.
416쪽
a 3 3'. omnia eorpora, quae Electrieitatem aliis
qua tandem ratione, frictione nimirum aut comm miratione aequirunt, hoe Eit, omnia, aut fere ominnia corpora nobis nota, sicut attrahunt, Ac repel-Iunti eum elMirifieantur, ita & lueem a iquam, ae ignem ex se emittunt, aut in se reeipiunt. Lueis tamen, & se intillarum e diversis eorporibus erum-Pentium vivacitas, intensiuas, color magnum intaris diser en habent. Inter omnia corpora origine electitea primum tenet locum adamas, gemmae reli quae, de vitrum; quorum lux elarior vividior est, quam illa ambari, resinae, picis &c. as 6 40. Hominem electrificatum de seρaratum a. Iius non electri steat us, neque separatus digito attinorat: luminosa illieo leintilla a contacta hominis par te in digitum a Wibratur, quae non modo illuminat, sed eum in digito, ae contacta hominis electri fieati parte dolorein ereat, quem ex adustione sentimos; vividiorquo, aut remissior est pro olee tieas materia atque seintillarum erumpentium intensitate.
297 3'. Cum seintilla elieitur vivaeissima, ae in piritum vini diligitur ι in eoque reeipitur, eum in. flammat, idemque omnino in aliis eorporibus similibust peragit o Duo haec postrema phaenomena, qu . rum primum Du Far, Deundum Ludolf primi e
perti sunt, dubitare amplius non permittunt, fluidum electri evm esse verum, ae proprium gnem , ruam sentantiam omnium primus tal medium, pr uxit Dia Far. Infra tamen demonstrabimus, ignem electrieum peeuliares habere proprietates quae soin
muni minime conveniunt.138 . E corporibus origine electri eis clarior,
vivacior, atque intensior olieitur seintilla, cum itula eorporibus non electricis stieantur, puta charta inaurata, manu arida, de aliis similibus. Iterum t men hie animadvertendum est,' hoe Maenomenon,
sicut δc alia superius relata, felici or non procede re, nisi eorpora ad experimentum adhibita prius ex seeentur, si aliquam fnrsitan habuissent hurni diis talem ante frictionem. Eaedem etiam se intillae vividiores, atque intonsiores sunt extetis paribus post Vehementem frictionem, quam post paveas solum
417쪽
globi revolutiones; quod argumento est, eorpora e lectri eas scintillas evibranti i fluido eiectrico parum. per instrui. quasi telopeium, seu pocius evnnicul nitrato pulvere instruuntur: Quae quidem eum in perius dictis consonant, imo ea eonfirmant. i 7 . Alia praeterea animadversione prorsus diagna in hoc ipso experimento observamus r si ille, qu1 globum , aut eorpus aliud electricum persei eat, eum tellure immediate, aut mediis solummodo corporibus non . lecti itis eommunicat, electrieitatem in globo excitat, es ad eonductorem transmittit: si sit beρα- ναν δ, quam tum vis vehementer, & diuturne frictio Producatur, nulla in globo electriditas excitatur. neque in conductorem transmittitur
3.. Ita eo ruatur maehina, ut elobus de in iis
bero aera ct intra maehinae pneumaticae recipiens, aere Plenus, aut evacuatus convolvi, atque fricari
facile possit, ut 1 Domino D. Fa'. aliisque pera ctum luit. . Maeliina agenta & alobo quatuor hisc.
indicatis modis lateato, generaliter observamus, ma teriam lucem atque ignem electri eum longe facilius intensius atque vivaeius in vaeuo, quam in Pleno vitari ἰ per vacuum, quam per liberum aerem, dis
ώ 3 1 2'. Si globum evaeuatum eommuni ratione sciemus; frictione vix ineepta, vivaeissimos lumi Bis radios ex tota globi elaeumferentia versus cenTerum per vacuum diffundi, atque ad hujusmodi phae nomenon produeendum vel levissimam frictionem satis esse animadvertimus . Aerem deinde in glo tam paullatim ingredi permittamus t tum Ver quamlum vis frictio data opera'procedat Jehem n tissima; lumen electrieum sensim remitti, eoqu.
magis langueseere observamus, quo plus aeris in gressitur. Rem etiam intra aerem eondensatum intrare ipiens tentavit Du Faν, atque experimento com perit, aeris condensatio em electri eitati omnino ob sse , nullamque globi, aut tubi vitrei aere conden
is v, di violenter compresto pleni frictionem satis
418쪽
asse ad eius electrieitatem exeitandam,& ElectrIea Phaenomena tum intra, tum extra tubam edenda . 3o 3 3δ. Ea faei litate atque promptitudine in spallum uaeuum irruit, ut satis sit, recipienti, seu vain
si cui eumque evaeuato tubum electricum admovererante contactum enim fluidum electricum in vacuom irruit, totamque objecti vasis capacitatem illuminat. Clarior etiam, atque vividior animadvertitua mat riae electrieae in vacuo splendor, cum os ipsum vacuatum succutitur, circumagitur, aut alio quo eumque modo movetur, quam si maneat immotum ogo 4'. Phaenomenon mirabile pariter atque Ju unudum hae in rct Domino mu ab el omnium primo contigit, plures vero alii post ipsum observarunt et, Globum vitreum cavum 6 pollicum diametri cera signatoria suta thterius. ita obduxit, ut tota zona inter utrumque polarem cireulum esset illita, dc opaea; a polis solummodo ei reulare spatium x cera liberum, de diaphanum relinqueretur. Globo evacu to machinae adaptato, & supra manum preme mea circumvoluto, cum, σι polis obtei vabatur. in interiori, concavaque globῖ superficie supra opacam ceram .l
minosa maniis fricantis imago, manui ipsi responis dens apparebat in parte, qua premit manus, itaqu distincta vile batur imago, quasi manus ipsa esset tum iunosa , cera vero signatoria esset omnino diaphana r si digitus tantummodo premat, digitus tantum videbi. tura uno verbo illae solum. manus partes apparent umine depictae, quae globum premunt, digitorum imtervallis penitus Obscuris. r
gos Corpora communieatione tantum electriea locem atque se intillas multo. vividiores, ae intensi res, ct impetui longe vehementiori emittunc, quam Corpora origine electrica ., Atque hinc est , quod
419쪽
ad huiusce generis expecimenta, & phaenomeda oboservandum priora illa corpora semper adhibeamus alii Sque omnibus praeseramus. In iis tantillis eliei
endis praeter ea, quae supra diximus, praecipue ob-.servamus sequentia. Primum: Si conductorem non e lectricum, v. p. ferreum filum, catenam, animali
ope globi vitrei electri fieata, vel globum ipsunxi digi
to attingamus ; scintillae ab hisee corporibus i digi tum evibrantur: a prioribus tamen cor ribus ignis electricus vividior,1 intentior, magis iunitus, Maj rique strepitu, quam a globo erumpit, & veluti exinploditur, quam tumuis omnem, quam habent ., ele ctricitatem a globo priora illa corpora accipiasti. i l3 6 secundum'. Scintillarum evibratarum intensi tas atque vehementia rationem superfieiei, dckloneritudinis corporum e quibus evibrantur, habere via dentur, ut jam superius monuimus. Rursua evi bratae scintillae eo ut pIurimum clariores sunt, mavgiique splendent, quo majori cum impetu evibran
tur: vehementior vero . est impetus pro ratione inri tensitatis materiae e corpore non electrico erumpen
iis, hoc est, in ratione densitatis, atque aecumula tionis materiae in eorpore electri fieato. Et hire eum eonductores, seu tubi satis longi, atque ea pages a hibentur, post vehemeatem & diuturnam eorum frictionem adeo promptae, vividae, & intensin: e turbo evibrantur scintillae, ut tubum ipsum sulfurare dieerest fulgura nimirum, ut in patvo fieri potest, Persecte reserunt, eum praeter splendoris oe los servientis vivaeitatem, laintillae in objecta corpora ἐdistant i a satis magna vehementissimo cum iFpetu, di strepitu in oculi ictu evibrentur, atque acutis sturnum generent dolorem. S
3or Tertium: Si tubum electrifieare diuturno tempore pergemus, quin : ab illo Mntillas eliciamus. , postquam satis materiae electricae ire i tubum pertra sit , & densam atmosphaeram circa ipsum compo
'nit materia ipsa electriea nullo; is externo corporo extrahente, e conductore ipso suam et Dindois , at que inflento evibratur; tubus inte ito, circumquaque luminosus app3ret, dc aliquando etiam fluidum et
Oricum forma tantillarum, di torrentis ignei. e uin
420쪽
piti id tamen a conductoris figura maxime depen. dete per eonductoris enim angulos, si quos habeat,atquo extremitates ignis plerumque effluit; eiu uenis do autem pennicilli formam refert, cujus apex tumhum ipsum respieit. illique inhaeret, atque inlinit . ad partem vero oppositam hasis dilatatur, de radii ipsi ampliantur , ac di vergunt. Luminos hujusce pennieilli radii non solum a corpore recedendo divar eantur, sed eo magis ampliantur: quo vehementior fueris electri ei tas de materia densior; eorumqne evi bratio strepitu quodam peragitur eum sonum referente, quem ardentes capilli, aut virides rami su
eato lao seintillam eliciendam admovemus, novus apparet radiorum Eliatricorum pennicillus lumino. liis , .digito adhaerens, priori quidem respondens, multo tamen minor, & positione eontrarius: radii enim qua parte digito inlidunt , diva i icantur , ct cum extra digiti supet ficiem in aere parum extendantur, sellulam quamdam luminosam digito uisistentem referuns, quo nomine eos pestea radios nuncupabismus Generatim praeterea obtervamus , quod in duo. Tum aut plurium eorporum communicatione elevctticorum eomparatione, quorum alia aliis sint vehemmentiori electrieitato init ructa, pennicillus semper
appareat eκ corporis vehementius, & intensius et Omei p sellula autem e eontrario ex parte minoris
electrinitatis videatur. Atque hine, dc ex aliis experimentis inferius adducendis statim de monit rabimus, pennicillum luminosum esse materiae electricaste eorpore emuentis io dicium, stellulam vero malinxiae ejusdem influxum in corpus aliquod minus et Oricum indieare. Neque etiam omittendum quod si conductor se vehementi electricitate instructus, in cuipidem desinat, illumque ulterius semper electri fieare pergamus; ex conductbris cuspide pennicilI Perenniter effluat, & copiosum exilientis fluidi iose
3 os suintum et Secundus ille pennie illus, seu stellula pro intentiori etiam tubi electricitate , atque tu rerficie vividior est, ct vehementior, tamdiuque du