장음표시 사용
431쪽
prestare quoddam esse fluidum statuit ab omni alio Philolopbis hactenus uoto distructiam; eamque infinBio uem ex inviari ejus materiae indole ae proprietatibus inducunt , quae communibus aliorum eοσαν m legibus eonformes esse non Praentur. Res ipla 2 mira etiEν eitatis phaenomena epinioni probabilitatem conciliare videntvν . stii in hune sensam ratiocinanιur , mat viam magneti am ab omnibus etiam aliis fluidis diρ inctam esse datumant , quamvis non levis inter esse. Eus electνieos o magneticos intercedat analogia , ω alterius in alteνam actio aliquam in eaos ipsis similitudinem demonstrare viriatur . Cum res sti maximo
obscura , oe saepe etiam fiat, ut ab ea paνte flet veν rus, quae majoribus in Deciem difficultatibus premitur, nullam ego dictarum opinionum refellam, fatisque misierit, si quae pνobabiliora mihi videntaν , in medium
33 . Generalia tamen Me sunt , propius in remanam descendunt Nollet, ει Franklini: quorum primus phaenomena electrisa per dxplieem materiae torem rem rantrario sexis fueutem exponit . aliam stiluet a corpore electrifieato e fluere, alium vera ia illud visibin m eodem tempore affluere contendit , materiamque Effluentem, ef Affluentem nuncupat . suin etiam duplicis torrentix ope experimentum Lugduno Earavi. eum fieri existimat, unumque pre medium phialae viisum fuere, dum interim alias ad vitrum alia ex pari aeeuννiι r vitrum igitur a materia electrisa premeais inde deducit et Materiam etiam electricam a machina rubo vitreo in conductorem transmissam ab inomet ' si mum vitro egredi autumat, in euius loeum alia δeireumpositis eorporibus materia in globum ipsum asseis: de quare videri potest conrertatio intre D. le Roy
Θ Ab. Nollet in actis Aead. Parisiensis ta in , quorum primus Onota omnia secundum Franklin systema eis gregie prostranavit . suid rei sit istud Franklini I ma, sequentia aperient.
432쪽
3II. Materia Electrica ab Igne Elementari non usu detur esse distincta. . In hae Propositione simplicium eausarum natu ram attingimus, quae experimenta & sensus nostros fugiunt, eum ei rea eompositas solum causas mecha. nieas, earumque actiones, & systema pervenire nombis detur . Ab observationibus igitur immediatis illam demonstrare non possumus, sed tamen atrenta illa, quam habemus , de Igne Elementari idea experientiae innixa, perpensis etiam materiae Electri eae proprietatibus hucusquo expositis , & mu tiplici experimento demonstratis, propositionem ita
333. Habemus scilieet primo, hujusmodi materiam este subtilissimum fluidum eorpora etiam densissima
Permeans , par illaque veloeissime transcurrens et constat secundo, & magis adhue probabitur, per universa terraquea eorpora eamdem esse diffusam ;multipliei ratione in iis aIterari , excitari . atqum hujusmodi excitatione ad esse tus su is producendos determinari: Tertio probavimus, materiam Olectri sam , eum ab uno ad alud eorpus eopiose evibratur, celebriores notiis masque proprietates Ignis, ω eis edere: vividissime nimirum lucet, circumposita corpora illuminat , proprios eorum colores os tendit , atque producit, omnes praeterea prysmatio colores primitivos in se habet , aut potius ejus actio , atque radius per prysma trajectus in omnesprysmaticos eolores modificatur , aut distribuitur , corpora deinde inflammat , in vaporem , sumum. calcem, pulverem redigit pro varia eorum indole, alia sun dit , dolorem in nobis ereat , qualem ex combustione experimur. Omnia autem haec sant. nintissimi caraeteres , & proprietates Jgnis, atque ma teriae luminis . omittendum etiam non est , ab e dem electrica materia corporum rarefactionem induci, plantarumque, & aliorum vegetantium nutritionem promoveri, atque adjuvari e Cum igitur universa haec nulli praeter Ignem conveniant, aliunde
433쪽
vem sonstet, nmuaquam illa communi, atque imis puro igni, quem omnes tractamus , & novimus , perfecte saltem convenirer aliud dicendum non lupe re st . Guam materiam , de qua loquimur , elIθIgnem Elementarem. Quominus nostra propositio probabilit tem transcendat , sequentia etiam argumenta fa-eiunt e Multiplex seitieet est inter materiae Electritae, atque Ignis Elementaris phaenomena diserimen. xv vitrum materias Electricae maxime resistit ne que illam facile in se reeipit, aut transmittit l, ut supra jam indieavimus, & infra ulterius confirmabiturr lux tamen non modo illa solatis, verum etiam electri ea per vitra quaecumque diaphana transemittitur facillime: vitrum praeterea ipsum ad ignem intensissimum solarem aut terrestrem vehementissime calesseit, immo & funditur: nihil hujusmodi iast intillis electrieis quam tum vis intensissimis animadvertimus : Quin immo electrieitatis actionibus nonealescunt corpora , quamlum vis diuturno temporct torrentes electricos exeipiant ἔ ut perieulo saepius saeto ope thermometri edocemur; contraria autem
omnia in igne observamus: duo igitur hine inferri posse videntur, lueem scilicet electricam a materia eiusdem nominis esse diversam, posti emamque han ab Igne etiam plurimum differre. 334. Resp. Materiam electricam posse trans vi trum transparere , & illuminare, quin ipsa reapse transeat, sed. solum actionem suam , & vibrationes
per vitrum transmittat, suis docemus, eum de lucis natura disputamus: transeat igitur, vel non transeat per vitrum materia electrica, nihil inde contra proinpositionem insertur et eodem enim modo erunt luminosa materia solaris , Ignis Elementaris , mate- ia electrica , eodemque modo per medium vitrum actionem luminis propriam transmittent , quamvis ipsae materiae reapse non transeant. Plurima etiam
ab uno eodemque Igne Elementari fient , dum est quibusdam eorporibus permixtus, quae ab illo, dum purus existit, aut eum aliis eorporibus adjunctus ,
ut diverse fiunt , aut nulla ratione peraguntur .
Multiplex hujusto rei exempluin habemus in
434쪽
naturae nitrum seorsim ab aliis eo poribus, etsi ad ignem applicetur ., vix ullum aut strepitum , aut notabilem effectum adit; eum sulphvre tamen permixtum horrendas strages produeit . Licet igitur materia electri ea non calesaeiat , ignem inde haud esse non probatur, nisi prius demonstretur , ignem Uementarem , . quocumque in sta' u sit . eum effinctum producere independenter etiam a quibuscumque aliis eorporibus. Eodem modo ad pluras alior effectus ab em Iectriea materia atque ab igne , aut luminoso flusedo diversa tamen ratione editos responderi potest . Novimus enim, materiam electrieam in ictu oculi corpora fundere; pavea tamen eorpora, licet aliunde sint maxime inflammabilia , v. g. sulphur, bitu minaque alia , ab eadem inflammantur et eantraria omnia in Igne communi observamus . Incredibiis etiam ejusdem materiae essicaei a , atque in producendis effectibus promptitudo eum ignis communis viribus comparari non possunt. Uno verbo, aliquae in materia eleati ea proprietates animadvertuntur , communi igni nequaquam convenientes , di vieises me utrumque igitur diversi omnino gineris fluidum esse videtur. Resp. Phaenomenorum discrimen in argumento adductum non inficior; eo tamen Miriusque materiae diversitas non satis mihi suadetur . Aliter eo im dicere oporteret, ignem , atque Iumen solare diversi omnino esse generis, atque i gnis Elementaris , & lux eorporum terrestrium etruale enim discrimen inter effectus atque vires ra torum .solarium ope speculi ustorii in foeo eonfluentium, & ignem nostrum eommunem l quin i in rno rad i ipsi solares in laeo congregati differre a se ipsis immediate ante adhue non unitis omnino
viderentur et eum nulla sit proportio in er vehementissimam, & ineredibilem radiorum intoninatem in
Deo ad eorumdem ante focum emeaciam , ct ess ctus . Alia etiam quam plurima exempla in natura novimus emnino similia e vapores ex. gr. ab aqua elevati sunt pura pura aqua ; attamen eo in uatuquale quantumque est eorum ab aqua discrimen , quae proprieta es Loto caelo differeates, quoad cona-Pres4
435쪽
pression 'm, elasticitatem , rarefactionem de hujusis modi alia spectat st Siquis vero ex hoc proprietam tum , atque phaenomenorum diserimine adeo notis hili divertitatem etiam inter aquam ct vapores iam ferret , male sane philosopharetur ἔ cum ab experientia habeamus, ex solo flatus di ierimine ab una eademque substantia phaenomena. dc effectus produci maxime diversos . Quidni igitur simili rationo de Elementari igne philosophemur λ Praeeipui eius
Characteres , & notiores proprietates materiae Et ctricae conveniunt: illa ergo, in quibus disserunt. ex diverso eiusdem omnino fluidi statu pendere atquct derivari non poterunte i In re obseurissima , atque ad simplieIum eausa. rum systema pertinente, in quibus homines caecum timus. haee diκisse satis; eum propositionem nisi ueeoriject uram nobis quidem probabiliorem assirin
33ε. Ignis Electrisus est materia ubique in rem uorum eorporum fastemare densa , . yer globu, i eurum atque illius atmosphaeram distributa. Hie jam est eommunis Physeorum lenius eirea Dgnem Elementarem, ut in loco dicimus . & ex perie tia probamus; neque alia est eorumdi m cpi. nio C rea materiam Electrieam , etiamsi aliqui ab Idne illam distinguane . Experimentis tamen res immediate probari faeile potest . Primo de eorporibus origine electricis res apud omnes consat, liscet huiusmodi eorpora sint suae met electricae mate riae tenaeissima , neque faelle aut propriam com munieent, aut alienam recipiant. Corpora autem universa communieatione solum electrica ad experimentum , ct machinam electricam adducta . pro diversa, qua ad maehinam, aut catenam appliean.
tur, ratione materiam Electricam Comunicant aut a
ei piunt; eam tamen semper imper iunt, quoties electricitate sua prius non fuerint spoliata , ct corporimi iux electrico admoveantur . Corpus enim quod cumque communicatione electricum , atque materia
436쪽
sua non spoliatum machinae seu globo . separatis, re Electriea materia destitutis prope admoveamus; luminosum illi eo pennieillum ab illo.versus machi.
nam evacuatam effluere animadvertemus t eum igitur hujusmodi penni ei lius sit electricus torrens a corpore effluens , ut & stat i m probabimus. & ab
assertoribus etiam materiae affluentis , & effluentis admittitur; manifeste eruitur, in omnibus corpori bus terrestribus materiam electricam esse dissulam. 337. Id etiam evincit naturalis ejusdem materiae vis expansiva superius demonstrata, qua se circum- quaque per Omnia corpora diffundere , atque ad aequilibrium componi semper 'adnititur . Integrum tandem telluris globum esse amplissimum dictae materiae promptuarium , atque receptaculum vel ad evidentiam haee duo probant, quod sci Ileet corpora quaeeumque materiae electricae aceumulatione electritieata eam illieo, ac eum tellure comunigent , amittant & in eam transserant e & praeterea quod materia in eatenam a globo transmissa sit perennia torrens a tellure per maehinam & globum deriva sus t quorum primum experimentis supra relatisaonstat, laeundum statim probabiture ex utroquctenim evidenter deducitur. globum terraqueum materiam elemicam perenniter ex se emittere, & perenniter etiam in se reeipere . ubicumque tandem experimenta instituantur.
3 33. Hateriae Electrieae dissum, atque de ta/ navo rn omnibus comoνibus aequalis. Si omnia corpora essent homogeneae materiae .
atque smilia ; aequalis ubicumque esset electricae materiae densitas iuxta vis expansivae, atque dissusivae ejusdem indolem satis jam demon stratam et alius
tamen est rerum status eorpora alia aliis magis materiae electrieae resistunt , alia aliis Deilius intraso reeipiunt, & transmittunt i quin etiam inaequavlas ipsa electricos torrentes ex se emittunt , cum vel ad evacuatam machinam , vel corpori cuicum
que alteu sua Materia spoliolo amoveatur. male
437쪽
ria ἔρItur electrica non aequaliter per omnia corpora distribuitur, aut aequali dentitate in iis aceum uinlatur et si enim neque aequalem, aut aequaliter eam materiam recipiunt, neque aequaliter communicant, aut emittunt, magnoque alias resistentiarum di serimine illi opponuntur; consequens e si, longe imparem esso dictae materiar in diversis quam plurimis corporibus densitatem. Hanc propositionem omnes almittunt veram.
339. Materiam Electrisam ad aequalem sui di fionem , aequilibrium , et densitatem semper tendera, aro ur adaria, ex ejusdem materiae indole , ο experi
Haee propositio quam iam superius attigimus
ad theoriam rei Electri eae a D. Franklin stabilitam propius accedit , licet aliunde ab aliis etiam non negetur: dupli et enim effluentis, & affluentis materiae torrenis admisso , stat adhue, utrumque ejus modi fluxum ab diffusiva materiae virtute provenire. Constat enimvero ab experimentis jam relatis , materiam electricam a catena, conductore , aut eorpore alio electrificato in corpus quodcumquae communieatione electricum, dc prope admotum trulleo evibrari, dummodo minor sit in admoto eo Pore, quam in catena, aut ponductore electriea m
teria, atque proinde illius densitas e scimus etiam ab omnibus, dc singulis ejusdem corporis homogenei & electri fieati partibus eodem modo seintillas avibrari atque intensas , si corpus communicatione electricum aequaliter, & similiter admoveatur e quoa addimus propter ea, quae superi ut ei rea gngulos de cuspides eorporum electricorum diximus . Ab exmperientia praeterea habemus , in sequentibus & milibus aliis casibus nullam omnino letat illam haberi, primo, si electrineatae eatenae aut eoaductoris pars una alt*ri admoveatur scintillae et ieiendae gratia et Secvnao, si una pars maehinae, aut ad machi.
nam spectans aliam eontingat . Tertio, Cum unus
illinque voino. ex. gr. eleurificatus, aut Plures se
438쪽
eum ipsis mutuo communieantes , & eleet te; alius alium dieito ad scintillam eliciendam eont ngant. 34o. In omnibus leti ieet iis postremis calibus maiseeria electri ea est in singulis ejusdem, aut diverso rum s milium eorporum sese eontingentium parti inhus aequaliter distula, ae densa, contra vero in prioribus ex hypothesi, atque ax ipsa rerum positione rin illis igitur eatenus expanditur , ct distundi adnititur, donec ad aequilibrium distribuitur: eum, urae aequilibrium obtineatur in laeundis , nulla haberi
possit scintilla . Ulterius hare ex statim dicendis
confirmabuntur.3 I. Ex Propositione igitur tamquam eo rollarium
sequitur, quod attentis rerum naturis , alque ma
teriae Electri eae indole , hate semper in aequilibrio existeret in cosporibus , nullaque in iis signa et Oriea, ad se intillas, pennicillos , & uellulas . sp ctantia, ederenturi si nulla tom in iisdein corporibus , tum etiam & potissimum in dictae materiae
intensitate , atque densitate debitaque distribution o fieret alteratio . Quamdiu enim est aequilibrium , nulla est actio ex parte una contra aliam PIal Iens: est autem aequilibrium , quoties materia et et rica habet in corporibus homogeneis parem den- stat Pin, in heterogeneis vero illam, quae sit singulorum lex turae, & indoli proportionalis,
342. Arte tamen, immo ει a natura i a multoties fit , ut ignis electricas in aliquibus eorporibus accumum latur , in aliis x ro rarestat , is consequem eν ut ιοιω- tur aequilibrium. Duplex in hae propositione insinuatur Electi icitas, a re fie alis nimirum, atque naturaris , de quarum prima in praesentiai um agimus , sae undam vinro tum proponimus. cum de fiam ne , ct eae ieris methe ris duputamus. Quod pinnam attinet i alia enim in loco probatut luculent illinio ex hui'useque dii pii e nitae r maehina enime eleetrica id in mum bt eri , ut ad eon doctorem, i re nis
439쪽
piatae , servetur , ae proinde aecumulatur, dum cum tellure non communitae , res ipsa , & experi menta superiora eonficiunt . Torrentem enim ineonductorem influere vel oculorum testimonio suademur i cum ab alia ejusdem catenae extremitate pennicillum luminosum effluentem animadvertamus et Huiu modi torrentes in svarato conductore accumulari, ipsam et separationis ratio, seu eircumstantium corporum origine electricorum ae proinde Electricam materiam non recipientium indoles e fincit et conductorem enim electri fieatum aere , aut vitro v. gia eircumdatum vim materiamque suam seserare, res eli prorsus indubia r id autem haberi a dictorum corporum ambientium resistentia, vel inde patet, quod rupta semel separatione. & cianductore cum terra semel communicante , tota illico illius electricitas disperdatur. Rem ea deduxit Le Μοnire , ut phialam experimento Lugduno. Batavico adhiberi solitam, quali selopeium, materia electrica bene instructam, a conductore fc machina te pararo, ali adducere, diuturno tempore instructam servare, ut
pro libito in hoe vel illud corpus , in uno vel alioloeo illam exploderet, vandem didicerit . a que rei modum doeuerit ca . Iam gero hoe pacto electriose talis aequilibrium rumpi , res est per se malii festa. Uum igitur res ele ea hoe modo, & asete tractatur , in aliis quidem corporibus addensa tur, & accumulatur materia, interimque in alteris rarescit . Supposito enim antecedenti. ae luilibrio, ill ad rumpi op as est , cum plus materiae in datu Mquodcumque corpus introducitur, quam in illo a tea ax stebat ἐφ in illo autem eorpo e , unde illud materiae extrahitur, minus, quam antea , dum ae quilibrium erat, remanere, res ipsa demoustrat.
tilis i , torrentes electrios lum iussos, aω non luminos spectant. ab eo eduntuν , quod rinis electricus secuna
440쪽
aum aequἰlibrii leges a maiori densitate in minorem σνumstat. boe est , a eo moire ubi denser est sim primνa, in aliud, in quo rarior est, efflua . omnes propositiones, quas modo demonstramus, mutuam inter se connexionem , dependentiam , ct eatenationem habent , eaque propter mutuam a se invieem lueem aecipiunt, cum ad eamdem the riam spectent . Preter iam relata, & adhuc. add Cenda experimenta , ipsamet electri eae materiae i dole probari res potest e eam enim in corpora influere , in iis addensa i . atque retineri , expanditam n semper & ad aequilibrium sese componere adniti, satis hucusque demonstravimus: inde autem sequitur, quod, si duo aut plura corpora sibi prope
admoveantur, quorum unum majorem a ceptat ma
geriae electricat densitatem habeat , quam aliud, ex Primo ad secundum erumpere , atque eWibrari de-heat materia ; eum majori densitati majores etiam respondeant, atque insint expansionis vires : hujus modi ignis, dum ita magno eum impetu ab uno in alterum corpus exploditur, de reapte in Deundum illud eorpus transit, di relata edit phaenomena, hoe es, scintillatur, lucet, pennicilli formam acquirit , si ridet etiam atque fremit, & perenni luminoso totarenti elabitur . Eadem etiam veritas ab ipsismet experimentis dedueitur et Etenim neque inter ejus dem, aut diversorum eorporum aequali electricitate praeditorum partes , eum sibi invicem admovea tur, electri ea illa signa eduntur; neque corpora inae qualiter electri fieata ad se mutuo accedunt , quia signa illa luminosa. Metirieitatis characteres, atque essestus, appareant, ct ea semper explodantur , ut Penniexilus ex parte majoris densitatis, stellula astem contra in opposito corpore minus electrico vi