장음표시 사용
61쪽
rum eorpus eulix, atomis, substa ati's est limpraegnatus. Nollim tamen credas omnium te est ura cor rorum atomos. in qualibet aeris regione, traistu, aut angulo reperiri, aeri v. g. Lusitano aromati eos Indiae, aut Brasiliae halitus admisceri; sed eae potis,mum atomi , & halitus in aliquo aeris tractu innatant, & permiseentur, quae ex illius regionis cor poribus elevantur; nisi aliunde, ut plerumque fit , vaniorum beneficio alia trahantur corpuscula e sed de his nati m.
-8 Ex dictis abunde liquet, aerem esse eorpus impuris imum ex innumeris heterogeneis corpusculis constatum . Atomorum seu subitantiarum species, quae atmosphaeram componunt rudi ealculo recenset Μusebem,rοeh ta . Primo. suidquid spirituum,
odorum quarumeumque ριantarum, Isrum,fructuumqui conflituit. Me udo . aqua Nantarum omnium. exba Iantes , Ponte, vel a sole, dum ex leantur, elicita . Tertio. Spiritus ardentes, qui ex succis plantarum fermentatis eoineiuntur, qui magna copia in uisshumanos arte str arantur , er volatiles sunt , quiabus similes natura gignit . . . . Quarto. Plantarum olea , qua fit volatilia facit, em dioergis per aera . Quinto. Plantarum Latia, quae item in aerem asce indust ... quaque Putrefactione, exsiccatione , fermenta tione molatilia evadunt. Sexto . Multum terra vota rilis , quod Deum vehi futuo, praeter salia, CV olea. Septimo. Quidquid subtilissimum ex omnium anima Iium eorporibus undique expisat . . Octavo . Sudor animalium. Nono . olea animalium subtilissima ex putrefactis eadaveribus genita. Decimo . Salia vola-silia animalium . Decimo primo. Uastores aquarum duleium , in oceani . Decimo lecundo. Su*bura non tacensa, qua ex montibus vulcanis eoρiose eructa nis ur , aut sunt in Ilibant bratum fumo . Decimo terin
62쪽
tio. Olea terra, α ρetreola. Decimo quarto. salia diversismorum generum ... er horum acidi Dίν itus ex montibus vulcanis erumpentes , aut ab une subter raneo biae inde producti ... Decimo quinto . Omnium metallorum e sem metallorum partes ἰn igne mulis rari facta volatiles . Decimo sexto. Quaecumque exfodinis metaliariis e Dane. Decimo letat imo PI
rima planta . . . ., femina subtilissima, em in v sibilia, plantarum, fungorum me. Decimo octavo . Siversi Ama animaleuia . Hucusque Muschen broeli .
tis Terrestrium eorporum balitus , ω atomi in aerem ascendentes sunt partes substantiales eorumdem met Norum , a quibus elevantur , eorumque naturam Iemper habent. Hopositio ratione, & experimentis constat. Pν mo. Corpora per continuatam evaporationem , aut transpirationem sensim attenuantur , & diminuuntur, ut videre est in floribus, oleribus, & id genus aliis; quia scilicet continuam particularum , dc propriae substantiae facturam faciunt , subtilioresque eorum partes avolant: nili enim ita fieret, nihil esset, cur corporum moles sensibiliter quotidie diminueretur
rio Secundo. Fumus ex aqua abulliente, aut serinvente surium erumpens, manu, aut quocumqua in vale receptus, & collectus in sensibiles aquae guttas conformatur: idem est de aliorum quorumcumque fluidorum fumo, seu vaporibus , ut omnes ii norunt, qui 'Fumos tractant, & Chymicorum labnratoriis a G1ident et corporum igitur fluidorum halitus sunt ipso- mim mei corporum partes substantiales , & propria substantia: idem vero in de solidorum corporum et fluviis.
Tertio . Tenuis lilla ebullientis aquae sumus, i vapor solari radio illustratus, si mycroscopio inspiciatur ,&attente observet ut , nihil aliud esse deprehenditur , quam spissa ni inimarum aquae bullula
63쪽
Tum congeries, quae calora rarefactae & inde levio. res sursum erumpunt .
III Ex immensa bae vaporum , em exba Iationum pia sit, aerem armo 'haricum non esse perfecte dia-ρbanum, sed plurimos lucis radios e sole in aeris fuispersietem itta Os bae illae inordinatissime reflectere .
at facile animadverteret, qui fiura almo phaeram terrestrem a soιe illuminatam exissens , oculos in eam intenderet. Aerem tamen ρurum esse perfecte diaρbanum, nullumque proinde colorem babere ρrπrium , an ibor esse nollim. Facile tamen adducor, ut eredam , aeri atmosphaerico proρrium competere eotorem, caelestem nimirum caeruleum , quem dum oculos in caelum e reum- quaque Intendimus, ubique deprehendimus, em quem ex
infantia ρraiudiciis caelestis nescio cuius fuρerficiei ρr
prium indieamus 3 eum tamen eaeruleus ἐlle eolor non
in Caelo, sed in ipsa terres, i atmoisbara existat. Primo Enim ubinam in cales is illa superficies
eat Bleo colare praedita p, A terra per universum firmamentum, per Datia fere immensa innumeris leucaωrum millionibus circumquaque extensa , niι ns fluidi sim xm alberem ex omnium iam Astronomorum sentenis eia agnoscimus: aether autem aere nostro longe subtia Itor, rarior, em magis diapbanus lucis resectendae , mrefringendae penitus impar existi; ae proinde nullum e lorem babere potes: si igitur praedictus color in atmo phaera non eπisit, tunum supereβ . ut per plures te. ea=um militones si a Tellure distus; in ea autem immensa leuearum idi stantia ecquis oculus earuleum e Iorem ρή t d rebendere , cum earuleum comtis creo orem vix ad aliquot leucarum distantiam in Tellure despicere 'osmus . IIa Secundo Caeruleus colar, ut de aliis ἰtem eoloriabus dicemus in loco , ex radiorum solarium reflexione , Q refractione ortum ducit; ad immensam tamen δε-
64쪽
lux autem lunaris ea tantum ratione colorem at quemissurit . quatenus per med um eo ιem esse e yra situm ρertransit, em transeun o tin tur, ut aιibi ex .ie mus : nullum autem aliud in praesenti easu mes iam strater atm ρbaeram oecurit . Utrum ea leus e tor .ιb aere Iozum, an ab aere cum vaρoribus stem mixto ρroveniat, nullus facile ρronxntiabit. II Def. Inse tamen est, quod in aere tantummodo Ionginquo praefatum colurem observemus, in eo autem a quo ρroxime circumcingimur, nullum eoiorem deρre
s. adimus - 'esb. Non qualemcumque aeris massam fusefee, e, ut sensbilem in nobis eoioris Oeetem essetae; seu,
quod idem est, ut rasti solares per aerem transeuntes ita a fetantur, cr modificentur , ut colorem referanes ingentem aeris tractum ρrrtransire neeo se est; boe autem ex aeris raritate Provenit. Sim ἰω exemρlum babes in vino rubello; parva enim illius gutta vel nu iam meI insensibilem νωbedinem ebntrabit ν insigη is quantrias vimιda rubedine oculos ascit .
llis Hodum, er peculiarem Ierem, atque eausam, quae halitus terrestres e suis corporibus evellat , er sursum elevet, secundum 1 osseae in rostaticae legrs explicare a Hujusmodi di me ultatem, quae non levis est ma- menti , unci vel altero verbo vulgares P ysi ei expediunt, majorem sei licet halituum, quam aems, raritatem, levitatem, & cis cum fanti, aeris p tessionem eκ solari ,&subterraneis calorious oriam in medium
65쪽
asserentes. De hae quidem causa eonvenim flum est; illius tamen Ieges discutiendae r sunt i prae ιerea , qui halituum elevationem ex attractiva solis virtute, di subterranei caloris vi impulsiva repetant . Di eo igitur Primo .ms imρulliva e loe ιι subterra. nei , eat vis attractι Da solis non sunt balituum elevationis causa. Prob. Primo Quidem nullo argumento
elui modi vis attractiva probatur, neque laeuaduri Pnysicae leges probari potest ; deinde eis illa admitteretur; halitus ῆ tellure hujus virtutis beneficio elevati ad solem usque delertentur; immo eoua locius ascenderent, quo magis aseenderentur . eum vis attractiva ex illius assertorum mente eo sit ma jor , quo minor a corpore attrahente distantia et amen intra atmosphaeram sistunt. seeundo. Subter xaneus calor sunt ipsi met subterraneorum eorporum
halitus motu perturbato Mitati, & sursum erum pentes: a quo autem hujusmodi ealor sursum impellitur, & vim alia eorpuscula impellendi acet pixi
Terito. Fumus aquae serventis, aut corporis accen
si, di inflammati intra rseipientem evacuatum surrium nunquam alaesidit, sed deorsum semper relabitur , i quantumvis magnus sit & ei reum sta os tifubterraneus calor , ce solares radii ardentissimi; praelata igitur halituum elevationis causa, nisi aliae etiam admittantur, est liberum prorsus commen
sirium eοNorum balitus Meendunt in atmιθbaram. V ρrimo quidem e solari, σ' subterraneo eatore: Secundo' Ex maiori supersicie, quam, dum ealare dila aurur , acquirunt: Tertio. Et potissimum ex eἰrcum stantis aeris pressione: Quarto. Ex iijdemmee ea uns ex quibus per eastillares tubos ascendunν liquorer, quaι
Explieantur hae e remnia , & probantu et Solari,& iubterraneo calore , & ignibus incalescunt corpora, dilatantur eorum partes, in ellino mo u pe turbatae cientur, aliae ab aliis dividuntur, amplia tur, in volumen Ionge majus exerescunt, & ea pa4ciora Ionge superficie terminantur: subtiliores igi. ur corporum particulat a cras toribus separatae, at ' i
66쪽
que eatore sola i , S subterraneo rare saetis majorem, quam celerae corporis, & ambientis aeris palliculae, levitatem aequirunt, sursumque avolant . x i8 Secundo I Aer cirea terrae super fietem magnourere compressus, & condensatus , fluidorum more omnia eor pola circiimquaque premit, premendo ex vellera loco, & elevate nititur; quo autem subtiliores , rarioresque fuerint corporuin particulae, eo minus ineumbentis, ct circumstantis aeris presIiOni , & actioni possunt resistere; quo majus enim est eiusdem massae intra fluidum grave existentis
volumen, eo minus resistit , minus gravitat, neu ius expellitur, & elevatur. Equidem terrestrium corpo tum vapores idem de exhalationibus dieen dum dum calescunt, longe magis, quam aer, rarescunt: particula aquae in vaporem redacta, in vo Iumen I oo vicibus majus, quam antea, disienditur, ut facto ex εrimento, ct calculo subducto, deprehendit Mulchenbri eλ α i. iEst igitur volumen vaporis ad volumen aquae Husdem ponderis ut, rq oo ad i. Volumen autem aeris ad volumen aquae aequalis ponderis est , ut xooo ad r. Volumen igitur vaporis ad volumen xoris ejusdem ponderis est, ut I .o ad x-o: sunt autem voluminum ejusdem ponderis raritates dire.cte, ut volumina; raritas igitur vaporis est ad raritatem aeris, ut I4o ad I O .: at sunt gravitates. in.
ei se, ut raritates et gravitas igitur aeris prope ter ram existentis est ad vaporis gravitatem, ut 2AO ad x Ooot aer igitur aquam, & vapores ita premit, ut eos sursum sae illime elevare possit. II9 Bene est, inquis, aquam calesentem vapo res sursum ob comprimentem aerem elevandos ax se emittere, demus parumperet sed ex ipsa etiam nive, ex gelu, ct trigia illimis corporibus vapores rumpunt, & sursum elevantur, cum eorum volumina , & pondera paula im immi ut Physici depre hendant; ni κ scilicet terrae superficiem cooperiens inara paucas horas aliquando disparet; gelu etiam aeri
67쪽
, P Η Υ s I C A. ri frigidissimo, & radiis solaribus impervio expositum
sensim minuitur. Resp. Nivem, & gelu majorem saltem partem disparere, eo quod illius partes humiditate liqueseant, deorsum defluant, i& in te aeviscera, hiatus , Ac poros sese insinuent. Quod si
nix, Ac gelu soli . non expolita, & frigore correpta vapores adhuc ex se emittunt; id aliis , quas in propositione assignavimus, causis referendum esse ulterius prob, ,& propolitionem confirmo . ' Tertio. Iti sensibiles particulae quo majori superficie comprehenda itur , eo majores ab aere comprimente ictus recipiunt, eoque facilius renetitis imis pulsionibus cedunt: notum enim est, & alibi devimonstravimus, flu da media, quale est aer, in soli da corpora seeundum super figlerum rationem agere , ct impellere.
Muarto. Den3que Aeris particulae ramosae, flex ἔ-biles, striatae secum ipsis implexae innumeros , de continuos inter se canales minutiis mos spongia: instar emetunt ; totaque proinde aeris massa terrae incumbens, velut magna spongia innumeris. Capillatibus tubis hine inde interspersis se te considerari debat. Cum igitur insienis haec sp-,ngia,& disseminati per ipsam canales, seu Capillar s tumbi terrena eorpora fluida , & iolida semper tangant , dc premant ἔ terreni halitus , ct particulae sursum per ejusmodi canaliculos elevantur ob ea dem eausas, quibus liquorum per tubos Capillares ascensum supra retuli trans . Ex dictis plurima, i&lei tu digna conlaquuntur. εrio Dico Tertio. F dorum in vapores resolatio, rarumque elevatio, S suspensio igni seu materiae electricae e globo Telluris in atmo oaeram erumpenti magnam partem debetur. Poli tot electrica experimenta quot paucis abhinc annis tota in Europa fuerunt instituta, atque scrupulose examinata, hanc etiam notissimi rhaenomeni causam usque ad nostra tempora ignotam praetermittere non possumus . Piimo enimi plasmet nubes hoc est, terrestrium vaporum con
68쪽
geta es, esse electricas negari omnino non potest, cum V ao immed atis exi et i mentis habeam is . quae inferu, referemus, cum de fulm num na ura disrupuletritis. Quam dru enim vero pluvium est Gelum, atquo nubibus obductum, magnam in nubibus t piis electricitatem animadvertimus. quae tamdiu durat, qooad in pluviam pem tus resolva itur a J. Iam vero materia electri ea nubibus seu vapori bos ab ae-τe non communicatur, ut in loco demon tramus ἔa tellure igitur illa materia ascendit . ascendendo autem viam tibi facit per medium aetem: id autem peragit mediis corpusculis communicatione electri. Cis. quae tecum deserte aer enim origine electricus praedietae materiae resistit; corpuscula vero comminnicatione electriea sursum per aerem ascendentia
sunt ipsmet vapores. Omnia haec luculenter demonstramus, cum de Electricitate , di Fulminum natura disputamus, Iar Μateriam electricam vehementissima virtute impulsiva eisse praeditam, magno impetu e corpori bus alectrificatis emitti, aut prosici , levia corpora in quibus inest, secum deferre, sursum attollere, in aere su pensa sustinere , quamdiu ab iplis corpusculis Pon avolet, experimentis electricis edocemur, i, . Nobis etiam constat magnam ignis electrici im e terra erumpere, de per atmosphaeram dissust di, atque insimul vapores esse corpuscula levia, ct communicatione electrica . Si ergo materia electri ea secum defert, sursumque attollit corpuscula coinmunicatione electrica, cujusmodi sunt vapores, qui bus quasi deferentibus ipsa sibi per medium aerem illi aliunde resistens viam faciat, si ex globo telluris dicta materia perenniter effluit , atque sursum circumquaque prosi Iit; conloquens est, ut vaporum elevatio istiusmodi causae verae, di iussicienti reis
s a J Seeearia. Elutrici naturale. I. IO D
69쪽
m Duci praeterea sunt, quae rei veritatem mihi ulterius confirmanti vaporum scilieet elevatio hy-berno tempore a oorporibus frigidissimis, quat a sunt gelu , nix, dc alia quam plurima. secundo. Ipsarummet nubium formatio ζ quae enim causa vapores elevatos, ct iri aere suspensos in unum cogit λ Deberent potius ad instar sumi per totum aerem dispergi, atque distribui: nihilominus nubes diversa corpora inter se se-juileia componunt. Aliunde autem scimus materiae electricae indolem esse, ut corpora communicatione electri ea ad se mutuo impellat i eogat, & in unum eorpus ad dueat . Hs & aliis, quae brevitatis gratia praetermitto , faeile credo, materiam electricam potiis, muni habere locum inter Physicas causas et
Quci igitur arientior fuerit in terrenis eorporibus eal ,r a sole , vel an ignibus subterraneis proveniens ei eo copio iores halitus, vapores & exhalationes in atmosphaeram ascendent cum enim calor, aut ignis sit causa rarefactionis ἰ pro maiori illius intensiitate maior etiam erit in corporibus rarixitas; sacilius & copiolius corpuscula ab se invicem sepoantur: majorem raritatem , & levitatem acquirunt, & ab circumstanti aere pressa copiosius olevantur. Hine est quod panni quicum ue, fraue quaelibet alia eorpora madida, & igni, ut exsicect notur, applieata, eo laeti us dc brevius ex siceantur, quo propi is ad ignem applicantur, & i tentius c Iescunt: eatenus enim corpora exsiccantur , quat nus ipse , quo interius exteriusque madescunt , humor, α Lquor calore in vaporem conversus ex. halatur 4
I 24 Hine etiam est, quod corpora madida aeri
expositia . ex si reentur interdum, nonnumquam tamen magis hunectentur, pro vario scilicet aeris stature existentium in tris vapo. um copia . Aliquando
70쪽
enim ger ita est vapoi ibus plenus, ut omnes illius ea nates , seu pori ii ut aqueis particu is onulli ; unde aer in spongiae modum, aqua penitus imbibitae, vapores potius ex se guttatam distillat, & in coip rum , quae tangit, supei fietem d mundit, quam eos
e corporibus accipiat , dc velut exhauriat. Non. numquam tandem vaporibus non admodum pleis nus , aquea corpuscula e madidis corporibus calo te exhalantia intra se recipit , dc premendo elevat . Tum vero potissimum ex iaccantur corpora , Cum ventus is pirat ardu . qui aquam e corporum superia
ficie radat , racendo surtum attollat, de secum de se IaI , ut In setius explicabitur.
ras Hine etiam insertur, majorem vaporum, &exhalationum vim e terrenis corporibus in t Erdiu quam noctu, aestate quam hyeme surtum elevari , si extera sint ratia; major enim aestate, quam hyein me , interdiu, sole scilleat terras illuminante .ct cais Iesaciente, quam noctu viget calor, praecipua nimiis Tum causa, ex . qua vapcrum elevatio pendeat. Addidi tamen, 3 caetera sint paria, quia plurimas pativitur excepi ones haec propositio: fit enim saepissime, ut majias per hyemem , quam ae ilate, interdiu , quam noctu sit aeris ponduS major intra corpora
humiditas , ccpiosor liquor; major interdum etiam Dimentatio, & subterraneus ealor, ex quibus fiet, ut copiosor noctu, quam interdiu , hyeme quam
aestate vaporum copia elevetur.
H6 Intra Zonam torridam eopiosiores etiam ele. artur vapores', quam intra thmperatas , ct frigidas, caeteris tamen patibus. Sol enim perpetuo inter Tropi eos existens, Torridae legiones perpendi- eulariter, de efficacius calefacit, quam eaeteras Zonas, quae hinc inde a Tropicis ad poIares circulo ,