장음표시 사용
51쪽
38 si Capillaris tulit EF utrimque aperti, & perpendiculariter erecti, et tremum aliud F liquorem quemcumque flagnantem vel tantum attingat, vel intra illum aliquantulum immergatur; stagnans liquor per tubum astendere observatur ἰ intra reci pientem vacuum, vel in aperto aerE fiat experimentum , nihil refert. Quod si tubus ulterius in . tra fluidum immergatur; ulterius etiam liquor per capillarem tubum ascendet . Unus est Mercurius , qui per tubum non solum non ascendit, sed ab infimo tubi ore intra Mercurium immerso velut refugit, facta enim cavstate deor tum incurvatur , leu deprimitur infra libellam ,eoque magis refugit, quo minor fuerit tubi diameter. In metallis etiam fusis idem, ac in Mercurio, observatur tu .
gi Liquores , intra quos tubi Capillares immemguntur, per ipsos ascendunt nulla eorumdem liquo rum dentitatis , aut gravitatis ratione habita : aliquando enim qui graviores sunt, superius ascendunt: altius quippe urina oleo vitrioli: vitriolum aqua salsa', hare spiritu nitri, nitrum spiritu vini elevatur , Si timen eidem mei fluido 'tubi diversarum diametro rum exposita ratione immittantur; eo altius eleva tur, quo diameter tubi fuerit mi uor . Quare eum tubi Capillares sint tenuissimi cylindri , eorumque proinde superficies sint directe, ut diametrigunt. liquorum ascensiones, seu altitudines in ratione inversa superficierum e neque rationem hancia ut tuborum erassities , hbe est, major vltri massa , aut major ascendentium liquorum densitas perturbat . Eadem mei phaenomena . vel in vacuo, vel in
52쪽
libero aere dep ehendun ur. Ea autem in mille passim corporibus observanturi spongia, pannus se ricus , laneus , multiplex etiam materiarum , seu Iignornm genus, si aquam tangant, interius humectantur & aquam trahant: quid autem sunt haec corpora , nisi innumeri tubi Capillares secum ipsis
so Aliquando etiam ad experimentum adhibetur tubus v. g. G H, aut I L: diversae omnino capacitatis, ab una Rilicet parte GN gracilior, ab alia vero N H amplior ; quod si totum canalem liquo.
re impleas, isque ex latiore extremo stagnantem Iiquorem tangat, aut in illum immittatur; manebit tubus usque ad summitatem G plenus: minime. ta men , si gracilius extremum G fluido immergatur . Quin imo fi vas satis amplum A B in tubum Ca. pillas em desinat , totumque vas , & tubus liquore impleatur , amplo orificio B stagrantem liquo tem tangente, plenum omnino de vas,& tubus manebit. Tandem si caetera sint paria , quo Iongior fuerit Capillaris tubus, eo altius per illum Ib quores elevantur. Ad liquorum elevationes dignosiscendas, colore aliquo tingi oportet.
x Liquorum per Capiliares tubos asteoo aeri eras. Io flagnantem liquorem prementi, o sursum per labos
urgenti referri neqμit. Ea fuit aliquorum opinio, quae tamen clarissi res rationibus , dc experimentis impugnatur . Primo . Aer aequaliter in stagnantem liquorem, ac in superiorem tubi aperturam gravitat , dc deorsum premit: aequis igitur viribus liquorem ad ascendendum, aeremque e lubo expellendum urget, oc aeris ipsius egressum impedit: liquorem igitur ea de causa ascen dere impoli bile est . . . At, inquis , ramosae aeris particulae mutuo sese impediunt; neque facile per parvum tubi canaliculum ingredi possunt, liquoremque imφrius premaro di, ne ascendat, impedire. dum ox adverso li-
53쪽
herrime stagnantem liquorem aer premit; premen do sursum elevat. Sed respondeo, Aerem per exili Dsimum foramen , in vesica superiorem tubi evacuati Partem operiente acus cuspide factum. faeill me iutubum irruero: ergo etiam per minutum Capillarium tuborum orificium ingredi ne illime poterit . a Probatur seeundo d& essicaciter. Eodem modo in recipiente vacuo, ac in aperto aere liquores portubos capillares ascendunt : crassioris igitur aeris pressio liquores non elevat. Nam vel totus aer cras-
fas , vel major illius psis e recipiente extrahitur es primum, penitus e tubis descenderet liquor; siseeundum, major saltem illius pars labereturi: sed
neutrum obtinet: ruit igitur illa opinio, quae ad primas phaenomeni osservatic nes sponte quasi in P si eorum mentem Ribiens, post aceu ratiora ex perimenta penitus corruit. Tertio. Si in crastiorem aerem haec referrentur phaenomena; pro specifica gravitare liquores ascenderent , atque sustentarentur , ut leges aequilibrii omnino postulant, quod tamen est fallum.
Fluidorum per tubos Castillares ascensus, ει reoeenita phaenomena legibuF attractionis corporum, quas Philosopbi, hane qualitatem admittentes , statuunt, non sunt conformia, ac proinde per vim attractivam non explicantur. Non unus iam est inter clariores attractionis universalis Λssertores, qui tuborum Capillarium phae nomena per leges attractionis exponere , rem ossct fere desperatam agnoseat , & candide fateatur. Plures tamen sunt, qui generale hoc totius materiae attributum in causa esse volunt , cur liquotes per tubos Capillares ascendant; eamque virtutem exhodimet phaenomeno maxime confirment. Quoniam ero eam virtutem attractivam, velut universalem
Naturae legem alibi rejicimus; impraesentiarum pau- ea superaddere sufficiet; imprimis varo animadve tendum , Neu omanos eam vim ex tubis Capillari-
us, & aliis ejusdeia generis phaenomenis potissi muss
54쪽
mum probare: deinde hos met effectus per vim attractvam probant, & explicant. ς Veinde quare per Capillares tubos non ascenis dit Mercurius, & inet ada , .sed potius deprimitur,&'refugit λ Quia , inquiunt, est vitro densior, fluseque a te ipso, quam a tubo attrahitur . Id tamen secundum unde probatur λ ex majori ne densitate δid quidem esse: universali attractionis legi consor
me; minime tamen cum recensitis phaenomenis eo.
haeret risaepissim δ enim de tisiores prae rarioribus liquoribus magis a vitro, minus , se ipsis attrahuntur rpe per m igitur ex majori densitate, major vis alis trahendi petitur: eo tamen etiam data, nihil est. cur infra stagnantis Mercurii superficiem descendat,
tubumque effugiat; hae e enit; l fuga in vim attractivam relandi nequit. Deinde , ut modo dixi, fluida
non attrahuntur in ratione r*ritatum, sed aliquando
quod est magis densum , magis elevatur : ergo magis attrahitur: fieri igitur potest, ut densiora sui da minus a se ipsis , magis a vitro attrahantur, quam rariora. Adde per tubos Capillares , 'qui Gomni pene materia coi flari possunt, fluida ascend re tubis ipsis graviora, & densiora; magis proindea tu brs minus densis, quam a se ipsis densioribus attrahunturi quidni igitur idem in Mercurio non vi- stur effectus λ 9s Tertio. Quoniam vis attrahendi juxta Neutonianos massarum , & densitatum rationem sequitur; indeque est, ut Mercurius vitro densior magis a se Ipso, qlaam a Vitio attrahatur: quo igitur densiores fuerin aut crassiores tuborum parietes, & massae, altιus in iis ascendent liquoi es , quod tamen enfilsum. At, rip nent attractionis assertores , tubi Capillares liquorem attrahunt non secundum massarum, sed secundum internae superficiei rationem
unde fit, inquiunt, ut in subtilio tibus tubis ad ma
lorem aettudinem ascendant , pro majori scilicet eo rum superficie relate ad ascendsatis liquoris massam: 'unde tamen id probent, nisi ex ipso met ruborum
cap: Lamum experime. t O , & facto non videor unde circulus committi videtur. Cur praeterea internat ubi superficies, non massa attendenda est, cum maia
55쪽
sa non super fietes 'atthahat λ Sitque praeterea unive salis attr et ionis lex, vim attractivam sequi raticinnem masiarum , non superficie tu in λ96 obj ciunt tamen. Nulla assignari potest imputuo, seu vis impellens , Ripremens, cui tuborum Capillarium phaenomena ad feri bi possint: ergo ad vim attrahentem , primariam , & universalem Naturae legem ex u a Dei voluntate pendentem Confugere opus est . Resp. Etsi ante edens esset verum, non illico tamen attractiva virtus admittenda est ;plurima liquidem sunt imo innumera Naturae pha nomena, quorum explicatio nos dilatet, & perpetuum latebit, quin tamen novas subinde, & incognitas causas ad mitio rei liceat , quamdiu eae per plurima etiam, di indubitata phaenomena aliunde non .Pi Om
97 Liquorum per tubos castillares Hee o non unam, eamdemque causam habet: sed partim ab inaequali exinterioris suidi, aere crasso subtilioris, pressione: partim ab ascendentis fuidi ad r ternos iubi parietes adbaesione : partim a naturali quadam particularum fuidi vicinitate , figura , magnitudine, motu , oe latente inter ipsas aere ρ ovenit: nonnihil etiam ab aliquali aeris pressione aliquando aluvari videtur. Pi imo enim Dei, experimento intra recipientem non vacuum, subducto mox aere, liquor aliquantalum descendit . Secundo. Si tubus Capillaris ita intra cylindrum aptetur, ut per superius orificium aeri communicet P eylindius tamen non nisi per e pis omium aerem recipiat, aut emittat; aere ex tracto, liquor deprimitur; iterum immisso, aut vio-Ienter etiam compresso, ascendit sa e crassior igitur aer ad ejusinod ascensum aliquantulum concur rere videtur. Quod si in evaeuato recipiente ad consuetam altit udi nem subiistit , aut ad majorem aliquando ascendit, ut statim dicemus; ad alias illie causas in propositione expositas confugimus: aliquem
56쪽
tamen illie aerem Oassum agnoseimus; eum . reei-Piente penitus num tuam exi ellatur.
98 Id in iam facto saeae experimento confirmatur . Si Cap Ilar .s inbi ad consuetam altitudinem pleni
Pa.s stagna iti fluido immersa extraha ur , tubusque Petarius repente educatur, aqua in tubo ad 1, vel 9 lineas altius ascendit a . A qua etiam per exter. nam tubi supe ficiem profluens, com ad inferius o rificium pertingit, tubum ingrediens , per illum ainscendit tu ι. Duplieis phaenomeni eadem est caula; aer externus labentem aquam, & orificium attingentem eOmpii mens, eam per tubi ea vitatem, ubi
minor est ejusdem aeris pressio, cogit ascendere. yy Existere etiam fluidum aere ipso, quem raspim ramus, longe subtilius, inficiari non possumus: esuNmodi igitur fluidum, quod vitri, caeterorumque cor rorum por s ingreditur, liberius stagnantem in vase liquorem , quam in tubulo contentum premit, premendo elevate nititur. Potissima tamen phaenoemeni eausa est humectatio, seu liquorum viscositas, qua illorum particulae. & sibi invicem, & tuborum parietibus adhaerent: viscositate enim fit, ut subtiles liquorum pa tieu ae per insensibi es vitri superis ei et rimulas, angulos, ct sinus sese insinuent, illieisque velut infixi clavi sust neantur, minusque in subjectas fluidi paries ponderent , di quaeumque Pres sione accedente, aliae facillime supra alias eleventur, similibus vitri angulis infigendae. Fluidorum viscosetatem ad phaenomeni causam multum conferre, multiplici experimento potest confirmari: unum, aut alterum sum ciet: eum aquam, a .it viscosum aliud fluidum in vas infundi nus, eu observa ione dignum, quod illius margines vas attingentes sensim unde. quaque attollantur, per vasis parietes ascendente Iiquore: si vis osum non fuerit fluidum, a vale refingiunt margines, & in serius de rimuntur.
hoo Opp n. Fluidi aere subtilioris pressio aequalis erit in stagnantem, ae in e um, qui per tubum ascendit, liquorem e cum enim vi iri poros liberri
57쪽
me pertrarceat; n hil est, cur intra tubum ea pii Iaren i dehilius rem premat: deinde si per vitriporos libere pertransit; multo facilius per tubum i iure, Capillarem, qL i millione sies circiter vitri poros amplitudire su Mabit : perperam igitur inaequalis Buidi piem, ad liquoris' aleensum explicandum adin vocatur. Resp. Subtilissima etiam fluida difficilius, ct tardius per angustos, quam per latissimos canales fluere: pluraque in illis, quam in hisce impedimenta, qu bus subinde retardentur, ostendere scinteris puribus , ut in mille exemplis passim obviis videre est: longe facilius aqua per ea paces isongiae Canales, quam per angustiores ligni mollioris poros alae dit. Deinde 4ntra tubum solummodo agit, & eontentum in illo liquorem premit subtilis ille, qui per
vitri poros pe transit ; maior tamen illius pars in partes v tri solidas, interceptosque paruis parietes incurrenu retrocedit, actionemque suam, di presti nem.in internum liquorem non exercet; dum ex adverso tota subtilioris hujulee aeris massa in stagnantem liquorem liberrime agitet mirum igitur non est, si multo debilius interior, quam exterior ple matur liquor.
Io I oppones seeundo. Si hucusque dicta vera
sunt, non est, cur Μercurius, ut liquoi es caeteri, per
tubos Capillares non ascendat. Resp. Mercurium non ascendere, quia vuri parietes neque humectat, neque visco state allinit, aut iis adhaeret; illius sei- licet particulae ob peeuliarem figuram ca itates per vitri supei fietem dispersas ingredi parum aptae, in iis velut loculis infigi non pollunt, ut a laptu se γventur. HUJusce rei veritas ex eo suadetur: Primo,
quia si internos tubi parietes sebo inungas, per ςosita illitos ascendet Mercurius; qu a lcilicet Mercurii pcite uiae ad lebum humectandum aptae, per dirupet sos in labi superficie sinus infigi,& abscondi possum. Secundo, qu .d per tubulos nimium antiquos parum aut nihil ascend qnt liquores: aer ent' diuturno tempore in iis insidens, aut pertransiens salem in vitres sinu bus, Ac angulis deponit, Δ. cru
58쪽
3o AERO METRIIsta obducit, iisque postea liquori imperviis, neque vitrum humeelari , aut allini amplius ab iis liqv
ribus potest, neque liquores, ut antea, ascendere. roa oppones te illo. Si intra reeipientem fiat ex perimentum , reeipiente evacuato altius nonumquam aleendunt liquores, quam antea; nulli tamen ex aliatis causis acceptum id reserri potest. Resp. Evacuato recipiente, internus etiam tubi aer dilata,
iuret e cellulis, si nubus & angulis hac illae dispersis erumpit: liquor igitur facilius in evacuatos iinus, & cellulas ingreditur, ibique infigitur altius,
minusque inseriores, ct succedentes partes pondere premit. Adde minutissimas aeris particulas in ascen. de ii pes tubos liquore disperias, & e fasticas, cum primum ab externi aeris preti one liberentur, amplius dilatari, & fluidas . quibus velut eapsulis in. volvuntur, particulas sursum per tubi altitudinem eis levare: cum e lateribus tubi ipsius parietes obstent, ne lateraliter dilatentur. IPI Haec iunt , quae pro celeberrimo phaenomeno explicando experientia, ct ratio suppaditant : meli . ra fortasse sapientiori staculo reservantur. Probabi Ieotiam m hi est; ab intensibilibus eorporum at mos phaeris praedicta phaenomena non parum pendere I ut enim magi es intra atmosphaeram suam attrahit , ct repellit; fieri etiam poteti, ut alia etiam cor PQ ra , quae omnia tamquam tuborum Capillarium fasces habenda lunt in suas etiam , licet in sentibiles, habeant atmosphaeras non nisi ad minimas distantias . se extendentes, quibus supradicti effectus maenetis is
valde similes tribui possint , dc debeant. Id obiter
notandum est, innumera pene esse Naturae phaeno- . mena, quae ad tubos Capillares reducunturi aqua per bibulam arenam supra scaturiginis libellam, per spongiam, per velles; vapores ipsi e terrenis corporibus ealore avulsi, & erumpentes per aeris canales: su cus nutritius plantarum per truncorum Uedas ad ra- . mos, folia, tructus ascendit; quae omnia, & alia quam plurima suis in locis exponenda ad CapiIlares tubos reducuntur: iud de his omnibus iterum rediis bit term0.
59쪽
De aere , prout o Terrestris Atmosphera.
Io A Tmosphaera , seu atomorum sphaera , ut jam alibi notavimus, est magna quaedam aeris massa te iram circumquaque complectens, eamque intra se ipsam , quas nucleum comprehendens; ad aliquarum leucarum altitudinem extensa , in qua infinita pene vaporum. & exhalationum copia ei reum v litat, spirast venti, formantur nubes, fulgura, tonitrua, tempe ales, ct millia id genus alia gignuntur metheora. Plurima autem sunt quae dost mosphaera disputari deberi, illius stilicet natura. figura , altitudo, munerat postea vero in ea, quae in imosphaera fiunt, metheora descendendum . Hypothesis loco dandum est, aerem ubique circa Τρllurem esse diffusum, ubique enim vivitur , ct aerem respirant viventia Nullus est terrae angulus. quem homines non incolant, vel in quem viatores Don appulerint, aeremque illi,' quem in Europa r spiramias, per omni similem non offenderint.
Ios Terrestres Ealitus sunt tenuissima,& subtili R ima quaedam corpuicula, particulae , ct ramenta , quae e Tellure, corporibusque terrenis separantur. in aetem prae levitate ascendunt,& hac illac disperguntur. In duplici sunt differentia, alii enim hxha. lationes; alii vapores nuncupantur; ex holationes sui, tmlitus , qui ex corporibus siccis , ct inflammabili-hus erumpunt; vapores sunt Halitus, qui ab aquo-ss, di non inflammabilibus elevantur.
60쪽
impurusimum ex omnigena terrestrium corporum varietate , eorumque particulta consarum.
Piob. Nullum siquidem eli corpus terre 're , equo innumera quotidie eorpuscula , exhalationes, aut vapores non erumpant . exhalent , & pesen- ne propriae subitantiae elluvium non avolet; quidquid enim igne absumitur, aut ca . re arte lauatur, subitan Liae suae partem in aetem emittit: lacus quotidie, & paludes exsiccantur , arescunt terrae,& dehiscunt . fi accescunt, dc corrue autur poma οῦ arboleS, folia, olera, ct quidquid in teri is vegetabile est . attenuatur , ex si c. tu r , minuitur , putrescit , dirusipatur , disparet et humana Corpora, animantia cae te in perennem halituum copiam expiratione, sudoribus, iniensio ilique transpira tono emittunt; eum. dem effluviorum perennem fluxum ex odoriferis , quin quot sunt , corporibus erumpere olfactu ipso deprehendimus : at commune jam est omnium Pnysicorum effatum, dc opimo, nihil in rebus naturalibus naturaliter perire, destrui , & in nihilum ie-digi, sed omneui penitus subflantiam , dc materiami miraculum Eucharillieum excipio ὶ a Deo , cum Mundum conderet, productam ier vari: omnes igitur omnium. terre: rlum corporum halitus, corpuscula, & substantiales particulae in aerem ascendunt , di hinc inde disperguntur, quoad la terrae superficiem iterum relabamur: in aetem etiam exhalat, &dii pergitur humanorum, & ceterosum animantium , eadaverum caro, languis dic. ro 7 vapores, de pe en ne substantiae, seu corpusculorum est luvium ex plurimis corporibus erumpere ipsis etiam oculis deprehendimus: plura alia, Ac tu liliora myeros copiis armati Heregimus , ut ea omittam subtilillima corpuscula , & fumos tenuilli mos , qΠOs sub solis ortum, & paulo nte oceatum oculis obiervant illi, quos Vedores apellamus, ii eorum testimonio habenda est fides. Aer igitur, qui terram cit ovi ambit , innumeris Qmnium terre trium corp-