장음표시 사용
81쪽
eas atmosphaerae tribuunt sa). Mariotte, Casi nus , Picardus, scheuebaerus Eo leucas, i aut a s ; olfius denique o milliaria Italica; verum ipse aliam Casfini, & Matras altitudinem atmosphaerae ad AoΟ , vel 3oo leucas,& forsitan longe amplius extentam Posuerunt. Mea opinione atmosphaerae altitudo, ad quam terrestres vapores, & exhalationes copiose , di sensibiliter elevantur, ad aci leueas praeter propter adstrui potest ἱ licet crassiores halitus, nubes v. g. semileueam a tellure ut plurimum non recedant .
1 7 Innumera pene sunt, quae terrestris atmosiphaerae ope ab authore naturae Deo accepta referimus benesteia ; sapienti scilicet consilio magnam gravitantis aeris massam telluri cireumposuit Deus , . ut plurima inde in hominum vitam derivarentur Commoda. Et primo quidem sublata atmosphaera . . omnis Zona torrida esset penitus inhabitabilis, n . que ullos aleret incolas ἔ ardentissimis enim s lis radiis semper subjecta, nullisque vaporibus, ve tis aut pluviis temperata in magnos sam per hyatus dehil cens tellus. ardentissimo aestu conflagraret; at terrestris atmosphaerae beneficio temperatissimo Caelo perfruuntur quam plurimi earum regionum i Colae r hic enim pluviis, ventis, nubibus . nebulis alimbi irrigatur tellus, Caelum obducitur , refrigeratur aer, & ardentissimo caloris aestu mitigato mirabilis
x g Sublata etiam atmosohaera, nulla essent main tutina aut vespertina crepuscula, ut jam in astro nomia Physica demonstravimus, quo Lectorem remittimus, ne illia exposita in hune locum transeri hamus. Quin etiam atmosphaerae accentum reserr debemus , quod per immensum oceanum innum xis periculis superatis hine ad remotissima orbis littora transfretemus; nullus sit in tellura angulus,' ad
82쪽
ad quem navigia apessere non possint , plueas que hominum nationes in unam velut familiam mutui commercii causa uniamur, & non levia indaluera homines reportente atmosphaera enim sublata, nulli essent venti, necessarium navigationis subsis
1 ν Mirabilis etiam illa temporum . 8c stationum diversis in loeis, immo & in eadem resti ne varietas, diversaque climatum temperies magnam partem atmosphaerae debentur. Agrorum tandem sertilitas ab eodem etiam principio potissimum derivatur: ecquam enim in terris fertilitatem experirentur agricolae , nisi copiosi de Geso imbres , rores , nives , aura serotina ,& plurima alia, quae statim explicabimus, metheora terram identidem saecundarent, ct col norum spem alerent. Quid quod a plurimis etiam infirmitatibus ambientis aeris, seu atmosphaerae benefleto liberamur, firmam valetudinem servamus in columes; prudentique medicorum sere omnium comsilio pluribus subinde aegrotis ad recuperandum la nitatem remedium injungitur, quod solum vertant, saniorem quaerant aerem ., patriam revisant &c. Pluis rima alia ejusdem sarinae phaenomena inferius ex. plicabuntur.
DE ME THE ORIS,S E VDE IIS , QUAE IN ATMO SPHAERA TERRESTRI VISUNTUR
rso Puleherrimum ,δt jucundissimum partieulario Phylicae tramium, M sms,, ων isi licet Graece, sublimium latine phaenomenorum, seu effectuum .diseussiciis nem ageredimur ἔ in qua & jucunda, & utilia ,
de scitu necetiaria Oceurrent plurima . Metteora ut vora sunt , aut solumodo Uparentia ἰ-
steriora haec emphatica etiam nuncupata, sunt Iris,
83쪽
Parbelia, munes, dr alia inferius exponanda : primi generis phaenomena sublimia in tripli ei sunt diseserentia; vel enim sunt aerea , vel ignea, vel aqves. Omnia ordine explieabimus. Cum aurem hasti omnia intra terrestrem atmosphaeram celebrentur . &existant phaenomena; ea omnia in hne loco explicare, postquam selli est Aeris, dc terrastris atmosphaerae naturam exposuimus , rerum ipsarum ordo
videtur postulare. Sit igitur.
De Ventorum Natura, nomine, numero, Historia , caustu, directione , motu, et qualitatibus.
rsr Tr Entus ost atmosphaerae partis, seu aeris V de loeo in locum translatio sensibilis . Id dc nomine signifieamus , dc facile experitur quisquis Vento agitatur. Ut ventorum directiones , num strum,& id genus alia die nostere possis, te ipsum in telluris superficie,& in horiz ntis centro loratum finis η, omnemque horirontis eireumferentiam ei reum specta, ut Ventos ex eorum directione dignoscas.
rsa Ventorura directio multipIaxr alii enim, de potissimum, ab uno ad aliud horirontis punctum , puta a Septentrione ad austrum v. g. diriguntur, Aehorizontales nuncupantur, de quibus praecipue ser Ino esse. alii a tellura sursum erumpunt , de spirans Perpendiculariter ad horizontem ; alii item obliqueralii denique ab aere dΦorsum perpendiculariter, vel oblique spirant, rariores tardea sunt . Hori OR talas Veutos Proseq am .
84쪽
r33 Totidem numerari possunt venti , quot in horizonte sunt diversa puncta; ne tamen multitudine obruamur, quatuor primum distine uimus Ventos Ec Cardinales nuncupamus , propterea quod e praecipuis hori Eontis plagis septentrione, Μeridie , Orienta, Occidente spirant; & barbaris quidem vocabulis , in toto tamen oceano a Nautis admissis , &usitatis apellantur Nord , Sud, Mi , Duest. Per quadrantem integrum singuli a se invicem distant , di hori Zontem in quatuor aequales partes dividunt . Latina ventorum nomina , dc Garmanica alia, seu barbara a regione posita, quibus nautae potissimum in oeean. utuntur, in subjecto Schemate habes rordine autem ab Oriente Est versus austrum Fad
T COLLA TRRA Las. istermedios Ventos vide in Figura .
Eurus Notus, seu Λuster Sud- est .
Alrieus Sud-o vesto vestEst sud est Zephyrus SudMud est Caurus, seu . Corus Nord-ovest Sud sud oves Boreas Nordia vest-lud oves Caecias Nor est oves -nord ovas Nord-nord ovast
Desunt tamen pluνima nomina lapina, imo est aliqua a nobis adhibita nom fatis nostra ventorum inisvsoni respondent: propterea quod Roma orum tempore,oe pauetores ventos istinguebant, et aliam eorum in
85쪽
D Mari tamen Mediterraneo alia nomina iisdem Ventis tribuuntur, quorum initiales litteras demonstrat Aura.
T. Tramontana Nord. G. T. L. Levante. Est. G. L. o. ostro Sud. S. L. P. Ponente Ovest. S. o. G. Greeo Nord est. L. O. S. Siroem Sud est. L. Ρ- L. Galbino Sudovest. M. P. M. Maestra Nord ovest.M. T.
.t 84 Horiaontales Ventos strabo omnino statue. bEt ο; Io Arsoteles , Varro ra; Uitruvius, Rirche-irus, ct post eum omnes Europae nationes 3ai aὶ zquorum primi quatuor, & praeeipui cardinales, quatuor alii , etiam praecipui Collaterales apellan tur, propterea quod inter cardinales pari a singuiniis distantia constituuntur; desumptoque ab iis, ia- ter quaes existunt, vocabulo nuneupantur Nor est , Nord ves, su eis, S μουU. octo, qui sequuntur, venti inter cardinalem, dc collateralem linteris positi, ab eorum, qRibus adstant, nominibus pecuisliare , & barbarum vocabulum derivant et diei mus νd nor est, qui inter Nor est dc Nora intercipituris Sexdecim tandem arcubus inter sexdecim recensitos ventos aequaliter divitis, sexdecim alii enaseuntur,
ut in Rosa Nautica videre est: eorum aulam nommina maxime barbara ex nomine venti cardinalis,& eollateralis addita voce quari componuntur , ' v. E. Nor quart-de uord si eum dicimus ventum , qui
ex Nord ad Nor est progredienti primum occur
86쪽
33s Venti perennes sunt ii qui in aliqua regione ab eadem plata semper spirant , eujusmodi est ven
tus in Lona torrida ab oriente semper spirans: ve ti Periodicι ii nuncupantur, qui certa temporis si tione in aliquo loeo a certa plaga stato die tum aut mensium numero spiran , quo elapso penitus cessast, quoad anno, aut periodo revoluta, stato iterum tem
re spirant, Horum geleberrimi sunt Etestae in mari Ionio, Graeciae littora alluente, quae a Caaiaulae inbzio per εο dies tribus horis ab ortu solis numeratis die tim solummodo spirabant. is 6 Uenti Geneνales sunt, qui per magnum pIuri
marum Provinciarum , regionum , aut regnorum nu mer m ab eadem caeli plata spi antis Provinciales, qui in certo solum regno, aut Provincia regnant. Regulares sunt , qui certo tempore, & directioneatflant. Irregulares, seu liberi, qui plagam determi-matam, aut tempus non servant, sed & directionem ubinde mutane, & incerto tempore durant. a 37 Quod ad ventorum historiam spectat , neque omnia, neque nulla attingenda: neutrum enim prae scripta operis ratio, ct limites paterentur Qui e xactam, di amaenam ventorum historiam scire ve
hus selectiora tranter ipsit Μ eoenbron e : ex bir,& aliis praecipue autem ex Lusitanorum Nautarum 4ia riis , relationibus , ct experimentis pauca accipe. Piimo ia Zona Torrida ventiis ab orion te in ocet dentem perpetuo spirat , atque ad 3o latitudi si gradus extenditur, & hinc disse ilius ab Europa iaIndiam orientalem, quam ab India in Europam da vigatur. Secundo alii et i m inter tropicos perenne fentiuntur venti Nod est, Sud es. Tertio extra trinpless
87쪽
pleos, k eradu scilicet latitudinis a 3 ad 4o usque,
ventum ab occidente spirantem fere semper experiuntur nautae. Unde qui e Bra lilia, Nova Hispania, aliisve Americae regionibus australibus in Europam solvunt, extra tropicos se subducunt, ut facilius in Europam appellant.
is 8 Quarto. Celebres sunt in India, de Arabia venti periodici , i quos Μο Ρηs Galli, dc Batavi, Μ saeas Lusitani appellant; hyberno autem tem p re ab una ; aestivo ab altera, dc diametraliter oppo- fita plaga efflant; primo scilicet a punctis inter B ream, & Eurum, seu Nord, dc Est s secundo autem a punctis inter Sud, de Odes, seu Meridiem, dc Ze phyrum spirant. Quinto per universa Peruani impe
rii littora, roo dc amplius leucas protensa, ab austro tantummodo spirat ventus toto anno. Sexto per omnem Europam funt venti maxime variabiles, de
incerti. Septimo in oceano, leu freto inter Sinam dc Iapponiam sito frequentissimi sunt ophones; quis parva nubecula, quae sensim , dc brevissime augetur, de totum occupat hori Zontem , in ei pluat, &sum sum deorsum hac illae versus omnem plagam, dc turbine aliam facto, simul diriguntur. Octavo. Ad Bonae Dei etiam promontorium ejusdem fere generis typhonesjexperiuntur Nautae. No.no tandem celeberrimae sunt apud Graecos Etesiae, periodici, Ac provinciales venti, quos supra retuli. mus. His animadversiis, de per summa capita indicatis , ad alia descendamus.
139 Causa ventoνum Generalium in Zona Torrida spirantium non est telluris vertigo, ut aliqui sibi μ' suasum Babueruui. Probatur. Si a telluris vertigine proveniret . in omnibus regionibus , ct Zonis ab ortu in occasum spiraret, ae proinde non esset torridae Zonae peculiare phaenomenum; cum enim omnis terra in Prae fata hypothesi circa suum axem in orientem revol vatur ἱ per omnem telluris superficiem ventus con
88쪽
Seeundo. In hypothesi terrae motae etiam aer, &tota atmosphaera eodem temporis spatio una eum tellure circumvolvitur , ut luperius explicavimus: nullus igitur ab eo motu vanius oriretur, ad summorum , quo vector intra navim una cum aere delatus nullum ab aere secum delato ventum experitur. Tertio. Ejusmodi ventus ro tantum pedes singu-gulis minutis secu udis confieit; at tellus, seu locus sub aequatore diurna vertigine latus, 3 a I pedes eodem tempore conficit. Enormis autem haec celeritas supradicto vento competeret, si ab ea causa pro
pso Non aena est omnium ventorum eaula ; sed explarrbus progignuntur , qua ram notissimae sunt sequentes e Primo . Pentorum Generalium causa est sol; aliorum calor , frigus, ιυρια subterraneae, nivium septentrionalia am, es australium Ioiarto, fermentationes subterreaeae , marinae, aereae vero potIsimum: Et tandem naturalis eis Pricismus.
Explicantur, & probantur haec omnia. Sol intra
tropicos semper ab Or u in occasum sele revolvens infra stantem aerem in Zona torrida, cui perpendiculari ter incumbit, perpetuo & lueeelsve in oc casum temper progrediens, calefacit dilatat, di magnopere rarefacit', aer quem sol a telgo versus orientem relinquit, absente sole in pxistinum frigus, densitatem , di gravitatem restitutus, ponderc suo velius Occidentem, aerem scilicet soli respondentem rariorem,& minus inde resistentem illabitur, α succei lave a ius oc alius semper irruit, atque genera
Iem efficit ventum. Generaliter enim ventus eκ ru
pio aeris aequilibrio provenit, in eamque plagam dirigitur , ubi minor est aeris resistentia, quae ex mul tiplici capite imminuitur. Λer et tam calore rares scens in occidentalem aerem, dum adhuc neque Cale se it, neque rareicit , minusque proinde resissit, succei sive semper imuit.iεε filiolum ventorum cquis ad multiplex reducum tua caput, ct Pariam lmra terram, Partim in aere,
89쪽
rartim supra aerem exi sunt, & rrimo quidem inistra terram plurimae, & sequentissimae fiunt multiplicis reneris ferruentationes, quae partim ex cal r hus, & ignibus f b erraneis per immensas voragines, & canalium maeandros hac irae transcurrenti bus, plurmatque secum diversarum materiarum halitus , & particulas adserentibus proveniunt, partim ex plurimotum multiplicis generis corpusculorum permixtione enascuntur. Ex hisce fermentationibus terrestria corpora incalescentia plurimam exhalati num copiam violenter in aerem pei pendiculariter, aut oblique proiiciunt; quarum vacilento motu, &calore aer, quem offendunt, movetur, calescit, ra
refit, elaterio dilataur, dc ventum essicit multiplia ei directione varium.16x Secundo. Tellus etiam intra ejus prosundita tem, & prope superficiem innumeris cavernis, lincubias subterraneis, voraginibus, lebetibus, cryptis scatet , dc pet forata est, quae per spiramenta quaedam, fatiscentes teriae meatus, Ac scissuras externis aeri communicant; ea tum quo plurimae subterraneis aquis, multaplicique vaporum , dc liquorum genero in l*ntur; fermentatione digitur, Ac subterranei ignis ope hujusmodi liquores incalescunt , in vapores resolvuntur, 3c per angustis, multiplices tamen camnales magra vi in aerem recta, aut oblique erum. punt, ad aeoli pilae modum, cujus beneficio vectum et am pro insti umenti, dc liquoris tenuitate latis validum emcimus; non exiguam igitur ventorum vim, seu impetum ex natu talibus hisce, & immentis aeoli pilis erumpete neces e est. Subterranea etiam sunt quam plus ima flumina magno interdum impetu quibus gam in locis transis fluentia, dc praecipiti lapsu ex alto cadentia; aerem
haec per eorum canales existentem maxime commo-
ei. t, agitant, dc sursum per fatiscentis terrae fisturas, S spiracula propellunt. Relatis modo causis ii venti adscribendi sunt, qui e mari, lacubus, fluviis. dc terra plerumque erumpunt, de quorum existentia & numero plena sunt hi 1lori eorum , & obterva Oru in monumenta. Id enim de .enta in Dalmatia,
90쪽
de de rupe in Cyrenaica provincia refert Pliniussa De quibus da in ca v rnis in Danbecla Britanniae comitatu, ventum ita vehΘm ntem erumpere, ut vestesd si iciat, di secum cete at, author est Gribertus. Si milia plurima de Neapolitano Regno , Germania , Polonia , Catalauma, de Sueciae lacubus, o-cΡ-no Smenti referunt alii apud Muschembroeh ibi Cae: a eclam, & aere sereno, tranquillo mari, lubsidem ibus fluctibus insignis interdum in Oceani aquae fibrvescentia obtervatur, quam plurimarum exhalati num sensibilis evaporatio subsequitur , quae in vehementem tempestatein degenerat s ut Oculatus te: tis refert Fienus apud Reenauit seu . Neque taliam habent caulam Typho es, insigne scilicet, sti fame in indico oceano tempeliatum genus.
I hyphones enim tepor quidam , ct sensibilis aquarum esservescentia , summa etiam hyeme, & sulphuris odor piaecedit, ut factae in locis observationes testantor d . D Teicio. Multiplices etiam in aere ipso, &atmosphaera vaporum, & exhalationum fermentatio. nes fiunt; nubes enim, vapores, exhalationes eam.
dem habent naturam, ac ea fluida e quibus exhalantur; plurima autem sunt fluida, quae, licet antea sensibiliter essent frigida , inter se commixta fermentantur, incalescunt , fervent, & in vapores, ae fumos resolvuntur . Nubes , vapores , exhalationes cum multiplici alio halitum genere intra aerem fermentatae sese , & aerem , quo innatant, insigniter dilatant; maximam acquirunt eta ilici,
talem unde in circumstantem aerem irruentes, eum maximo commovent , propellunt , ventum
que emetunt. Ventus hujusnodi multiplici directione mi veri potest, sed versus eam partem irruet, qua apti ad novas, ct successivas sermentati: nes e xistant halitus et in rupes tamen aliquando incur